Mάθημα 3Ο: Ensemble films Ταινίες με πολλούς πρωταγωνιστές και πολλές πλοκές.

Ορισμοί Ένα ensemble φιλμ είναι μια ταινία που δεν επικεντρώνεται σε ένα πρωταγωνιστή. Νομίζω ότι το καλύτερο παράδειγμα είναι η ταινία "The Big Chill", στην οποία όλοι οι χαρακτήρες έχουν το ίδιο βάρος. Kevin Maynard, Film Reviewing Terms Explained Οι ταινίες multiple plot είναι τόσο παλιές όσο και ο κινηματογράφος. Ο D. W. Griffith έκανε την πρώτη του ταινία Birth of a Nation το 1915. Την επόμενη χρονιά , ο Griffith έφτιαξε την ταινία Intolerance, ένα επικό δράμα τεσσάρων ιστοριών για τη μισαλλοδοξία και την προκατάληψη στην πάροδο της ιστορίας. Από τότε τα ensemble films έχουν γίνει σήμα κατατεθέν για αρκετούς σεναριογράφους και σκηνοθέτες. Από το Grand Hotel και την ταινία Dinner at Eight τη δεκαετία του '30s μέχρι το Gosford Park και το Love Actually, οι δημιουργοί συνεχίζουν να αξιοποιούν το ευρύτατο πεδίο των πολλαπλών ιστοριών και τις σχέσεις των χαρακτήρων που επιτρέπει η δομή των ταινιών ensemble. Linda Cowgill , ENSEMBLE FILMS: THE GANG'S ALLHERE

Λίγη ιστορία Το Γκράντ Οτέλ (αγγλ. Grand Hotel) είναι μία ταινία του 1932 του Έντμουντ Γκούλντινγκ βραβευμένη με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Πρωταγωνιστές αυτής της κλασσικής ταινίας της χρυσής εποχής του Χόλυγουντ είναι η Γκρέτα Γκάρμπο, η Τζόαν Κρόφορντ, ο Τζον Μπάριμορ, ο Λάιονελ Μπάριμορ, ο Γουάλας Μπίρι κι ο Τζιν Χερσολτ. Βασισμένο στο μυθιστόρημα της Βίκι Μπάουμ "Menschen im Hotel", το Grand Hotel αποτελεί το πρώτο δείγμα σπονδυλωτής ταινίας στην ιστορία του κινηματογράφου με διανομή πολλών αστέρων. Μεσοπόλεμος, Βερολίνο, Γκραντ Οτέλ, "Κόσμος έρχεται, κόσμος φεύγει, τίποτα ποτέ δε συμβαίνει..." όπως παρατηρεί ειρωνικά ο γιατρός Ότενσλαγκ (Λιούις Στόουν) στην αρχή και το τέλος της ταινίας. Κι όμως αυτή τη φορά κάτι συμβαίνει, καθώς οι μοίρες των ηρώων της ταινίας διασταυρώνονται μέχρι την τελική κορύφωση. Άνθρωποι με διαφορετικές ιστορίες από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις γνωρίζονται και η προσωπικές ιστορίες τους γίνονται μία. Μια μπαλαρίνα (Γκρέτα Γκάρμπο) που απέτυχε να κερδίσει το κοινό στην τελευταία της παράσταση κι έχει πέσει σε κατάθλιψη ερωτεύεται έναν απένταρο βαρώνο (Τζον Μπάριμορ), ο οποίος επιχείρησε να τη ληστέψει. Ο βαρώνος εν άγνοιά της φλερτάρει ταυτόχρονα με τη στενογράφο (Τζόαν Κρόφορντ) ενός αδίστακτου επιχειρηματία (Γουάλας Μπίρι) καθώς ο πρώην λογιστής του επιχειρηματία (Λάιονελ Μπάριμορ), ο οποίος πρόκειται να πεθάνει, θέλει πριν γίνει αυτό να ζήσει τη ζωή των πλουσίων. Wikipedia, the free encyclopedia.

παραδείγματα Διαφορετικά κινηματογραφικά γένη οδηγούν τους δημιουργούς τους στην επιλογή μιας ensemble αφήγησης. Ταινίες ιστορικού περιχομένου , όπως “JFK”, “Nixon”, “Bobby”, πολεμικές ταινίες “Full Metal Jacket”, “Black Hawn Down” , κωμωδίες “everything you want to know about sex”, ταινίες καταστροφής “Armageddon”, “Independence Day”, ταινίες μυστηρίου “The Usual Suspects”, “Reservoir Dogs” (όσους περισσότερους χαρακτήρες έχει μια ταινία τόσα περισσότερα red herrings μπορείς να δημιουργήσεις). Το μόνο γένος που δεν είχε αναπτυχθεί σε ensemble ήταν οι ρομαντικές κωμωδίες αφού υποτίθεται ότι αφορούν τον έρωτα δύο ανθρώπων και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι δυό τους. Η μεγαλύτερη δυσκολία σε ένα romcom είναι να χτίσουμε μια αληθοφανή σχέση που θα φέρνει κοντά δύο ανθρώπους που θέλουμε να δούμε μαζί. Κάτι που άλλαξε με την πρόσφατη ταινία “Love Actually”. Daniel Manus, That’s a Beautiful Ensemble You’re Writing.

Δομή enseble Ο δραματικός τρόπος αφήγησης χρησιμοποιεί μία κεντρική γραμμή δράσης, μια κύρια πλοκή και βέβαια μια σειρά υποπλοκών, ενώ ο επικός τρόπος αφήγησης παρουσιάζει μια σειρά από ισότιμες πλοκές, οι οποίες ξετυλίγονται η μία μετά την άλλη ή συχνά και παράλληλα. Χ. Καλογεροπούλου, το Σενάριο. Τα Ensemble films είναι βασικά subplots, τα οποία πρέπει να αρθρωθούν χωρίς το προτέρημα μιας κεντρικής πλοκής , η οποία θα τα συνέδεε. Αυτά τα "mini- plots" έχουν τους δικούς τους πρωταγωνιστές, συγκρούσεις και αποκαλύψεις κι όλα τα δραματουργικά στοιχεία της αφήγησης αλλά όχι αρκετά ισχυρά για να φέρουν το βάρος μιας ολόκληρης ταινίας. Είναι απλούστερες γραμμές πλοκής, χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει και μικρότερης δραματουργικής αξίας. Χρειάζονται όμως ένα πυρήνα που θα αντικαταστήσει τη θέση της κεντρικής πλοκής και θα αρθρώσει αυτά τα mini-plots σε μια ολότητα. Linda Cowgill , ENSEMBLE FILMS: THE GANG'S ALLHERE

DIRECTION - DIMENSIONALITY Στον κινηματογράφο ανάγκη είναι η ισορροπία ανάμεσα στη direction και στη dimension διάσταση του σεναρίου. Η ιστορία που προωθεί το μύθο λέγεται plot line και ορίζεται ως Α story. Οι ιστορίες που αναπτύσσουν τους χαρακτήρες, τις σχέσεις και το θέμα είναι τα sub plots. L.Seger “the art of Adaptation”

Ορισμός υποπλοκής Μια δευτερεύουσα σεκάνς δράσης που συνήθως περιέχει (εκτός του πρωταγωνιστή ή του ανταγωνιστή)χαρακτήρες μικρότερου ενδιαφέροντος. Το subplot μπορεί να σχετίζεται με την κεντρική πλοκή με σχέση παραλληλίας ή αντίθεσης και μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο συνδεδεμένο με αυτό. Oxford Dictionary of Literary Terms

Λειτουργία υποπλοκών Η βασικότερη λειτουργία μιας υποπλοκής είναι να προσθέσει την έννοια της “κατεύθυνσης” στο σενάριο. Ο πρωταγωνιστής κατά τη διάρκεια της ιστορίας είναι απασχολημένος με τη δράση. Οι υποπλοκές του δίνουν τη δυνατότητα να μυρίσει τα λουλούδια, να ερωτευτεί, να απολαύσει ένα χόμπι, να αποκτήσει μια καινούργια δεξιότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι υποϊστορίες διασταυρώνονται με την κεντρική ιστορία και προωθούν τη δράση, συχνά αλλάζοντας την κατεύθυνση της βασικής πλοκής. L. Seger, Making a good script great.

Λειτουργία υποπλοκών ΙΙ Οι υποπλοκές χρησιμοποιούνται για να προβάλλουν διαστάσεις του κεντρικού χαρακτήρα που είναι αδύνατο να προβληθούν μέσα από τη βασική ιστορία. Μια υποϊστορία της σχέσης του κεντρικού χαρακτήρα με τη γυναίκα του ή τους γονείς του ή με κάποιο φίλο του μας βοηθάει να αποκτήσουμε μια περισσότερο πολυδιάστατη εικόνα του. Κεχαγιάς, Το σενάριο

Λειτουργία υποπλοκών ΙΙΙ Ένα subplot μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντιθετικά σε σχέση με την κυρίαρχη ιδέα (controlling idea) της βασικής πλοκής και με τρόπο αυτό να εμπλουτίσει το φιλμ με μια αίσθηση ειρωνείας. Παράδειγμα : αν δεχτούμε ότι γράφουμε μια ερωτική ιστορία με κυρίαρχη ιδέα πως “η αγάπη θριαμβεύει όταν οι ερωτευμένοι θυσιάζονται ο ένας για τον άλλο”. Αν δημιουργήσουμε ένα subplot δύο άλλων χαρακτήρων που ο έρωτάς τους τελειώνει δραματικά επειδή προδίδουν ο ένας τον άλλο από συναισθηματική απληστία τότε έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στις δύο ιδέες και η κυρίαρχη ιδέα μπορεί να γίνει περισσότερη ξεκάθαρη παίρνοντας την εξής μορφή: “η αγάπη λειτουργεί με δύο τρόπους : την κατακτούμε όταν παραδίδουμε την ελευθερία μας στον άλλο αλλά την καταστρέφουμε με την κτητικότητα”. R.Mc Kee, Story.

Λειτουργία υποπλοκών ΙV Πολλές φορές η λειτουργία της υποπλοκής μπορεί να μην λειτουργεί αντιθετικά αλλά εμπλουτίζει την κεντρική ιδέα με διάφορες παραλλαγές του θέματος. Με τον τρόπο αυτό ισχυροποιείται το θέμα. Για παράδειγμα όλες οι ξεχωριστές ερωτικές ιστορίας στο Όνειρο Καλοκαιρινής Νυκτός έχουν ευτυχές τέλος- κάποιες όμως με γλυκύτητα, άλλες με τρόπο γκροτέσκο και άλλες αφήνοντας μια πικρή γεύση. R. McKee, Story

Δομή των υποπλοκών Όπως μια γραμμή πλοκής έχει μια αρχή, μια μέση κι ένα τέλος, έτσι δομείται και μια υποϊστορία. Μια καλή υποϊστορία έχει καθαρή εγκατάσταση, σημεία ανατροπής, ανάπτυξη και στο τέλος, έξοδο. Συνήθως ένα καλογραμμένο subplot στα πλαίσια ενός σεναρίου μεγάλου μήκους δεν υπερβαίνει τις πέντε σκηνές (με μάξιμουμ τις εφτά).

Προβλήματα Υποπλοκών Το κοινό αντιλαμβάνεται την αρχή της αισθητικής ενότητας. Γνωρίζει ότι κάθε ένα από τα στοιχεία της ιστορίας βρίσκεται εκεί εξαιτίας της σχέσης που διέπει όλα τα στοιχεία μιας αφήγησης. Αυτή η σχέση, δομική ή θεματική, αρθρώνει τα διαφορετικά στοιχεία του έργου και δημιουργεί το όλον του καλλιτεχνικού έργου. Εάν το κοινό δεν μπορέσει να εντοπίσει αυτή τη σχέση, είναι φυσικό και επόμενα να απομακρυνθεί από την ιστορία. Και, πολύ συχνά, αυτό είναι αποτέλεσμα των κακογραμμένων, ασύντακτων υποπλοκών ενός σεναρίου.

Δομή ensemble ΙΙ Σε ένα φιλμ με ένα πρωταγωνιστή, παραδοσιακά ο σεναριογράφος θα χρησιμοποιήσει την δομή των τριών πράξεων για να διατάξει τα γεγονότα. Ο κεντρικός χαρακτήρας θα συναντήσει συγκεκριμένα σημεία πλοκής στην εξέλιξη της ιστορίας, για παράδειγμα, ένα σημείο χαμηλού status στο τέλος της δεύτερης πράξης και ίσως ένα σημείο υψηλού status στο τέλος της τρίτης (αν η ταινία έχει happy end). Κατά συνέπεια, τα κομβικά σημεία της πορείας του κεντρικού χαρακτήρα αποτελούν τα κομβικά σημεία της ιστορίας. The Story Structure of The Ensemble Film: Moving Beyond The Three Act Structure ,http://www.suite101.com Οι δυσκολίες στο γράψιμο ενός ensemble film είναι πολλές. Πως εστιάζεις την ιστορία και κρατάς την προσοχή του κοινού; πως αλλάζεις από τη μια πλοκή στην άλλη; πως δημιουργείς μια σύνθεση που κρατάει όλες τις γραμμές πλοκής μαζί; Δεν υπάρχουν σκληροί κανόνες για τη δομή ενός ensemble film. Αλλά κλειδί σε όλες τις σπουδαίες ensemble ταινίες είναι η δραματουργική ενότητα -- η σύνθεση του θέματος, των χαρακτήρων και της εξέλιξης της πλοκής ώστε να δημιουργούν μια αίσθηση όλου. Linda Cowgill , ENSEMBLE FILMS: THE GANG'S ALLHERE

Μηχανισμοί άρθρωσης. Πρέπει να υπάρχει ένας λόγος , ένα σκελετός πάνω στο οποίο θα αρθρωθούν οι αφηγήσεις μιας ensemble ταινίας. Διαφορετικές ξεχωριστές ιστορίες που εξελίσσονται ανεξάρτητα δεν θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια ικανοποιητική εμπειρία. Οι σκελετοί αυτοί λειτουργούν ως το πλαίσιο το ξεχωριστών αφηγήσεων και δημιουργούν την αίσθηση του όλου. Τρία στοιχεία τέτοιων μηχανισμών αρθρώσεων είναι ο χώρος, ο χρόνος και το θέμα.

Ενότητα χώρου Στην ταινία Do The Right Thing, ο Spike Lee χρησιμοποιεί το χώρο ως πλαίσιο της αφήγησής του. Η ιστορία εξελίσσεται σε ένα δρόμο του Μπρούκλυν μια πολύ ζεστή μέρα του καλοκαιριού. Στην ταινία Gosford Park, οι χαρακτήρες συναντώνται σε μια έπαυλη για να περάσουν το Σαββατοκύριακο. Όταν συμβαίνει ένα φόνος, όλοι γίνονται ύποπτοι. Στην ταινία Nashville το πλαίσιο της ιστορίας είναι η ίδια η ιστορία. Στις ταινίες Magnolia, Short Cuts, Grand Canyon and Crash, η πόλη του Los Angeles αποτελεί το μηχανισμό άρθρωσης.

Ενότητα χρόνου Συχνά σε ένα ensemble film ο μηχανισμός άρθρωσης είναι ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, οι ταινίες Crash, Magnolia and Do the Right Thing εξελίσσονται στη διάρκεια 24ωρών. Αυτό έχει ένα διπλό στόχο. Κατ΄αρχήν , το σύντομο χρονικό πλαίσιο δημιουργεί το πλαίσιο της ιστορίας και , δευτερευόντως, σχετίζεται με το γεγονός ότι οι κλιμακώσεις των χαρακτήρων αναπτύσσονται άμεσα- συναντούμε τους χαρακτήρες του ensemble σε μια φάση κορύφωσης, η οποία μπορεί να χτιζόταν μέρες ή και χρόνια στο παρελθόν.

Ενότητα θέματος Ι Η ενότητα θέματος μπορεί να επιτευχθεί με την παράθεση και σύγκριση χαρακτήρων. Ο Paul Thomas Anderson παρουσιάζει χαρακτήρες που έχουν ουσιαστικές ομοιότητες και διαφορές. Δύο από τους χαρακτήρες του Magnolia's, ο Earl και ο Jimmy είναι και δύο ηλικιωμένοι που πεθαίνουν από καρκίνο. Συνδέονται από μια τηλεοπτική εκπομπή και έχουν αποτύχει και οι δύο σαν γονείς και σαν σύζυγοι. Η επιλογή της παρουσίασης αυτών των δύο storylines, με διαφορετική εξέλιξη για τον καθένα, επιτρέπει στον Anderson να σκιαγραφήσει το θέμα πιο καθαρά από ότι σε μια ιστορία. The Story Structure of The Ensemble Film: Moving Beyond The Three Act Structure ,http://www.suite101.com

Ενότητα θέματος ΙΙ Η ταινίες Nashville και Short Cuts ακολουθούν αρκετούς χαρακτήρες με διαφορετικά προβλήματα και στόχους. Οι ζωές τους σε κάποιες περιπτώσεις έρχονται σε επαφή αλλά στην πραγματικότητα οι ίδιοι δεν αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Αντίθετα αυτές οι ταινίες υφαίνουν παράλληλα τις πλοκές και τους χαρακτήρες στην υπηρεσία του θέματος. Στην ταινία Nashville ο R. Altman σχολιάζει τη διαβρωτική επιρροή της εμποροκρατίας στην Αμερικανική κοινωνία. Στο Short Cuts, ο ίδιος πραγματεύεται τις δυσκολίες που συναντούν οι άνθρωποι στην επικοινωνία μεταξύ τους. Linda Cowgill , ENSEMBLE FILMS: THE GANG'S ALLHERE

Ελεύθερη βούληση σε αντίθεση με τη δύναμη του πεπρωμένου. Ο περιορισμός της τρίπρακτης δομής πολύ συχνά αντανακλά την ελευθερία βούλησης του κεντρικού χαρακτήρα. Η επιτυχία ή η αποτυχία εξαρτάται μόνο από τους ίδιους, όχι από κάποιους ανθρώπους από το περιβάλλον τους ή κάποια άλλη εξωτερική δύναμη. Μια ensemble ταινία μπορεί να ξεπεράσει αυτή τη φόρμα αφήγησης παρουσιάζοντας μια σειρά από χαρακτήρες, οι οποίοι καταστέλλουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την ελευθερία των γύρω τους (όπως και η δική τους ελευθερία περιορίζεται από τους άλλους). Αυτό οδηγεί τα ensemble films συχνά να προσεγγίζουν το φιλοσοφικό ερώτημα αν υπερισχύει περισσότερο πεπρωμένο ή ελεύθερη επιθυμία. Η dual structure (εξωτερικό- εσωτερικό θέμα) δίνει στο συγγραφέα την ελευθερία να δημιουργήσει χαρακτήρες οι οποίοι δεν μπορούν να ελέγξουν τα γεγονότα , μπορούν μόνο να αντιδρούν σε αυτά. Αυτή η συνθήκη δημιουργεί ένα ψηφιδωτό ξεχωριστών πλοκών, ενώ μέσω του θέματος εκφράζεται η στάση του συγγραφέα για το συγκεκριμένο θέμα. The Story Structure of The Ensemble Film: Moving Beyond The Three Act Structure ,http://www.suite101.com