Μαρία Δούκα, Ευαγγελία Μπουγατζέλη, Νικόλαος Μπέκος, Έφη Παπαδημητρίου Γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό σε ακαδημαϊκά και σχολικά περιβάλλοντα : μια συγκριτική έρευνα Μαρία Δούκα, Ευαγγελία Μπουγατζέλη, Νικόλαος Μπέκος, Έφη Παπαδημητρίου

Η ανάγνωση επί της οθόνης υποσκελίζει την ανάγνωση έντυπου υλικού Τα παιδιά και οι έφηβοι σήμερα διαβάζουν περισσότερο επί της οθόνης παρά έντυπο υλικό. Η τεχνολογία του διαδικτύου διαδραματίζει έναν διαρκώς αυξανόμενο και καίριο ρόλο στην ανάπτυξη του γραμματισμού τους και στις επιλογές των αναγνωστικών πρακτικών τους. (Κοκκέβη, 2015, National Literacy Trust, 2013)

γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ) δηλ. ικανότητες να αναγνωρίζουμε, να αναλύουμε και να αξιολογούμε ένα ευρύ φάσμα ρητορικών καταστάσεων σε μορφή πολυμεσική, υπερμεσική και διαδραστική (Sorapure, Inglesby and Yatchisin, 1998). Το σκεπτικό ευρεία χρήση μη εκπαιδευτικό μέσο γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ)

Γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ) Εμπεριέχει 3 βασικές υποκατηγορίες ικανοτήτων: αναζήτησης (π.χ. προσδιορισμός κατάλληλων όρων αναζήτησης, χρήση εναλλακτικών οδών εντοπισμού πληροφοριών) ανάγνωσης (π.χ. αξιοποίηση στοιχείων δομής ιστοτόπων, πλοήγηση μέσω υπερσυνδέσμων) αξιολόγησης (π.χ. εκτίμηση αξιοπιστίας και εγκυρότητας των πληροφοριών, ανάλυση των σχέσεων μεταξύ γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων εντός ιστοτόπων) Η αξιολόγηση εμπεριέχει την προσέγγιση των πληροφοριών υπό το πρίσμα του κριτικού γραμματισμού. (Kuiper, Volman & Terwel, 2009) Γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ) (web literacy)

Γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ) Τα σύγχρονα προγράμματα εκπαίδευσης οφείλουν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ικανοτήτων γραμματισμού στον ΠΙ εντός του ευρύτερου πλαισίου ανάπτυξης του γραμματισμού στα ΜΜΕ (media literacy) και του πληροφοριακού γραμματισμού (information literacy). Για την επιτυχή υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων, ρόλο κλειδί διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικοί, γιατί είναι αυτοί που μπορούν να παρέχουν στους μαθητές/τριες ποικίλες δυνατότητες και περιστάσεις ώστε να μαθαίνουν να διαβάζουν, να κατανοούν, να ερμηνεύουν και να αντιμετωπίζουν κριτικά τις πληροφορίες (UNESCO). Κατά συνέπεια, χρειάζεται οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί να προετοιμάζονται κατάλληλα, μέσω της τυπικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσής τους. Γραμματισμός στον παγκόσμιο ιστό (ΠΙ) (web literacy)

Η έρευνα καταγράφει τις πρακτικές αναζήτησης, ανάγνωσης και αξιολόγησης πόρων του ΠΙ, των εκπαιδευόμενων και των εν ενεργεία εκπαιδευτικών, και εντοπίζει τυχόν διαφοροποιήσεις. Απώτερος σκοπός να εντοπιστούν πτυχές του γραμματισμού στον ΠΙ που χρήζουν προσοχής από εκπαιδευτικής άποψης. Σκοπός της έρευνας

Σχετικά με την έρευνα (1/2) Online επισκόπηση μέσω ανώνυμου ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (φθινόπωρο 2014). 138 οι συμμετέχοντες, εκ των οποίων: 70 τεταρτοετείς φοιτητές/τριες του Π.Τ.Δ.Ε. του Α.Π.Θ., 27 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ΠΕ70 41 εκπαιδευτικοί ΠΕ19-20 Περιορισμοί της έρευνας Εθελοντική συμμετοχή από έναν ευρύτερο πληθυσμό. Δεν υπάρχει η δυνατότητα αναγωγής ασφαλών συμπερασμάτων, γιατί η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος είναι προβληματική. Βασίζεται σε αυτοαναφορές των συμμετεχόντων και όχι σε παρατήρηση των πρακτικών τους. Κατά συνέπεια, τα ευρήματα πρέπει να ερμηνεύονται με σύνεση. 24% 76% 61 / 68 είναι 26-50 ετών ΔΑΣΚΑΛΟΙ / ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 69 / 70 είναι 20-25 ετών Φοιτητές ΠΤΔΕ

Σχετικά με την έρευνα (2/2) Θεματικές κατηγορίες ερωτηματολογίου: Χρήση του ΠΙ Στάσεις απέναντι στον ΠΙ Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ Πρακτικές ανάγνωσης στον ΠΙ Πρακτικές αξιολόγησης πληροφοριακών πόρων στον ΠΙ Σχετικά με την έρευνα (2/2)

Αποτελέσματα έρευνας: Οι εκπαιδευτικοί είναι συχνοί χρήστες του ΠΙ τόσο για ενημέρωση όσο και για ψυχαγωγία Αποτελέσματα έρευνας: 1. Χρήση του ΠΙ (1/2)

Αποτελέσματα έρευνας: Αποτελέσματα έρευνας: 1. Χρήση του ΠΙ (2/2) Από το χρόνο που δαπανάτε στον ΠΙ για ενημέρωση γενικά, πόσο χρόνο δαπανάτε για ενημέρωση για εκπαιδευτικά θέματα, ειδικά;

Αποτελέσματα έρευνας: 2. Στάσεις απέναντι στον ΠΙ Αποτελέσματα έρευνας: 2. Στάσεις απέναντι στον ΠΙ Οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι οι μαθητές/τριες και οι εκπαιδευτικοί της Α’ βάθμιας εκπαίδευσης συνήθως μπορούν να: ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ Μαθητές Εκπ/κοί ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ βρίσκουν πληροφορίες για διάφορα θέματα 70% 86% 62% 92% 55% 95% διερευνούν πρόσφατα γεγονότα 59% 76% 50% 85% 52% 98% βρίσκουν υλικό από αυθεντικές πηγές 39% 60% 54% 81% 33% 88% αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα 51% 70% 38% 69% 33% 89%

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (1/6) Οι ερωτώμενοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ψάχνουν στον ΠΙ συνήθως μέσω μίας μηχανής αναζήτησης : ενώ γνωρίζουν και χρησιμοποιούν σύνθετους τρόπους αναζήτησης μέτρια / ελάχιστα: Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (1/6) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 97% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 100% ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 86% ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 71,42% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 53,85% ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 42,86%

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (2/6) Όλες οι ομάδες δηλώνουν σε αρκετά μεγάλα ποσοστά ότι όταν ψάχνουν στον ΠΙ συνήθως: θυμούνται τον σκοπό της αναζήτησής τους, Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (2/6) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 70% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 96,16% ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 83,33% 13 13

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (3/6) Όλες οι ομάδες δηλώνουν σε αρκετά μεγάλα ποσοστά ότι όταν ψάχνουν στον ΠΙ συνήθως ανυπομονούν να εντοπίσουν μία και μόνη πηγή πληροφόρησης που φαίνεται να περιέχει τις πιο κατάλληλες πληροφορίες. Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (3/6) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 35,71% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 50% ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 33,3% 14 14

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (4/6) Όλες οι ομάδες δηλώνουν σε αρκετά μεγάλα ποσοστά ότι όταν ψάχνουν στον ΠΙ, τις περισσότερες φορές/πάντα: διαβάζουν διάφορους ιστότοπους για το ίδιο θέμα   (παρότι αρχικά εντόπισαν και διάβασαν έναν σχετικό ιστότοπο, συνέχισαν να διαβάζω και άλλους σχετικούς). Δηλαδή, όταν εντοπίζουν την πρώτη σχετική πηγή πληροφόρησης, ψάχνουν και άλλες. Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (4/6) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 75,76 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 55,77 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 79,76 % 15 15

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (5/6) Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (5/6) Oι δεν γνωρίζουν σε ποιο σημείο της πηγής ψάχνει τις λέξεις, η απλή αναζήτηση σε μια μηχανή αναζήτησης. (μόνο στον τίτλο ή μόνο στον θέμα ή σε όλο το κείμενο, ΔΞ/ΔΑ) Από την άλλη, ο βαθμός εμπιστευσιμότητας του ΠΙ γενικά, είναι μεγάλος αφού εκεί ανατρέχουν όταν αναζητούν: τις πιο αξιόπιστες πηγές περί εκπαίδευσης τις πιο πρόσφατες πηγές περί εκπαίδευσης ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 38,57 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 34,62 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 30,95 % ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 45,71% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 50,00 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 61,9 % ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 35,71% ΔΑΣΚΑΛΟΙ 53,85 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 42,86 % 16 16

Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (6/6) Αποτελέσματα έρευνας: 3. Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (6/6) Η συντριπτική πλειοψηφία τόσο των φοιτητών/τριών, όσο και των εν ενεργεία εκπαιδευτικών (94%) θεωρεί πετυχημένες τις αναζητήσεις της, γιατί «πάντα βρίσκω κάτι σχετικό με αυτό που ψάχνω». Ελάχιστοι (μόλις 6%) θεωρούν ότι απέτυχαν στην αναζήτησή τους, εξαιτίας: συνθετότητας θέματος αναζήτησης (βιβλιογραφία για μαθησιακές δυσκολίες, σύνδρομα down, rett, williams), τρόπου αναζήτησης σε ΠΙ.

Αποτελέσματα έρευνας: 4. Πρακτικές ανάγνωσης στον ΠΙ Αποτελέσματα έρευνας: 4. Πρακτικές ανάγνωσης στον ΠΙ 18 18

Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (1/4) Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (1/4) Οι ομάδες αξιολογούν την ορθότητα των πληροφοριών του ΠΙ, συνήθως 19 19

Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (2/4) Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (2/4) Οι ερωτώμενοι εμπιστεύονται συνήθως τις πληροφορίες που βρίσκονται αναρτημένες 20 20

Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (3/4) Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (3/4) Οι ερωτώμενοι προτιμούν συνήθως να διαβάζουν πόρους του ΠΙ προκρίνοντας Στοιχεία μορφής (εύκολο στη χρήση περιβάλλον διεπαφής, ελκυστική και ενδιαφέρουσα εμφάνιση, σταθερή μορφή και καλή οργάνωση, πληροφορίες σε ποικίλες μορφές) Στοιχεία περιεχομένου (πολλές πληροφορίες, τακτική ανανέωση / επικαιροποίηση, σύνδεσμοι προς άλλες πηγές, αξιόπιστες πληροφορίες) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 48 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 48 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 52 % ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 52 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 52 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 48 % 21 21

Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (4/4) Αποτελέσματα έρευνας: 5. Πρακτικές αξιολόγησης πόρων του ΠΙ (4/4) Οι ερωτώμενοι συνήθως αξιολογούν ως χρήσιμες τις πληροφορίες από τον ΠΙ προκρίνοντας : στοιχεία μορφής (εάν παρουσιάζονται με κίνηση/βίντεο, με όμορφο/ ελκυστικό τρόπο, εάν δεν απαιτείται πολύς χρόνος πρόσβασης, ούτε κωδικός πρόσβασης ή εγγραφή) στοιχεία περιεχομένου (εάν το περιεχόμενο ταιριάζει με τους σκοπούς μου, εάν παρέχουν συνδέσμους για περαιτέρω διερεύνηση) ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 54 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 54 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 54 % ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΤΔΕ 46 % ΔΑΣΚΑΛΟΙ 46 % ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΙ 46 % 22 22

Συμπεράσματα της έρευνας Λόγω της μεθοδολογίας που επιλέχθηκε (online ερωτηματολόγιο, αυτοαναφορές), είναι μη ασφαλές να προβούμε σε ερμηνείες και σε γενικεύσεις. Η δεδομένη έρευνα αποτελεί μια αρχική καταγραφή των πρακτικών αναζήτησης, ανάγνωσης και αξιολόγησης πόρων του ΠΙ, από την πλευρά των εκπαιδευόμενων και των εν ενεργεία εκπαιδευτικών. Συμπεράσματα της έρευνας

Συμπεράσματα της έρευνας Ωστόσο, η αρχική αυτή καταγραφή δείχνει ότι υπάρχει χώρος για έρευνα και εκπαίδευση στο γραμματισμό στον ΠΙ ώστε πρώτα οι εκπαιδευτικοί και στη συνέχεια οι μαθητές/τριες να υιοθετούν μια διαλεκτική σχέση με τον ΠΙ (Bruce 2000), που θα εξασφαλίζει τον ουσιαστικό πλουραλισμό στην παροχή πληροφόρησης, την κριτική αξιολόγηση και αξιοποίησή της προς όφελος των εκπαιδευόμενων. Συμπεράσματα της έρευνας

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!