ΜέθοδοςΣυμμετέχοντες Στην έρευνα συμμετείχαν 155 φοιτητές (128 γυναίκες και 27 άνδρες) διαφόρων Σχολών του Α.Π.Θ. Οι συμμετέχοντες ανταποκρίθηκαν σε ανοικτή πρόσκληση ενδιαφέροντος μέσω αναρτημένων ανακοινώσεων σχετικά με την εκπαίδευση σε τεχνικές διαχείρισης του στρες και ασκήσεις χαλάρωσης.Εργαλείa Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: α) μία συστοιχία την οποία συμπλήρωναν οι συμμετέχοντες κάθε μήνα και συνίσταται στις ακόλουθες δοκιμασίες: vΚατάλογος καταγραφής στρεσοπαραγόντων vΚατάλογος καταγραφής ψυχοφυσιολογικών συμπτωμάτων vΕρωτηματολόγιο έκφρασης θυμού του Spielberger vΣτρατηγικές αντιμετώπισης vΚατάλογος καταγραφής αγχογόνων γεγονότων ζωής vΕρωτηματολόγιο προσωπικότητας τύπου Α vΕρωτηματολόγιο εξωτερικού/εσωτερικού σημείου ελέγχου vΕρωτηματολόγιο κατάθλιψης του Beck vΕρωτηματολόγιο του άγχους του Spielberger β) το εκπαιδευτικό υλικό που αφορούσε τον ορισμό και τη νευροφυσιολογία του στρες, τη δομή και λειτουργία του νευρικού συστήματος καθώς επίσης και ένα μοντέλο αντιμετώπισης των στρεσοπαραγόντων και γ) ασκήσεις χαλάρωσης ηφξγφξ Περίληψη Αντικείμενο της έρευνας αποτελεί η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός μοντέλου εκπαίδευσης σε τεχνικές διαχείρισης του στρες, με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση ψυχοφυσιολογικών διαταραχών. Το μοντέλο περιλαμβάνει σεμινάρια εκπαίδευσης στη νευροφυσιολογία του στρες και σε τεχνικές διαχείρισης του, με έμφαση σε ασκήσεις χαλάρωσης. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες (155 φοιτητές του ΑΠΘ) συμπλήρωναν κάθε μήνα, από τις 5/12/00 έως και τις 26/04/01, ερωτηματολόγια που εξετάζουν την ύπαρξη ψυχοφυσιολογικών συμπτωμάτων, στρεσοπαραγόντων, άγχους, κατάθλιψης, στρατηγικών αντιμετώπισης (coping skills) και έκφραση συναισθημάτων. Από τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων προέκυψε σημαντική επίδραση του μοντέλου στην εκδήλωση ψυχοφυσιολογικών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων καθώς και στην έκφραση συναισθημάτων. Περίληψη Αντικείμενο της έρευνας αποτελεί η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός μοντέλου εκπαίδευσης σε τεχνικές διαχείρισης του στρες, με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση ψυχοφυσιολογικών διαταραχών. Το μοντέλο περιλαμβάνει σεμινάρια εκπαίδευσης στη νευροφυσιολογία του στρες και σε τεχνικές διαχείρισης του, με έμφαση σε ασκήσεις χαλάρωσης. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες (155 φοιτητές του ΑΠΘ) συμπλήρωναν κάθε μήνα, από τις 5/12/00 έως και τις 26/04/01, ερωτηματολόγια που εξετάζουν την ύπαρξη ψυχοφυσιολογικών συμπτωμάτων, στρεσοπαραγόντων, άγχους, κατάθλιψης, στρατηγικών αντιμετώπισης (coping skills) και έκφραση συναισθημάτων. Από τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων προέκυψε σημαντική επίδραση του μοντέλου στην εκδήλωση ψυχοφυσιολογικών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων καθώς και στην έκφραση συναισθημάτων. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ ΣΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ ΣΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ Χρηστίδης Δ., Ζαφείρη Μ., Καλύβα Ε., Μητσοπούλου Χ., Ρόικου Κ., Φωτακοπούλου Ο. Τμήμα Ψυχολογίας ΑΠΘ Τμήμα Ψυχολογίας ΑΠΘ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ ΣΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ ΣΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ Χρηστίδης Δ., Ζαφείρη Μ., Καλύβα Ε., Μητσοπούλου Χ., Ρόικου Κ., Φωτακοπούλου Ο. Τμήμα Ψυχολογίας ΑΠΘ Τμήμα Ψυχολογίας ΑΠΘ Μέθοδος - Διαδικασία Την εκδήλωση ενδιαφέροντος ακολούθησε συνάντηση των υποψηφίων συμμετεχόντων κατά την οποία πραγματοποιήθηκε ενημέρωση σχετικά με τους στόχους και τη φύση της έρευνας. Κατόπιν έλαβε χώρα η κατανομή των ατόμων που αποδέχτηκαν το πρωτόκολλο της έρευνας σε 10 ομάδες των 15 ατόμων. Στη συνάντηση αυτή οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τη συστοιχία για πρώτη φορά. Την ίδια συστοιχία συμπλήρωναν σε μηνιαία βάση για τους επόμενους 4 μήνες. Η εκπαιδευτική συνάντηση της κάθε ομάδας πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ και ήταν διάρκειας 2,5 ωρών. Αποτελέσματα Η αρχική επεξεργασία των δεδομένων έδειξε ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των μετρήσεων πριν και μετά την εφαρμογή του μοντέλου εκπαίδευσης σε τεχνικές διαχείρισης του στρες. Ειδικότερα, από τον έλεγχο συμφωνίας μέσων όρων σε συζευγμένα δείγματα διαπιστώθηκε αφενός μείωση: α) των καταθλιπτικών συμπτωμάτων (t=4.72, df=47, p=.000), β) της συχνότητας των ψυχοφυσιολογικών συμπτωμάτων (t=7.71, df=45, p=.000), γ) του άγχους (t=3.03, df=33, p=.005), δ) των στρεσοπαραγόντων (t=3.94, df=47, p=.000) και αφετέρου καλύτερος χειρισμός του θυμού (t=6.73, df=40, p=.000). Συζήτηση Δεδομένης της δυσκολίας των ατόμων να αντιμετωπίζουν από μόνοι τους στρεσογόνες καταστάσεις, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας έχουν στρέψει την προσοχή τους στην ανάπτυξη τεχνικών διαχείρισης του στρες, οι οποίες μπορούν να διδαχθούν, είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο. Οι τεχνικές αυτές εντάσσονται στα πλαίσια εκπαιδευτικών καθώς και θεραπευτικών προγραμμάτων, που απευθύνονται σε διάφορες ομάδες του πληθυσμού, όπως είναι και οι φοιτητές. Ειδικότερα, οι φοιτητές αντιμετωπίζουν διαπροσωπικές προβλήματα προσαρμογής, οικονομικά, ακαδημαϊκά, καθώς και δυσκολίες στις σχέσεις και στην ανάπτυξη της ταυτότητας, παράγοντες που προκαλούν στρες1. Με στόχο να διευκολύνουμε τους φοιτητές του ΑΠΘ στην αντιμετώπιση του στρες, σχεδιάσαμε και παρείχαμε ένα μοντέλο εκπαίδευσης σε τεχνικές του στρες. Οι φοιτητές που εκπαιδεύτηκαν αναφέρουν. μετά το πέρας της παρέμβασης, λιγότερα καταθλιπτικά και ψυχοφυσιολογικά συμπτώματα 3, μείωση του άγχους, μικρότερο αριθμό στρεσοπαραγόντων και αποτελεσματικότερη έκφραση των συναισθημάτων τους. Τα ευρήματα αυτά μπορούν να αποδοθούν α) στην κατανόηση του νευροφυσιολογικού μηχανισμού του στρες, β) στην αυτοπαρακολούθηση της συμπεριφοράς και τον εντοπισμό συμπτωμάτων και στρεσοπαραγόντων, γ) στην αυτορρύθμιση και τροποποίηση της συμπεριφοράς βάσει του προτεινόμενου μοντέλου αντιμετώπισης και δ) την αύξηση της παρασυμπαθητικής λειτουργίας μέσω των ασκήσεων χαλάρωσης. Τα παραπάνω αποτελέσματα συμφωνούν με ευρήματα ερευνών που έχουν διεξαχθεί σε φοιτητικό πληθυσμό σε παγκόσμιο επίπεδο 4. Συμπερασματικά, η θεωρητική και πρακτική σημασία των ευρημάτων επιβάλλει αφενός την περαιτέρω διερεύνηση παρόμοιων μοντέλων εκπαίδευσης 5 · αφετέρου την εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου και την επέκτασή του τόσο ως προς τον πληθυσμό - στόχο, όσο και ως προς τη διάρκειά του 6. Βιβλιογραφία 1. Тaylor, S. E. (1991). Health Psychology. New York: McGraw - Hill, Inc. 2. Meichenbaum, D. H. (1975). Self instructional approach to stress management: A proprosal for stress inoculation training. In C. D. Spielberger & I. Sarason (Eds.), Stress and anxiety (Vol. 2, ). New York: Wiley. 3. Yoong, C. K., Hung, E. C. S., Pin, H. Y., Ithnin, H. B., Sangit, N. B., Kwee, O. S., Hee, W. C., Kwan, Y. Y., Das D., Das A. (1999). Stress among medical students in a medical college of South India. Education for Health, 12, Shapiro, S. L., Shapiro, D. E., Schwartz, G. E. R. (2000). Stress management in medical education: A review of the literature. Academic Medicine, 75, Stock, C., Allgower, A., Prufer - Kramer, L., Kramer, A. (1997). Is there a need for work-site health promotion in university students? Zeitschrift fuer Gesundheitswissenschaften, 5, Meichenbaum, D. H. & Jaremko, M. E. (Eds.) (1983). Stress reduction and prevention. New York: Plenum.