Φιλίππου Φίλιππος Αναπληρωτής καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΔΠΘ 2017-2018 Ο χορός ως φυσική δραστηριότητα σε άτομα τρίτης ηλικίας: Μια πρώτη διδακτική προσέγγιση Φιλίππου Φίλιππος Αναπληρωτής καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΔΠΘ 2017-2018

ΧΟΡΟΣ Έννοια & Ορισμοί Χορεύω, Ξέρω να χορεύω, Ευχαρίστηση, ΧΟΡΟΣ Έννοια & Ορισμοί Χορεύω, Ξέρω να χορεύω, Ευχαρίστηση, Μια ικανότητα, Ένα γεγονός, Ένα αντικείμενο, Είδος κοινωνικής συμπεριφοράς

Ενδεικτικοί ορισμοί Χορός είναι μια κομψή και κανονική κίνηση, αρμονικά συντιθέμενη από ωραίες στάσεις του σώματος που έχουν ως κοντράστ χαριτωμένες πόζες του σώματος και μερών του Χορός είναι οργανωμένα σχήματα στο χώρο και το χρόνο… είναι μια χωροχρονική τέχνη και μόνο τέτοια Χορός είναι ανθρώπινη συμπεριφορά, συντιθέμενη από σκόπιμες ρυθμικές και πολιτισμικά σχηματοποιημένες διαδοχές μη λεκτικών σωματικών κινήσεων και χειρονομιών, που επεξεργάζεται ότι στην κοινωνία περιπλέκεται

Αντίθετα, οι ανθρωπολόγοι προσεγγίζουν το χορό ως κοινωνική πρακτική, που δομείται από ελεγχόμενες ρυθμικές και πολιτισμικά σχηματοποιημένες διαδοχές σωματικών κινήσεων, που εντάσσονται σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Το ενδιαφέρον μεταφέρεται πλέον από το «τι είναι χορός» στο «τι μπορεί να μας πει ο χορός για την κοινωνία και τις κοινωνικές δομές που διαμόρφωσαν τα διάφορα χορευτικά σχήματα» Τελικά ο ορισμός που δίδεται εξαρτάται από την οπτική γωνία του μελετητή

Είδη χορού Κλασσικός Μοντέρνος Σύγχρονος Δημιουργικός Παραδοσιακός Φολκλορικός

Επιστημονικές προσεγγίσεις Ιστορία Αισθητική Ανθρωπολογία Ψυχολογία Κοινωνιολογία Διδακτική Ιατρική Αναψυχή

Ελληνικός Παραδοσιακός-Λαϊκός Χορός Συνδέεται άμεσα με τη μουσική και το λόγο (κίνηση, μελωδία, λόγος =Τριφυές) Ομαδική δραστηριότητα Περιλαμβάνει ακόμη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιείται ο χορός, το περιβάλλον, τη φορεσιά και τα αντικείμενα που κρατούν οι χορευτές Ως κοινωνικό γεγονός ακολουθεί τις κοινωνικές, οικονομικές και ιστορικές αλλαγές και ποτέ δε μένει στάσιμος.

Γιατί και παραδοσιακός και λαϊκός; Λαός Λαϊκός Εθνολογική : «λαός είναι το σύνολο των ανθρώπων που από μια στιγμή και πέρα γίνεται έθνος» Κοινωνιολογική: « στην έννοια “λαός” δεν περιέχεται παρά μόνο το τμήμα εκείνο του έθνους που μένει έξω από την κυρίαρχη τάξη και που μένει αμέτοχο στη δημιουργία ενός λόγιου και επίσημου πολιτισμού

Παραδοσιακές κοινωνίες: Ακμάζει την περίοδο 1770-1820 (ελληνικός διαφωτισμός) Αρχή μετασχηματισμού με τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους (1832) Αναφέρεται στον τρόπο μετάδοσης της γνώσης Βιωματική εκμάθηση (παρατήρηση & μίμηση, παιχνίδι) Κοινοτική Οργάνωση Προφορικότητα Συλλογική Μνήμη

Ο ελληνικός χορός σήμερα Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος σταθμός-ορόσημο Είσοδος της Ελλάδας στη βιομηχανική περίοδο Φολκλορισμός / φολκλορικό κίνημα Φολκλορικός είναι ο παραδοσιακός χορός που διδάσκεται σε χορευτικούς συλλόγους και χορευτικές σχολές είτε για να παρουσιαστεί στη σκηνή ως θέαμα ή για ευχαρίστηση των συμμετεχόντων

Πρακτικές εφαρμογές των αποτελεσμάτων των επιστημονικών προσεγγίσεων 1. Ο χορός ως δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου & αναψυχής Χορός και πολιτισμικός τουρισμός: 451 ενήλικοι αλλοδαποί κίνητρο για πολιτισμικό τουρισμό; ελληνικός πολιτισμός, η απόρριψη της πλήξης, οι κοινωνικές σχέσεις

Μαθήματα ελληνικού χορού στη Γαλλία;;; Και όμως ναι… 215 ενήλικοι Γάλλοι Κίνητρα συμμετοχής; η απόρριψη της πλήξης, η χαλάρωση από την καθημερινότητα, η απόκτηση καινούργιων εμπειριών

Συμμετοχή Ελλήνων σε μαθήματα ελληνικών παραδοσιακών χορών 454 συμμετέχοντες Κίνητρα συμμετοχής: Άσκηση & υγεία Καινούργιες γνωριμίες Απόρριψη της πλήξης και της ανίας Ομάδα

Ο ελληνικός χορός σε ξενοδοχειακές μονάδες 165 αλλοδαποί τουρίστες Καθημερινή συμμετοχή «Παραγγελιές»: «Συρτάκι» «Ζορμπάς» και «Παιδιά του Πειραιά» Να περάσουν ευχάριστα Να γνωρίσουν τον ελληνικό πολιτισμό Να κάνουν νέες γνωριμίες

2. Ο χορός ως μέσο άσκησης Πρόληψη και βελτίωση της σωματικής υγείας Χορός και καρδιοαναπνευστική λειτουργία ατόμων μέσης ηλικίας (Πίτση, 2002) 24 ελληνικοί χοροί Εύρος τιμών καρδιακής συχνότητας: 100±12 (Διπάτ) έως 157±14 (Πεντοζάλης) παλμούς ανά λεπτό οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί χαρακτηρίζονται ως μία αερόβια δραστηριότητα ψυχαγωγίας, παρέχοντας μία μεγάλη ποικιλία όχι μόνο σε ένταση αλλά και σε ρυθμό, κάνοντας την άσκηση πιο ευχάριστη

Δείγμα: υγιή άτομα μεγάλης ηλικίας Διάρκεια: 10 εβδομάδες Επίδραση προγράμματος ελληνικών παραδοσιακών χορών στους στατικούς και δυναμικούς δείκτες ισορροπίας (Sofiandis, Hatzitaki, Douka & Grouios, 2009) Δείγμα: υγιή άτομα μεγάλης ηλικίας Διάρκεια: 10 εβδομάδες Αποτελέσματα: βελτιώσεις σε όλους τους δείκτες ισορροπίας.

Τζαζ και ισορροπία (Wallmann, Gillis, Alpert και Miller, 2009) Συμμετέχουσες: 12 υγιείς γυναίκες Ηλικία: 54-88 ετών Διάρκεια παρέμβασης: 15 εβδομάδες Συχνότητα και διάρκεια: 90΄/εβδομάδα Αποβαίνει ευεργετική για τη βελτίωση της στατικής ισορροπίας γυναικών άνω των 50 ετών.

Χορός της Καραϊβικής Τα χαρακτηριστικά του μεταβολισμού και του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος, που δημιουργούνται μετά από ένα μάθημα χορού με χορούς από την Καραϊβική, ταιριάζουν με τις διεθνείς συστάσεις για τη βελτίωση της υγείας μέσα από την κίνηση; χαρακτηριστικά που αναλύθηκαν: δαπάνη ενέργειας, η ένταση της άσκησης, η μέση καρδιακή συχνότητα και η ανταπόκριση της αρτηριακής πίεσης Αποτελέσματα ταιριάζει με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές ως προς τη βελτίωση της υγείας και μπορεί να βοηθήσει την προώθηση και την ενίσχυση της υγείας μέσω των φυσιολογικών χαρακτηριστικών του.

Dance 4 Health «Bhangra-CISE»: χορευτικό πρόγραμμα που βασίζεται στον παραδοσιακό χορό της Νότιας Ασίας Bhangra Δείγμα: 108 υγιείς γυναίκες ηλικίας 65-75 ετών Διάρκεια προγράμματος: δέκα εβδομάδες Αποτελέσματα: θετικές επιπτώσεις βελτιώνοντας τη διάθεση των ατόμων να συμμετάσχουν σε φυσικές δραστηριότητες

Salsa dance (Granacher U. , Muehlbauer T. , Bridenbaugh S. A. , Wolf M Salsa dance (Granacher U., Muehlbauer T., Bridenbaugh S.A., Wolf M., Roth R., Gschwind Y., Wolf I., Mata R., Kressig R.W. (2012). Σκοπός: οι επιπτώσεις του χορού Salsa στα μέτρα στατικού/δυναμικού ορθοστατικού ελέγχου και τη δύναμη των εκτεινόντων του ποδιού Δείγμα: 28 υγιή ηλικιωμένα άτομα (71,6±5,3 ) Διάρκεια προγράμματος: οκτώ εβδομάδες Αποτελέσματα: Εφικτό και ασφαλές για ηλικιωμένα άτομα Η έλλειψη, λόγω ηλικίας, των στατικών και δυναμικών μέτρων του ορθοστατικού ελέγχου μέσα από τον χορό μπορεί να μετριαστεί

3. Χορός και σωματική υγεία: Ο χορός ως μέσο αποκατάστασης και αποθεραπείας Ο χορός, οποιοδήποτε είδος, μπορεί να συμβάλλει στην αποκατάσταση και στην αποθεραπεία σωματικών παθήσεων και τραυμάτων

Έρευνες των: σώματος και της πίεσης του αίματος μοίρας κατηγορίας ΙΙΙ Kudlacek (1997) … οστική πυκνότητα της περιφερικής οσφυϊκής μοίρας Moffet (2000) … ρευματοειδή αρθρίτιδα λειτουργικής κατηγορίας ΙΙΙ Belardinelli (2008)…χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια κατηγορίας ΙΙ και ΙΙΙ. Murrock (2009)… διαβήτη A1C, του βάρους, του λίπους του σώματος και της πίεσης του αίματος

ενήλικων ατόμων με απώλεια ακοής Τσιμάρας (2010)… αερόβια ικανότητα και δύναμη μυών, ενήλικων ατόμων με απώλεια ακοής Hackney- Earhart (2010)…ισορροπία και αντοχή ατόμων με Πάρκινσον Aweto (2012)… υπέρταση (καρδιακοί παράμετροι Muller-Pinget (2012)…παχυσαρκία

4. Χορός και ψυχική / πνευματική υγεία Έρευνες των: Kim, June, & Rhayun (2002)… βελτίωση της αυτοπεποίθησης και της ψυχικής κατάστασης Κωνσταντινίδου (2003)…επίπεδα της κατάθλιψης, του άγχους (περιστασιακού και χαρακτηριστικού), της σωματικής κάθεξης και της ικανοποίησης ζωής Jeong (2005a)… κατάθλιψη

γυναικών με καρκίνο του μαστού Duignan, Hedley & Milverton (2009)… διέγερση (μείωση) Evigor (2009)…κατάθλιψη και ποιότητα ζωής Μαυροβουνιώτης, Αργυριάδου & Παπαϊωάννου (2010)… ποιότητα ζωής Καλτσάτου, Μαμελετζή και Δούκα (2011)… ψυχολογική κατάσταση γυναικών με καρκίνο του μαστού Selman, Williams & Simms (2012)…δυσκολία χαλάρωσης, ο φόβος άγχος

Η διδασκαλία του χορού Η μέθοδος διδασκαλίας εξαρτάται από: Την εθνικότητα Το φύλο Την ηλικία Το μορφωτικό επίπεδο ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Κίνητρα συμμετοχής Το χορευτικό επίπεδο

Μέθοδοι διδασκαλίας Δασκαλοκεντρικές (Σερμπέζης, 2010) Μαθητοκεντρικές Δασκαλοκεντρικές (Σερμπέζης, 2010) Μαθητοκεντρικές Στυλ διδασκαλίας (Πίτση, 2010)

Σύνοψη Όλα τα είδη χορού (παραδοσιακός, μοντέρνος, βαλς, ταγκό) Κατάλληλος για όλες τις ηλικίες (…90+) και όλα τα μορφωτικά επίπεδα Πολλαπλές χρήσεις (διασκέδαση, θεραπευτικό μέσο, πολιτισμικό αγαθό, ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής Πολλαπλές δυνατότητες επιστημονικής προσέγγισης Πολλαπλές διδακτικές προσεγγίσεις

Ενδεικτική βιβλιογραφία Belardinelli R., Lacalaprice F., Ventrella C., Volpe L., Faccenda E. (2008). Waltzdancing in patients with chronic heart failure: new form of exercise training. Circ Heart Fail, 1(2), 107-114. Di Blasio A., De Sanctis M., Gallina S., Ripari P. (2009). Are physiological characteristics of Caribbean dance useful for health? J Sports Phys Fitness, 49(1), 30-34. Filippou, F., Goulimaris, D., Baxevanos, St., Genti, M. (2010). Adult attendance in Greek Traditional Dancing Classes. Exercise and Quality of Life: Vol. 2:1/2010, pp15-28. Granacher U., Muehlbauer T., Bridenbaugh S.A., Wolf M., Roth R., Gschwind Y., Wolf I., Mata R., Kressig R.W. (2012). Effects of a salsa dance training on balance and strength performance in older adults. Gerontology, 58(4), 305-312.

Kudlacek S., Pietschmann F., Bernecker P., Resch H., Willvonseder R. (1997). The impact of a senior dancing program on spinal and peripheral bone mass. Am J Phys Med Rehabil, 76(6), 477-481. Moffet H., Noreau L., Parent E., Drolet M. (2000). Feasibility of an eight-week dance-based exercise program and its effects on locomotor ability of persons with functional class III rheumatoid arthritis. Arthritis Care Res, 13(2), 100-111. Murrock, C.J., Higgins P.A., Killion C. (2009). Dance and peer support to improve diabetes outcomes in African American women. Diabetes Educ, 35(6), 995-1003. Nordin, S. & Hardy, C. (2009). Dance4Health: A research - based evaluation of the impact of seven community dance projects on physical health, ppsychological wellbeing and aspects of social inclusion. Final Report. Warwickshire County Council Arts Service.

Πίτση Α. , Σμήλιος Η. , Τοκμακίδης Σ. , Σερμπέζης Β. , Γουλιμάρης Δ Πίτση Α., Σμήλιος Η., Τοκμακίδης Σ., Σερμπέζης Β., Γουλιμάρης Δ. (2008). Καρδιακή συχνότητα και πρόσληψη οξυγόνου ατόμων μέσης ηλικίας κατά την εκτέλεση ελληνικών παραδοσιακών χορών. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, 6(3) Πίτση Α., Σερμπέζης Β., Παπαϊωάννου Α., Διγγελίδης Ν. (2010). Η αυτοελέγχου και η αμοιβαία διδασκαλία στον ελληνικό χορό. Πρακτικά 18ου διεθνούς συνεδρίου, ΤΕΦΑΑ, Κομοτηνή Maruša Pušnik (2010). Introduction: Dance as Social Life and Cultural Practice. ANTHROPOLOGICAL NOTEBOOKS 16 (3): 5–8. Wallmann H.W., Gillis C.B., Alpert P.T., Miller S.K. (2009). The effect of a senior jazz dance class on static balance in healthy women over 50 years of age: a pilot study. Biol Res Nurs, 10(3), 257-266.