ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ Μάθημα: Ιστορία Καθηγήτρια: Σωτηρία Αλεξίου Μέλη ομάδας: Θωμάς Βαρελάς, Στέλιος Γκέλης, Δημοσθένης Δρυμούσης, Νίκος Γάσπαρης, Χρίστος Αϊντινάι, Χρήστος Καραγκούνης

Παναθήναια

Η κυριότερη γιορτή της Αθήνας προς τιμήν της θεάς Αθηνάς Η κυριότερη γιορτή της Αθήνας προς τιμήν της  θεάς Αθηνάς. Γιορτάζονταν κάθε τέσσερα χρόνια, κατά τον πρώτο μήνα του αττικού έτους και η καθιέρωσή τους αναγόταν στον ήρωα των Αθηνών Εριχθόνιο, ο οποίος, αφού έστησε στην Ακρόπολη  το άγαλμα της θεάς, ίδρυσε αγώνες, τα «Αθήναια». Οι εορταστικοί αυτοί τοπικοί αγώνες έγιναν κοινοί για όλη την Αττική επί των ημερών του Θησέα, με την υπαγωγή των συνοικισμών και Δήμων της Αττικής στο άστυ των Αθηνών, οπότε και ονομάστηκαν «Παναθήναια» ως γιορτή της ενοποιήσεως των οικισμών και προς τιμή της νίκης της Αθηνάς κατά των Γιγάντων. Διαρκούσαν τέσσερις μέρες και περιλάμβαναν χορούς παρθένων νέων, λαμπαδηφορία, γυμνικούς αγώνες.

Ελευσίνια Μυστήρια Τα Ελευσίνια ήταν γιορτή και μυστηριακή τελετή που πραγματοποιούνταν στην Ελευσίνα της Αττικής προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της κόρης της, Περσεφόνης. Κατά κοινή παραδοχή, επρόκειτο για την ιερότερη και πιο σεβαστή τελετή από όλες τις γιορτές της αρχαίας Ελλάδας: έχοντας ξεκινήσει από τη Σαμοθράκη και τα Καβείρια Μυστήρια μεταφέρθηκαν στην Ελευσίνα από Θράκες αποίκους. Άρχισαν να αποκτούν μεγάλη φήμη κατά τον καιρό του Πεισίστρατου και έφτασαν στο απόγειο της ακμής τους κατά το χρυσό αιώνα του Περικλή.

ΤΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ Αυτή η γιορτή είναι συνδεδεμένη με τον Διόνυσο και διακρίνεται σε:

Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια Τελούνταν κατά τον μήνα Ελαφηβολιώνα (Μάρτιο-Απρίλιο). Η διονυσιακή αυτή γιορτή καθιερώθηκε σχετικά όψιμα στην Αθήνα, στα χρόνια του Πεισιστράτου (δηλαδή γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ.). Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις της γιορτής, που κρατούσε τουλάχιστον 4-5 μέρες, ήταν μεγαλοπρεπείς πομπές κατά τις οποίες περιέφεραν το παλαιικό άγαλμα του θεού, έναν τεράστιο φαλλό, σύμβολο της ευγονίας και της αναπαραγωγικής δύναμης, τα ζώα της θυσίας (κυρίως ταύρους) και άλλες προσφορές. Γίνονταν ακόμη ολονύκτια ξεφαντώματα με χορούς και τραγούδια με συνοδεία δαδών και μουσικής και, πάνω απ' όλα, αγώνες διθυράμβου (=είδος ποίησης με διονυσιακό θέμα) και έργων τραγωδίας, σατυρικού δράματος και κωμωδίας. Όλα αυτά, και κυρίως οι θεατρικοί αγώνες, προκαλούσαν το έντονο ενδιαφέρον όχι μόνο των Αθηναίων αλλά και πολλών άλλων Ελλήνων, οι οποίοι βοηθούσης της εποχής - αρχή άνοιξης όταν άρχιζε η περίοδος της ναυσιπλοΐας - κατέφθαναν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τη γιορτή.

Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια Τελούνταν τον μήνα Ποσειδεώνα (Δεκέμβριο). Οι πανηγυριστές ανταλλάζανε σκώμματα και χειρονομίες με τους περαστικούς, ενώ γίνονταν πομπές κανηφόρων, μασκαράτες,  φαλλοφορίες, δραματικοί αγώνες, δημόσιοι κώμοι, προς τιμή του Θεού, δηλαδή συμπόσιο μετά μουσικής και χορού. Οι κωμαστές μετά το τέλος του συμποσίου φορούσαν προσωπίδες και στεφάνους, έκαναν αγώνες λαμπαδηφορίας  και μετά περιφέρονταν στους δρόμους χορεύοντας και τραγουδώντας με την συνοδεία μουσικής, ενώ προς τιμή των νικητών στα διάφορα αγωνίσματα που περιελάμβανε η γιορτή, ψάλλονταν οι ωδές του Πινδάρου κατά τη διάρκεια των πομπών. Τα«Μικρά» Διονύσια περιελάμβαναν και δύο πολύ δημοφιλή παιχνίδια, την «Σκαπέρδα» και την «Αιώρα». 

Αδώνια Γιορτή προς τιμήν του θεού της βλάστησης και παρέδρου της Αφροδίτης Αδώνιδος. Γιορταζόταν στο τέλος του καλοκαιριού. Όπως και σε άλλες πόλεις, και κύρια στοιχεία της ήταν ο θάνατος και η ανάσταση ομοιώματος του νεαρού θεού, που περιέχει καθαρό τον συμβολισμό του θανάτου και της ανάστασης της φύσης.

Οσχοφόρια Διονυσιακή γιορτή των αρχών του Πυανοψιώνος, συνδεδεμένη και με τη Σκιράδα Αθηνά που ήταν θεότητα της βλάστησης. Κλαδιά αμπελιού με σταφύλια, κρατούσαν δύο νέοι επικεφαλής της πομπής, που ξεκινούσε από το «εν Λίμναις» ιερό του Διονύσου και κατέληγε στο τέμενος της Αθηνάς Σκιράδος, κοντά στο Φάληρο. Είχε ευχαριστήριο χαρακτήρα για το τέλος του τρύγου.

Απατούρια Γιορτή του μήνα Πυανοψιώνος με κοινωνικό κυρίως χαρακτήρα, που γιορταζόταν με αφορμή την εγγραφή των αγοριών και των κοριτσιών στους καταλόγους των ελευθέρων πολιτών της Αθήνας. Γίνονταν θυσίες σε πολλούς θεούς, συνηθέστερα στον Δία Φράτριο και στην Αθηνά Φρατρία.

Χαλκεία (πρώην Εργάνεια) Χαλκεία (πρώην Εργάνεια) Γιορτή του τέλους του Πυανοψιώνος προς τιμήν αρχικά της Αθηνάς Εργάνης και αργότερα και του Ηφαίστου. Ήταν κυρίως γιορτή των χειρωνακτών και των χαλκέων, από τους οποίους πήρε και το όνομά της.

ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ Σημαντικότατη γιορτή του Διονύσου, που γιορταζόταν κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα. Η πρώτη μέρα των Ανθεστηρίων ονομαζόταν «πιθοίγια». Ονομάστηκε έτσι από το γεγονός ότι την ημέρα αυτή ανοίγονταν και δοκιμάζονταν για πρώτη φορά οι πίθοι με τον οίνο της χρονιάς. Η δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων λεγόταν «Χόες», από το ομώνυμο οινοδοχείο και η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων ονομάζονταν «Χύτροι», επειδή την ημέρα προσφέρονταν αγγεία με άνθη, μαγειρεμένα λαχανικά και πανσπερμία σιτηρών. Επίσης, την τρίτη και τελευταία ημέρα εορτάζονταν τα  «Υδροφόρια», προς τιμήν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.

Διάσια Η μεγαλύτερη γιορτή του Μειλίχιου Διός κατά τα κλασικά χρόνια. Γιορταζόταν τον μήνα Ανθεστηριώνα ‘με σκοπό να ζητήσουν την εύνοια από τον θεό για τα ζωντανά, αλλά και τα νεκρά μέλη της οικογένειας. Αρρηφώρια ή Ερρηφόρια/Ερσηφόρια γιορταζότανε τον Αττικό μήνα Σκιροφοριώνα (Ιούνιος-Ιούλιος) στην πόλη των Αθηνών. Ήταν μυστηριακές τελετουργίες προς τιμή της Θεάς Αθηνάς, που είχε σκοπό την ενίσχυση της βλάστησης και της ευφορίας των καρπών. περιλάμβανε τη μεταφορά από δύο παρθένες «αρρηφόρους» ορισμένων μυστικών αντικειμένων από τον «οίκο των αρρηφόρων» δίπλα στο Ερέχθειο, σε έναν υπόγειο χώρο κοντά στο ιερό της «εν κήποις Αφροδίτης».

Συνοίκια Γιορτή σε ανάμνηση του «συνοικισμού» των κοινοτήτων της Αττικής. Γιορταζόταν προς τιμήν της Πολιούχου Αθηνάς στις 16 του Εκατομβαιώνος (σημερ. Τέλη Ιουλίου - αρχές Αυγούστου). Αλώα  Γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας, της κόρης της Περσεφόνης και του Διονύσου, με σκοπό την ενίσχυση της βλάστησης και της καρποφορίας. Γιορταζόταν στα τέλη του Ποσειδεώνος (σημερ. μέσα Ιανουαρίου). Χαρακτηριστικό της γιορτής ήταν η τοποθέτηση φαλλών στα καλλιεργημένα χωράφια και οι αισχρολογίες και τα σκώμματα που αντάλλασσαν όσοι συμμετείχαν στη γιορτή.

Λήναια Γιορτή προς τιμήν του Διονύσου με οργιαστικό χαρακτήρα, που γιορταζόταν τον μήνα Γαμηλιώνα. Το όνομα της γιορτής είχε σχετιστεί παλαιότερα με τους «ληνούς», δηλ. τα πατητήρια των σταφυλιών, αλλά πιθανότερο φαίνεται ότι προέρχεται από τις μαινάδες, που ονομάζονταν «λήναι» και συμμετείχαν με εκστατικούς χορούς στη γιορτή.

Θαργήλια Κοινή γιορτή του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος. Γιορταζόταν κατά τον μήνα Θαργηλιώνα  και περιλάμβανε δύο εκδηλώσεις: α) την προσφορά των «θαργήλων άρτων», με την οποία εκφραζόταν ευγνωμοσύνη για την καρποφορία, και β) την περιφορά των «φαρμακών», με την οποία εξασφαλιζόταν ο εξαγνισμός της πόλης.