Κονστρουκτιβιστικά μοτίβα στη διδασκαλία Ενεργοποίηση προηγούμενων γνώσεων-ιδεών Γνωστική σύγκρουση Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης Υποστηρικτική διδασκαλία & μάθηση

Κονστρουκτιβισμός & ΔιδασκαλίαΑπό τις Θεωρητικές Αρχές στις Διδακτικές Πρακτικές Η γένεση των γνωστικών συμπεριφορών δεν μπορεί να αποκόπτεται από τις συνθήκες επικοινωνίας στις οποίες εντάσσεται ο μαθ στην πραγματική κοινωνική ιστορία του.  Η μάθηση κατά τον τύπο του μαθητευόμενου σε μια τέχνη (Brown, Collins, Duguid). Μάθηση σε πραγματικές καταστάσεις ζωής Γνώσεις-αντιληπτικά εργαλεία, των οποίων το περιεχόμενο δοκιμάζεται στην πράξη. Ένταξη και λειτουργία σε ομάδες.

Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Οι προϋπάρχουσες γνώσεις/ιδέες απορρέουν από προηγούμενες εμπειρίες του μαθητή και συνιστούν τον δικό του εμπειρικό, διαισθητικό & προ-επιστημονικό τρόπο να κατανοεί & να ερμηνεύει την πραγματικότητα. Οι γνώσεις αυτές, όσο αφελείς και να είναι σχηματίζουν ένα αδιαμφισβήτητο φίλτρο για εκείνες που θα ακολουθήσουν. ο εκπαιδευτικός πρέπει να ανιχνεύει αυτές τις γνώσεις και να προκαλεί στους μαθητές την επίγνωση της πιθανής τους ανεπάρκειας.

Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Διερευνητικές ερωτήσεις, καταιγισμός ιδεών, υποθέσεις, δημιουργία εννοιολογικών χαρτών, εφαρμογή κάποιων δεξιοτήτων ή διαδικασιών. Π.χ. «Τι περιέχει ένα κείμενο που τιτλοφορείται βιβλιοκριτική;», «Ποια είναι η αξία ενός τέτοιου κειμένου;», «Σε ποιους είναι χρήσιμο και ως προς τι;», «Πώς πρέπει να είναι γραμμένη μια βιβλιοκριτική για να είναι διαφωτιστική;».

Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ενθάρρυνση της προσωπικής προσέγγισης των μαθητών σ’ ένα θέμα, που εμπεριέχει και εκφράζει την μέχρι τώρα πολιτισμική τους γνώση (έχετε ποτέ δει, ακούσει κλπ, κάτι τέτοιο;). Ανάδειξη «αντιφάσεων», διλημμάτων και αντιγνωμιών σχετικών με το θέμα, διατύπωση εκτιμήσεων και προβλέψεων για πλευρές του θέματος, αιτιολόγηση των προτιμήσεων και των επιλογών.

Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ενεργοποίηση Των Προηγούμενων Γνώσεων - Ιδεών Του Μαθητή Ο διδάσκων Α) ρωτά με τρόπο που υπαινίσσεται ότι αυτός ο ορισμός στερεί το νόημα από κάποιες προτάσεις.. Β) Προσπαθεί να κατανοήσει γιατί ενδεχομένως οι μθ δέχονται κάποια απ’ αυτές. Γ) Κάνει υποθέσεις για τις ερμηνείες που δόθηκαν. Ο διδάσκων.. Α) ζητά τον ορισμό μιας λέξης Β) αντιπαραθέτει δύο λανθασμένες αντιλήψεις Γ) οργανώνει παιχνίδια ρόλων

Η Γνωστική Σύγκρουση Να τοποθετείς το μαθητή σε μια θέση, από την οποία να αντιλαμβάνεται ότι η χρήση των προηγούμενων γνώσεων ή ιδεών του για την επίλυση ενός προβλήματος δεν συμβάλλει στην επίλυση αλλά, αντίθετα, δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες. Στόχος της είναι η εννοιολογική αλλαγή, που ορίζεται ως «η τροποποίηση των υπαρχουσών δομών των μαθητών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι περισσότερο συμβατές με το επιστημονικό πρότυπο».

Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης (Zone of proximal development) «H απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο, που καθορίζεται από την ικανότητα για αυτοδύναμη επίλυση προβλήματος, και στο δυνητικό αναπτυξιακό επίπεδο, που καθορίζεται από την ικανότητα για επίλυση προβλήματος με την καθοδήγηση ενός ενήλικα ή πιο ικανών συνομηλίκων» (Vygotsky, 1978)

Υποστηρικτική διδασκαλία (Scaffolding) Εφόσον για τον Vygotsky, η «καλή μάθηση» είναι αυτή που ενεργοποιεί την ανάπτυξη και όχι το αντίθετο. Η «καλή μάθηση» είναι εκείνη κατά την οποία ο εκπαιδευτικός (ή ικανοί συνομήλικοι) προσφέρει στους μαθητές υποστήριξη, βασισμένη στη ζώνη επικείμενης ανάπτυξης, ώστε να περάσουν από την υποβοηθούμενη στην αυτόνομη μάθηση. Τα χαρακτηριστικά του μαθησιακού αυτού περιβάλλοντος αποτυπώνονται και στον όρο «Υποστηρικτική διδασκαλία» (Scaffolding)

Υποστηρικτική διδασκαλία (Scaffolding) Δίνει έμφαση στους κοινωνικούς όρους της μαθησιακής διαδικασίας και στους κοινωνικούς παράγοντες της υποστήριξης. Διατηρεί από την πιαζετιανή θεωρία την έννοια της ενεργητικής μάθησης. Την τοποθετεί στο πλαίσιο της κοινωνικής διάδρασης, της επικοινωνίας, που πραγματοποιείται σε συγκεκριμένο περιβάλλον με πιο ανεπτυγμένους γνωστικά ή ικανότερους άλλους (γονείς, δασκάλους, συνομήλικους) και βοηθά το νεαρό άτομο να οικοδομήσει συστήματα κατανόησης εννοιών και συγκρότησης γνώσεων

Υποστηρικτική διδασκαλία (Scaffolding)/ 3 Μια σημαντική όψη της υποστηρικτικής διδασκαλίας είναι ότι τα υποστηρίγματα είναι προσωρινά. Καθώς οι δεξιότητες του μαθητή αυξάνονται, η παρεχόμενη υποστήριξη εκ μέρους του ικανού «άλλου» αποσύρεται προοδευτικά. Τελικά, ο μαθητής γίνεται ικανός να ολοκληρώσει ανεξάρτητα από τους άλλους αυτό που του έχει ανατεθεί (Chang, Sung, & Chen, 2002)

Η εμπειρική έρευνα στην πρώιμη παιδική ηλικία δείχνει .. … ότι οι γονείς και όσοι άλλοι παρέχουν φροντίδα διευκολύνουν τη μάθηση παρέχοντας υποστηρίγματα, ώστε: Να υποκινούν ή να δεσμεύουν το ενδιαφέρον του παιδιού σχετικά με αυτό που πρέπει να κάνει. Να απλοποιούν το καθήκον, για να το κάνουν πιο εύκολο και πιο επιτεύξιμο για το παιδί. Να δίνουν κάποια κατεύθυνση, για να βοηθήσουν το παιδί να εστιάσει στην επιτυχία του στόχου. Να ελαχιστοποιούν την απογοήτευση και τον κίνδυνο. Να υποδεικνύουν και να ορίζουν ξεκάθαρα τις προσδοκίες από τη δραστηριότητα, για να μπορεί να εκτελεστεί (Bransford, Brown, and Cocking, 2000).

Μορφές μαθησιακής υποστήριξης α) Επικοινωνιακές στρατηγικές, που υποστηρίζουν τη συν-οικοδόμηση της γνώσης β) Παροχή υλικών και σημειωτικών εργαλείων: Όλες οι διανοητικές διαδικασίες μπορούν να θεωρηθούν ως λειτουργίες μιας διαμεσολαβημένες από πολιτισμικά εργαλεία. Τα εργαλεία είναι τόσο το προϊόν ενός ιστορικού περιβάλλοντος όσο και τα μέσα της διαμόρφωσής του. Γ) Γνωστικές – διδακτικές στρατηγικές.

Υλικά και σημειωτικά εργαλεία στη εκπαίδευση Υλικά: Σκεύη, όργανα μέτρησης, υπολογιστές Σημειωτικά: διαγράμματα, φόρμες, χάρτες, πίνακες, γραφικά, χρονολόγια, εννοιολογικοί χάρτες, σύμβολα.

Γ. Γνωστικές – διδακτικές στρατηγικές Αποδοχή απαντήσεων που είναι μερικώς ορθές. Ανάπτυξη κάποιων επιτυχημένων παρατηρήσεων των μαθητών, εξήγηση της σημασίας τους ή παρουσίαση μιας πιο προσεγμένης εκδοχής τους. Επέκταση των απαντήσεών τους και η θέση νέων ερωτημάτων

Γνωστικές – διδακτικές στρατηγικές (παράδειγμα 1) Διδάσκων.: Τι είδους ανθρώπους δείχνει αυτή η στάση ζωής; Μαθήτρια: Μας θυμίζουν την εποχή του Ομήρου. Διδάσκων.: … την εποχή του Ομήρου, ως προς τι; Πες μας, πώς βγάζεις αυτό το συμπέρασμα; Μαθήτρια: Οι άνθρωποι πίστευαν τότε ότι πίσω απ’ όλα είναι η μοίρα. Έτσι, όπως εδώ, όποτε συνέβαινε κάτι έλεγαν πως έφταιγε ο θεός. Διδάσκων.: Πολύ ωραία! Ακούσατε τι είπε η συμμαθήτριά σας; Μας θύμισε την εποχή του Ομήρου, που οι άνθρωποι πίστευαν ότι η ζωή τους καθορίζεται από τη μοίρα. Τότε αυτό ήταν μια καθολική στάση. Το κείμενο που εξετάζουμε, όμως, δεν αναφέρεται σ’ εκείνον τον πολιτισμό. Τώρα έτσι περιμένουμε να σκέπτονται οι άνθρωποι;

Γνωστικές – διδακτικές στρατηγικές (παράδειγμα) Ομάδα Αμερικανών δασκάλων της Ιστορίας Ενότητα: Πόλεμος της ανεξαρτησίας Στόχος: να μπορούν οι μαθητές να ανιχνεύουν κριτικά τα ιστορικά ζητήματα και να αναγνωρίζουν ότι κάθε επιχείρημα μπορεί να έχει και το αντίθετό του.

Τα 4 στάδια της υποστηρικτικής διδασκαλίας/ 1ο στάδιο Οι μαθητές μελετούν το υλικό του βιβλίου τους και σημειώνουν, συστοιχώντας σε στήλες, κάθε βρετανική δράση και κάθε αποικιακή αντίδραση. Στη συνέχεια, χωρίζονται σε ζεύγη, και κάθε ζεύγος αναζητά μόνο μια αιτία του πολέμου συσχετίζοντας λεπτομερώς τις βρετανικές δράσεις και τις αποικιακές αντιδράσεις. Όλες οι αιτίες, δράσεις και αντιδράσεις τοποθετούνται σ’ ένα χρονολόγιο.

Τα 4 στάδια της υποστηρικτικής διδασκαλίας/ 2ο στάδιο Αφότου το χρονολόγιο συμπληρώνεται, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες. Σε κάθε ομάδα παρέχεται υλικό από πρωτογενείς πηγές Κάθε ομάδα κάνει μια κριτική ανάλυση μέρους του υλικού, εστιάζοντας στις προσπάθειες που έκανε κάθε πλευρά να αποφύγει τον πόλεμο.  αυτό τους κινητοποιεί να σκεφτούν ποια ήταν τα ζητήματα και πώς τα αντιμετώπισε κάθε πλευρά.

Τα 4 στάδια της υποστηρικτικής διδασκαλίας/ 3ο στάδιο Κάθε ομάδα αναλαμβάνει κοινή εργασία που πρέπει να αρθρωθεί γύρω από το ερώτημα, αν οι άποικοι είχαν θεμιτούς λόγους να κηρύξουν πόλεμο εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. Ο δάσκαλος αφήνει στις ομάδες μια μέρα για να αξιοποιήσουν τα μέχρι εκείνη τη στιγμή δεδομένα, να τα εμπλουτίσουν αναζητώντας και άλλες πηγές, και να υποστηρίξουν τη θέση που θα επιλέξουν.

Τα 4 στάδια της υποστηρικτικής διδασκαλίας/ 4ο στάδιο Ο κάθε μαθητής γράφει ένα σύντομο δοκίμιο που περιέχει την οπτική που ο ίδιος διαμόρφωσε για τα γεγονότα, αξιοποιώντας την κοινή γνώση που παράχθηκε στην ομάδα του και στις συζητήσεις ανάμεσα στις ομάδες.

Που βρίσκεται η υποστήριξη Ιεράρχηση των στόχων Αρχικά, επιδιώκεται μια βασική κατανόηση λίγων γεγονότων. Οι μαθητές παρακινούνται να δημιουργήσουν ένα εργαλείο, το χρονολόγιο, που επεκτείνει και εδραιώνει την αρχική κατανόηση. Στη βάση της πληρέστερης κατανόησης χτίζονται οι πρώτες συνεργατικές απόπειρες κριτικής τοποθέτησης. Στην προηγούμενη δραστηριότητα βασίζεται η επόμενη επιδίωξη, κι αυτό συνεχίζεται μέχρι τη συγγραφή του προσωπικού δοκιμίου, το οποίο, όμως, χρησιμοποιεί τη γνώση, και πιθανώς και τη γλώσσα, που παράχθηκε συλλογικά.