Αντικειμενικοποίηση της Επιλογής ΧΥΤΑ με Εφαρμογή Ειδικών Πολυκριτηριακών Εργαλείων Λήψης Απόφασης Βασίλειος Χρ. Βασίλογλου Δρ Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ  Πραγματική κατάσταση:  ανεξέλεγκτες χωματερές, συνολικής έκτασης πάνω από στρέμματα διάσπαρτες στην επικράτεια.  Επίσημα στοιχεία πολιτείας:  Περίπου Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) βρίσκονται σε λειτουργία σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της πολιτείας

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ  664 ΧΑΔΑ χαμηλής επικινδυνότητας οδεύουν προς κλείσιμο και αποκατάσταση από τους οικείους ΟΤΑ.  343 ΧΑΔΑ έχουν ενταχθεί σε περιφερειακά προγράμματα.  47 ΧΑΔΑ έχουν κλείσει με χρήματα από το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ.  Μόλις 270 έχουν ήδη αποκατασταθεί.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΝΟΜΟΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ  2 Δ. Καρδίτσας  8 Δ. Αργιθέας  3 Δ. Άρνης  3 Δ. Αχελώου  11 Δ. Ιθώμης  11 Δ. Ιτάμου  7 Δ. Καλλιφωνίου  6 Δ. Κάμπου  6 Δ. Μενελαΐδας  10 Δ. Μητρόπολης  13 Δ. Μουζακίου  155 Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων  7 Δ. Νεβρόπολης Αγράφων  10 Δ. Παλαμά  5 Δ. Παμίσου  11 Δ. Πλαστήρα  2 Δ. Ρεντίνας  7 Δ. Σελλάνων  10 Δ. Σοφάδων  8 Δ. Ταμασίου  7 Δ. Φύλλου  8 Κοιν. Αθαμάνων (Ανατολικής Αργιθέας)

ΑΙΤΙΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ  Η ελλιπής ενημέρωση των πολιτών για το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος.  Η έλλειψη σύγχρονων και οργανωμένων χώρων διάθεσης, οι οποίοι θα αποτελούν πρότυπο για τους επόμενους, και η λειτουργία τους να είναι αποδεκτή από τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών.  Η καχυποψία των πολιτών μήπως εξαπατηθούν από την Πολιτική εξουσία.  Η μη εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου Νομοθετικού πλαισίου.  Ο ελλιπής καθορισμός των κριτηρίων και της διαδικασίας επιλογής.

ΑΙΤΙΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ  Ο μεγάλος αριθμός των εμπλεκομένων Φορέων.  Τα υπεισερχόμενα αντικρουόμενα συμφέροντα ατόμων, κοινωνικών ομάδων και κοινοτήτων.  Η επικρατούσα άποψη ότι δεν θα υλοποιηθούν τα προβλεφθέντα για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων.  Η μη ικανοποίηση των κατοίκων των γειτονικών περιοχών από τα παρεχόμενα αντισταθμιστικά οφέλη.  Η επικρατούσα άποψη ότι θα υπάρξει σημαντική μείωση της αξίας γης στην περιοχή λόγω της λειτουργίας εκεί ενός νέου χώρου διάθεσης.  Η έλλειψη γενικότερα προγραμματισμού και οργάνωσης.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΧΥΤΑ  Ανάθεση μελέτης επιλογής θέσης ΧΥΤΑ.  Εύρεση χώρου που να πληρεί μια σειρά κριτηρίων.  Αντίδραση των κατοίκων των γειτονικών περιοχών (σύνδρομο ΝΙΜΒΥ).  Φόβος για το πολιτικό κόστος.  Ανάθεση νέας μελέτης για επιλογή θέσης ΧΥΤΑ. ΑΤΕΡΜΩΝ ΚΥΚΛΟΣ (Ανάθεσης μελετών – Επιλογής χώρων – Αντιδράσεων κατοίκων κλπ)

ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΥΤΑ  Σε θέματα που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, μια απόφαση δεν μπορεί να λαμβάνεται ερήμην αυτών τους οποίους αφορά.  Ευκταίο είναι να εξασφαλίζεται η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων στη λήψη της απόφασης αυτής.  Η συμμετοχή αυτή δεν μπορεί να είναι τυπική ή εικονική.  Αντίθετα, πρέπει να είναι ουσιαστική και σε βάθος.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΥΤΑ  Επειδή τα προβλήματα στα οποία προσπαθούμε να δώσουμε λύση ξεφεύγουν συνήθως από το χώρο των γνωστικών ικανοτήτων όλων των συμμετεχόντων στη λύση αυτή, και απαιτούν κατοχή ειδικής τεχνογνωσίας, η συμμετοχή αυτή μπορεί να επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ή τη χρήση ειδικών εργαλείων που θα εξασφαλίζουν άνετη κατανόηση και του προβλήματος και της λύσης του, ακόμη και από τον μη ειδικό, οι γνώσεις του οποίου στο υπό εξέταση θέμα είναι στοιχειώδεις.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΥΤΑ  Επιπλέον, η εισαγωγή στη λήψη απόφασης πολλών ατόμων ή φορέων συμβάλλει έτσι ώστε να διαμορφώνεται τελικά μια απόφαση, η οποία δεν θα μπορεί στατιστικά να αμφισβητείται.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ – ΠΡΟΤΑΣΗ  Απαίτηση:  Μια ολοκληρωμένη διαδικασία οργάνωσης και αντικειμενικοποίησης της λήψης απόφασης, για τον καθορισμό νέων ΧΥΤΑ, με επιδίωξη εξασφάλισης της ευρύτερης δυνατής κοινωνικής συμμετοχής και αποδοχής.  Μέσο:  Ένα ανεξάρτητο εργαλείο λήψης απόφασης, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά στην επιλογή νέων ΧΥΤΑ.

Μοντελοποίηση του προτεινόμενου προγράμματος

Τα στοιχεία του προτεινόμενου προγράμματος

ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ i. Ως ενδιάμεσος μεταξύ των «ειδικών» (μηχανικών, μελετητών, κ.α.) και των «επιμέρους ληπτών απόφασης» (εκλεγμένων, διορισμένων συμβούλων, τοπικών φορέων κ.α.) στη φάση επιμόρφωσης – ενημέρωσης των δεύτερων με τις γνώσεις των πρώτων. ii. Ως ανεξάρτητος και μη επηρεαζόμενος επεξεργαστής των βαθμολογιών των «επιμέρους ληπτών απόφασης» και εκφραστής της «τελικής απόφασης»

ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ  Πράξη προεπιλογής:  Πραγματοποιεί την προεπιλογή των υποψηφίων χώρων διάθεσης απορριμμάτων μέσω μιας απλής διαδικασίας ερωτήσεων προεπιλογής από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και απαντήσεων από τους αρμόδιους «ειδικούς», λαμβάνοντας υπόψη μια σειρά από αντίστοιχες τεχνικές προδιαγραφές.

Κριτήρια Προεπιλογής  Για το λόγο αυτό προσδιορίστηκαν τα αναγκαία κριτήρια προεπιλογής, μέσω των οποίων ελέγχεται εάν και κατά πόσο οι υποψήφιες θέσεις απέχουν από περιοχές με ιδιαίτερη για διαφόρους λόγους σημασία.

Η πορεία μοντελοποίησης της προτεινόμενης διαδικασίας προεπιλογής υποψηφίων ΧΥΤΑ

 Πράξη καθορισμού του εύρους βαθμολογιών:  Για τους προεπιλεγέντες χώρους διάθεσης συνθέτει ένα αντικειμενικό πλαίσιο αξιολόγησης και επιλογής τους με βάση μια δεύτερη διαδικασία ερωτήσεων αξιολόγησης που υποβάλει στους «ειδικούς», και διαμορφώνει το εύρος της βαθμολογίας των «επιμέρους ληπτών απόφασης». ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

Κριτήρια Αξιολόγησης  Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκε μια εκτενής λίστα κριτηρίων αξιολόγησης αποτελούμενη από γενικά, ειδικά, χωροταξικά, γεωμορφολογικά και υδρογεωλογικά κριτήρια, βάση των οποίων γίνεται η αξιολόγηση και τελική επιλογή των νέων ΧΥΤΑ.

 Πράξη επιμόρφωσης ληπτών απόφασης και καταγραφής επιμέρους βαθμολογιών:  Βοηθά τους «επιμέρους λήπτες απόφασης» να κατανοήσουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βάθος το πρόβλημα της διάθεσης των απορριμμάτων, το τί βαθμολογούν και το γιατί βαθμολογούν μέσα σε συγκεκριμένα όρια, εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη εχεμύθεια, αλλά συγχρόνως επιτρέποντας τον υπό προστασία (password) έλεγχο της ορθής χρήσης των απαντήσεων του καθενός. ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

 Πράξη λήψης τελικής απόφασης:  Βαθμονομεί τους υποψήφιους ΧΥΤΑ, με βάση μια νέα μέθοδο πολυκριτήριας ανάλυσης, τη μέθοδο της Καθαρής Εκτίμησης EP+ (νέα προτεινόμενη μέθοδος)  Σημειώνεται ότι λόγω του πλήθους και της ανομοιομορφίας των κριτηρίων, η αξιολόγηση των υποψηφίων ΧΥΤΑ μπορεί επιτευχθεί μόνο μέσω της εφαρμογής πολυκριτήριων μεθοδολογιών ανάλυσης. ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

 Πράξη ελέγχου:  Παρέχει στο χρήση τη δυνατότητα μιας συγκριτικής αξιολόγησης δύο οποιονδήποτε περιοχών, αναφέροντας αναλυτικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μιας έναντι της άλλης. ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

 Πράξη επαλήθευσης:  Παρουσιάζει συγκεντρωτικούς πίνακες με τις βαθμολογίες των υποψηφίων περιοχών. ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

Η πορεία μοντελοποίησης της προτεινόμενης διαδικασίας αξιολόγησης και επιλογής νέων ΧΥΤΑ

 Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Επιπρόσθετα αποτελεί συμβουλευτικό – βοηθητικό μέσο στα χέρια των αρμοδίων τοπικών φορέων καθώς: ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι υπολογιστής χαρακτηριστικών μεγεθών των χώρων διάθεσης απορριμμάτων.

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι βιβλιοθήκη ενημέρωσης σε θέματα τεχνολογίας και επιλογής νέων χώρων διάθεσης απορριμμάτων.

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι αρχείο Νομικής Ενημέρωσης πάνω στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για τα στερεά απόβλητα, ή παρεμφερή θέματα.

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι μόνιμη έκθεση φωτογραφιών σχετικών με τη διαχείριση των στερεών απορριμμάτων.

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι ευρετήριο των κριτηρίων προεπιλογής, αξιολόγησης και τελικής επιλογής των χώρων διάθεσης.

Άλλες χρήσεις του νέου εργαλείου:  Είναι νομικός και τεχνικός σύμβουλος για την οργάνωση Φορέα διαχείρισης απορριμμάτων και επιλογής νέων χώρων διάθεσης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Η καθημερινή πρακτική έχει αποδείξει ότι η επιτυχία ή μη των εφαρμοζόμενων διαδικασιών επιλογής νέων ΧΥΤΑ εξαρτάται αφενός από τη συμμετοχή ή μη όλων των ενδιαφερομένων στις διαδικασίες αυτές, αφετέρου από την αξιοπιστία ή μη των διενεργούντων την επιλογή.

 Για το λόγο αυτό κατασκευάστηκε το προτεινόμενο εργαλείο το οποίο αφού βαθμονομηθεί από ουδέτερη ομάδα εμπειρογνωμόνων με διαδικασία διαφανή και αντικειμενική, και διαμορφώσει το πλαίσιο ελευθεριών των βαθμολογητών βοηθά τους κατά τεκμήριο μη ειδικούς αλλά υπεύθυνους λήψης απόφασης (εκλεγμένους, τοπικούς φορείς, τεχνικούς κ.α.) να κατανοήσουν το πρόβλημα της διάθεσης των απορριμμάτων, το τι βαθμολογούν και το γιατί βαθμολογούν μέσα σε συγκεκριμένα όρια, αποτρέποντας πιθανή αθέτηση παραδοχών και συμφωνιών, εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη εχεμύθεια με τον υπό προστασία (password) έλεγχο της ορθής χρήσης των απαντήσεων του καθενός. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Στη συνέχεια εξάγει αυτόματα το πλέον «αντικειμενικό» αποτέλεσμα, βάσει της βαθμολογίας αυτής, αποκλείοντας κάθε περίπτωση επιπρόσθετης εκ των υστέρων επέμβασης επηρεασμού του αποτελέσματος από τους ενδιαφερομένους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Με τον τρόπο αυτό, οι εμπλεκόμενοι τοπικοί φορείς αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία λήψης απόφασης, συμμετέχοντας ενεργά και αποτελεσματικά στη διαμόρφωση της τελικής επιλογής, βάσει των κανόνων που έχουν τεθεί και συμφωνηθεί εξαρχής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Έτσι, η τελική επιλογή θα αποτελεί και δική τους επιλογή και όχι απλά μια πρόταση – υπόδειξη ενός τεχνικού μελετητικού γραφείου, την οποία εύκολα αγνοούσαν ή ξεπερνούσαν αναθέτοντας συμπληρωματικές μελέτες μέχρις ότου προκύψει κάποιο άλλο αποδεκτό σχέδιο.

Ευχαριστώ…