Οικογενειακό δικαστήριο ως μέσο π ροστασίας της οικογένειας ειδικά για την π ροστασία των ανηλίκων, την ενδοοικογενειακή βία και η ανάγκη διαμεσολάβησης Θεοφανώ Πα π αζήση καθηγήτρια Αστικού Δικαίου

1. Ανάγκη της λειτουργίας Τμημάτων Οικογενειακών Υ π οθέσεων ως συμβολή στην ουσιαστική α π ονομή της δικαιοσύνης  2447/1996 άρθρο 48  Τμήματα Οικογενειακών Υ π οθέσεων  υ π οθέσεις  " οικογενειακού δικαίου  και  π ροστασίας ανηλίκων "

« οικογενειακού δικαίου »  κάθε υ π όθεση π ου εμ π ί π τει  στο γνωστικό αντικείμενο του οικογενειακού δικαίου,  α π ό τις σχέσεις συζύγων ( νυν και π ρώην ),  και γονέων και τέκνων,  ως την ανικανότητα των ενηλίκων

"π ροστασίας ανηλίκων "  δεν διευκρινίζεται στο ν. 2447/1996  ούτε αν οι υ π οθέσεις  είναι  αστικές ή π οινικές

 Οικογενειακές υ π οθέσεως  αφορούν  π ροσω π ικές σχέσεις,  με ή χωρίς οικονομικό αντικείμενο,  ανθρώ π ων π ου έχουν ή είχαν  ιδιαίτερο ψυχικό ή συγγενικό δεσμό  συζύγων ( νυν ή π ρώην )  γονέων - τέκνων

 Η α π όφαση ρυθμίζει π ροσω π ικές σχέσεις  ακόμη και όταν το αντικείμενο εμφανίζεται ως π εριουσιακό  π. χ. η αγωγή διατροφής έχει  άμεσο και π ροφανές οικονομικό αντικείμενο και  ψυχική διάσταση  π εριλαμβάνει  κρίση για τη " δίκαιη " αναλογία των οικονομικών δυνάμεων των διαδίκων,  αλλά  σχετίζεται άμεσα και με τις δια π ροσω π ικές τους σχέσεις,  α π ό τις ο π οίες α π ορρέει

2. π ροδικασία στην ανάθεση της γονικής μέριμνας και ε π ιμέλειας 2.1. ε π ιστημονικοί σύμβουλοι του δικαστή  1. π ροϋ π όθεση ήταν  η κοινωνική έρευνα και  η κατάθεση σχετικής έκθεσης  2. αν στην αγωγή αναφέρεται, ότι ο ένας α π ό τους γονείς ή το τέκνο π αρουσιάζουν ψυχικά π ροβλήματα  αναγκαία υ π οχρεωτικά π ριν τη δικάσιμο η κατάθεση ψυχιατρικής έκθεσης  3. οκτώ ημέρες π ριν την εκδίκαση της υ π όθεσης ο δικαστής έ π ρε π ε  να π ροσ π αθήσει να ε π ιλύσει τη διαφορά συμβιβαστικά  μετά α π ό ακρόαση του π αιδιού, των γονέων του και των π ληρεξουσίων τους

 π ροϋ π οθέσεις ορίζονται σωρευτικά,  άλλως η δίκη δεν μ π ορούσε να π ροχωρήσει  σκο π ός η δημιουργία όχι μόνον βοηθών αλλά  ουσιαστικών συμβούλων του δικαστή,  με τους ο π οίους να μ π ορεί να ε π ιτελέσει το έργο της ουσιαστικής α π ονομής της δικαιοσύνης,  π ου έχει ως α π οτέλεσμα την ομαλή λειτουργία της οικογένειας και κυρίως  της ανά π τυξης των σχέσεων των π αιδιών με τους γονείς μέσα σ ’ αυτή

 κοινωνικές υ π ηρεσίες δεν είχαν τη δυνατότητα να αντα π οκριθούν στις ανάγκες σύνταξης των εκθέσεων του νόμου.  αντί της καλύτερης ε π ίλυσης οι υ π οθέσεις ε π ιμέλειας αναβάλλονταν για έλλειψη π ροδικασίας  η Πολιτεία, αντί να εξασφαλίσει τους α π αραίτητους οικονομικούς π όρους για την αντιμετώ π ιση των υ π ηρεσιακών κενών και να εκ π ονήσει σχέδιο εκ π αίδευσης των στελεχών της,  π ροτίμησε την εύκολη λύση της έμμεσης κατάργησης της διάταξης ( ν. 2571/1997, άρθρο 19 §4 )  οι υ π οθέσεις δικάζονται χωρίς έκθεση κοινωνικής υ π ηρεσίας

 άρθρο 19 §2, ν. 2571/1997  ο δικαστής έχει υ π οχρέωση να π ροβεί σε π ροσ π άθεια συμβιβασμού κατά την π ρώτη συζήτηση στο ακροατήριο  π ροδικασία άλλη α π ό την αρχική,  την ο π οία διέκρινε π νεύμα ουσιαστικής διαμεσολαβητικής π ροσ π άθειας για εξώδικη ε π ίλυση της διαφοράς.  η α π ό π ειρα εκείνη είχε την αξία της ουσιαστικής ε π αφής του δικαστή με τους π αράγοντες της δίκης χωρίς να π ροδικάζει το α π οτέλεσμα

2.2. Ε π ικοινωνία δικαστή με ανήλικο  άρθρο 38 §3, ν. 2447/96  ο δικαστής υ π οχρεούται να έρθει σε ε π αφή με το π αιδί  να λάβει υ π όψη τη γνώμη του και  να α π οφασίσει ελεύθερα τη διενέργεια π ραγματογνωμοσύνης, χωρίς δέσμευση α π ό χρονικούς π εριορισμούς

δικαστής  μόνος με τις γενικές εξωνομικές γνώσεις και π ροσω π ικές του ικανότητες  χωρίς εκθέσεις κοινωνικής υ π ηρεσίας ή π ραγματογνωμοσύνης  σήμερα  η συνάντηση γίνεται  μετά την εκδίκαση της υ π όθεσης και  όχι στο στάδιο της π ροδικασίας

π αιδιά  ούτε τόσο αθώα ούτε τόσο άδολα  δεν είναι δύσκολο να π αρασύρουν το δικαστή,  όχι ε π ειδή κά π οιος μεγάλος τα συμβούλευσε,  αλλά ε π ειδή «π αίζουν το δικό τους π αιχνίδι »  η ά π οψη ότι η γνώμη του π αιδιού είναι σημαντική, ε π ειδή « εκφράζει » τη βούλησή του  έχει π ραγματικά υ π ερτονισθεί

ειδικά στην εφηβεία,  το π αιδί γνωρίζει καλά « τι το βολεύει »,  χωρίς στην π ραγματικότητα  να γνωρίζει το συμφέρον του  ή  έχει την π ροσω π ική του « κόντρα » με τον άλλο γονέα αναζητώντας τα όριά του

π ραγματογνωμοσύνη  κοινωνική, ψυχολογική ή π αιδοψυχιατρική  ιδιαίτερα χρήσιμη και σημαντική, διότι  τα π αιδιά μ π ορεί να λένε ψέματα και  να π αρασύρουν τους δικαστές  όχι όμως και τους έμ π ειρους π αιδοψυχιάτρους  ο ειδικός σύμβουλος είναι ο μόνος π ου μ π ορεί με ασφάλεια να διαφωτίσει το δικαστή για τα κριτήρια,  με τα ο π οία θα λάβει την ορθή α π άντηση ή  να του καταστήσει γνωστά όχι μόνο τα π ραγματικά π εριστατικά αλλά τις ακριβείς π αραμέτρους, στις ο π οίες αυτά στηρίζονται

3. Ποινική διαμεσολάβηση σε υ π οθέσεις ενδοοικογενειακής βίας  διαμεσολάβηση  με α π όφαση εισαγγελέα ή ανακριτή  σε ειδικευμένους ψυχιάτρους,  με σκο π ό την εκ π αίδευση του δράστη  αφενός να αναγνωρίσει το π ρόβλημά του  στην διαχείριση του θυμού του και  αφετέρου στην θερα π εία του

 διαμεσολάβηση σταματά  όταν η ομάδα των ειδικευμένων γιατρών α π οφασίσει ότι το π ρόσω π ο έχει α π οθερα π ευτεί  η έναρξη και η διάρκεια της διαμεσολάβησης συνιστούν λόγους αναστολής της εξέλιξης της π οινικής διαδικασίας  η υ π όθεση τίθεται στο αρχείο  π ροσωρινά μέχρι το τέλος της διαμεσολάβησης και  οριστικά στη συνέχεια

 αυτόβουλη και αυθαίρετη διακο π ή α π ό το ενδιαφερόμενο π ρόσω π ο συνε π άγεται  ανάσυρση υ π όθεσης α π ό το αρχείο  συνέχιση π οινικής δίκης  χωρίς δυνατότητα του δράστη  να ε π ωφεληθεί εκ νέου α π ό τον θεσμό

4. Διαμεσολάβηση  ουσιαστική α π ονομή της δικαιοσύνης α π αιτεί  την άμεση π ροσέγγιση του π ροβλήματος  στις οικογενειακές υ π οθέσεις μ π ορεί να γίνει  όχι αναγκαστικά α π ό το δικαστή και  σίγουρα με την ουσιαστική συμμετοχή  ψυχολόγων, ψυχιάτρων και κοινωνιολόγων, π ου θα δια π ιστώσουν την π ραγματική κατάσταση π ου οφείλουν να αντιμετω π ίσουν

5. διαμεσολάβηση π ροτεινόμενη στο σχέδιο τρο π ο π οίησης του ΚΠολΔ  άρθρο 14 σχεδίου  αντικατάσταση ισχύοντος άρθρου 208 ΚΠολΔ  « Διαμεσολάβηση - Α π ό π ειρα Συμβιβασμού »

 μία μόνον φορά αναγνώριση στους διαδίκους  α ) π ου έχουν εξουσία να διαθέτουν ελεύθερα το αντικείμενο της διαφοράς  β ) δυνατότητα να ε π ιλέξουν  γ ) διαμεσολάβηση τρίτου π ροσώ π ου κοινής ε π ιλογής  δ ) για την ε π ίλυση της διαφοράς με αναλογική εφαρμογή των άρθρων 210 ως 214 Α ΚΠολΔ

 το π ρόσω π ο του διαμεσολαβητή π ληροί π ροϋ π οθέσεις ορισμού διαιτητή και  δεν συντρέχουν στο π ρόσω π ό του οι λόγοι εξαιρέσεως του άρθρου 52 ΚΠολΔ  διαμεσολάβηση δυνατή  στον δεύτερο βαθμό για π ρώτη φορά  το δικαίωμα α π οκλείεται  αν έχει α π έτυχε ήδη π ρωτοδίκως

 διαμεσολάβηση είναι εξώδικη διαδικασία και  μ π ορεί να έχει ως α π οτέλεσμα την συνολική ε π ίλυση της διαφοράς  δεν έχει σχέση με  την υ π οχρέωση συμβιβασμού π ριν την εκδίκαση  την α π ό π ειρα συμβιβασμού π ου ε π ιχειρεί το δικαστήριο π ριν την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας ( άρθρο 208 Α )  οι ο π οίες είναι δικαστικές ενέργειες  ή διενεργούνται στη διάρκεια της δίκης

6. Ε π ίλογος

οικογενειακές υ π οθέσεις χαρακτήρα κατε π είγοντα  αντικείμενό καθημερινή ομαλή διαβίωση ή την ε π ιβίωση των συγκεκριμένων π ροσώ π ων  το δίκαιο του ισχυρότερου βρίσκει την καλύτερη έκφραση του και  το π άθος, π ου τις συνοδεύει, τον π ιο ε π ικίνδυνο σύμβουλο  ένταση α π ό ασήμαντες καθημερινές αφορμές μ π ορεί εύκολα να οδηγήσει σε π ράξεις ιδιαίτερης σκληρότητας ή και εγκλήματα

 το δικαστήριο να ε π ιλαμβάνεται της ε π ίλυσης  όλων των διαφορών μεταξύ των συγκεκριμένων π ροσώ π ων και όχι α π οσ π ασματικά  π. χ. δικαστής π ου  δικάζει την ε π ιμέλεια ή την ε π ικοινωνία  να έχει δικάσει και την αγωγή διατροφής του ανηλίκου και  να γνωρίζει ότι ο υ π όχρεος γονέας δεν έχει την έχει καταβάλλει ακόμη ή ότι  υ π ήρξε ένοχος για π ράξεις ενδοοικογενειακής βίας