Διδακτική οικονομικών Εισαγωγή

Εισαγωγή στη διδακτική των οικονομικών Μάθηση και γνώση Γνώσεις ; Δεξιότητες ; Στάσεις ; Διαχωρισμός γνώσης και μάθησης στο γνωστικό πεδίο Βασικές πεποιθήσεις

Ο Gagné (1972) προσδιόρισε πέντε σφαίρες μάθησης : • Κινητικές δεξιότητες που απαιτούν πρακτική άσκηση. • Λεκτική πληροφόρηση- γεγονότα, αρχές και γενικεύσεις οι οποίες όταν οργανωθούν σε μεγαλύτερα σύνολα πληροφόρησης γίνονται γνώσεις. • Διανοητικές δεξιότητες ή δεξιότητες χρήσης των γνώσεων. Πρόκειται για «διακρίσεις, έννοιες και κανόνες» που χαρακτηρίζουν τόσο τη βασική όσο και την πιο προχωρημένη μάθηση στο γνωστικό πεδίο με τρόπο που δεν το κάνουν οι κινητικές δεξιότητες και η λεκτική πληροφόρηση. • Γνωστικές στρατηγικές, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται η γνώση, ο τρόπος με τον οποίο το άτομο μαθαίνει, θυμάται και σκέπτεται. • Στάσεις

(α) η μάθηση είναι μια δυναμική και όχι παθητική απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων (β) η μάθηση είναι προσωπική, ατομική δηλαδή μπορούμε να μάθουμε από και σε σχέση με άλλους αλλά τελικά, όλες οι μαθησιακές αλλαγές συντελούνται ατομικά (γ) η μάθηση είναι σε ένα βαθμό ακούσια και προέρχεται από την τυχαία έκθεση μας σε μαθησιακές πηγές (Lucas 1983), και σε ένα βαθμό εκούσια, προβαίνουμε σε αυτήν μόνοι μας, την επιδιώκουμε εμείς οι ίδιοι χωρίς να είναι υποχρεωτική (δ) η μάθηση προσεγγίζεται από τους εκπαιδευόμενους είτε σε επιφανειακό επίπεδο (κατά λέξη μάθηση, κά-λυψη περιεχομένου, ανεύρεση «σωστών απαντήσεων»), είτε σε βαθύτερο επίπεδο δηλαδή μια ενεργητική προσέγγιση στην οποία ενδιαφέρει τον εκπαιδευόμενο το κεντρικό θέμα, το βαθύτερο συμπέρασμα, οι συσχετισμοί εννοιών

1. Η διαδικασία μάθησης είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν απαιτείται η ενεργητική συμμετοχή του εκπαιδευόμενου. 2. Η εμπειρία αποτελεί την βάση κάθε μάθησης. 3. Κάθε ένας μαθαίνει με έναν διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του και τις ικανότητες του.

Η μάθηση συντελείται μέσα από διαφορετικά πεδία Η μάθηση συντελείται μέσα από διαφορετικά πεδία. Σύμφωνα με τον Rogers μπορούμε να τα ταξινομήσουμε ως εξής : 1. Οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν νέες γνώσεις καθώς συλλέγουν πληροφορίες οι οποίες απομνημονεύονται σε μεγάλο βαθμό. 2. Οι γνώσεις αυτές μπορούν να συγκρατηθούν χωρίς να τις κατανοούν πλήρως. Συνεπώς θα πρέπει ο εκπαιδευόμενος να μάθει να συσχετίζει τα μέρη του νέου υλικού κατά τρόπο που να οδηγεί σε αναδιοργάνωση των γνώσεων και την δημιουργία νέων συσχετίσεων. 3. Μπορούν οι εκπαιδευόμενοι να αποκτήσουν νέες δεξιότητες ή να αναπτύξουν περαιτέρω τις ήδη υπάρχουσες. Στις δεξιότητες αυτές δεν περιλαμβάνεται μόνο η φυσική δεξιότητα και η ικανότητα του να κάνουμε κάτι, αλλά και οι δεξιότητες σκέψης και μάθησης, οι δεξιότητες αντιμετώπισης και επίλυσης προβλημάτων, καθώς και οι στρατηγικές επιβίωσης. 4. Εφόσον μπορούν να αποκτηθούν νέες γνώσεις, νέοι τρόποι, νέες δεξιότητες χωρίς να αλλάξουν οι στάσεις των εκπαιδευομένων, η εκμάθηση στάσεων αποτελεί ξεχωριστό πεδίο μάθησης. 5. Τέλος είναι δυνατόν να επέλθουν μαθησιακές αλλαγές σε όλα τα παραπάνω πεδία, χωρίς να συνοδεύονται από αλλαγές στον τρόπο ζωής των εκπαιδευομένων και στο πρότυπο συμπεριφοράς τους.

(α) Κλειστή Αντίληψη της εκπαιδευτικής διαδικασίας (β) Ανοιχτή Αντίληψη της μαθησιακής διαδικασίας Η μεταγνωστική μάθηση όπως υποδηλώνει και ο όρος περιλαμβάνει την περαιτέρω σκέψη και ανάλυση ή την υπέρβαση της άμεσης γνώσης και συλλογιστική σε πολλά επίπεδα. Οι εκπαιδευόμενοι μελετούν και εξετάζουν περαιτέρω την ύλη που τους δίνεται, προβληματίζονται περαιτέρω για τα θέματα που δεν τους έχουν καν δοθεί, είναι σε θέση να κατανοήσουν σε βάθος και να διατηρήσουν την μακροχρόνια γνώση που λαμβάνουν.

Οι εκπαιδευτικές τεχνικές αποτελούν εργαλεία : (α) μέσω των οποίων υλοποιείται η μεθοδολογία εκπαίδευσης που επιθυμούμε να ακολουθήσουμε (β) με την χρήση των οποίων οδηγούμαστε στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι κατηγοριοποίησης των εκπαιδευτικών τεχνικών, εκ των οποίων τέσσερις είναι οι βασικοί : 1. Τεχνικές Εκπαίδευσης πάνω στην δουλειά 2. Τεχνικές για μαθήματα σε αίθουσες διδασκαλίας 3. Τεχνικές Εκπαίδευσης από απόσταση 4. Τεχνικές – Αυτοεκπαίδευσης

Μέθοδοι διδασκαλίας • Εισήγηση : Η πλέον γνωστή και συνηθισμένη εκπαιδευτική τεχνική είναι η εισήγηση. Στα πλεονεκτήμα-τα της καταγράφεται το γεγονός ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα καθιστά δυνατή την μετάδοση γνώσεων και την ανάλυση εννοιών. Επίσης, η προετοιμασία της είναι ευκολότερη, δημιουργεί ασφάλεια στους εκπαιδευόμενους οι οποίοι αρέσκονται στο να παρακολουθούν τον εισηγητή και να κρατούν σημειώσεις. Επίσης, στην χώρα μας υπάρχει μακρά παράδοση σύμφωνα με την οποία το εκπαιδευτικό σύστημα χρησιμοποιεί την από έδρας διδασκαλία. Στα μειονεκτήματα καταγράφεται το γεγονός ότι περιορίζει τους συμμετέχοντες σε παθητικό ρόλο.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Ερωτήσεις – Απαντήσεις : Πρόκειται για μια εκπαιδευτική τεχνική η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευέλικτα σε οποιοδήποτε στάδιο, παράλληλα με την εισήγηση ώστε η παρουσίαση να μετατραπεί περισσότερο συμμετοχική διαδικασία ακόμη πιο ενδιαφέρουσα. Στα πλεονεκτήματα καταγράφεται η αυτενέργεια των εκπαιδευομένων, το κλίμα συνεργασίας και επικοινωνίας που αναπτύσσεται η λεπτομερής προσέγγιση του θέματος, αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα των εκπαιδευομένων, ενώ ο διδάσκων έχει την δυνατότητα να διαπιστώσει τον βαθμό κατανόησης και τις ανάγκες των εκπαιδευομένων χρησιμοποιώντας την μαιευτική μεθοδο.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Συζήτηση : Η συγκεκριμένη τεχνική διευκολύνει την η ανταλλαγή απόψεων και η ομαδική συνεργασία ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους. Χρησιμοποιείται στην εκπαιδευτική ομάδα για να τεθούν απόψεις γύρω από ένα πρόβλημα με στόχο να προκύψουν εναλλακτικές λύσεις ή συμπεράσματα. Βέβαια προϋποθέτει αρκετή γνώση των διδασκομένων ως προς την αντιμετώπιση ζητημάτων. Μαζί με τις ερωτήσεις – απαντήσεις βοηθούν στην κατανόηση και εμβάθυνση στις έννοιες μέσα από την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευομένων στην πορεία της μάθησης μέσα από την αξιοποίηση των εμπειριών και γνώσεων που έχουν αποκτήσει.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Πρακτική Άσκηση : Η πρακτική άσκηση αποτελεί ατομική ή συλλογική εργασία και μπορεί να πάρει πολ-λές μορφές. Οι διδασκόμενοι οδηγούνται σε δράση κάτω από την επίβλεψη του διδάσκοντα, ακολουθεί ανάλυση αποτελεσμάτων, άντληση γενικών αρχών και διασύνδεση με συστήματα γνώσεων. Στα πλεονεκτήματα της καταγράφεται η σύνδεση της θεωρίας με την πράξη, η προώθηση της ενεργούς συμμετοχής των εκπαιδευομένων και ο λίγος χρόνος που απαιτείται για την υλοποίηση της. Χρειάζεται όμως προσεκτική προετοιμα-σία και εποπτεία από τον διδάσκοντα ενώ δεν μπορούμε πάντα να γενικεύουμε τα συμπεράσματα.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Μελέτη Περίπτωσης : Η τεχνική αυτή αποτελεί σύνθετη μορφή πρακτικής επιτρέπει την εφαρμογή των γνώσεων σε πρακτικά θέματα μέσα από ρεαλιστικές καταστάσεις ενώ είναι σημαντικό μέσο για την απόκτηση των απαιτούμενων στάσεων. Κύριος παράγοντας της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι οι διδασκόμενοι, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να διεισδύσουν σε ένα ζήτημα μέσα από την πράξη και όχι μέσα από την παρακολούθηση. Αναπτύσσεται η ενεργός συμμετοχή των διδασκομένων, η κριτική σκέψη και η δυνατότητα να ε- πιλύουν προβλήματα. Τα μειονεκτήματα αναφέρονται κυρίως στο ότι είναι δύσκολο να βρεθούν περιπτώσεις όπου όλοι οι εκπαιδευόμενοι να έχουν εμπειρίες και παραστάσεις. Επίσης, είναι δύσκολη η αναγωγή από το επιμέρους στο όλο.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Ομάδες Εργασίας : Ακολουθώντας τον κύκλο της μάθησης οι διδασκόμενοι εμπλέκονται σε δράση, εξε-τάζουν κριτικά τα αποτελέσματα της, εξάγουν αρχές και συμπεράσματα και με βάση αυτά αναπτύσσουν νέα δράση. Η εργασία σε ομάδες αποτελεί την κατεξοχήν εκπαιδευτική τεχνική που είναι δυνατόν να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του κύκλου μάθησης και ταυτόχρονα να τα αναπτύσσει. Στα πλαίσια της ομάδας οι διδα-σκόμενοι συνεργάζονται, συσκέπτονται λαμβάνουν αποφάσεις επιλύουν προβλήματα και ολοκληρώνουν την μαθησιακή διαδικασία. Δεν υπάρχει ο φόβος της προσωπικής αποτυχίας γιατί η δουλειά είναι συμμετοχική. Χρειάζεται όμως υπομονή και καλός συντονισμός και πάνω απ’ όλα ο διδάσκων να τηρεί τις προδιαγραφές για αποτελεσματική λειτουργία των ομάδων.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Ομάδες Εργασίας : Ακολουθώντας τον κύκλο της μάθησης οι διδασκόμενοι εμπλέκονται σε δράση, εξε-τάζουν κριτικά τα αποτελέσματα της, εξάγουν αρχές και συμπεράσματα και με βάση αυτά αναπτύσσουν νέα δράση. Η εργασία σε ομάδες αποτελεί την κατεξοχήν εκπαιδευτική τεχνική που είναι δυνατόν να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του κύκλου μάθησης και ταυτόχρονα να τα αναπτύσσει. Στα πλαίσια της ομάδας οι διδα-σκόμενοι συνεργάζονται, συσκέπτονται λαμβάνουν αποφάσεις επιλύουν προβλήματα και ολοκληρώνουν την μαθησιακή διαδικασία. Δεν υπάρχει ο φόβος της προσωπικής αποτυχίας γιατί η δουλειά είναι συμμετοχική. Χρειάζεται όμως υπομονή και καλός συντονισμός και πάνω απ’ όλα ο διδάσκων να τηρεί τις προδιαγραφές για αποτελεσματική λειτουργία των ομάδων.

Μέθοδοι διδασκαλίας • Καταιγισμός ιδεών : Η συγκεκριμένη τεχνική συνίσταται στην πολυεπίπεδη εξέταση ενός ζητήματος οδηγώντας τους εκπαιδευόμενους στην αυθόρμητη και ελεύθερη έκφραση ιδεών. Όλοι συμβάλουν στην εξέταση του ζητήματος με όποια ιδέα τους έρχεται στο μυαλό ανεξάρτητα από την ορθότητα της. Τα πλεονε-κτήματα της είναι ότι επιτρέπει την ενεργό συμμετοχή των σπουδαστών αποδεικνύοντας τις στάσεις και βελτιστοποιώντας το επίπεδο εμβάθυνσης στο γνωστικό πεδίο της εκπαιδευτικής συνάντησης αλλά και βοηθά στην αξιοποίηση της δημιουργικότητας και των εμπειριών των συμμετεχόντων. Τα μειονεκτήματα αναφέρο-νται στην πιθανότητα μη συμμετοχής κάποιων στην διαδικασία και στην επίδειξη φαντασίας και όχι δημιουργικότητας από κάποιους άλλους εκπαιδευόμενους.

Ανήλικοι / Ενήλικοι Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στην επίτευξη των στόχων ενός εκπαιδευτικού προγράμματος είναι ο εκπαιδευτικός πληθυσμός στον οποίο απευθύνεται. Η εκπαίδευση ενηλίκων είναι ένα ευαίσθητο πεδίο μέσα στο οποίο συνυπάρχει σε διαλεκτική αλληλεξάρτηση ένα πλήθος μαθησιακών παραγόντων, η λειτουργία των οποίων δεν έχει εύκολα προβλέψιμη έκβαση ούτε εξασφαλισμένη αποτελεσματικότητα. Ενεργός συμμετοχή ή μη Διαμορφωμένες στάσεις και αντιλήψεις Εσωτερική ανάγκη

Δυσκολίες και ιδιαιτερότητες στην εκπαίδευση των οικονομικών Ι Έλλειψη υποβάθρου - ορολογίας Αδυναμία εκτίμησης Έλλειψη κινήτρου Διάκριση επι μέρους θεμάτων Σύνδεση με πραγματική ζωή