ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ «Η ΦΟΝΙΣΣΑ» ΚΟΝΤΑΚΤΣΟΓΛΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: Νεοελληνική λογοτεχνία Β’ λυκείου ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 7-8 διδακτικές ώρες

Σύνδεση με το Α.Π. σπουδών Σύντομη περιγραφή Διδασκαλία του εκτενούς διηγήματος (νουβέλας) στο σχολικό εργαστήριο, με τη βοήθεια του διαδικτύου, ερευνητική εργασία των μαθητών σε ομάδες με σκοπό την τη συλλογή, καταγραφή και παρουσίαση υλικού και συζήτηση στην ολομέλεια επί των παραχθέντων αποτελεσμάτων. Μέθοδος μελέτης του λογοτεχνήματος: επαγωγική Σύνδεση με το Α.Π. σπουδών Το διήγημα περιλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β’ Λυκείου

Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα: Νεοελληνική λογοτεχνία Β’ Λυκείου Έκφραση – έκθεση Β’ Λυκείου (ειδικότερα η υποενότητα που αναφέρεται στο βιογραφικό σημείωμα)

Οι ρόλοι των εμπλεκομένων μερών Οι ρόλοι των εμπλεκομένων μερών Ρόλος του διδάσκοντα: καθοδηγητικός και εμψυχωτικός Ρόλοι των μαθητών: κατά τη συνεργασία των μαθητών και τη συγγραφή ομαδικού κειμένου ή σημειώσεων, έχουμε παραγωγή λόγου μέσα σε συνθήκες ανάδρασης: η σκέψη του κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπολοίπων μαθητών της ομάδας. Έτσι, το συλλογικό κείμενο ή οι σημειώσεις αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και καρπός συζήτησης μεταξύ των μελών της ομάδας.

Στόχοι σχετικοί με τις Τ.Π.Ε. Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου ως περιβάλλοντος μάθησης. Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, αποτίμησης και αξιοποίησης πληροφοριών από το  διαδίκτυο. Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης της γνώσης σε ανοιχτά διερευνητικά περιβάλλοντα (π.χ. ηλεκτρονικά λεξικά). Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του επεξεργαστή κειμένου ή του λογισμικού παρουσιάσεων  για τη συνεργατική παραγωγή πολυτροπικού κειμένου. Γενικότερα ο ψηφιακός γραμματισμός

Γνωστικοί στόχοι Να μπορέσουν οι μαθητές να γίνουν ελεύθεροι αναγνώστες λογοτεχνικών έργων, ασκώντας παράλληλα την κριτική τους ικανότητα. Να μπορέσουν οι μαθητές να εκτιμήσουν την αισθητική αξία ενός έργου χωρίς την άμεση διαμεσολάβηση του εκπαιδευτικού. Να ασκηθούν στο γραπτό λόγο μέσα από τη σύνθεση σύντομων κειμένων αφηγηματικού χαρακτήρα και την έκφραση αξιολογικών κρίσεων. Να ασκηθούν στον προφορικό λόγο, μέσα από την οργάνωση παρουσίασης μιας εργασίας τους στην τάξη.

Παιδαγωγικοί στόχοι (1 από 2) Η προώθηση της συνεργατικής μάθησης. Η ανάπτυξη αυτενέργειας από μέρους των μαθητών Η εξοικείωσή τους με τη διαδικασία της έρευνας. Η άσκηση των συμμετεχόντων στη διαχείριση του χρόνου, για να φτάσουν σε αποτελέσματα έρευνας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η διερευνητική – ανακαλυπτική μάθηση Η ανταλλαγή και σύγκριση ιδεών και γνώσεων

Παιδαγωγικοί στόχοι (2 από 2) Η καλλιέργεια των διερευνητικών δεξιοτήτων των μαθητών και η εμπλοκή τους σε δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης, στα πλαίσια της ανατροφοδότησης.

Απαραίτητος εξοπλισμός Βιντεοπροβολέας Εργαστήριο πληροφορικής Απαραίτητο λογισμικό Επεξεργαστής κειμένου Φυλλομετρητής Πρόγραμμα παρουσιάσεων

Διδακτική προσέγγιση: Το σχέδιο μαθήματος επιδιώκει τη διερευνητική μάθηση και βασίζεται στις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Οι μαθητές (27 στο σύνολό τους) θα δουλέψουν σε 7 ομάδες (6 ομάδες των 4 μαθητών και 1 ομάδα με 3 μαθητές), Κάθε ομάδα των τεσσάρων ατόμων θα δουλεύει με δύο υπολογιστές, ενώ η ομάδα των τριών ατόμων θα δουλεύει με έναν υπολογιστή.

Διαγραμματική παρουσίαση της πορείας της διδασκαλίας: Α’ ΦΑΣΗ: Στη φάση αυτή οι μαθητές έρχονται στο εργαστήριο και χωρίζονται σε ομάδες. Σε κάθε ομάδα υπάρχει ένας τουλάχιστον μαθητής με άνεση χειρισμού του επεξεργαστή κειμένου, του προγράμματος παρουσιάσεων και του φυλλομετρητή. Τα προς εξέταση επιμέρους θέματα μοιράζονται κατόπιν κλήρωσης. Σε καθεμιά ομάδα καθορίζονται με ακρίβεια οι αρμοδιότητες – ρόλοι: Συντονιστή της διαδικασίας. Χειριστής του υπολογιστή . Γραμματέας της ομάδας. Η κατανομή των ρόλων δεν γίνεται με παρέμβαση του εκπαιδευτικού, αλλά ο κάθε μαθητής αναλαμβάνει το ρόλο που ο ίδιος θεωρεί ότι μπορεί να φέρει σε πέρας.

Β’ ΦΑΣΗ: Μελετούν επιλεκτικά υλικό από ιστοτόπους που τους έχουν δοθεί Β’ ΦΑΣΗ: Μελετούν επιλεκτικά υλικό από ιστοτόπους που τους έχουν δοθεί . Καλούνται να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα που δίνονται στο φύλλο εργασίας. Ετοιμάζουν τις εργασίες τους, είτε με πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου είτε με πρόγραμμα παρουσίασης κειμένου ή άλλη εφαρμογή, με τη διακριτική καθοδήγηση του εκπαιδευτικού.

Γ’ ΦΑΣΗ: Οι μαθητές ανακοινώνουν τα κείμενα και ότι υλικό συνέθεσαν στην τάξη, και τα παραδίδουν στο καθηγητή σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί σε διαθεματική, συνθετική εργασία και να πάρει τη μορφή project.-συνεργασία με καθηγητή καλλιτεχνικών-μουσικής ·

Ενδεικτική κατανομή του χρόνου: (1/2) 1η ώρα: χωρισμός των ομάδων, περιήγηση σε διάφορα χρήσιμα διαδικτυακά περιβάλλοντα, επίλυση αποριών και καθοδήγηση από το διδάσκοντα σε τεχνικής φύσεως θέματα (π.χ. εισαγωγή υπερδεσμών σε ένα έγγραφο του επεξεργαστή κειμένου ή του προγράμματος παρουσιάσεων). 2η -3η -4η ώρα: επίσκεψη στο εργαστήριο για έρευνα και αναζήτηση στοιχείων, υλοποίηση των φύλλων εργασίας. 5η-6η ώρα: παρουσίαση των φύλλων εργασίας στην ολομέλεια – συζήτηση, διαπιστώσεις παρατηρήσεις, διορθώσεις.

Ενδεικτική κατανομή του χρόνου: (2/2) 7η - 8η ώρα: διανομή των προς απάντηση τελικών κοινών φύλλων εργασίας. Σκοπός η συναγωγή των τελικών διαπιστώσεων από το σύνολο της εργασίας των μαθητών. Δημιουργία μιας συνθετικής παρουσίασης στο πρόγραμμα παρουσιάσεων με τα κυριότερα στοιχεία της συνολικής έρευνας. Το τελικό αυτό προϊόν θα μπορούσε να παρουσιαστεί στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων σε όλους του μαθητές της Β’ Λυκείου της μονάδας.

Ομάδες μαθητών 1η ομάδα (Βιογράφοι) 2η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι – ο Παπαδιαμάντης και το ρεαλιστικό- ηθογραφικό διήγημα στο τέλος του 19ου αιώνα) 3η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι – η θρησκευτικότητα και η φυσιολατρία του Παπαδιαμάντη) 4η ομάδα (Σκηνοθέτες – το έργο και η πατρίδα του Παπαδιαμάντη) 5η ομάδα (Κοινωνιολόγοι– Η θέση της γυναίκας στο διήγημα και στην κοινωνία του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα) 6η ομάδα (ψυχολόγοι & ψυχαναλυτές – η ψυχογραφική διάσταση του έργου του Παπαδιαμάντη ) 7η ομάδα (Γλωσσολόγοι – η τριχοτομημένη καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη)

Φύλλα εργασίας

Α’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Α’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Να μελετήσετε το απόσπασμα της νουβέλας από σχολικό βιβλίο εστιάζοντας η καθεμιά ομάδα στο ειδικότερο θέμα εργασίας της. Μπορείτε να παρακολουθήσετε και την ταινία πατώντας στον πιο κάτω σύνδεσμο: Η Φόνισσα

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 1ης 1ης ομάδας (βιογράφοι) Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 1ης 1ης ομάδας (βιογράφοι) Επισκεφτείτε τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις: Δομή βιογραφικού σημειώματος - Έκθεση -Έκφραση Β΄Λυκείου - ψηφιακό σχολείο Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας Ἱστοχῶρος Ἑταιρείας Παπαδιαμαντικῶν Σπουδῶν Πύλη για την ελληνική γλώσσα  Νεοελληνική Λογοτεχνία Μελέτες  Γραμματολογίες Νεοελληνικής Λογοτεχνίας  Έλληνες συγγραφείς Στην αναζήτηση της Google προβείτε στη δική σας έρευνα, για να εντοπίσετε κι άλλες πηγές άντλησης πληροφοριών Συλλέξτε το κατάλληλο υλικό (κείμενα και εικόνες, υπερδεσμούς…), προκειμένου να συνθέσετε ένα δικό σας πολυτροπικό βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα)

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 2ης ομάδας (Κριτικοί φιλόλογοι - Παπαδιαμάντης & ρεαλιστικό - ηθογραφικό διήγημα) Επισκεφθείτε τους παρακάτω δικτυακούς τόπους συλλέξτε υλικό: Wikipedia Πύλη για την ελληνική γλώσσα Φωτόδεντρο Ψηφιακό σχολείο – διαδραστικά σχολικά βιβλία Εντοπίστε στο διήγημα στοιχεία ρεαλισμού & ηθογραφικά. Καταγράψτε τα και συνθέστε ένα δικό σας τελικό κείμενο παρουσίασης με τα χαρακτηριστικά του ρεαλισμού και της ηθογραφίας στη λογοτεχνία (γενικότερα )και ειδικότερα του Παπαδιαμάντη. Εντοπίστε τα στοιχεία αυτά και στο έργο «Η φόνισσα».

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 3ης ομάδας (Κριτικοί φιλόλογοι - η θρησκευτικότητα και η φυσιολατρία του Παπαδιαμάντη) Επισκεφθείτε τους παρακάτω δικτυακούς τόπους συλλέξτε υλικό: Ἱστοχῶρος Ἑταιρείας Παπαδιαμαντικῶν Σπουδῶν Wikipedia 24 γράμματα – εβδομαδιαίο περιοδικό πολιτισμού Αιγιαλός Blog Εντοπίστε στη «Φόνισσα» στοιχεία που επιβεβαιώνουν το έντονο θρησκευτικό βίωμα και τη φυσιολατρία του Παπαδιαμάντη και συνθέστε στη συνέχεια μια παρουσίαση στο πρόγραμμα παρουσιάσεων για τα δύο αυτά κύρια γνωρίσματα του έργου του Παπαδιαμάντη. Επιβεβαιώστε την ύπαρξή τους και στο έργο «Η φόνισσα».

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 4ης ομάδας (Σκηνοθέτες- το έργο και η πατρίδα του Παπαδιαμάντη) Επισκεφθείτε τους παρακάτω δικτυακούς τόπους συγκεντρώστε οπτικό υλικό για το έργο του Παπαδιαμάντη και την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σκιάθο: Μουσείο Παπαδιαμάντη Ιστοσελίδα Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Εκπαιδευτική τηλεόραση Ερευνήστε παράλληλα στο YouTube για ανεύρεση σχετικού υλικού Σε ποια σημεία του διηγήματος προβάλλεται η ιδαίτερη πατρίδα του Παπαδιαμάντη και ποιες όψεις της; Καταγράψτε τα σημεία αυτά και στη συνέχεια συνθέστε μια δικιά σας παρουσίαση στο πρόγραμμα παρουσιάσεων με υπερδεσμούς για να παρουσιάσετε αυτό το υλικό στους συμμαθητές σας.

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 5ης ομάδας (Κοινωνιολόγοι – η θέση της γυναίκας στο διήγημα) Συλλέξτε υλικό και από τους πιο κάτω ιστοτόπους: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού Τα δικαιώματα της γυναίκας (19ος-20ος αι.) Κριτική Παιδαγωγική Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ Γυναίκες, τέχνη και εκπαίδευση στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα Τώρα συνθέστε με υλικό που επιλέξατε ένα πολυτροπικό κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου με σκοπό την παρουσίαση του θέματος της έρευνάς σας στην ολομέλεια της τάξης. Εντοπίστε στοιχεία στη «Φόνισσα» που επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα της έρευνάς σας

1ο Ενιαίο Λύκειο Νάουσας – ηλεκτρονικό περιοδικό Ludus Literarius Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 6ης ομάδας (Ψυχολόγοι – η ψυχογραφική διάσταση στα έργα του Παπαδιαμάντη) Επισκεφθείτε τους παρακάτω δικτυακούς τόπους και συγκεντρώστε υλικό για το ψυχογραφικό υπόβαθρο στο έργο του Παπαδιαμάντη. Εντοπίστε τα αντίστοιχα τμήματα του που έχουν ψυχογραφική διάσταση στο έργο μας : Wikipedia 1ο Ενιαίο Λύκειο Νάουσας – ηλεκτρονικό περιοδικό Ludus Literarius Συνθέστε κατόπιν μια παρουσίαση στο πρόγραμμα παρουσιάσεων με το υλικό το οποίο συγκεντρώσατε.

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 7ης ομάδας (Γλωσσολόγοι– η τριχοτομημένη καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη) Η γλώσσα στα έργα του Παπαδιαμάντη είναι ένα ιδιότυπο γλωσσικό κράμα. Επιβεβαιώστε με στοιχεία απ’ το διήγημα την κρίση αυτή. Επισκεφθείτε και τους παρακάτω ιστοτόπους. Wikipedia Το «ελεύθερο σκιτσάρισμα» του Παπαδιαμάντη Ελευθεροτυπία: Γλώσσα, κοινωνία και λατρεία κατά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη Η ΑΥΓΗ: ο Παπαδιαμάντης και η Γλώσσα Ludus Literarius ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΚΟΜΒΟΣ  για την υποστήριξη των διδασκόντων για την Ελληνική Γλώσσα Με το υλικό σας συνθέστε ένα πολυτροπικό κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου που να παρουσιάζει με επάρκεια τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα Παπαδιαμάντη.

Γ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) 1/2 Γ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) 1/2 Στόχος στη φάση αυτή είναι η κοινοποίηση στην ολομέλεια της εργασίας της κάθε ομάδας, προκειμένου να καταστούν όλοι κοινωνοί της κατακτημένης γνώσης και η συζήτηση – κριτική επί του υλικού που θα παρουσιαστεί. Παρουσιάστε το υλικό σας στην ολομέλεια και ανταλλάξτε απόψεις. Συγκεντρώστε σε ηλεκτρονικό μέσο αποθήκευσης τις εργασίες όλων των ομάδων. Αφού ακούσετε με προσοχή τους συμμαθητές σας των άλλων ομάδων και με βάση τις σημειώσεις που κρατήσατε, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:

Γ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) 2/2 Γ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) 2/2 Ποια τα κυριότερα γεγονότα της ζωής του Παπαδιαμάντη; Ποια η σχέση του με την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σκιάθο; Γιατί χαρακτηρίστηκε ως «ο κοσμοκαλόγερος των ελληνικών γραμμάτων»; Ποια θέση έχει στο έργο του Παπαδιαμάντη η φύση και το θρησκευτικό στοιχείο; Γιατί το έργο χαρακτηρίστηκε από την κριτική ως ρεαλιστικό και ηθογραφικό; Πόσο ρεαλιστικά καθρεφτίζεται μέσα από το διήγημα η θέση του γυναικείου φύλου την εποχή κατά την οποία εκτυλίσσεται η υπόθεση; Γιατί θεωρείται ότι μια από τις κυριότερες διαστάσεις του έργου είναι η ψυχογραφική; Ποια η ιδιαιτερότητα της γλώσσας του Παπαδιαμάντη;