Ανάλυση και Αξιολόγηση Δημοσίων Έργων Διαφορές δημόσιων έργων και ιδιωτικών έργων Ανάλυση κόστους – ωφέλειας Χρηματοδότηση δημοσίων έργων Χρόνος ζωής δημοσίων έργων Μικρά – μεσαίας – μακράς διάρκειας Υπολειμματική Αξία (θετική – μηδενική – αρνητική) Κόστος άμεσο – έμμεσο Δευτερογενείς Αρνητικές Εξωτερικές επιδράσεις Ωφέλειες άμεσες – δευτερογενείς Διαδικασία αξιολόγησης έργων, Στάδια αξιολόγησης Σύγκριση κόστους – ωφέλειας Πολυκριτηριακή Ανάλυση, διαχείριση εναλλακτικών λύσεων Επιλογή κριτηρίων, συντελεστές βαρύτητας ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Διαφορές δημόσιων έργων και ιδιωτικών έργων Τα δημόσια έργα και οι επενδύσεις υλοποιούνται από τους δημόσιους φορείς (Δημόσιο, Ο.Τ.Α., Ν.Π.Δ.Δ. κ.λ.π)και εξυπηρετούν συλλογικούς σκοπούς ή το δημόσιο συμφέρον Βασικές διαφορές δημοσίων – ιδιωτικών έργων τα δημόσια έργα είναι συνήθως μεγαλύτερης οικονομικής κλίμακας και χρόνου ζωής. Υπάρχει μεγαλύτερη δυσκολία στον καθορισμό των ωφελειών ενός δημόσιου έργου. Η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής καθιστά δυσκολότερη την αξιολόγηση τους. Οι ωφέλειες δεν είναι μόνο άμεσες, αλλά πολλές εμφανίζονται στο απώτερο μέλλον, με αποτέλεσμα να υπάρχει αβεβαιότητα στην προεκτίμηση τους. Υπάρχει διάσταση μεταξύ της κοινωνικής ομάδας που ωφελείται από την χρήση ενός δημοσίου έργου και αυτής που πληρώνει για την κατασκευή του ή τη συντήρηση του. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η αξιολόγηση των δημοσίων έργων επιβάλλεται: Τα δημόσια έργα επηρεάζουν επίσης σε σημαντικό βαθμό αυξητικά τις ιδιωτικές επενδύσεις , λόγω του ότι πολλές φορές αποτελούν την απαραίτητη υποδομή για αυτές. Ανάλυση και αξιολόγηση στη φάση του προγραμματισμού με ορθολογικές μεθόδους, κριτήρια και διαδικασίες. Σκοπός: η βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή κοινωνική ευημερία. Η αξιολόγηση των δημοσίων έργων επιβάλλεται: Οι ανάγκες για δημόσια έργα και οι σχετικές προτάσεις είναι πάρα πολλές, Οι οικονομικοί πόροι για την υλοποίηση των επενδυτικών προτάσεων είναι περιορισμένοι. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η πλέον δεδομένη μέθοδος αξιολόγησης είναι η ανάλυση κόστους – ωφέλειας (cost – benefit analysis), σύμφωνα με την οποία η κατασκευή ενός έργου συμφέρει όταν οι ωφέλειες από τη χρήση του είναι μεγαλύτερες από το κόστος του, υπό την προϋπόθεση ότι τα δύο μεγέθη θα μετασχηματισθούν ισοδύναμα σε κοινή βάση (π.χ. παρούσα αξία). ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Εκτίμηση Ωφέλειας/ Κόστους Τα σχετικά αριθμητικά μοντέλα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: σε αυτά που μειονεκτούν, δεδομένου ότι δεν λαμβάνουν υπόψη τη διαχρονική αξία του χρήματος και σε εκείνα που τη λαμβάνουν. Τα βασικότερα από τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται είναι εφτά. βασικότερα από τα μοντέλα Μοντέλα καθαρού κέρδους Μοντέλα περιόδου αποπληρωμής Μοντέλα μέσου ρυθμού απόδοσης Μοντέλα με φθίνουσες χρηματοροές Μοντέλα εσωτερικού ρυθμού απόδοσης - internal rate of return (IRR) Μοντέλα δεικτών κέρδους (Αναλογία κέρδους/ κόστους - profitability index PI) 'Aλλες πολύπλοκες μέθοδοι (και πιο ρεαλιστικές) στη χρήση τους ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Μοντέλα με Φθίνουσες χρηματοροές Το ζητούμενο είναι αν η Καθαρή Παρούσα Αξία (Net Present Value - NVP) του έργου είναι μεγαλύτερη από μηδέν σε όλη τη διάρκεια υλοποίησης του έργου. Η καθαρή παρούσα αξία είναι ένας δείκτης που συγκρίνει την τιμή της σημερινής αξίας με την τιμή της ίδιας αξίας στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό και το υπάρχον επιτόκιο. Αν υποτεθεί ότι η αρχική δαπάνη μιας επένδυσης είναι Αο και οι χρηματοροές που θα προκύψουν από αυτήν είναι Α1, Α2, ..., Αt και το επιτόκιο είναι i, τότε η καθαρή παρούσα αξία υπολογίζεται από τη σχέση: ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η παραπάνω καθαρή παρούσα αξία δείχνει τη συμβολή του έργου στη συνολική αξία της επιχείρησης. Μέσα από τη σύγκριση της παρούσας αξίας των πιθανών έργων, επιλέγεται αυτό με τη μεγαλύτερη παρούσα αξία. Όταν η τιμή της καθαρής παρούσας αξίας είναι θετική τότε το έργο γίνεται αποδεκτό. Περιορισμοί της μεθόδου είναι ότι συγκρίνεται μόνο ότι μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήμα χωρίς να απασχολεί η διαθεσιμότητα των απαραίτητων κεφαλαίων για την υλοποίηση του έργου. Τα συγκρινόμενα έργα θα πρέπει να έχουν την ίδια διάρκεια ζωής. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η χρηματοδότηση των δημοσίων έργων Εθνικό πρόγραμμα επενδύσεων Περιφερειακά προγράμματα επενδύσεων Νομαρχιακά προγράμματα επενδύσεων Τα τοπικά Προγράμματα επενδύσεων, τα οποία περιλαμβάνουν κοινοτικά και δημοτικά έργα. Η οικονομική δραστηριότητα του δημοσίου αποτελείται από : Τον τακτικό προϋπολογισμό και Το Πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) Τακτικός προϋπολογισμός: τρέχουσες καταναλωτικές δαπάνες, όπως μισθοί υπαλλήλων, ενοίκια, γραφική ύλη, θέρμανση, συντήρηση στρατού κ.λ.π. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων: δαπάνες κατασκευής σχολείων, νοσοκομείων, δρόμων, αρδευτικά, αεροδρόμια, πολιτιστικά, κ.λ.π. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Από τέλη για τις προσφερόμενες υπηρεσίες Για την χρηματοδότηση των δημοσίων έργων χρησιμοποιούνται πόροι που προέρχονται : Από φορολογία Από δανεισμό Από τέλη για τις προσφερόμενες υπηρεσίες Από τον κατασκευαστή και στην παραχώρηση δικαιώματος εκμετάλλευσης του έργου για κάποιο χρονικό διάστημα. Κίνδυνοι που επηρεάζουν την ανάληψη της χρηματοδότησης δημόσιου έργου από ιδιώτες: Πιθανά λάθη που προκύπτουν από την μελέτη και την εφικτότητα της. Περιβαλλοντικοί όροι, αρχαιολογία, απαλλοτριώσεις, κ.λ.π Κίνδυνοι με την λειτουργία. Λιγότερα έσοδα Χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι λόγω μεγάλου χρόνου και αλλαγής των επιτοκίων ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ο χρόνος ζωής των δημοσίων έργων Κάθε δημόσιο έργο έχει χρόνο ζωής που καλύπτει τις εξής φάσεις: Το χρόνο μελέτης Το χρόνο λήψης απόφασης για την χρηματοδότηση από το Π.Δ.Ε. Το χρόνο κατασκευής του έργου Το χρόνο της παραγωγικής του ζωής. (έργα μικρής διάρκειας, 10-15 έτη, μέσης διάρκειας, 30 έτη περίπου και μακράς διάρκειας, 50 έτη περίπου) Η αξία του έργου στο χρόνο της εγκατάλειψης του είναι η υπολειμματική αξία (residual value). Μπορεί να είναι: Θετική Μηδενική αρνητική ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ανάλυση κόστους - ωφέλειας Κριτήριο αποδοχής ενός ιδιωτικού έργου είναι η κερδοφορία και η αποδοτικότητα του. Στα δημόσια έργα το κριτήριο είναι η αποδοτικότητα του έργου για το κοινωνικό σύνολο. Η κοινωνικοοικονομική ανάλυση δεν συμπεριλαμβάνει μόνο τις χρηματοοικονομικές ροές εσόδων – εξόδων, αλλά όλες τις πραγματικές επιπτώσεις του έργου. Το κόστος του έργου διακρίνεται σε άμεσο και έμμεσο. Το άμεσο περιλαμβάνει το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης του έργου. Το έμμεσο περιλαμβάνει όλες τις αρνητικές επιπτώσεις, οι οποίες θα προκληθούν από την κατασκευή και τη λειτουργία του. Αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις: περιβαλλοντική ρύπανση, καταστροφή μνημείων, μετακινήσεις πληθυσμών, κυκλοφοριακές συμφορήσεις και ατυχήματα, εξάντληση σπανίων πόρων, παρεμπόδιση απόλαυσης αγαθών, ζημιές σε τρίτους, οικονομικά προβλήματα, κ.λ.π. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ωφέλειες από την δημιουργία δημοσίων έργων Η μείωση της ανεργίας Αύξηση της κλίμακας παραγωγής και μείωση του κόστους Βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων αγαθών και υπηρεσιών Βελτίωση ποιότητας ζωής Αναδιανομή εισοδήματος κυρίως προς ασθενέστερες τάξεις Βελτίωση φυσικού και οικολογικού περιβάλλοντος Βελτίωση τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η διαδικασία αξιολόγησης των έργων Η οικονομική και κοινωνική ανάλυση αναφέρεται κυρίως στα δημόσια έργα, ενώ η ιδιωτικοοικονομική αναφέρεται στα ιδιωτικά έργα και τις επενδύσεις. Η μεθοδολογία η οποία εφαρμόζεται σε όλα τα είδη της ανάλυσης είναι κατά βάση η ίδια. Η διαφορά βρίσκεται στο γεγονός ότι στην οικονομική ανάλυση ενδιαφερόμαστε για το κόστος και τις ωφέλειες της κοινωνίας, ενώ στην ιδιωτικοοικονομική για το κόστος και τις ωφέλειες του ιδιώτη ή του φορέα, που χρηματοδοτεί το έργο. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Διακρίσεις μεταξύ των δύο τρόπων θεώρησης του κόστους. Οι τιμές που χρησιμοποιούνται ιδιωτικοοικονομική ανάλυση (Ι.Δ.Α.) είναι οι επικρατούσες στην αγορά, χωρίς να συνυπολογίζονται οι φόροι και οι επιδοτήσεις. Στην οικονομικοκοινωνική ανάλυση (Ο.Κ.Α.) οι τιμές της αγοράς θεωρούνται «μεροληπτικές» εκτιμήσεις της αξίας των αγαθών και των υπηρεσιών και γι’αυτό χρησιμοποιούνται οι πραγματικές ή κοινωνικές τιμές (σκιώδεις – shadow prices). Στην (Ι.Δ.Α.) οι φόροι θεωρούνται δαπάνες και οι επιδοτήσεις εισόδημα, ενώ στην (Ο.Κ.Α.) γίνεται το αντίστροφο. Στην (Ι.Δ.Α.), ο τόκος ξένου κεφαλαίου θεωρείται κόστος, ενώ στην (Ο.Κ.Α.) ο τόκος του κεφαλαίου, ξένου και ιδίου, δεν περιλαμβάνεται στο κόστος. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Διαδοχικά στάδια αξιολόγησης ενός έργου Εξέταση των διάφορων προτάσεων για εκτέλεση των έργων Επιλογή της κατ’αρχάς καλύτερης «πρότασης» Γίνεται η πρώτη διερεύνηση της «πρότασης» Είναι ευνοϊκή η «πρόταση» Το έργο σταματά ΟΧΙ ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Είναι αναγκαία η προμελέτη σκοπιμότητας Εκπονείται η Προμελέτη σκοπιμότητας ΝΑΙ Είναι αναγκαία η προμελέτη σκοπιμότητας Εναι ευνοϊκή η Προμελέτη σκοπιμότητας Σύνταξη της «Μελέτης εφικτότητας» και πλήρης Αξιολόγηση του έργου ΝΑΙ ΟΧΙ Είναι ευνοϊκή η αξιολόγηση το έργου? Το έργο σταματά ΟΧΙ Εκπονούνται τα κατασκευαστικά σχέδια και η «Μελέτη εφαρμογής» ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Σύγκριση κόστους και ωφελειών των έργων Κάθε έργο χαρακτηρίζεται από μια ροή ωφελειών και κόστους, η οποία ξεκινά με την έναρξη κατασκευής του και τελειώνει με το τέλος της παραγωγικής του ζωής. Κατά συνέπεια το οικονομικό αποτέλεσμα που παράγει το έργο , θα προκύψει με την σύγκριση των εσόδων (ωφελειών) που αποδίδει και του κόστους (δαπανών) που απαιτεί. Για κάθε έργο είναι δυνατόν να καταρτιστεί ένας πίνακας ετήσιων εισροών και εκροών ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Α ΕΙΣΡΟΕΣ 1ο 2ο 3ο ……. Ν Αμεσες ωφέλειες ………………….. …………………   Αμεσες ωφέλειες ………………….. ………………… Εμμεσες ωφέλειες ……………….. ……………… Φόροι - δασμοί Υπολειμματική Αξία ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΡΟΩΝ Β1 Β2 Β3 ….. Βν ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Κόστος εκτέλεσης του έργου Β ΕΚΡΟΕΣ   Κόστος εκτέλεσης του έργου Κόστος λειτουργίας του έργου …………………….. ……………………… Εμμεσο κόστος ………………….. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΡΟΩΝ C1 C2 C3 …. Cn ΚΑΘΑΡΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ή ΕΛΛΕΙΜΜΑ (Α-Β) B1-C1 B2-C2 ….. Bν-Cn ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η διάρκεια ζωής ενός έργου διακρίνεται σε δύο χρονικές περιόδους: Οι εισροές περιλαμβάνουν αθροιστικά ή κατά κατηγορίες όλες τις ωφέλειες που προκύπτουν από το έργο στην παραγωγική του ζωή, καθώς επίσης τις ωφέλειες που προκύπτουν στη διάρκεια υλοποίησης του και την υπολειμματική του αξία. Οι εκροές περιλαμβάνουν τη δαπάνη που απαιτείται για την υλοποίηση του έργου και το κόστος λειτουργίας του. Η διάρκεια ζωής ενός έργου διακρίνεται σε δύο χρονικές περιόδους: Την περίοδο εκτέλεσης του έργου (περίοδος δαπανών) Την περίοδο λειτουργίας (περίοδος δαπανών λειτουργίας και ωφέλειες από την εκμετάλλευση). ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Πολυκριτηριακές αναλύσεις Η Πολυκριτηριακή ανάλυση είναι μία από τις μεθόδους της θεωρίας των αποφάσεων και χρησιμοποιείται για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων, τα οποία αφορούν τη διαχείριση ενός συνόλου εναλλακτικών λύσεων, με δεδομένη την ύπαρξη πολλών, συχνά αντικρουόμενων κριτηρίων. Το πρόβλημα της διαχείρισης των εναλλακτικών λύσεων μπορεί να λαμβάνει τις εξής μορφές: Επιλογής μιας μοναδικής λύσης, της βέλτιστης, Επιλογής μιάς ομάδας «αποδεκτών καλών λύσεων» Ταξινόμηση των λύσεων κατά σειρά φθίνουσας σημασίας Η Πολυκριτηριακή ανάλυση χρησιμοποιείται για την επίλυση ενός προβλήματος, όταν σε αυτό υπεισέρχονται πολλά κριτήρια – παράγοντες. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η ύπαρξη πολλών κριτηρίων καθιστά απαραίτητη την αξιολόγηση της σχετικής σημασίας καθενός από αυτά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ή διαφορετικά, τη διαμόρφωση ενός συντελεστή βαρύτητας για κάθε κριτήριο. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

ΕΠΙΔΟΣΗ ΕΡΓΟΥ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Κριτήρια Συντελεστής Βαρύτητας ΕΡΓΟ 1 ΕΡΓΟ 2 ΕΡΓΟ 3 Επίδοση έργου 1 Επίδοση έργου 2 Επίδοση έργουg 3 g-1 W-1 X11 X21 W-1*x11 W-1*x21 g-2 W-2 X12 X22 W-2*x12 W-2*x22 g-n W-n x1j x2j W-n*x1j W-n*x2j   Σ wj*x1j Σ wj*x2j ΕΠΙΔΟΣΗ ΕΡΓΟΥ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Άσκηση: Ο δήμος μιας πόλης διερευνά τις ακόλουθες 4 εναλλακτικές λύσεις για την κατασκευή ενός έργου διαχείρισης αποβλήτων. Η βαθμολογία που δίνεται έχει κλίμακα από το 0 έως το 5, και το άριστα να αντιστοιχεί στο 0. Να βρεθεί η βέλτιστη λύση. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Συντελεστής βαρύτητας ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Α/Α Κριτήρια Συντελεστής βαρύτητας Λύση 1 Λύση 2 Λύση 3 Λύση 4 1 Λειτουργικό κόστος 0,20 2,1 2,5 2,3 2,4 2 Σταθερό κόστος 0,24 2,8 4 3,8 4,2 3 Επιβάρυνση στο περιβάλλον 0,21 3,5 3,7 3,1 Αντίδραση κατοίκων 0,23 3,9 5 Εμπόδια επέκτασης 0,07 3,2 6 Επικινδυνότητα 0,05 1,7 2,6 1,5 ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

ΛΥΣΗ Α/Α Κριτήρια Συντελεστής Βαρύτητας Λύση 1 Λύση 2 Λύση 3 Λύση 4 Επίδοση λύσης 1 Επίδοση λύσης 2 Επίδοση λύσης 3 Επίδοση λύσης 4 1  ……… 0,20 2,10 2,50 2,30 2,40 0,42 0,50 0,46 0,48 2 0,24 2,80 4,00 3,80 4,20 0,67 0,96 0,91 1,01 3 0,21 3,50 3,70 3,10 0,84 0,74 0,78 0,65 4  ……….. 0,23 3,90 2,00 0,97 0,90 0,87 5 …………  0,07 3,00 3,20 0,22 0,16 6 0,05 1,70 2,60 1,50 0,09 0,13 0,15 0,08   3,43 3,40 2,84 ΛΥΣΗ ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

αριστα είναι το 0, άρα βέλτιστη λύση η 4 (βαθμολογία 2,84) αριστα είναι το 0, άρα βέλτιστη λύση η 4 (βαθμολογία 2,84) ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Σύνοψη πολυκριτήριας ανάλυσης Η διοίκηση ετοιμάζει μια σειρά από κριτήρια. Αυτά τα κριτήρια επιλέγονται για να διακρίνουν την ικανότητα ενός έργου να πετύχει με τον καλύτερο τρόπο τους στόχους του οργανισμού. Οι ειδικοί βαθμολογούν το κάθε έργο δίνοντας ένα βάρος στο κάθε κριτήριο. Αυτοί που δίνουν τα βάρη στα κριτήρια θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τους στόχους της επιχείρησης καθώς και το έργο που εξετάζουν. Είναι δυνατή η κατάταξη με απλό Ναι/Όχι ή πιο πολύπλοκες κατατάξεις. Οι βαθμολογίες για όλα τα κριτήρια για το κάθε έργο συνδυάζονται προκειμένου να δώσουν την τελική βαθμολογία για το κάθε έργο. Είναι δυνατόν να δοθούν βάρη στα κριτήρια πριν την τελική πρόσθεση. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Βαθμολογίες πολυκριτήριων μοντέλων: Η γενική μαθηματική μορφή των μεθόδων κατάταξης όπου οι παράγοντες έχουν βαρύτητες είναι η εξής: όπου: το Si = συνολικό σκορ του i έργου το Sij = βαθμολογία του έργου i στο κριτήριο j το wj = βάρος ή σημαντικότητα του κριτηρίου j. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

τα κριτήρια προκύπτουν άμεσα από τη διοικητική πολιτική. Μερικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των μοντέλων πολυκριτήριας κατάταξης. Πλεονεκτήματα υποστηρίζουν πολυκριτήριες καταστάσεις περιλαμβάνοντας και το αναμενόμενο κέρδος, δομικά είναι απλά, κατανοητά και εύκολα στη χρήση και σε τυχόν τροποποιήσεις, τα κριτήρια προκύπτουν άμεσα από τη διοικητική πολιτική. Μειονεκτήματα απόλυτες απαντήσεις υλοποίησης ή μη υλοποίησης ενός έργου δεν υποστηρίζονται (δεν υπάρχουν απόλυτες τιμές - μόνο μια σχετική κατάταξη), περιορισμοί στο μοντέλο (βασικά είναι γραμμικό, οπότε δεν μπορεί να μοντελοποιήσει μη-γραμμικές επιδράσεις), υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κριτηρίων. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Οπότε με βάση τα παραπάνω η σειρά κατάταξης είναι: 3 - 1 - 2. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Οπότε με βάση τα παραπάνω η σειρά κατάταξης είναι: 3 - 1 - 2. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

 A. Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία Κυριαζόπουλος Π.Γ. Τερζίδης Κ.Π. (2000), Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, εκδ. Σύγχρονη Εκδοτική  B. Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Dean B.V. (1985), Studies in Management Science and Systems: Project Management: Methods and Studies, Elsevier. Farmer N. Lankester B. (1996), Total Business Design, Elsevier. Harris J. (1997), Sharpen Your Team's Skills in Project Management, McGraw Hill. Cleland D.I. Ireland L.R. (2002), Project Management, McGraw Hill, 4η έκδοση. Levine H.A. (2002), Practical Project Management, Wiley. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ηγεσία και καθοδήγηση στις επιχειρήσεις και τα έργα ορισμός καθοδήγησης (αποτελεσματικότητα, διεύθυνση = ηγεσία) παράγοντες που επηρεάζουν την ηγεσία (γενικοί και ειδικοί) χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός ηγέτη ο δεκάλογος του manager μηχανικός ή manager κυριότερες θεωρίες περί ηγεσίας θεωρία X και θεωρία Y διευθυντικό δικτύωμα (managerial grid) ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΕΡΓΑ Ως καθοδήγηση (leading) στην επιχειρησιακή ορολογία ορίζεται το σύνολο των ενεργειών που αποσκοπεί στον επηρεασμό της συμπεριφοράς των εργαζομένων, με σκοπό την προώθηση και την υλοποίηση των στόχων της επιχείρησης. Η καθοδήγηση είναι ένα κοινωνικό και καθολικό φαινόμενο με εφαρμογή σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στους χώρους όλων των οργανώσεων. Οι έννοιες της διεύθυνσης και της ηγεσίας (leadership) είναι ταυτόσημες, αφού κάθε διευθυντής (manager) πρέπει να είναι καλός ηγέτης. Η ηγεσία είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο ή μία ομάδα επηρεάζει και παρακινεί τις ενέργειες ενός άλλου ατόμου ή μιας ομάδας με στόχο την επίτευξη των στόχων. Η μορφή της ηγεσίας την οποία υιοθετεί ένας manager επηρεάζει καθοριστικά την αποτελεσματικότητα της διεύθυνσης του. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Παράγοντες που επηρεάζουν την ηγεσία Γενικοί παράγοντες Η διάθεση των εργαζομένων έναντι της εργασίας Το γενικότερο οργανωτικό κλίμα που διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση των μέτρων πολιτικής, των διαδικασιών, των κανονισμών και των λοιπών παραγόντων που επηρεάζει την απόδοση. Το ειδικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων το οποίο διαμορφώνεται από τα συστήματα αμοιβών, το σύστημα προαγωγών, τις συνθήκες οργάνωσης και τις ευκαιρίες ανέλιξης του προσωπικού. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ειδικότεροι παράγοντες Παράγοντες που έχουν σχέση με τη προσωπικότητα του manager Με το σύστημα αξιών και τις πεποιθήσεις του για τη συμμετοχή του προσωπικού στη λήψη αποφάσεων. Την εμπιστοσύνη προς υφιστάμενους και τη βεβαιότητα του για την αξιοπιστία των εργαζομένων, τις γνώσεις και την ικανότητα τους. Τις ηγετικές τάσεις και τους προσανατολισμούς του manager, Την αίσθηση ανασφάλειας σε αβέβαιες καταστάσεις ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ειδικότεροι παράγοντες Παράγοντες που έχουν σχέση με τους υφιστάμενους Η αυξημένη αίσθηση για ανεξαρτησία και αυτενέργεια Η ετοιμότητα για ανάληψη ευθυνών και λήψη αποφάσεων. Η ανοχή την οποία εμφανίζει κάθε υφιστάμενος σε αμφισβητούμενες καταστάσεις, δοθέντος ότι ορισμένοι εργαζόμενοι προτιμούν να λειτουργούν σε καθορισμένες κατευθύνσεις ενώ άλλοι επιδιώκουν μεγαλύτερη ελευθερία. Το ενδιαφέρον για τα προβλήματα της εργασίας και η αίσθηση της σπουδαιότητας της αποστολής του. Το γενικότερο υπόβαθρο και η επιστημονική ή εμπειρική κατάρτιση σχετικά με τη φύση των εργασιακών προβλημάτων. Οι δυνατότητες συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η τυπική δύναμη ή εξουσία της θέσης του manager Η φύση του έργου Μεταβλητές του περιβάλλοντος που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της ηγεσίας είναι: Η τυπική δύναμη ή εξουσία της θέσης του manager Η φύση του έργου Οι προσωπικές σχέσεις και η αποδοχή του manager από τους εργαζόμενους ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Ο Δεκάλογος του Μάνατζερ Προγραμματίζω Οργανώνω Διευθύνω Συντονίζω Επικοινωνώ Αποφασίζω Στελεχώνω Εξουσιοδοτώ Παροτρύνω Ελέγχω ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Μηχανικός ή manager Αναλαμβάνει τον κίνδυνο των αποφάσεων του και κάνει προβλέψεις με βάση στοιχεία που έχει, αλλά στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη διαίσθηση του Καθοδηγεί παίρνοντας αποφάσεις σε μεταβαλλόμενες συνθήκες στηριζόμενος πολλές φορές σε πρόχειρη ή ελλιπή πληροφόρηση Επιλύει τα προβλήματα στηριζόμενος στην ικανότητα του να συνδυάζει επιτυχώς και να αξιοποιεί το ταλέντο και την συμπεριφορά των άλλων Εργάζεται μέσω «άλλων» για να επιτύχει το έργο του Ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο δίνοντας έμφαση στην ακρίβεια των μαθηματικών υπολογισμών Εφαρμόζει επιστημονικές μεθόδους στη βάση στοιχείων που μπορούν να αναπαραχθούν Επιλύει τεχνικά προβλήματα κυρίως στηριζόμενος στα δικά του ιδιαίτερα προσόντα Εργάζεται «μόνος» του χρησιμοποιώντας τις δικές του ικανότητες για να επιτύχει το έργο του. ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Οι Θεωρίες Χ και Υ του McGregor Παρότι σύμφωνα με ορισμένους δεν πρόκειται για μια καθαρή θεωρία υποκίνησης, ο Douglas McGregor επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο οι παράγοντες υποκίνησης αντιμετωπίζονται μέσα σε έναν οργανισμό, τονίζοντας τη σημασία της κατανόησης της σχέσης υποκίνησης και συμπεριφοράς. Οι οργανισμοί υποκινούν τους εργαζόμενους σύμφωνα με τους τρόπους της Θεωρίας Χ ή της Θεωρίας Υ. Σύμφωνα με τον McGregor, η σχέση ανάμεσα στα στελέχη και τους υπόλοιπους εργαζόμενους μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά εάν μετακινηθούν από τη Θεωρία Χ στη Θεωρία Y. Οι Οργανισμοί που υποκινούν τους εργαζόμενους σύμφωνα με τους τρόπους της Θεωρίας Χ είναι συνήθως οργανισμοί που ακολουθούν της αρχές του Επιστημονικού Μάνατζμεντ (Σχολή Μάνατζμεντ των αρχών του 20ου αιώνα). ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Η υποκίνηση έχι εφαρμογή μόνο στις βασικές ανάγκες ΘΕΩΡΙΑ Χ Τα άτομα και συνεπώς οι εργαζόμενοι από τη φύση τους τείνουν στην αποφυγή της εργασίας Τα περισσότερα άτομα δεν έχουν φιλοδοξίες, αποφεύγουν τις ευθύνες και προτιμούν να καθοδηγούνται Τα περισσότερα άτομα έχουν μικρή ικανότητα για την επίλυση των προβλημάτων της οργάνωσης Η υποκίνηση έχι εφαρμογή μόνο στις βασικές ανάγκες Τα περισσότερα άτομα πρέπει να ελέγχονται και να εξαναγκάζονται στην επίτευξη των στόχων της οργάνωσης ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

ΘΕΩΡΙΑ Ψ Η εργασία είναι φυσική για τον άνθρωπο, εφόσον του δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες Ο αυτοέλεγχος είναι συχνά απαραίτητος για την επίτευξη των στόχων της οργάνωσης Η ικανότητα για επίλυση των προβλημάτων της οργάνωσης είναι πολύ διαδεδομένη στα άτομα Η υποκίνηση έχει εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα αναγκών ακόμη και στις εγωϊστικές. Τα άτομα μπορούν να αυτοκαθοδηγούνται και να είναι δημιουργικά στην εργασία τους εφόσον υποκινηθούν σωστά ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Το διευθυντικό δικτύωμα (managerial grid) Οι Robert Blake και Jane Mouton δημιούργησαν ένα πλαίσιο για την περιγραφή του τρόπου διοίκησης που τον ονόμασαν «διοικητικό πλέγμα» (managerial grid) με σκοπό να συγκρίνουν πως διοικεί κανείς συνδυάζοντας: Τις ανάγκες της επιχείρησης να κερδίζει, Τις ανθρώπινες ανάγκες για καλές εργασιακές σχέσεις ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Υπηρεσιακός manager ή παραγωγός (task manager) Στο δικτύωμα παρατηρεί κανείς τις πέντε μορφές διοίκησης, οι οποίες συνοπτικά περιγράφονται ως εξής: Υπηρεσιακός manager ή παραγωγός (task manager) Ο «διαπροσωπικός manager» ή «λεσχιάρχης» (country club manager) Ο «αδιάφορος» ή «εξασθενημένος» ή «άσχετος» (improverished manager) Ο «μέτριος» ή ο «manager του μέσου δρόμου» (middle of the road manager) Ο «αρχηγός» ή «ομαδικός manager» (team manager) ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας

Το «διοικητικό δικτύωμα μεγάλο Διαπροσωπικός Manager Ή λεσχιάρχης Ο αρχηγός Ο μέτριος, Manager Του μέσου δρόμου Ενδιαφέρον για τον εργαζόμενο Αδιάφορος Ή άσχετος Υπηρεσιακός Manager Ή παραγωγός μικρό μικρό Ενδιαφέρον για την παραγωγή μεγάλο ΔΔΕ 5η Νίκος Μπλάνας