ΝΕΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Φιλοσοφία και Βασικές Αρχές

Δομή Παρουσίασης Νέα Αναλυτικά Προγράμματα Η φιλοσοφία Οι τρεις βασικοί σκοποί-πυλώνες Θεμελιώδεις παιδαγωγικές αρχές Αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των Προγραμμάτων Σπουδών Πώς προχωρούμε

Γιατί νέα Αναλυτικά Προγράμματα; Η αυτονόητη ανάγκη για συνεχή εκσυγχρονισμό του τι και πώς διδάσκεται στα σχολεία μας. Η κοινωνία αλλάζει. Το σχολείο αλλάζει. Οι επιστήμες αλλάζουν. Η παιδαγωγική αλλάζει... Τα Αναλυτικά Προγράμματα;;; Υψηλές δαπάνες-μη αναμενόμενα αποτελέσματα Επιπρόσθετη πίεση για αλλαγές στην εκπαίδευση Δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ για το έτος 2008 (Eurostat): Κύπρος (7,8%), Ελλάδα (3,1%), Φινλανδία (5,9%) Μέσος όρος Ε.Ε. (5,2%)

Πολιτισμικό συγκείμενο «Η εκπαίδευση συντελείται στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στο πέρασμα των χρόνων και ιδιαίτερα στην επαφή του με άλλους πολιτισμούς. Στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά της ελληνοκυπριακής κοινότητας ενισχύονται για να διαμορφώσουν αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους (εθνική, θρησκευτική, πολιτισμική), μαθαίνοντας ταυτόχρονα να σέβονται τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των άλλων κοινοτήτων της Δημοκρατίας της Κύπρου, καθώς επίσης των συμμαθητών και συμμαθητριών τους που κατάγονται από άλλες χώρες. Για τα παιδιά με διαφορετική καταγωγή υπάρχει πρόνοια ώστε να μπορούν επίσης να αναπτύσσουν ολόπλευρα τη δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα.»

Τι προηγήθηκε Διορισμός Επιτροπής Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμάτων (Ε.Δ.Α.Π., Ιούλιος 2008). Διαδικασία «δημόσιου εγχειρήματος» με στόχο την ευρεία συναίνεση Πρόταση Ε.Δ.Α.Π. στο Συμβούλιο Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης και έγκριση κειμένου βασικών αρχών, φιλοσοφίας, διαδικασιών κλπ. Σύσταση 21 Επιτροπών (53 πανεπιστημιακοί, 360 μάχιμοι εκπ/κοί, επιθεωρητές). Οκτώβριος 2009 – παράδοση νέων Προγραμμάτων Σπουδών στην Ε.Δ.Α.Π. Αναζητώντας τη συνεισφορά της κυπριακής κοινωνίας, η διαδικασία της Μεταρρύθμισης των Αναλυτικών Προγραμμάτων ξεκίνησε, διεξήχθη και ολοκληρώθηκε ως «δημόσιο εγχείρημα». Ως ένα εγχείρημα, δηλαδή, στο οποίο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και συμμετείχαν με τον προβληματισμό και με τις προτάσεις τους (σε ό,τι αφορά τόσο τη βάση του αναλυτικού προγράμματος όσο και τα επιμέρους Προγράμματα Σπουδών) όλες οι οργανώσεις, όλοι οι θεσμοί και όλοι οι άνθρωποι που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία ή που ενδιαφέρθηκαν να έχουν λόγο για την Παιδεία.

Τι προηγήθηκε 6. Περίοδος Δημόσιου Διαλόγου (Μάρτης-Απρίλης 2010). Δόθηκαν τα Π.Σ. στη δημοσιότητα για να μελετηθούν από το σύνολο της κοινωνίας και να εκφραστούν απόψεις για συμπλήρωση, διόρθωση και βελτίωση. 7. Ιούλιος 2010 – Τα Π.Σ. παραδίδονται στο ΥΠΠ στη νέα πιο πλήρη μορφή τους.

Βασική προϋπόθεση επιτυχίας Βαθιά κατανόηση φιλοσοφίας και βασικών αρχών

Βασική Φιλοσοφία των ΝΑΠ Το σχολείο του 21ου αιώνα: Δημοκρατικό Ανθρώπινο

Το δημοκρατικό σχολείο Εκείνο το σχολείο στο οποίο όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από ιδιαιτερότητες, θα αποκτούν όλα εκείνα τα εφόδια που χαρακτηρίζουν σήμερα το μορφωμένο άνθρωπο. Ένα σχολείο που θα προσφέρει μορφωτικά αγαθά προσαρμοσμένα στη «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης» του κάθε παιδιού, αρνούμενο να τα κατατάξει σε κατηγορίες. Θεμελιώδης αρχή ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και συνεπώς χρειάζεται ανάλογη αντιμετώπιση.

Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης Αυτά που μπορεί να κάνει από μόνος του Αυτά που δεν μπορεί να κάνει ακόμη και με βοήθεια Χρειάζεται λίγη βοήθεια Χρειάζεται πολλή βοήθεια Στα παιδιά η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης καθορίζεται από τις ενέργειες που μπορούν να πετύχουν κάτω από καθοδήγηση, ομαδικά και σε συνεργασία μεταξύ τους, αλλά όχι ανεξάρτητα. Όλες αυτές οι λειτουργίες αντιστοιχούν στο επόμενο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο. Η Αμερικανίδα ερευνήτρια Dorothea McCarthy σε κάποια μελέτη της αναφέρει: «οτιδήποτε μπορούσαν να κάνουν τα παιδιά ηλικίας 3-5 χρόνων με καθοδήγηση, σε συνεργασία ή σε ομάδες, ήταν σε θέση να το κάνουν ανεξάρτητα όταν γίνονταν 5-7 χρόνων». Είναι πολύ σημαντικό το να μπορούμε να ανιχνεύουμε τη ζώνη επικείμενης ανάπτυξης, έτσι ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να καθορίζουμε με ακρίβεια την «τροφή» που θα δώσουμε στους μαθητές μας, δηλαδή να καθορίσουμε και να οριοθετήσουμε με παιδαγωγική ευθύνη το δικό μας αλληλεπιδραστικό χώρο, τη δική μας θέση και στάση απέναντι στους μαθητές μας, έτσι ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, το μέγιστο βαθμό αλληλεπικάλυψης. Zone of Proximal Development

Το ανθρώπινο σχολείο Απόλυτος σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κανένα παιδί δεν αποκλείεται, δεν περιθωριοποιείται, δε στιγματίζεται, δεν περιφρονείται και δε δυστυχεί εξαιτίας κάποιας ιδιαιτερότητας. Δικαίωμα στην παιδική ηλικία και νεότητα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα να βιώνουν την παιδική και τη νεανική ηλικία ως τις πιο δημιουργικές και ευτυχισμένες περιόδους της ανθρώπινης ζωής και όχι αποκλειστικά ως περιόδους ιδιαίτερα κοπιαστικής προετοιμασίας για την ενήλικη ζωή.

Οι τρεις σκοποί-πυλώνες των ΝΑΠ

Επαρκές και συνεκτικό σώμα γνώσεων από όλες τις επιστήμες ΜΕΙΩΣΗ ΥΛΗΣ Να κατανοούν και ερμηνεύουν τα φαινόμενα του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντός τους και να τα μεταβάλλουν προς όφελος της κοινωνίας. Να επικοινωνούν ισότιμα και δημιουργικά με τους συνανθρώπους τους και να διαμορφώνουν τη ζωή τους με τη βοήθεια των επιστημονικών και πολιτιστικών επιτευγμάτων της ανθρωπότητας. Να συνεχίζουν τις σπουδές τους και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσης. Να ασκούν με γνώση οποιοδήποτε επάγγελμα επιλέξουν, να μπορούν να συμβαδίζουν με την εξέλιξή του και εφόσον το επιθυμούν, να συμβάλλουν σε αυτήν. 13

Στάσεις και συμπεριφορές που διακρίνουν το δημοκρατικό πολίτη Χαρακτηρίζονται από δημοκρατικότητα, αγωνιστικότητα, παρρησία και κοινωνική υπευθυνότητα και εμφορούνται από τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Διαμορφώνουν και βιώνουν συνθήκες ισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα και διαχειρίζονται με γνώση και ευαισθησία τα φαινόμενα ετερότητας των σημερινών πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Σέβονται και προστατεύουν το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη. Θεμελιώνουν την προσωπική, ψυχική και σωματική, ευεξία στην αυτογνωσία, στη φυσική άσκηση, στην έλλογη διατροφή και διαβίωση, στη συνειδητή διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου, στην ικανότητα διεκδίκησης κατάλληλων συνθηκών υγείας και αντιμετώπισης των πολυποίκιλων μηχανισμών επηρεασμού και χειραγώγησης. 14

και δεξιότητες Δημιουργικότητα Κομβικές δυνατότητες, ικανότητες και δεξιότητες Δημιουργικότητα Κριτική σκέψη και αναστοχαστική διαχείριση της γνώσης Θεωρητική σκέψη και ικανότητα μετατροπής της θεωρίας σε πράξη Ικανότητες και δεξιότητες ανάλυσης και σχεδιασμού Προθυμία και ικανότητα για συλλογική εργασία και ανταλλαγή πληροφοριών Ικανότητα λύσης προβλημάτων, ετοιμότητα αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων και ικανότητα ανάπτυξης εναλλακτικών θεωριών Άριστη, δόκιμη και συνετή χρήση των ΤΠΕ Ενσυναίσθηση και δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας 15

Θεμελιώδεις Παιδαγωγικές Αρχές ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Η εκπαίδευση οργανώνεται με αφετηρία τον κάθε μαθητή και την κάθε μαθήτρια ξεχωριστά… Αυτό σημαίνει αντιμετώπιση των μαθητών/μαθητριών ως: Μοναδικά πρόσωπα Μέλη της σχολικής κοινότητας Μέλη της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντός τους 16

Θεμελιώδεις Παιδαγωγικές Αρχές ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια έχει δικαίωμα: Ως μοναδικό πρόσωπο Να αντιμετωπίζεται ως πρόσωπο που αξίζει και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο σχολείο για να αποκτήσει όλα τα εφόδια που χαρακτηρίζουν ένα μορφωμένο άνθρωπο. Ως μέλος της σχολικής κοινότητας Να διδάσκεται και να μαθαίνει μαζί με τα άλλα παιδιά, ώστε η «ιδιαίτερη προσοχή του προσώπου» του να μην ταυτίζεται με αποκλεισμό, απομόνωση, στιγματισμό και υποβάθμιση της κοινωνικότητάς του. 17

Θεμελιώδεις Παιδαγωγικές Αρχές ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια έχει δικαίωμα: Ως μέλος της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντός του Να διαπιστώνει καθημερινά ότι λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και οι ευαισθησίες του οικογενειακού και του ευρύτερου κοινωνικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος και συνεπώς δεν προσβάλλεται η ανθρώπινη αξιοπρέπειά του. 18

Θεμελιώδεις Παιδαγωγικές Αρχές ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ & ΝΕΟΤΗΤΑΣ Σήμερα γνωρίζουμε ότι πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες έχουν αφετηρία το γεγονός ότι η παιδικότητα και η νεανικότητα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ως εμπόδια. Πρέπει να αντιμετωπίζονται ως συνθήκες που ευνοούν την αναζήτηση της γνώσης και τη χαρά που συνεπάγεται η διαδικασία αυτή όταν συνδυάζεται με την κοινωνική ζωή σε ένα προστατευμένο και γεμάτο ερεθίσματα σχολικό περιβάλλον. 19

Θεμελιώδεις Παιδαγωγικές Αρχές ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΑΓΧΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ Το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο ταυτίζεται με τη διαμόρφωση: Ενός σχολικού περιβάλλοντος χωρίς άγχος στα παιδιά, στους/στις εκπαιδευτικούς και στους γονείς. Μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας που ενισχύεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας και της νεότητας, όπως είναι π.χ. η περιέργεια για το καινούριο και η αμφισβήτηση του δεδομένου. 20

Αρχές Ογάνωσης και Εφαρμογής των Προγραμμάτων Σπουδών Ενιαίο και συνεκτικό αναλυτικό πρόγραμμα από την προδημοτική εκπαίδευση έως και το Λύκειο. Συνοπτικό πρόγραμμα σπουδών. Παιδαγωγική Διαφοροποίηση: Διδασκαλία προσανατολισμένη στο επίπεδο ετοιμότητας κάθε παιδιού. Συνεργατικές και βιωματικές μορφές μάθησης. Διδασκαλία αποκλειστικά στο σχολείο: Κατ’ οίκον εργασία δε σημαίνει κατ’ οίκον διδασκαλία. Μάθηση με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις. Ενιαίο και συνεκτικό αναλυτικό πρόγραμμα από την προδημοτική εκπαίδευση έως και το Λύκειο: Οι διαδικασίες μάθησης και ανάπτυξης των μαθητών και των μαθητριών αντιμετωπίζονται ενιαία για το σύνολο της εκπαίδευσης και οργανώνονται με τρόπο που οι βασικές πυρηνικές γνώσεις, στάσεις, δεξιότητες επαναφέρονται και ανατροφοδοτούνται, όχι μόνο από επίπεδο σε επίπεδο εκπαίδευσης αλλά και από τάξη σε τάξη, όπου μαθητές και μαθήτριες διαφορετικών επιπέδων ετοιμότητας συνεργάζονται και μαθαίνουν. Συνοπτικό πρόγραμμα σπουδών:Το αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι βαρυφορτωμένο με ύλη που περιορίζει τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού. Υποστηρίζει την «τάξη – εργαστήριο ζωής» και επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να αναλάβει τις πρωτοβουλίες και τις παιδαγωγικές παρεμβάσεις που χρειάζονται για ποιοτική και αποτελεσματική διδασκαλία. Διασφαλίζει Ισορροπία στα είδη μάθησης που καλλιεργεί. Δεν είναι ετεροβαρές, (να στοχεύει δηλαδή μόνο στην γνώση-πληροφορία) για να μπορεί να επιτυγχάνει την ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή. Χαρακτηρίζεται από Συνοχή, δηλαδή όλα τα δομικά του χαρακτηριστικά (στόχοι, μεθοδολογία, περιεχόμενο και αξιολόγηση) συμβάλλουν στην επίτευξη του γενικού σκοπού, καθώς και από Συνέπεια, ούτως ώστε οι σκοποί να προκύπτουν από τη φιλοσοφία, η μεθοδολογία να στηρίζει την επίτευξη των στόχων και διαδικασιών, η αξιολόγηση την επίτευξη των στόχων. Τέλος, είναι Αποτελεσματικό, με την έννοια ότι αυτά που περιέχει ως προσδοκώμενα αποτελέσματα (σκοποί, στόχοι και διαδικασίες) μπορούν να μετρηθούν/ τεκμηριωθούν ως αποτελέσματα της διδασκαλίας-μάθησης, χωρίς βέβαια να αγνοεί ότι το κλειδί για την αποτελεσματικότητα παραμένει πάντοτε ο εκπαιδευτικός. Διδασκαλία αποκλειστικά στο σχολείο: Κατ’ οίκον εργασία δε σημαίνει κατ’ οίκον διδασκαλία:Δυνατότητα να απαλλαγεί η οικογένεια από το άγχος της «κατ’ οίκον συνδιδασκαλίας» που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό σήμερα τη ζωή των οικογενειών που έχουν παιδιά στο σχολείο και αποτελεί τον σημαντικότερο μηχανισμό αποτυχίας των παιδιών, που δεν έχουν τη δυνατότητα να βοηθηθούν από μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. 21

Πώς προχωρούμε Μηχανισμοί συντονισμού- υποστήριξης Επιτροπή Προώθησης Αναλυτικών Προγραμμάτων (Ε.Π.Α.Π.) Συμμετέχουν πέντε Επιθεωρητές Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης και το Π.Ι., υπό την προεδρία της Γενικής Διευθύντριας του Υ.Π.Π. και την επιστημονική καθοδήγηση του Καθηγητή Γιώργου Τσιάκαλου. Συντονισμός όλων των δράσεων που απαιτούνται για την εισαγωγή των νέων Α.Π. (π.χ. επιμόρφωση, δημιουργία τράπεζας υλικού για κάθε μάθημα κ.λπ.). Σχεδιασμός υλοποίησης, παρακολούθηση προόδου, λήψη αποφάσεων. 22

Μηχανισμοί συντονισμού- υποστήριξης Ομάδες υποστήριξης ανά γνωστικό αντικείμενο 12 ομάδες στη Δημοτική & 17 στη Μέση Εκπαίδευση. Σε κάθε ομάδα συμμετέχουν ένας επιθεωρητής (ο οποίος ανέλαβε το ρόλο του συνδέσμου) και αριθμός αποσπασμένων ειδικών συμβούλων σε κάθε γνωστικό αντικείμενο (υποστηρικτές). Συνεργάζονται με επιμορφωτές και πανεπιστημιακούς κάθε γνωστικού αντικειμένου για: Ετοιμασία τράπεζας υλικού για κάθε μάθημα Ετοιμασία «Οδηγού για τον Εκπαιδευτικό» (σε όσα γνωστικά αντικείμενα χρειάζεται) Καθορισμό χρονοδιαγραμμάτων εισαγωγής των νέων Π.Σ. για κάθε μάθημα Υποστήριξη επιμόρφωσης των μάχιμων εκπαιδευτικών 23

Μικρής κλίμακας εφαρμογή θεματικών ενοτήτων των νέων ΑΠ Περιορισμένη εφαρμογή από Μάρτιο-Μάιο 2011. Στόχος η εξοικείωση των σχολείων με τις αρχές των νέων Α.Π. και η διασφάλιση της ομαλής εισαγωγής τους τη σχολική χρονιά 2011-2012. Από κάθε σχολείο έχει οριστεί ένας εκπαιδευτικός για ένα συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο στο οποίο έχει επιμορφωθεί. Έχει παρακολουθήσει τρία σχετικά σεμινάρια κατά τη διάρκεια των οποίων, σε συνεργασία με τον υπεύθυνο επιμορφωτή, τους επιθεωρητές και τους υποστηρικτές, θα επιλέξουν, θα σχεδιάσουν, θα διδάξουν και θα αξιολογήσουν μια διδακτική ενότητα με βάση τη φιλοσοφία των νέων Α.Π. 24