Συγκριτική Πολιτική ΙΙ: Τρίτος Κόσμος Διδάσκων: Δ. Σωτηρόπουλος Βασιλεία Μπαϊράμογλου Καρολίνα Καλούζνα Αδαμάντιος Παΐδας Φουλίδης Παντελής

Η αμφίβολη εξέλιξη της Αραβικής Άνοιξης: Πού βρίσκεται η Τυνησία και η Συρία μετά τις επαναστάσεις των εκάστοτε χωρών; 2

Αραβική Άνοιξη Η Αραβική Άνοιξη ή Δημοκρατική Άνοιξη ήταν ένα επαναστατικό κύμα από βίαιες και μη βίαιες διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, πραξικοπήματα και εμφυλίους πολέμους, στη Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, Ξεκίνησαν στις 17 Δεκεμβρίου 2010 στη Τυνησία με την Τυνησιακή Επανάσταση. Με την επιρροή της τελευταίας, οι εξεγέρσεις επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες, όπως η Συρία. 3

Τυνησία και Αραβική Άνοιξη Αίτια Οι διαδηλώσεις προκλήθηκαν έπειτα από: Υψηλή ανεργία Έλλειψη πολιτικών ελευθεριών (όπως η ελευθερία λόγου) Πληθωρισμός στις τιμές των τροφίμων Άθλιες συνθήκες διαβίωσης Κοινωνικές ανισότητες Καταπιεστική/Απολυταρχική διακυβέρνηση καθεστώτος Αφορμή Στις 17/12/2010 ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι αυτοπυρπολήθηκε λόγω μιας λεκτικής διαμάχης με μία αστυνομικό. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για το ξεσηκωμό των ανθρώπων και την έναρξη της επανάστασης στην Τυνησία και τις άλλες χώρες. 4

Πηγή: nationsonline.org Χάρτης της Τυνησίας Πηγή: nationsonline.org

Καθεστώς Μπεν Αλί Οκτώβρης 1987: διορίζεται Πρωθυπουργός από τον Πρόεδρο Χαμπίμπ Μπουργκίμπα Αναλαμβάνει Πρόεδρος το 1988 Οκτώβριος 1999(εκλογές) : με 99,66% των ψήφων εκλέγεται Πρόεδρος Οκτώβριος 2004(εκλογές): με 94,48% των ψήφων επανεκλέγεται Πρόεδρος Οκτώβριος 2009(εκλογές): με ποσοστό 89,62% επανεκλέγεται Πρόεδρος Δεκέμβριος 2010: επισκέπτεται τον Μοχάμεντ Μπουαζίζι στο νοσοκομείο 6

Ιανουάριος 2011: διαλύει την κυβέρνηση και υπόσχεται νέες βουλευτικές εκλογές εντός έξι μηνών. Ωστόσο, απώλεσε την εμπιστοσύνη του στρατού και μελών του Κοινοβουλίου, γεγονός που τον οδήγησε στην παραίτησή του, την διαφυγή και τελικά την εγκατάστασή εκείνου και της οικογένειάς του στην Σαουδική Αραβία και τον διορισμό του Μοχάμεντ Γκανουσί (αρχηγός Κινήματος Ενάχντα) ως προσωρινό πρωθυπουργό της χώρας. 7

Πολιτικές Αναταραχές Πριν το 2014 Οκτώβριος 2011: Εκλογές για Συντακτική Συνεύλευση. Το Κίνημα Ενάχντα (με αρχηγό τον Γκανουσί) κερδίζει με 37% των ψήφων 2013-2014 Πολιτική Κρίση: -Δολοφονία Τσόκρι Μπελαίντ τον Φεβρουάριο του 2013. Συμμετείχε στην Συντακτική Συνέλευση (με 1 έδρα) και ήταν γενικός γραμματέας του κόμματος Democratic Patriot’s Movement -Δολοφονία Μοχάμεντ Μπραχμί τον Ιούλιο του 2013. Συμμετείχε στην Συντακτική Συνέλευση (με 2 έδρες) και ήταν πολιτικός αρχηγός του People’s Movement 23 Οκτωβρίου 2013: εκατοντάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους ζητώντας την παραίτηση της κυβέρνησης. Αποτελέσματα: παραίτηση του πρωθυπουργού Ali Laarayedh, άνοιξε ο δρόμος για ένα νέο Σύνταγμα, με την προυποθεση να οριστεί ο ισλαμισμός ως κύρια θρησκεία της Τυνησίας. 8

Πορεία προς τον εκδημοκρατισμό Αμφίβολη Εξέλιξη Πορεία προς τον εκδημοκρατισμό Σύνταγμα στις 26 Ιανουαρίου 2014 Ορίζεται πολίτευμα το Ημιπροεδρικό Σύστημα (τύπος Προεδρικής Δημοκρατίας), δηλαδή με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να είναι αρχηγός του Κράτους και τον Πρωθυπουργό να είναι αρχηγός της Κυβερνήσης. Θρησκεία ορίζεται το Ισλαμ Επίσημη γλώσσα τα αραβικά Εγγυάται τα δικαιώματα των γυναικών Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι και όλες άνω των 18 ετών Πρώτες εκλογές τον Οκτώβρη του 2014: Το κόμμα Nidaa Tounes κέρδισε με ποσοστό 37,56% των ψήφων, ενώ, δεύτερο ήρθε το Κίνημα Ενάχντα με ποσοστό 27,79% 9

Κοινωνικές Εξεγέρσεις και Διαδηλώσεις Αίτια: μείωση τουριστικών εσόδων μείωση εγχώριων και ξένων επενδύσεων ανεργία στους νέους (ακόμα και σε απόφοιτους) Αιτήματα: εργασία στον δημόσιο βελτίωση οικονομικής πολιτικής αύξηση μισθολογικών απολαβών τέλος, εξεγέρσεις σημειώθηκαν και κατά της ενδεχόμενης επιστροφής τζιχαντιστών

Τρομοκρατικές Επιθέσεις/Ενέργειες/Απόπειρες μετά το 2014 Πηγή: http://www.naftemporiki.gr/tag/140/tunisia

Άλλα σημαντικά γεγονότα Οκτώβριος 2015: Το Κουαρτέτο Εθνικού Διαλόγου της Τυνησίας (δηλ. Η Γενική Ένωση Εργασίας Τυνησίας, η Συνομοσπονδία Βιομηχανίας, Εμπορίου και Χειροτεχνών της Τυνησίας, η Τυνησιακή Λίγκα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Τυνησιακή Ένωση Νομικών) έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης για τη συμβολή του στη θεμελίωση της δημοκρατίας στη χώρα. Η χρηματική του αποτίμηση ανήλθε στις 861.000 ευρώ Μάιος 2016: εξασφάλισε δάνειο 7,8 δις από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Η διάρκεια αποπληρωμής ορίζεται στα 4 χρόνια. Η οικονομική βοήθεια θα ενισχύσει τα δημόσια ταμεία και θα αποκαταστήσει το αίσθημα ασφάλειας των επενδυτών

Πηγή: CIA-World Factbook-Tunisia Δημογραφικά Στοιχεία Πληθυσμός: 11.135.000 98% 1% 1% Πηγή: CIA-World Factbook-Tunisia 13

Θρησκεία 99.1% 0.9% Πηγή: CIA-World Factbook-Tunisia 14

Οικονομικά Στοιχεία Συνολικό ΑΕΠ: 130.8 δις(2016) 128.9 δις (2015) Συνολικό ΑΕΠ: 130.8 δις(2016) 128.9 δις (2015) 127.9 δις(2014) Ρυθμός Ανάπτυξης ΑΕΠ: 1.5% (2016) 0.8% (2015) 2.3% (2014) Κατά Κεφαλήν Εισόδημα: 11,700 (2016) 11,600 (2015) 11,600 (2014) Εργατικό Δυναμικό: 4δις (2016) Δείκτης ανεργίας: 15.4% (2016) 15.2% (2015) Πηγή: CIA World Factbook Tunisia 15

Συρία και Αραβική Άνοιξη Ιστορική Αναδρομή 1946: Ανεξαρτητοποίηση απο τη Γαλλία Ακολουθεί περίοδος πολιτικής αστάθειας και αναταραχής. 1961 – 1970: Πραγματοποιούνται 4 διαφορετικά πραξικοπήματα με αντίστοιχες αλλαγές κυβερνήσεων. Κατά το τέταρτο πραξικόπημα το 1970 ο Χαφιζ αλ- Ασσαντ καταλαμβάνει την εξουσία ως αρχηγός του Αραβικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Μπααθ. 2000: Η εξουσία του Χαφιζ αλ-Ασσαντ λήγει με το θάνατο του. Ο υιός του Μπασαρ αλ-Ασαντ εκλέγεται πρόεδρος, χωρίς όμως να έχει αντίπαλο στις εκλογές. 2000-2010: Ελπίδες για αλλαγές συντρίβονται από τη πολιτική του νέου προέδρου. Ακολουθεί περίοδος Κοινωνικής Απογοήτευσης και Αυταρχικής Πολιτικής του Ασσαντ.

Συριακή Αραβική Άνοιξη Κάτω από άσχημες κοινωνικές συνθήκες και μέσα στο γενικότερο κλίμα κινητοποιήσεων στον Αραβικό κόσμο, δημιουργείται κοινωνική αναταραχή το 2011. Η Συριακή Αραβική Άνοιξη ξεκινάει το Μάρτιο του 2011 στη πόλη Νταρα, με μεγαλύτερες κινητοποιήσεις να ακολουθούν στη Δαμασκο και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Αιτήματα των Διαδηλωτών Δημοκρατικές Μεταρρυθμίσεις Κατάργηση του νόμου έκτακτης ανάγκης Αύξηση των Ελευθεριών Απελευθέρωση των Πολιτικών Κρατουμένων Τέλος στη Διαφθορά Ακολουθεί βίαιη αντίδραση από τις αρχές, θάνατοι και συλλήψεις. Απο τον Ιούλιο του 2011 πραγματοποιούνται αποστασίες στρατιωτικών, που μαζί με πολίτες σχηματίζουν τον Ελέυθερο Συριακό Στρατό (Free Syrian Army). Λίγο αργότερα σχηματίζεται και το Συριακό Εθνίκο Συμβούλιο ( Syrian National Council), ως πολιτικός αντιπρόσωπος των αντικαθεστωτικών δυνάμεων με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Αναγνωρίζεται από τις χώρες του Ο.Η.Ε. ως επίσημος αντιπρόσωπος του Συριακού κράτους, μέχρι και την απορρόφηση του στο Συριακό Εθνικό Συνασπισμό ( Syrian National Coalition).

Πηγή: Institute for the Study of War, LiveUMap

Συμμετέχοντες στον Εμφύλιο Πόλεμο Τοπικες Δυνάμεις Συριακές Ένοπλες Δυνάμεις- Syrian Arab Army ( Bashar al-Assad) Συριακή Αντιπολίτευση (FSA) Ahrar al-Sham ( Ali al-Ohmar) Tahrir al-Sham-Jabbat al-Nusra (Abu Mohammad al-Jolani) Ισλαμικό Κράτος - ISIS ( Abu Bakr al-Baghdadi) Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις – Syrian Democratic Forces ( Syrian Democratic Council) Ξενες Δυναμεις Χεζμπολα - Hezbollah Ιράν Ιρακινό Κουρδιστάν ΗΠΑ και Σύμμαχοι Ιράκ Ρωσία Τουρκία

Συριακός Εμφύλιος Πόλεμος 2011-2012: Εμπόλεμη κατάσταση στη Συρία ανάμεσα στο καθεστώς Ασσαντ και σε Αντικαθεστωτικές Δυνάμεις, με κύρια δύναμη το FSA. 2012: - Προσπάθεια εκεχειρίας με τη συνεργασια του ΟΗΕ και του Αραβικου Συνδεσμου. Οι συζητήσεις όμως αποτυγχάνουν και ο πόλεμος συνεχίζεται. -Ψηφίζεται νέο Σύνταγμα μέσω δημοψηφίσματος και πραγματοποιούνται για πρώτη φορά πολυκομματικές βουλευτικές εκλογές. 2013: Ανακοινώνεται επίσημα η ιδρυση του ISIS (Islamic State of Iraq and Syria), με απορρόφηση τμήματος της συριακής σαλαφιστικής τζιχαντιστικής οργάνωσης Μέτωπο αλ-Νουσρα (Jabbat al-Nusra). 2014: -Το ISIS προχωράει σε ταχύτατη κατάκτηση περιοχών τόσο στη Συρία όσο και στο γειτονικό Ιρακ και αυτοανακηρύσσεται ως Ισλαμικό Χαλιφάτο. -Πραγματοποιούνται προεδρικές εκλογές στις κατεχόμενος από το καθεστώς Ασσαντ περιοχές , στις οποίες εκλέγεται πρόεδρος ο Ασσαντ.

2014: Οι ΗΠΑ επεμβαίνουν άμεσα στη Συρία ( προηγουμένως παρείχαν βοήθεια σε αντικαθεστωτικές δυνάμεις) με αεροπορικές επιθέσεις κατά του ISIS και του al-Nusra. Σχηματίζεται και μια διεθνής ομάδα κρούσης με ηγέτη τις ΗΠΑ για τη προώθηση συντονισμένης δράσης κατά των τζιχαντιστικών ομάδων. 2015: Άμεση επέμβαση και της Ρωσίας στη Συρία με την υποστήριξη του καθεστώτος Ασσαντ. Πραγματοποιούνται αεροπορικοί βομβαρδισμοί κατά των αντικαθεστωτικών δυνάμεων και του ISIS. 2016: - Επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία μέσω της πραγμάτωσης του σχεδίου “Ασπίδα του Εφράτη”. Εισβολή στη Συρία και υποστήριξη ισλαμιστικών αντικαθεστωτικών δυνάμεων ( κυρίως FSA) ενάντια στο ISIS αλλά και τους Κούρδους της Βόρειας Συρίας – Ροζαβας. - Το Μάρτιο του 2016 τo αυτόνομο καθεστώς της Βόρειας Συρίας ιδρύει την Ομοσπονδία της Βόρειας Συρίας - Ροζάβας ( Federation of Northern Syria – Rojava). Ορίζει τις Syrian Democratic Forces (SDF) ως το ένοπλο σώμα του και το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο (Syrian Democratic Council) ως πολιτικό εκπρόσωπο του.

-Το Δεκέμβριο του 2016 με την εγγύηση της Ρωσίας και της Τουρκίας ανακοινώνεται εκεχειρία στη περιοχή. 2017: - Η Ρωσοτούρκικη εκεχειρία καταρρέει τον Φεβρουάριο και ο εμφύλιος συνεχίζεται εκ νέου. - Τον Απρίλιο πραγματοποιείται επίθεση με χημικά όπλα σε κατοικημένη περιοχή, χωρίς όμως να υπάρχει ανάληψη ευθύνης από οποιαδήποτε πλευρά ( Παρόμοιο περιστατικό και το 2013). - Οι ΗΠΑ βομβαρδίζουν αεροπορική βάση του καθεστώτος Ασσαντ ως αντίποινα για τη χρήση χημικών όπλων.

Πολιτική Κατάσταση κατα το 2017 Πολίτευμα: Μονοκομματική Ημιπροεδρική Δημοκρατία (Ημιπροεδρική Μετά τη Ψήφιση του Συντάγματος το 2012) Εκτελεστική Εξουσία Πρόεδρος: Μπασαρ αλ-Ασσαντ Αντιπρόεδροι: Φαρουκ αλ-Σαραα – Ναζα αλ-Αταρ Πρωθυπουργός: Ιμαδ Χαμις Νομοθετική Εξουσία Λαϊκό Συμβούλιο: 250 Θέσεις Μόνο το Αραβικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Μπααθ Μπορούσε να Έχει Νόμιμα την Εξουσία Με το Σύνταγμα του 2012 Υιοθετήθηκε το Πολυκομματικό Σύστημα Δικαστική Εξουσία Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο Υψηλό Δικαστικό Συμβούλιο Δικαστήριο της Κυβέρνησης

Συνταγματικές Εξουσίες Προέδρου: Επιλογή Υπουργών Το Σύνταγμα του 1973 Ορίζει ως Ηγέτη του Κράτους και της Κοινωνίας το Αραβικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Μπααθ. Συνταγματικές Εξουσίες Προέδρου: Επιλογή Υπουργών Κύρηξη Πολέμου και Εκτάκτης Ανάγκης Έκδωση Νόμων (που πρέπει να επικυρωθούν απο το Λαϊκο Συμβούλιο υπο κανονικές συνθήκες) Έκδοση Αμνηστιών Τροποποίηση του Συντάγματος 6) Διορισμός των Δημοσίων Υπαλλήλων και του Στρατιωτικού Προσωπικού Στα Πλαίσια του Εμφυλίου Πολέμου Σχηματίστηκαν Εναλλακτικές Κυβερνήσεις στις Κατεχόμενες απο τις Αντικαθεστωτικές Δυνάμεις Περιοχές. ΠΧ το 2016 η Ντεφακτο Διαχείριση της Βόρειας Συρίας Αυτοανακύρηξε τη Περιοχή ως Αυτόνομο Δημοκρατικό Κράτος υπο την Ονομασία Ομοσπονδία της Βόρειας Συρίας-Ροζάβας.

Καταπατήσεις Δικαιωμάτων Κατάσταση Ανθρωπινων Δικαιωματων Πριν Τον Εμφύλιο Πόλεμο Κατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Συρία κρίθηκε το 2010 ως η χειρότερη στο κόσμο απο την οργάνωση Human Rights Watch Ο Νόμος Έκτακτης Ανάγκης που επιβλήθηκε απο το 1963 συνέχισε να υφίσταται μεχρι και το 2011. Προβλέπει την αναστολή δικαιωμάτων και προστασιών του πολίτη. Παρατάθηκε με τη Πρόφαση του Εμφυλίου Πολέμου. Καταπατήσεις Δικαιωμάτων Αυθαίρετες Συλλήψεις, Κρατήσεις και Βασανισμοί στις Φυλακές Μη Ισχύς Συνταγματικών Δικαιωμάτων, όπως η Ελευθερία της Θρησκείας και η Ισότητα Μεταξύ των Φύλων Αύξηση των Μέσων Ενημέρωσης τα Τελευταία Χρόνια. Βρίσκονται Όμως Υπό Αυστηρό Έλεγχο απο τη Κυβέρνηση Ύπαρξη Περιορισμών στην Ελεύθερη Μετακίνηση Έντονη Λογοκρισία στο Ιντερνετ και Κυβερνητική Παρακολούθηση Ύπαρξη Φυλετικών Διακρίσεων. Πχ Διακρίσεις εις Βάρος των Κούρδων.

Καταπατήσεις Δικαιωμάτων Κατα τη Διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου α) Καθεστώς Άσσαντ: Αυθαίρετες Συλλήψεις – Δολοφονίες – Βασανισμοί Χρήση Βαρεών Όπλων και Βομβαρδισμοί Αμάχων Καταστροφή Περιουσιών και Λεηλασίες Παρεμπόδιση Ανθρωπιστικής Βοήθειας β) Αντικαθεστωτικές Δυνάμεις Δολοφονίες – Βασανισμοί – Απαγωγές γ) ISIS Συστηματική Καταπάτηση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων Δολοφονίες - Εκτελέσεις - Βασανισμοί – Απαγωγές δ) Ροζάβα – SDF Αυθαίρετες Συλλήψεις – Δυσλειτουργία Δικαστικού Συστήματος Στράτευστη Ανηλίκων – Εκτόπιση Πολιτών απο Κατακτημένες Περιοχές Καταστροφές – Λεηλασίες - Απαγωγές Υπόπτων – Βασανισμοί - Εθνοκαθάρσεις

Γενικότερη Ανθρωπιστική Κρίση 1) Σεχταριστικές Απειλές Επιθέσεις σε βάρος θρησκευτικών μειονοτήτων Διαμάχες Έχουν Λάβει και Θρησκευτικό Χαρακτήρα 2) Κύμα Εγκληματικότητας Εξαιτίας της Καταστροφής Υποδομών και της Έλλειψης Αστυνόμευσης Η Εγκληματικότητα Έχει Φτάσει στα Ύψη. Στα Εγκληματικά Δίκτυα Επίσης Έχουν Συμμετέχει Τόσο Οι Καθεστωτικές Δυνάμεις Όσο και Οι Αντικαθεστωτικές Δυνάμεις. 3) Χρήση Χημικών Όπλων Δεν Έχει Αποδοθεί Σίγουρη Ευθύνη Σε Οποιοδήποτε Εμπλεκόμενο στον Εμφύλιο Πόλεμο

Ανθρωπιστική Κρίση στη Συρία Πηγη: ΟΗΕ (2016)

Θάνατοι Απο το 2011 Μέχρι και το Μάρτιο του 2017 Σύνολο 440546 Θάνατοι Πηγή: Syrian Observatory for Human Rights (SOHR 2011 – 2017)

Δημογραφικά Στοιχεία Πληθυσμός Συρίας: 17.185.000 87.9% 8.91% 1.1% 0.8% 0.7% 0.5% Εθνογραφική Πηγή: Columbia University – The Gulf Project/2000 Dr. Michael Mehrdad R.S.C. Izady (2010) Πληθυσμός: CIA World Factbook – Syria (2015)

Θρησκεία 68.4% 3.2% 11.3% 3.2% 1.3% 0.7% 0.2% 11.2% Πηγές: 1) Columbia University – The Gulf/2000 Project Dr. Michael Mehrdad R.S.C. Izady 2) CIA World Factbook - Syria

Οικονομικά Στοιχεία Πηγή: CIA World Factbook - Syria Συνολικό ΑΕΠ: $55.8δις (2015) $61.9δις (2013) $97.5δις (2012) Ρυθμός Ανάπτυξης ΑΕΠ: -9.9% (2015) -36.5% (2014) -30.9% (2013) Κατά Κεφαλήν Εισόδημα: $2900 (2015) Εργατικό Δυναμικό: 3.37 δις (2016) Δείκτης Ανεργίας: 50% (2016) 50% (2015) Πηγή: CIA World Factbook - Syria

Συμπέρασμα: Λόγοι Επιτυχίας της Αραβικής Άνοιξης στη Τυνησία και Αποτυχίας στη Συρία 1) Τυνησία: Φυλετική Ομοιογένεια – Αποφυγή Εσωτερικών Διενέξεων Συρία: Φυλετική Ανομοιγένεια – Κατακερματισμός του Πληθυσμού 2) Τυνησία: Θρησκευτική Ομοιογένεια – Έλλειψη Θρησκευτικών Διαμαχών Συρία: Θρησκευτική Ανομοιογένεια – Σεχταρισμός και Διχοτόμηση της Κοινωνίας 3) Τυνησία: Μη Υποστήριξη Καθεστώτος Μπεν Αλι απο το Στρατό κατά των Διαμαρτυριών Συρία: Απόλυτος Έλεγχος του Στρατού απο το Καθεστώς Άσσαντ και Δράση Αυτού κατα των Διαδηλώσεων 4) Τυνησία: Μη Παρουσία Ισχυρών Εξτρεμιστικών Ομάδων Συρία: Παρουσία Ισχυρών Εξτρεμιστικών Οργανώσεων στην Περιοχή, Όπως της αλ-Καιντα και της αλ-Νουσρα 5) Τυνησία: Υπήρξε Διατήρηση της Επαφής με το Δυτικό Κόσμο Συρία: Περιορισμένη Επαφή με το Δυτικό Κόσμο

Βιβλιογραφία για τη Συρία: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Spring https://en.wikipedia.org/wiki/Syria https://en.wikipedia.org/wiki/Syrian_Civil_War www.understandingwar.org/ Institute for the Study of War, LiveUAMap http://gulf2000.columbia.edu/ http://foreignaffairs.gr/articles/68770/fouad-ajami/pos-einai-i-katastasi-meta-tin-arabiki-anoiksi?page=show http://foreignaffairs.gr/articles/70739/charles-lister/pos-rizospastikopoiithike-i-syria?page=show http://foreignaffairs.gr/articles/69658/kleanthis-kyriakidis-kai-aref-al-obeid/ti-isxyei-kai-ti-oxi-gia-tin-syria?page=show http://foreignaffairs.gr/articles/70601/barak-mendelsohn/diairei-kai-basileye-stin-syria-kai-to-irak?page=show http://www.unhcr.org/syria-emergency.html http://www.syriahr.com/en/

Βιβλιογραφία για τη Τυνησία: http://www.naftemporiki.gr/tag/140/tunisia https://en.wikipedia.org/wiki/Tunisia https://en.wikipedia.org/wiki/Tunisian_Revolution https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Spring https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Tunisia https://en.wikipedia.org/wiki/President_of_Tunisia https://en.wikipedia.org/wiki/Beji_Caid_Essebsi https://en.wikipedia.org/wiki/Zine_El_Abidine_Ben_Ali https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html