Αρχαία Μακεδονία Τζούκας Αλέξανδρος Πολύδωρας Παναγιώτης

ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Η αρχαία Μακεδονία ιδρύθηκε τον 8ο αι. πΧ από τον Περδίκα Α΄ ή Κάρανο, αρχηγέτη της Μακεδονικής δυναστείας. Η έκταση  του αρχικού Μακεδονικού κράτους ήταν ιδιαίτερα μικρή. Περιοριζόταν στην πεδιάδα Έδεσσας - Νάουσας που ήταν γνωστή ως Ημαθία. Πρώτη Μακεδονική πρωτεύουσα  υπήρξε η προϊστορική Φρυγική  Έδεσσα, έδρα του βασιλέα Μίδα, που μετονομάσθηκε  Αιγαί. Το αρχικά μικρό Μακεδονικό βασίλειο επεκτάθηκε σταδιακά στις αρχές του 4ου πΧ αι. στα χρόνια των βασιλέων Αμύντα Β΄ και Φιλίππου Β΄. Υποτάχθηκαν διάφορα τοπικά Θρακοϊλλυρικά φύλλα όπως οι Βοτιαίοι, οι Λυγκηστές, οι Αλμωπες, οι Πίερες, οι Ορέστιοι, οι Εορδαίοι, οι Μύγδονες,οι Βισάλτες κ.α. Οι τρεις σημαντικότερες πόλεις στην αρχαία Μακεδονία ήταν η Πέλλα, το Δίον και οι Αιγές (που τώρα ονομάζεται Βεργίνα). Η Πέλλα, λιμάνι εκείνη την εποχή, ήταν η πρωτεύουσα και το διοικητικό κέντρο του Μακεδονικού Βασιλείου. Ανασκαφές έδειξαν ότι ήταν μία πολύ καλά οργανωμένη πόλη με λεωφόρους, καλούς δρόμους, πολεοδομικά τετράγωνα και αρδευτικά κανάλια, αγορά, κτίρια διοίκησης και υπέροχα σπίτια. Έχουν διασωθεί τμήματα της Ακρόπολής της και του παλατιού. Οι Αιγές (τώρα Βεργίνα) σχεδόν 80 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης ήταν η πρώτη πρωτεύουσα των Μακεδόνων, μία σημαντική αρχαία πόλη και μια από τις πιο σημαντικές αρχαιολογικές περιοχές στην Ελλάδα. Ανασκαφές στην περιοχή αποκάλυψαν  τμήματα του τείχους της πόλης, του παλατιού, του θεάτρου, ναών, της αγοράς, δημόσιων κτιρίων, της Ακρόπολης ,της πόλης με τα οχυρά και τάφων με σημαντικούς θησαυρούς που ανήκαν στη δυναστεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα πιο σημαντικά ευρήματα στην περιοχή είναι συγκεντρωμένα στο τεράστιο βασιλικό κοιμητήριο όπου βρέθηκαν οι βασιλικοί τάφοι.    

Δίον Το Δίον ήταν η ιερή πόλη των Μακεδόνων. Ήταν το μέρος όπου συναντιόντουσαν τακτικά για να λατρέψουν τους θεούς τους . Η ακμή της πόλης συνδέεται με τη βασιλεία του Αρχελάου (414- 399 π. Χ.). Ο μακεδόνας βασιλιάς ανακήρυξε το Δίον σε πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο, όπου χτίστηκαν ναοί, στάδια και θέατρο ενώ κάθε χρόνο τελούνταν γιορτές αφιερωμένες στο Δία και στις Μούσες , που αποκαλούνταν τα «εν Δίω Ολύμπια», οι ολυμπιακοί αγώνες της Μακεδονίας. .Το Δίον βρίσκεται στους πρόποδες του Ολύμπου και ήταν επίσης λιμάνι εκείνη την εποχή. Ανασκαφές στην περιοχή αποκάλυψαν ερείπια μιας ρυμοτομημένης πόλης, με καλούς δρόμους και τείχος μήκους 2600 μέτρων, ναούς και αγάλματα, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια με ψηφιδωτά, ένα θέατρο, δημόσια λουτρά, μία αγορά κι ένα πολύ καλό σύστημα άρδευσης.             

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ Οι αρχαίοι Μακεδόνες υπήρξαν από το 513 π.Χ.  υποτελείς των Περσών του Δαρείου Α΄ και στην συνέχεια αναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με αυτούς. Το 479 π.Χ. στην ιστορική μάχη των Πλαταιών, ο Μακεδονικός στρατός, κάτω από την πίεση των Περσών, παρατάχθηκε στο πλευρό του Μαρδόνιου και πολέμησε κατά των Ελλήνων . Το 338 π.Χ. στην μάχη της Χαιρώνειας ο μακεδονικός στρατός νίκησε τους Έλληνες και έτσι ύστερα κατόρθωσε να τους ενώσει.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β' Φίλιππος Β' o Μακεδών 382 π.Χ. – 336 π. Χ. 382 π.Χ. – 336 π. Χ. Ο Φίλιππος Β' προετοίμασε την A' Ελληνική Ομoσπονδία, έργο που συνέχισε και ολοκλήρωσε o γιος του M. Αλέξανδρος. Γεννήθηκε: Πέλλα, Μακεδονία Πέθανε: Αιγές, Μακεδονία

Φίλιππος Β' Ο Φίλιππος της Μακεδονίας ή Φίλιππος Β' o Μακεδών, ήταν ο βασιλιάς που έκανε την Μακεδονία ισχυρό κράτος, ένωσε υπό την ηγεμονία του τα υπόλοιπα ελληνικά κράτη και προετοίμασε στην ουσία την κατάκτηση της Περσίας και του μεγαλύτερου μέρους του τότε γνωστού κόσμου από τον γιο του Αλέξανδρο τον Μέγα. Ο Φίλιππος Β' γεννήθηκε το 382 π.Χ. στην Πέλλα, ήταν τριτότοκος γιος του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ' και της Ευρυδίκης και ο ισχυρότερος και επιφανέστερος Έλληνας της εποχής του, ένας ηγέτης, σημαδεμένος από τις μάχες της νεότητας του. Mε μία σειρά θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων στο σύνολο της δομής του βασιλείου του κατάφερε να εισέλθει δυναμικά στο προσκήνιο των ελληνικών υποθέσεων στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Αφού αναδιοργάνωσε ριζικά το στρατό του, εισάγοντας μεταξύ άλλων τη σάρισα και επινοώντας καινούργιες τακτικές για τη φάλαγγα των οπλιτών, προχώρησε σε κεραυνοβόλες επιθετικές ενέργειες εναντίον των βόρειων, δυτικών και ανατολικών γειτόνων του. Ο αναγεννημένος στρατός πέτυχε τότε τις πρώτες του νίκες, εξουδετερώνοντας οριστικά τις ληστρικές επιδρομές των βαλκανικών λαών που περιέβαλλαν τη Μακεδονία. Δημιούργησε έτσι στη χερσόνησο του Αίμου ένα μεγάλο κράτος με σχέσεις συμμαχίας, υποτέλειας ή υποταγής με τους παρακάτω λαούς: Ιλλυριοί, Παίονες, Τριβαλλοί, Θράκες, Γέτες ,Σκύθες.

Μακεδονική Φάλαγγα Συγκρότηση Τη φάλαγγα συγκροτούσαν ελεύθεροι επαγγελματίες της Μακεδονίας, είτε μικροϊδιοκτήτες αγρότες, είτε αστοί των πόλεων. Σύμφωνα με την διαίρεση από τον Φίλιππο, η επικράτεια διαιρέθηκε σε 12 στρατολογικές περιφέρειες, από τις οποίες αντίστοιχα προέρχονταν οι τάξεις της φάλαγγας. Για να δείξει τη σημασία που προσέδιδε ο βασιλιάς στους πεζούς, τους ονόμασε πεζέταιρους, σε αντιστοιχία με τους εταίρους, έφιππους αριστοκρατικής καταγωγής. Οργάνωση Η βασική μονάδα κατά τον 4ο αιώνα ήταν η Τάξη (1500 άνδρες), υπό τον ταξίαρχο. Υπομονάδα της, το σύνταγμα (256) υπό τον συνταγματάρχη, οι άνδρες του οποίου τάσσονταν σε βάθος 16 ζυγών, σχηματίζοντας των Λόχο, με μέτωπο άλλων 16, σχηματίζοντας το τετράγωνο του συντάγματος. Πρώτος σε κάθε λόχο ήταν ο διοικητής του, ο Λοχαγός και τελευταίος ο υποδιοικητής του, ο Ουραγός. Άλλοι αξιωματικοί ήταν ο Ημιλοχίτης (διοικητής 8 ανδρών) και ο Ενωμοτάρχης (4). Κάθε τάξη συγκροτούνταν από 5-6 Συντάγματα, ενώ 32 τάξεις συγκροτούσαν ένα Κέρας. Όλη η παράταξη αποτελόυνταν από τα δύο Κέρατα (αριστερό – δεξιό, συνολικά 64 τάξεις). Μετά την εποχή του Αλεξάνδρου, τόσο στη Μακεδονία όσο και στα κράτη των Διαδόχων, η βασική διαίρεση της φάλαγγας ήταν σε δύο κέρατα, τους Χαλκάσπιδες και τους Αργυράσπιδες, ενώ η διαίρεση σε τάξεις ατόνησε. Η προέλευση κάθε τάξης από συγκεκριμένη περιοχή συνέβαλλε στο να σφυρηλατείται καλύτερα το πνεύμα της ομάδας και να εξασφαλίζεται καλύτερη απόδοση της φάλαγγας. Στην φάλαγγα, εκτός από τους φαλαγγίτες πεζέταιρους, ήταν δυνατον, ανάλογα με τις απαιτήσεις της μάχης να συμμετέχουν και οι Υπασπιστές.

Οπλισμός Αμυντικός Οπλισμός Περικεφαλαία Θώρακας Κνημίδες Ασπίδα Η περικεφαλαία ήταν θρακικού/φρυγικού τύπου, βαμμένη σε διάφορα χρώματα. Επί Αλεξάνδρου, χρησιμοποιείτο κυρίως η βοιωτική, ενώ ακόμα σε χρήση ήταν και χαλκιδικού ή αττικού τύπου, ακόμα και λακωνικοί πίλοι. Τον 4ο αιώνα στις φρυγικές, συχνά προσαρμόζονταν παραγναθίδες με σχήματα γενιάδας ή μουστακιού, καλύπτοντας όλο το πρόσωπο. Τα κράνη των αξιωματικών έφεραν λοφία (αλογουρές συνήθως λευκές), ενώ επί Αλεξάνδρου, οι διακριθέντες στη μάχη είχαν στεφάνι,χρυσό ή αργυρό. Θώρακας Ο θώρακας ήταν μεταλλικός, μυώδης για τις πρώτες σειρές, Λινοθώρακας, ενισχυμένος με μεταλλικά ελάσματα ενίοτε για τις επόμενες. Ενίοτε και φολιδωτός, για τους ευπορότερους. Κάτω από το θώρακα έφεραν κοντό χιτώνιο. Κνημίδες Οι κνημίδες ήταν χάλκινες, παρόμοιες με αυτές των παραδοσιακών οπλιτών σε σχήμα. Ασπίδα Έφεραν ασπίδες μικρότερες απ’τους νότιους Έλληνες οπλίτες (το όπλον), περίπου 60 εκ., κυρτότερες, χωρίς στεφάνη, την οποία αναρτούσαν στον ώμο αφήνοντας έτσι ελεύθερα τα δύο χέρια για να χειριστούν τη σάρισα.

Επιθετικός Oπλισμός Σάρισα Ξίφος Ήταν μακρύ δόρυ από ξύλο κρανιάς, με μήκος 5,5 μ.(έφτανε έως 6,5) και βάρος ως 8 κιλά. Οι πρώτες 5 σειρές της φάλαγγας κρατούσαν ελαφρά σηκωμένες τις σάρισες, με σκοπό να πλήξουν τους αντιπάλους ή τα άλογά τους κατά πρόσωπο. Οι επόμενες 11 σειρές είχαν υψωμένα τα δόρατα, σχηματίζοντας έτσι ένα δάσος από σάρισες. Επειδή η σάρισα ήταν τόσο μακριά, οι πεζεταίροι είχαν πλεονέκτημα σε σχέση με τους κανονικούς οπλίτες και τους Πέρσες διότι μπορούσαν να κρατήσουν τους εχθρούς σε μεγάλη απόσταση και να τους πλήττουν χωρίς να κινδυνεύουν από τα κοντύτερα δόρατα των εχθρών. Ξίφος Τα ξίφη ήταν συνήθως ίσια, κοντά και πλατύστομα. Σπανιότερα μακρύτερα και ελαφρώς κυρτά-κοπίδες. Το ξίφος χρησιμοποιόταν σε περιπτώσεις που η σάρισα διαλυόταν ή οι εχθροί κατόρθωναν να σπάσουν την παράταξη της φάλαγγας, και χρειαζόταν να κάνουν μάχη σώμα με σώμα

Σχηματισμοί Οι σχηματισμοί στη μακεδονική φάλαγγα περιελάμβαναν: Πύκνωση: βάθος 16 ανδρών Συνασπισμός: 8 (όπως η νοτιοελληνική φάλαγγα) Βάθος: 32 (σπάνια) Η φάλαγγα μπορούσε να ταχθεί με ευθύ μέτωπο, λοξά ή σε άλλο σχηματισμό (τοξωτά, σφηνοειδώς, τετράγωνα) κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ. Τον 2ο αιώνα ήταν δυνατή μόνο η ευθεία παράταξη. Κύρια αποστολή της Μακεδονικής Φάλαγγας στο πεδίο της μάχης, ήταν να καθηλώσει τα αντίπαλα στρατεύματα, να τα αγκιστρώσει, παίζοντας έτσι αμυντικό ρόλο, ή να τα πιέσει δημιουργώντας μια τακτική βάση ανάπτυξης επιχειρησιακών κινήσεων για το υπόλοιπο στράτευμα. Στην επίτευξη αυτού του στόχου, ασφαλώς συνέβαλλε και η καθίζηση του ηθικού που προκαλούσε στους αντιπάλους. Ιστορία Ο πρώτος σχηματισμός βαρέως πεζικού στη Μακεδονία, αποδίδεται στο βασιλιά Αλέξανδρο. Είναι ασαφές αν πρόκειται στον Αλέξανδρο τον Α’ (498-454 π.Χ) ή στον Αλέξανδρο τον Β’ (περίπου 368 π.Χ). Η μεταρρύθμιση πάντως και μεταλλαγή αυτής της οπλιτικής φάλαγγας, στη μακεδονική, συντελέστηκε από τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ), ο οποίος επηρεάστηκε από τους Θεσσαλούς και κυρίως τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα.

Στο νότο και στις σχέσεις με τους άλλους Έλληνες -ήδη από το 346 π. Χ Στο νότο και στις σχέσεις με τους άλλους Έλληνες -ήδη από το 346 π.Χ.- προσπάθησε να τους πείσει με τη δύναμη της διπλωματίας για ένωση και κοινή εκστρατεία κατά των Περσών με κυριότερο σύμμαχο ως το 338 π.Χ. τη Θήβα, αλλά και με υπολογίσιμους αντιπάλους την Αθήνα και τη Σπάρτη. Κατά τη διάρκεια του Γ' Ιερού Πολέμου (355-352 π.Χ.) συγκρούστηκε με την ανερχόμενη δύναμη της Φωκίδας και τον τύραννο των Φερρών, και παρά τις αρχικές του αποτυχίες κατάφερε να τους νικήσει στη μάχη του Κρόκιου Πεδίου το 352 π.Χ. πετυχαίνοντας παράλληλα άλλες δύο νίκες στο στρατιωτικό και το διπλωματικό πεδίο: την υποταγή της Θεσσαλίας στη Μακεδονία (άρα και την ένταξη του περίφημου θεσσαλικού ιππικού στο στρατό του) και την αποδοχή της Μακεδονίας ως μέλους του Αμφικτιονικού Συνεδρίου των Δελφών, προβάλλοντας έτσι την Μακεδονία ως πρωταγωνιστική δύναμη σταθερότητας στα ελληνικά πράγματα. Όμως μόλις το 338 π.Χ., μετά την ιδιαίτερης σκληρότητας μάχη της Χαιρώνειας, κατάφερε ο Φίλιππος να ενώσει τους Έλληνες.

Στη μάχη αυτή ο Φίλιππος μαζί με τον Αλέξανδρο, που διοικούσε ένα τμήμα του στρατού, αντιμετώπισε το συνασπισμό Αθηναίων, Θηβαίων και όλων σχεδόν των νότιων Ελλήνων και τους νίκησε. Ύστερα, με το συνέδριο της Κορίνθου, ένωσε τους Έλληνες και πολιτικά, εκτός από τη Σπάρτη, που επέλεξε την απομόνωση και τη συνεχή αντιπαράθεση με τους Μακεδόνες, και την ουδέτερη Κρήτη. Ο Φίλιππος, έχοντας διώξει την Ολυμπιάδα, παντρεύτηκε μια Μακεδόνισσα πριγκίπισσα, την Κλεοπάτρα, ανιψιά του Αττάλου. Στο γαμήλιο γλέντι ο Άτταλος εύχεται στο ζευγάρι να αποκτήσει γρήγορα ένα νόμιμο διάδοχο (αποκαλώντας έμμεσα τον Αλέξανδρο νόθο). Ο Αλέξανδρος αδειάζει το ποτήρι του στα μούτρα του Αττάλου και ξεσπά ένας φοβερός καυγάς. Ο Φίλιππος, μεθυσμένος, τραβά το ξίφος του αλλά σκοντάφτει και πέφτει κάτω. Ο Αλέξανδρος σχολιάζει "δείτε τον άνθρωπο που θέλει να περάσει στην Ασία και δεν μπορεί να περάσει πάνω από ένα τραπέζι". Ο Αλέξανδρος και η Ολυμπιάδα καταφεύγουν στο σπίτι του πατέρα της στην Ιλλυρία. Η φυγή του Αλέξανδρου χαλάει τα σχέδια του Φιλίππου, που δεν μπορεί να εκστρατεύσει χωρίς αντιβασιλέα. Ο Αλέξανδρος αργότερα γύρισε και ο Φίλιππος ξανάρχισε τα σχέδιά του στέλνοντας τον Ιούνιο του 336 π.Χ. στον Ελλήσποντο τον Άτταλο και τον Παρμενίωνα με 10.000 στρατό, για να προετοιμάσουν την εκστρατεία.

Φίλιππος Β'. Ο πατέρας του Αλέξανδρου. Φίλιππος Β'. Ο πατέρας του Αλέξανδρου. Ακολούθως οργάνωσε τον εορτασμό για τους γάμους της κόρης του Κλεοπάτρας με το βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου στο θέατρο των Αιγών. Σύμφωνα με τον Διόδωρο, σε μια επίδειξη δύναμης ο Φίλιππος έκανε την είσοδό του στο θέατρο χωρίς την φρουρά του. Τότε όμως δολοφονήθηκε από έναν από τους πιο έμπιστους σωματοφύλακές του, τον Παυσανία. Ο Παυσανίας σκοτώθηκε λίγα λεπτά αργότερα από τους διώκτες του. Ο Αλέξανδρος είναι ο μόνος πιθανός διάδοχος και με την υποστήριξη του Αντίπατρου, που εκτελούσε χρέη "πρωθυπουργού" ανακηρύχθηκε από τον στρατό νέος βασιλιάς. Οι λόγοι και οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας δεν έγιναν γνωστοί. Αναφέρεται ότι ο Παυσανίας ήταν πρώην εραστής του Φιλίππου και ήθελε να τον εκδικηθεί για μια προσβολή που του είχε γίνει. Φαίνεται όμως ότι είχε συνεργούς, πράγμα που στρέφει τις υποψίες είτε στους Πέρσες, που ήθελαν να αποτρέψουν την εισβολή στο κράτος τους, είτε στην Ολυμπιάδα, που αισθανόταν ταπεινωμένη επειδή ο Φίλλιπος την είχε χωρίσει για μία νεότερη και ανιψιά του στρατηγού Αττάλου. Θα μπορούσαν όμως να είναι κάποιοι εσωτερικοί αντίπαλοι του Φιλίππου στην Μακεδονία και την υπόλοιπη Ελλάδα.