ED3000 Ανεξάρτητο Ερευνητικό Σχέδιο Εργασίας «Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων» Διδάσκουσα: Ευαγγελία Τσερπέλη E-mail: evtserpeli@outlook.com Οκτώβριος 2013

1. Καλωσόρισμα και άσκηση γνωριμίας Δομή πρώτης διάλεξης 1. Καλωσόρισμα και άσκηση γνωριμίας 2. Κανόνες συμπεριφοράς μέσα στο μάθημα 3. Τρόποι μάθησης και ενεργητική συμμετοχή 4. Σύνοψη των διαλέξεων του μαθήματος 5. Αξιολόγηση-εργασία για το μάθημα ED3000 6. Ποιοτική έρευνα 7. Ανακεφαλαίωση – Ερωτήσεις 8. Βιβλιογραφία

1. Καλωσόρισμα και άσκηση γνωριμίας Καλωσορίσατε στο μάθημα: ED3000 Ανεξάρτητο Ερευνητικό Σχέδιο Εργασίας Διαλέξεις για Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων Παιχνίδι γνωριμίας: Πείτε το όνομά σας και δώστε 2 ακόμη πληροφορίες για εσάς εκ των οποίων η μία να είναι λάθος. Η λοιπή ομάδα πρέπει να βρει το λάθος. (διάρκεια περίπου 20 λεπτά) Να έχω και μία μαλακή μπάλα.

2. Κανόνες συμπεριφοράς μέσα στο μάθημα Προσέρχομαι στο μάθημα έγκαιρα, πριν την έναρξη αυτού και μετά το πέρας του διαλείμματος Τα κινητά και λοιπές ηλεκτρονικές συσκευές (π.χ. ταμπλετ) είναι σε αθόρυβη λειτουργία και μέσα στην τσάντα μου Σέβομαι τη γνώμη των άλλων που μπορεί να διαφέρει από τη δική μου Εκφράζομαι με ευγένεια προς όλους Δεν μονοπολώ τη συζήτηση στις ομαδικές δραστηριότητες Υποστηρίζω ενεργά το διάλογο με ενδιαφέρον για τις απόψεις των άλλων Διαβάζω τους κανόνες και προσθέτω και άλλους που προτείνουν οι φοιτητές. Εξηγώ τι ισχύει σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

3. Τρόποι μάθησης και ενεργητική συμμετοχή (α) Είδη προτίμησης για μάθηση: Οπτική Ακουστική Ανάγνωση/Γραφή Κιναισθητική Δραστηριότητα 1. Συζήτηση: Ποιός είναι ο δικός σας τρόπος μάθησης;

3. Τρόποι μάθησης και ενεργητική συμμετοχή (β) Ας δούμε μερικές στρατηγικές Τρόπος μάθησης Οι διαλέξεις για το μάθημα ED3000 θα περιλαμβάνουν ομαδικές δραστηριότητες, συζήτηση, παρουσιάσεις κ.α. με στόχο την καλύτερη δυνατή κατανόηση της διδαχθείσας ύλης. Η ενεργητική συμμετοχή σας σε αυτές θα συμβάλλει στην μάθηση

4. Σύνοψη όλων των διαλέξεων (α) Εβδομάδα Θέμα διάλεξης 1 Επαναληπτική συζήτηση βασικής μεθοδολογίας της ποιοτικής έρευνας – Πώς θα συλλέξουμε τα δεδομένα-πως θα αναλύσουμε τα δεδομένα-παραδείγματα: τα θέματα των φοιτητριών για τη πτυχιακή τους 2 Συνοπτική περιγραφή ποιοτικών στρατηγικών (παρατήρηση, συνέντευξη, έρευνα δράσης). Πώς και γιατί χρησιμοποιούμε παρατήρηση-κριτήρια Τύποι Παρατήρησης-Συμμετοχική Παρατήρηση-Στάδια και Διαδικασία-Μειονεκτήματα και Πλεονεκτήματα 3 Workshop: Ανάλυση & συζήτηση δεδομένων από παρατήρηση(case) 4

4. Σύνοψη όλων των διαλέξεων (β) Εβδομάδα Θέμα διάλεξης 5 Πως και γιατί χρησιμοποιούμε συνέντευξη-Τύποι Συνέντευξης-Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα-πως δημιουργούμε ερωτήσεις συνέντευξης 6 Πραγματοποίηση συνέντευξης-Απομαγνητοφώνηση-Ανάλυση-Έλεγχος-Σχέση Συνεντευξιαζόμενου και Ερευνητή-Δεοντολογία- Διαδικτυακές συνεντεύξεις 7 Workshop: Ανάλυση & συζήτηση δεδομένων από συνέντευξη (case) 8 Πώς και γιατί χρησιμοποιούμε ερωτηματολόγιο-ανοιχτές ερωτήσεις vs. Κλειστές ερωτήσεις

4. Σύνοψη όλων των διαλέξεων (γ) Εβδομάδα Θέμα διάλεξης Μέρος της ερευνητικής πρότασης με το οποίο συνδέεται το θέμα 9 Workshop: Ανάλυση & συζήτηση δεδομένων από ερωτηματολόγιο (case) 10 Γενική επανάληψη: Πως γράφουμε τη συζήτηση των αποτελεσμάτων μετά την ανάλυση των δεδομένων (case) 11 Περίληψη της πτυχιακής εργασίας. Εγκυρότητα και Αξιοπιστία 12 Επανάληψη

5. Αξιολόγηση-εργασία για το μάθημα ED3000 Εξάμηνο Α: συμπλήρωση και κατάθεση της Φόρμας Ηθικής Δεοντολογίας (ΦΗΔ) Θα πρέπει να εγκριθεί για να συνεχίσετε στο εξάμηνο Β Ημερομηνία κατάθεσης: 9 Δεκεμβρίου 2013 Εξάμηνο Β: Πτυχιακή εργασία 7000 λέξεων 100%  Ημερομηνία κατάθεσης: 7 Απριλίου 2014

Προσοχή! Η έρευνά σας δεν μπορεί να ξεκινήσει, αν δεν εγκριθεί η ΦΗΔ!

ED3000 Φόρμα Ηθικής Δεοντολογίας ED3-Ethics Form.doc

ED3000 – Δομή πτυχιακής Εργασίας ED3000 domh ptyxiakhs.doc

Ερευνητικό ημερολόγιο Τι έχετε κάνει σε καθημερινή βάση και να το περιγράφετε με πρακτικούς όρους. Καταγραφές γεγονότων από τα πράγματα που έχετε κάνει, τους ανθρώπους που έχετε συναντήσει και έχετε πει, βιβλία ή άρθρα που έχετε διαβάσει, διαλέξεις ή συνέδρια που πήγατε. Σημειώσεις από χρήσιμες συζητήσεις. Ιδέες που θα θέλατε να θυμάστε ή να ακολουθήσετε. Ερωτήσεις που θα θέλατε να εξερευνήσετε, να συζητήσετε ή να ψάξετε περισσότερο. Προτάσεις για αναγνώσματα, επαφές ή τρόπους επίλυσης προβλημάτων. Αναφορές από παρατηρήσεις, πειράματα, γεγονότα. Σημειώσεις για ιδέες ή κατευθύνσεις. Σημειώσεις από καταιγισμό ιδεών ή διαγράμματα. Στρατηγικά σχέδια για ανάπτυξη ιδεών. Προσωπικές απόψεις και αντιλήψεις. Ανάλυση προβλήματος. Λίστα με τα πράγματα που χρειάζεται να κάνετε και σχέδια δράσης

Δραστηριότητα 1: Ομαδική συζήτηση. Συζητήστε σε ομάδες: Τι θέλω να ερευνήσω; Γιατί θέλω να το ερευνήσω; Πώς θα το ερευνήσω; (Διάρκεια: 10 λεπτά)

Τί είναι η έρευνα; «η πορεία επίτευξης αξιόπιστων λύσεων σε προβλήματα, διαμέσου της προγραμματισμένης και συστηματικής συλλογής, ανάλυσης και ερμηνείας δεδομένων (Mouly, 1978) Τι είναι η μεθοδολογία της έρευνας; «ένα ολοκληρωμένο σύνολο διαδικασιών και μεθόδων που μπορούν να εφαρμοστούν στη διεξαγωγή μιας έρευνας» (Ζαφειρόπουλος, 2005, σελ. 15). Τι είναι οι μέθοδοι; «οι τεχνικές και διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή δεδομένων» (Cohen et al., 2008)

Τριγωνοποίηση (1) Ορισμός: συνδυασμός δύο ή περισσότερων μεθόδων συλλογής δεδομένων στην ερευνητική διαδικασία (Cohen et al., 2008) 6 τύποι Τριγωνοποίησης (Denzein, 1970) 4 «πιο δημοφιλείς» στην εκπαιδευτική έρευνα (Cohen et al, 2008): 1. χρονική 2. χωρική 3. τριγωνοποίηση ερευνητών 4. μεθοδολογική τριγωνοποίηση (πιο συχνή) Flipcharts kai bluetack.

Τριγωνοποίηση (2) Η μεθοδολογική τριγωνοποίηση γίνεται: *μεταξύ μόνο ποσοτικών μεθόδων *μεταξύ μόνο ποιοτικών μεθόδων *μεταξύ ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων (Σταλίκας, 2005) Παράδειγμα τριγωνοποίησης μεταξύ ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων: στατιστική ανάλυση δεδομένων από παρατήρηση

Συγκριτική προσέγγιση ποσοτικής-ποιοτικής έρευνας. Ποιοτική έρευνα Ποσοτική έρευνα Επαγωγική μέθοδος Παραγωγική μέθοδος Μελετά φυσικά φαινόμενα Μελετά μεταβλητές ενός φαινομένου Μικρό δείγμα που φέρει πλούτο πληροφοριών σχετικά με το αντικείμενο της έρευνας Μεγάλο δείγμα (αντιπροσωπευτικότητα) με στόχο τη δυνατότητα γενίκευσης. Επιλογή βάση της τυχαίας πιθανότητας Τα δεδομένα εκφράζονται με λέξεις Τα δεδομένα εκφράζονται με αριθμούς Λεκτικές αναλύσεις με στόχο την ανάδειξη θεμάτων, κατηγοριών Στατιστικές αναλύσεις των μεταβλητών Σχέση ερευνητή και ερευνώμενων Αποστασιοποιημένος ερευνητής Συνήθως γίνεται στο φυσικό περιβάλλον Γίνεται στο εργαστήριο

6. Η ποιοτική έρευνα Πότε γίνεται ποιοτική έρευνα; Όταν ο ερευνητής ενδιαφέρεται να μελετήσει πως οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο, πως βιώνουν τα γεγονότα, ποιά είναι τα συναισθήματά τους και οι στάσεις τους... H ποιοτική έρευνα «περιγράφει και ερμηνεύει το φαινόμενο μέσω της καταγραφής της εμπειρίας των ερευνώμενων» (Ζαφειρόπουλος, 2005, σελ. 160) Παράδειγμα: It was fun!

Χαρακτηριστικά ποιοτικής έρευνας (1) Ερευνητής: κεντρικός ρόλος Αλληλεπίδραση ερευνητή και ερευνώμενου Νατουραλιστική μέθοδος Ο ερευνητής δε χειρίζεται τα δεδομένα. Μελέτη φυσικού φαινομένου. Επαγωγική μέθοδος Καταλήγει σε αρχές και συμπεράσματα από τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί Ολιστική προσέγγιση Θεωρείται ότι το φαινόμενο πρέπει να μελετάται ως ενιαίο “όλον”

Χαρακτηριστικά ποιοτικής έρευνας (2) Έμφαση στην περιγραφή φαινομένων Τα φαινόμενα περιγράφονται σε μια προσπάθεια κατανόησής τους. Δεν γενικεύονται. Έμφαση στο προσωπικό βίωμα Κάθε περίπτωση είναι μοναδική. Η προσωπική εμπειρία σημαντική πηγή πληροφοριών. Πλαίσιο εμφάνισης του φαινομένου Σημαντικό στην κατανόηση του υπό μελέτη φαινομένου το διαπροσωπικό, ιστορικό, κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίστηκε Ελαστικότητα σχεδιασμού Ευέλικτος σχεδιασμός Πηγή: Σταλίκας, 2010

Μέθοδοι (τεχνικές) ποιοτικής έρευνας Ενδεικτικά αναφέρονται: (Ζαφειρόπουλος, 2005) Συμμετοχική παρατήρηση Προσωπική συνέντευξη Ανάλυση περιεχομένου Η μελέτη περίπτωσης

6. Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα (α) Μικρό μέγεθος δείγματος (δηλ. ο αριθμός συμμετεχόντων είναι μικρός) καθώς είναι μικρότερη η έμφαση στην απαίτηση ύπαρξης αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού λόγω πλούτου στοιχείων Μη τυχαία δειγματοληψία = Δείγμα μη πιθανοτήτων: «Ο ερευνητής επιλέγει σκόπιμα ένα συγκεκριμένο κομμάτι του ευρύτερου πληθυσμού το οποίο είτε θα ενταχθεί είτε θα αποκλειστεί εντελώς από το δείγμα του» (Cohen et al, 2008, σελ. 164)

6. Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα (β) «Βολική» δειγματοληψία: Ο ερευνητής διαλέγει το δείγμα από τα άτομα στα οποία έχει πρόσβαση (μαθητές, συνάδελφοι κ.λ.π.) Δειγματοληψία σκοπιμότητας: Ο ερευνητής διαλέγει ένα δείγμα που εξυπηρετεί τους σκοπούς της έρευνας. Π.χ. Ομάδα διευθυντών επειδή η έρευνα μελετά τη συχνότητα εμφάνισης άγχους σε αυτή την ομάδα επαγγελματιών Δειγματοληψία χιονοστιβάδας Χρήσιμη στη δειγματοληψία πληθυσμού δύσκολου να προσεγγιστεί ή λόγω ευαίσθητου προς διερεύνηση θέματος π.χ. Γονείς αυτιστικών παιδιών

Ηθική δεοντολογία Δραστηριότητα 2: Ομαδική συζήτηση. Κίνδυνος για τους συμμετέχοντες Συγκατάθεση Παραβίαση ιδιωτικότητας Εξαπάτηση Προστασία προσωπικών δεδομένων Ανωνυμία και εμπιστευτικότητα Δραστηριότητα 2: Ομαδική συζήτηση. Σχολιάστε την ηθική δεοντολογία των εξής ερευνών: Milgram (1963) Zimbardo (1973)

Κριτήρια αξιολόγησης ποιοτικής έρευνας (1) σύμφωνα με τους LeCompte & Goetz (1982, όπ. αναφ. στο Bryman, 2008) Εξωτερική Αξιοπιστία: ο βαθμός στον οποίο η έρευνα μπορεί να αναπαραχθεί Εσωτερική Αξιοπιστία: συμφωνία μεταξύ παρατηρητών της ομάδας έρευνας Εσωτερική Εγκυρότητα: ο βαθμός στον οποίο ταιριάζουν οι παρατηρήσεις του ερευνητή με τη θεωρία που προτείνει Εξωτερική εγκυρότητα: ο βαθμός στον οποίο μπορούν να γενικευθούν τα αποτελέσματα

Κριτήρια αξιολόγησης ποιοτικής έρευνας (2) Οι Guba & Lincoln (1994, όπ. αναφ. στο Bryman, 2008) προτείνουν εναλλακτικά κριτήρια: Αξιοπιστία (credibility) – αντίστοιχο της εσωτερικής εγκυρότητας Βασιμότητα (dependability) - αντίστοιχο της αξιοπιστίας Επιβεβαιωσιμότητα (confirmability) - αντίστοιχο της αντικειμενικότητας Μεταβιβασιμότητα (transferability) - αντίστοιχο της εξωτερικής εγκυρότητας (πιο αναλυτικά βλ. Bryman, 2008, σελ. 377-380)

Μέθοδοι διασφάλισης κριτηρίων αξιολόγησης: Μέθοδοι διασφάλισης κριτηρίων αξιολόγησης: *Έλεγχος τρόπου δειγματοληψίας *Τριγωνοποίηση *Έλεγχος ασύμφωνων εννοιών, κατηγοριών κ.λ.π. *Ανάλυση αρνητικών επιπτώσεων (πιο αναλυτικά βλ. Κυριαζόπουλος, Π. & Σαμαντά, Ε., 2011, σελ. 118-120)

Αναστοχασμός (Reflexivity) Καταγραφή των αντιδράσεων και συναισθημάτων του ερευνητή κατά τη διάρκεια εκπόνησης της έρευνας και πως την επηρέασαν. Η χρήση του ερευνητικού ημερολογίου σημαντική για τον αναστοχασμό. Κριτική ποιοτικής έρευνας (Bryman, 2008) υποκειμενική δυσκολίες στην αναπαραγωγή της ερευνητικής διαδικασίας προβλήματα γενίκευσης έλλειψη διαφάνειας

Δραστηριότητα 3. Ομαδική συζήτηση Λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή διάλεξη συζητήστε: Πώς θα συλλέξετε τα δεδομένα σας; Πώς θα αναλύσετε τα δεδομένα σας;

Βασική βιβλιογραφία μαθήματος Κυριαζόπουλος, Π. & Σαμαντά, Ε. (2011) Μεθοδολογία έρευνας εκπόνησης διπλωματικών εργασιών. Αθήνα: Σύγχρονη Εκδοτική.   Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007) Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο.

7. Ανακεφαλαίωση Συνεργαζόμαστε όλοι μαζί για την ομαλή διεξαγωγή του μαθήματος και την καλύτερη μάθηση Αξιολόγηση και σημαντικές ημερομηνίες: 9 Δεκεμβρίου ΦΗΔ και 7 Απριλίου πτυχιακή εργασία Επόμενη διάλεξη: Συνοπτική περιγραφή ποιοτικών στρατηγικών. Παρατήρηση. Άσκηση: Δεδομένα παρατήρησης

Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνεργασία! Ερωτήσεις; Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνεργασία!

8. Βιβλιογραφία Bryman, A. (2008) Social Research Methods. 3rd ed. New York: Oxford University Press. Ζαφειρόπουλος, Κ. (2005) Πώς γίνεται μια επιστημονική εργασία; Επιστημονική έρευνα και συγγραφή εργασιών, Αθήνα, Κριτική. Κασιμάτη, Α. (no date) Εισαγωγή στη διδακτική μεθοδολογίας: Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. ΕΚΠΑ, ΑΣΠΑΙΤΕ. Διαθέσιμο http://repository.edulll.gr/edulll/bitstream/10795/1095/3/1095_01_oaed_enotita07_v04.pdf Σταλίκας, Α. (2010) Μέθοδοι έρευνας στην Ψυχολογία (6η), Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.