Aυτοαποτελεσματικότητα και Δεξιότητες Επαγγελματικής Συμβουλευτικής: Ο έμμεσος ρόλος τους στην αντιμετώπιση της κρίσης. Προτάσεις εκπαίδευσης συμβούλων στις επιχειρήσεις. 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 1-4/11/2012 Ανδρόνικος Καλίρης Eπαγγελματικός σύμβουλος M.Sc., υποψήφιος διδάκτορας Φ.Π.Ψ., Πανεπιστήμιο Αθηνών

Επιπτώσεις της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης για τον κόσμο της εργασίας και την επαγγελματική συμβουλευτική συνθήκες αβεβαιότητας στην αγορά εργασίας και τον εργασιακό χώρο προβλήματα στις εργασιακές σχέσεις αύξηση αποχωρήσεων και ανεργίας μείωση απόδοσης εργαζομένων και επιχειρήσεων απομάκρυνση από το γραμμικό μοντέλο σταδιοδρομίας-«απασχολησιμότητα» (Savickas, 2011) σημαντικός ο ρόλος των δεξιοτήτων προσωπικής ευελιξίας (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, & Δρόσος, 2011)

Η αναγκαιότητα εφαρμογής επαγγελματικής συμβουλευτικής στις επιχειρήσεις στην εποχή της κρίσης Πολλαπλά οφέλη τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τις επιχειρήσεις ATOMA αυτοεκτίμηση, ανάπτυξη δεξιοτήτων προσαρμογή στην εταιρική κουλτούρα – βελτίωση εργασιακής απόδοσης ενθάρρυνση αυτοδιαχείρισης της σταδιοδρομίας των υπαλλήλων άμβλυνση ψυχολογικών δυσκολιών που επιδρούν στην εργασιακή συμπεριφορά

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Κίνητρα για συνεισφορά εργαζομένων στην επιχείρηση Προσέλκυση υποψηφίων υψηλού επιπέδου Υποβοήθηση επιχειρηματία να ρυθμίσει και να βελτιώσει την απόδοση Προσδιορισμός δυνατοτήτων εργαζομένων-διευκόλυνση σχεδιασμού προαγωγών Μείωση κόστους από την αποχώρηση ικανών εργαζομένων (Collins et al., 2012. Goodman & Hoppin, 2007. Κουτσαύτη, 2005. Leonard-Cross, 2010. McLeod, 2010. Nathan & Hill, 2006. Offstein et al., 2007. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2007. Soens & De Vos, 2007. Thurston, D’Abate, & Eddy, 2012)

Δεξιότητες και Πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας στη Συμβουλευτική-Ερευνητικά αποτελέσματα Αυτοαποτελεσματικότητα στην άσκηση Επαγγελματικής Συμβουλευτικής: αντίληψη του συμβούλου για τις ικανότητές του να ασκήσει ή να συντονίσει αποτελεσματικά δραστηριότητες επαγγελματικής συμβουλευτικής (O’Brien, Heppner, Flores, & Bikos, 1997) Ενδιαφέρον, επιμονή στο συμβουλευτικό έργο, επαγγελματική απόδοση, εκκίνηση βοηθητικών παρεμβάσεων (Heppner & Heppner, 2003. Kozina et al., 2010. Larson & Daniels, 1998. Ο’Brien et al., 1997) Ενδεχομένως… πολύ υψηλή αυτεπάρκεια μέτρια αποτελέσματα (καμπυλόγραμμη σχέση)

η εφαρμογή δεξιοτήτων επαγγελματικής συμβουλευτικής και ο βαθμός αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης σχετίζεται αρνητικά με συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης στους επαγγελματικούς συμβούλους (Kounenou, Koumoundourou, & Makri-Botsari, 2010) Η γενικευμένη αυτοαποτελεσματικότητα σχετίζεται αρνητικά, με την εμφάνιση άγχους (Luszczynska, Guttiérez-Doña, & Schwarzer, 2005) και θετικά, με την εκκίνηση δράσεων ενδυνάμωσης προς τους εργαζομένους (Qingquan & Huimin, 2009)

Η έμμεση επίδραση της αυτεπάρκειας και των δεξιοτήτων των συμβούλων στην αντιμετώπιση της κρίσης Έμμεση αντιμετώπιση της κρίσης Οφέλη για τα άτομα Βελτίωση απόδοσης συμβούλου Δεξιότητες- αυτεπάρκεια συμβούλου Οφέλη για τις επιχειρήσεις

Η ΕΡΕΥΝΑ (Καλίρης, 2012) Ερευνητικά ερωτήματα 1) Ισχύς Γ.Α. και Α.Ε.Σ.; 2) α. Βαθμός αποτελεσματικότητας εκπαίδευσης σε τομείς δεξιοτήτων επαγγελματικής συμβουλευτικής; β. Ποιοί τομείς χρειάζεται να συμπεριληφθούν σε μελλοντική κατάρτιση; Διαφοροποιούνται: α. η αυτεπάρκεια β. η αποτελεσματικότητα της «αποκτηθείσας εκπαίδευσης» ανάμεσα στις κατηγορίες των ανεξάρτητων μεταβλητών; 4) Συνάφεια ανάμεσα στους παράγοντες της έρευνας; 5) Ποιές μεταβλητές συμβάλουν στην πρόβλεψη της Α.Ε.Σ.;

Δείγμα 50 στελέχη επαγγελματικής συμβουλευτικής μεγάλων επιχειρήσεων και συμβουλευτικών εταιρειών. Κατά 70% απασχολούνταν με την επιλογή, εκπαίδευση και αξιολόγηση προσωπικού Φύλο: 74% γυναίκες - 26% άνδρες Η έρευνα διεξήχθη στο διάστημα Ιουνίου-Δεκεμβρίου 2011 Μέσα συλλογής δεδομένων Νέα Κλίμακα Γενικευμένης Αυτοαποτελεσματικότητας (Chen, Gully, & Eden, 2001) πολυδιάστατος και απαιτητικός ο ρόλος των επαγγελματικών συμβούλων στις επιχειρήσεις (Καλίρης & Φακιολάς, 2011)

8 δηλώσεις (π.χ. «Είμαι ικανός/ή να ξεπεράσω με επιτυχία πολλές προκλήσεις»). Στο παρόν δείγμα α = .82. κλίμακα τύπου Likert, 1 (διαφωνώ απόλυτα) έως 5 (συμφωνώ απόλυτα). Βρέθηκαν δύο διαστάσεις - 61% της διασποράς τιμών 1η Κ.Σ.: «πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας για την ικανότητα επίτευξης απαιτητικών στόχων και καθηκόντων» (α= .81) 2η Κ.Σ.: «πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας για την ικανότητα εκτέλεσης πολλαπλών καθηκόντων κάτω από δύσκολες συνθήκες» (α= .69)

Κλίμακα Aυτοαποτελεσματικότητας στην άσκηση Επαγγελματικής Συμβουλευτικής (O'Brien, Heppner, Flores, & Bikos, 1997) 25 δηλώσεις κλίμακα Likert, 0 (Καθόλου σίγουρος) έως 4 (Πολύ σίγουρος) 4 υποκλίμακες: 1) Θεραπευτική Διαδικασία και Δεξιότητες Συμμαχίας 2) Επαγγελματική Αξιολόγηση και Δεξιότητες Ερμηνείας 3) Πολυπολιτισμικές Δεξιότητες 4) Σύγχρονες τάσεις στον κόσμο της εργασίας, Δεοντολογία και Έρευνα στην Επαγγελματική Συμβουλευτική υψηλοί δείκτες αξιοπιστίας α. Στην παρούσα έρευνα α= . 96

Ερωτηματολόγιο Κριτηρίων Επάρκειας για τους Λειτουργούς Εκπαιδευτικής και Επαγγελματικής Συμβουλευτικής (Repetto et al., 2003) 111 δηλώσεις: α) αποτελεσματικότητα εκπαίδευσης, β) συνάφεια δεξιοτήτων με την εργασία κλίμακα τύπου Likert, 1 (Καθόλου αποτελεσματικά/συναφής) έως 4 (Πολύ αποτελεσματικά/ συναφής). Βασικές Δεξιότητες και 7 κατηγορίες Εξειδικευμένων Δεξιοτήτων: Αξιολόγηση, Επαγγελματική ανάπτυξη, Συμβουλευτική, Διαχείριση πληροφοριών, Έρευνα και αξιολόγηση, Διαχείριση προγραμμάτων- υπηρεσιών, Τοποθέτηση εγκυρότητα περιεχομένου (Ferrer-Sama, Manzano, & Repetto, 2008) a .80 - .96 (Manzano, Ferrer-Sama, & Repetto, 2008). Στην έρευνα: α .82 - .96. Αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο ατομικών – δημογραφικών χαρακτηριστικών: φύλο, ηλικία, επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης, έτη προυπηρεσίας, τύπος υπηρεσίας, κύριος εργασιακός ρόλος, τομέας ειδίκευσης

Μέθοδος-Διαδικασία τηλεφωνική επικοινωνία με στελέχη για περιγραφή σκοπού και περιεχομένου μελέτης με τη χρήση αλφαβητικού καταλόγου web-based survey - e-mails από ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης ερευνών Στατιστική ανάλυση Cronbach’s a, PCA, Περιγραφική στατιστική, t tests για εξαρτημένα δείγματα, Pearson r, ANOVA και πολλαπλές συγκρίσεις με το κριτήριο Tukey HSD, ταυτόχρονη ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης (μέθοδος enter)

Αποτελέσματα σχετικά υψηλές πεποιθήσεις Α.Ε.Σ. (Μ=3.75) και Γ.Α (Μ= 4.07) υψηλότερος Μ.Ο. (Μ=3.85): «θεραπευτική σχέση και δεξιότητες συμμαχίας» χαμηλότερος Μ.Ο. (Μ=3.6): «τάσεις στον κόσμο της εργασίας, δεοντολογία και έρευνα στην Επαγγελματική Συμβουλευτική» αρκετά αποτελεσματική εκπαίδευση-υψηλή εργασιακή συνάφεια στις Βασικές Δεξιότητες χαμηλότερος Μ.Ο. «αποκτηθείσας» εκπαίδευσης (Μ=2.40): «Συμβουλευτική» - xαμηλοί Μ.Ο.: «Διαχείριση Πληροφοριών», «Διαχείριση Προγραμμάτων/ Υπηρεσιών Συμβουλευτικής-Προσανατολισμού», «Tοποθέτηση»

τιμές t: στατιστικά σημαντικές για όλους τους τομείς δεξιοτήτων (p < .05) εκτός από την κατηγορία «Έρευνα και Αξιολόγηση» δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές ως προς το φύλο, την ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης Ωστόσο… οι σύμβουλοι με προϋπηρεσία από 16 έως 25 έτη, ανάφεραν ότι έχουν λάβει πιο αποτελεσματική εκπαίδευση (Μ=2.96, SD=1.01) στην κατηγορία «Συμβουλευτική» σε σχέση με όσους είχαν προϋπηρεσία από 1 έως 4 έτη (Μ=2.06, SD=0.79), F (3, 46) =2.84, p < .05

Υψηλές συσχετίσεις ανάμεσα στις κατηγορίες δεξιοτήτων ως προς την «αποκτηθείσα εκπαίδευση» Μικρή αλλά σημαντική, θετική συνάφεια (r= .30) μεταξύ των βαθμολογιών στην Ν.Κ.Γ.Α. και στην κλίμακα Α.Ε.Σ. Θετικές, μέτριου μεγέθους σχέσεις ανάμεσα στην Α.Ε.Σ. και τις κατηγορίες δεξιοτήτων 31% της διασποράς των βαθμολογιών στην Α.Ε.Σ. μπορεί να αποδοθεί στην επίδραση των ανεξάρτητων μεταβλητών Βρέθηκε η τάση: Υψηλότερη αποτελεσματικότητα εκπαίδευσης στη «Διαχείριση Πληροφοριών»-υψηλότερες πεποιθήσεις Α.Ε.Σ

Προτάσεις εκπαίδευσης στελεχών επαγγελματικής συμβουλευτικής στις επιχειρήσεις προκαθορισμένο πλαίσιο δεξιοτήτων ευέλικτος-ολιστικός χαρακτήρας εκπαίδευσης (Hiebert, 2008. Niles, Engels, & Lenz, 2009) κατάρτιση σε μερικές μόνο κατηγορίες δεξιοτήτων μείωση διάρκειας και κόστους κατάρτισης/ έμφαση στη διαχείριση πληροφοριών εκπαιδευτικές τεχνικές που στηρίζονται στις πηγές διαμόρφωσης των πεποιθήσεων αυτοαποτελεσματικότητας ρύθμιση αυτεπάρκειας (Kozina et al., 2010) «εποικοδομητική» ανατροφοδότηση (constructive feedback)

Αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες συμβούλου στη σύγχρονη εποχή Πληροφόρηση για νέες τάσεις στην αγορά εργασίας/ διαχείριση πληροφοριών (Jecchinis, Krivas, & Papas, 2009) Κατανόηση επιδράσεων των κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών στην επαγγελματική και προσωπική ζωή Πολυπολιτισμική συμβουλευτική και κοινωνική δικαιοσύνη Διοίκηση επιχειρήσεων, οργανωσιακή ψυχολογία Γνώση σύγχρονων ερωτηματολογίων και ασκήσεων Ευελιξία, ανθεκτικότητα, ρεαλιστική ισχύς πεποιθήσεων αυτεπάρκειας για το συμβουλευτικό έργο

Βιβλιογραφικές αναφορές Chen, G., Gully, S. M., & Eden, D. (2001). Validation of a New General Self-Efficacy Scale. Organizational Research Methods, 4 (1), 62-83. Collins, J., Gibson, A., Parkin, S., Parkinson, R., Shave, D., & Dyer, C. (2012). Counselling in the workplace: How time-limited counselling can effect change in well-being. Counselling and Psychotherapy Research: Linking research with practice, 12 (2), 84-92. Ferrer-Sama, P., Manzano, N., & Repetto, E. (2008). Development of the competency assessment instrument. In E. Repetto (Ed.), International competencies for educational and vocational guidance practitioners: An IAEVG trans-national study (Chapter 2: pp. 154-157), International Journal for Educational and Vocational Guidance, 8, 135-195. Goodman, J. & Hoppin, J. (2007). Adult career counseling: New clients, new strategies (ACAPCD-10). Alexandria, VA: American Counseling Association. Heppner, M. J., & Heppner, P. P. (2003). Identifying process variables in career counseling: A research agenda. Journal of Vocational Behavior, 62, 429-452.

Hiebert, B. (2008). International competencies for educational and vocational guidance practitioners: implications for professional practice. In E. Repetto (Ed.), International competencies for educational and vocational guidance practitioners: An IAEVG trans-national study (Chapter 5: pp. 176-181). International Journal for Educational and Vocational Guidance, 8, 135-195. Καλίρης, Α. (2012). Πεποιθήσεις Γενικευμένης Αυτοαποτελεσματικότητας, Αυτοαποτελεσματικότητας στην άσκηση Επαγγελματικής Συμβουλευτικής και Δεξιότητες Επαγγελματικής Συμβουλευτικής Στελεχών Ανθρώπινων Πόρων και Συμβούλων σε επιχειρήσεις και συμβουλευτικές εταιρείες του Ν. Αττικής. Διπλωματική εργασία. Π.Μ.Σ. «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός», Φ.Π.Ψ., Τομέας Ψυχολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Καλίρης, Α., & Φακιολάς, Ν. (2011). Διερεύνηση του ρόλου του Επαγγελματικού Συμβούλου στον τομέα της Διοίκησης Ανθρώπινων Πόρων στον 21ο αιώνα. Στα πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού με τίτλο: «Ο ρόλος της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας με προοπτική ένα ελπιδοφόρο μέλλον» (11-12/12/2010), ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 94-95, 108-121.

Kounenou, K. , Koumoundourou, G. , & Makri-Botsari, E. (2010) Kounenou, K., Koumoundourou, G., & Makri-Botsari, E. (2010). Greek school career counselors competencies and burnout syndrome. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 1890-1895. Κουτσαύτη, Μ. (2005). Σύμβουλος Σταδιοδρομίας στις Επιχειρήσεις: Ένας νέος ρόλος στη νέα εποχή διαχείρισης της γνώσης. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 74-75, 148-158. Κozina, K., Grabovari, N., De Stefano, J., & Drapeau, M. (2010). Measuring changes in counselor self-efficacy: Further Validation and Implications for Training and Supervision. The Clinical Supervisor, 29, 117-127. Larson, L. M., & Daniels, J. A. (1998). Review of the Counseling Self-efficacy literature. The Counseling Psychologist, 26, 179-218. Lent, R. W., Cinamon, R. G., Bryan, N. A., Jezzi, M. M., Martin, H. M., & Lim, R. (2009). Perceived sources of change in trainees’ self-efficacy beliefs. Psychotherapy Theory, Research, Practice, Training, 46 (3), 317-327. Leonard-Cross, E. (2010). Developmental coaching: Business benefit- fact or fad? An evaluative study to explore the impact of coaching in the workplace. International Coaching Psychology Review, 5 (1), 36-47.

Luszczynska, A. , Guttiérez-Doña, B. & Scwarzer, R. (2005) Luszczynska, A., Guttiérez-Doña, B. & Scwarzer, R. (2005). General self-efficacy in various domains of human functioning: Evidence from five countries. International Journal of Psychology, 40 (2), 80-89. Manzano, N., Ferrer-Sama, P., & Repetto, E. (2008). Pilot study of the International Counsellor Qualification Standards questionnaire. Στο E. Repetto (Ed.), International competencies for educational and vocational guidance practitioners: An IAEVG trans-national study (Chapter 3: pp. 158-162), International Journal for Educational and Vocational Guidance, 8, 135-195. McLeod, J. (2010). The effectiveness of workplace counselling: A systematic review. Counselling and Psychotherapy Research: Linking research with practice, 10 (4), 238-248. Nathan, R. & Hill, L. (2006). Επαγγελματική συμβουλευτική: Η συμβουλευτική προσέγγιση της επαγγελματικής επιλογής και σταδιοδρομίας. Μετάφραση-Επιστημονική επιμέλεια: Δ. Σιδηροπούλου-Δημακάκου. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Niles, S. G. , Engels, D. , & Lenz, J. (2009) Niles, S. G., Engels, D., & Lenz, J. (2009). Training career practitioners. The Career Development Quarterly, 57, 358-365. O’Brien, K. M., Heppner, M. J., Flores, L.Y., & Bikos, L. H. (1997). The Career Counseling Self-Efficacy Scale. Instrument Development and Training Applications. Journal of Counseling Psychology, 44 (1), 20-31. Offstein, E. H., Morwick, J. M., & Shah, A. (2007). Mentoring programs and jobs: a contingency approach. Review of business, 27 (3), 32-37. Qingquan, P., & Huimin, W. (2009). Effects of Trust, Risk and Managerial Self-Efficacy on Leader Empowering Behavior. In the proceedings of the 1st International Conference on Information Science and Engineering (pp. 4275-4278). Repetto, E., Malik, B., Ferrer-Sama, P., Manzano, N., & Hiebert, B. (2003). International competencies for educational and vocational guidance practitioners: Final report to the General Assembly of the International Association for Educational and Vocational Guidance (4/9/2003). Verne, Switzerland. Savickas, M. L. (2011). New Questions for Vocational Psychology: Premises, Paradigms, and Practices. Journal of Career Assessment, 19 (3), 251-258.

Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. (2010). Επαγγελματική Αξιολόγηση Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. (2010). Επαγγελματική Αξιολόγηση. Τεστ και Ερωτηματολόγια Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Αθήνα: Μεταίχμιο. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. (2007). Επαγγελματική Αξιολόγηση και Καθοδήγηση. Διδακτικές Σημειώσεις (4η έκδ.), Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τομέας Ψυχολογίας. Σιδηροπούλου- Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Α., & Δρόσος, Ν. (2011). Ανάπτυξη δεξιοτήτων «προσωπικής ευελιξίας», μια νέα προοπτική στον Επαγγελματικό Προσανατολισμό: Οι δράσεις του Κέντρου Έρευνας και Αξιολόγησης στην Επαγγελματική Συμβουλευτική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού με τίτλο: «Ο ρόλος της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας με προοπτική ένα ελπιδοφόρο μέλλον» (11-12/12/2010). Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 94-95, 227-233. Soens, N. & De Vos, A. (2007). Career Counseling Within Organizations: Isolation or Integration?, Vlerick Leuven Gent Working Paper Series 2007/8. Thurston, P. W., D'Abate, C. P., & Eddy, E. R. (2012). Mentoring as an HRD approach: Effects on employee attitudes and contributions independent of core self-evaluation. Human Resource Development Quarterly, 23, 139–165. doi: 10.1002/hrdq.21130

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!