Χρηματοοικονομική και Διοικητική Λογιστική των Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών (1η Διάλεξη) Σκοπός του μαθήματος Να βοηθήσει στην κατανόηση των βασικών αρχών της χρηµατοοικονοµικής διοίκησης τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων επιχειρήσεων. Έμφαση δίνεται στην ανάλυση των λογιστικών στοιχείων στη θεωρία της διαχρονικής αξίας του χρήµατος στην αποτίμηση της αξίας των χρηµατοοικονοµικών αξιογράφων στην ανάλυση των χρηματοδοτικών αναγκών.

Περίγραμμα μαθήματος Α. Αποφάσεις Επενδύσεων 1. Η χρηματοοικονομική λειτουργία-στόχοι της επιχείρησης 2. Χρηματοοικονομικό Περιβάλλον 3. Διαχρονική Αξία του Χρήματος 4. Επενδύσεις σε Πάγια Στοιχεία σε Συνθήκες Βεβαιότητας 5. Κόστος Κεφαλαίου

Περίγραμμα μαθήματος Β. Ανάλυση και Προγραμματισμός 1. Ανάλυση Οικονομίας και Κλάδου 2. Ανάλυση λογιστικών καταστάσεων 3. Προϋπολογιστικές καταστάσεις 4. Νεκρό σημείου κύκλου εργασιών

Περίγραμμα μαθήματος Γ. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί: Ειδικά Θέματα Χρηματοοικονομικής Διοίκησης 1. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί 2. Σύγκριση Δημοσίων-Ιδιωτικών 3. Χρηματοδότηση/ Ιδιωτικοποιήσεις Δημοσίων Οργανισμών 4. Διεθνή εργαλεία διαχείρισης κινδύνου δημοσίων οργανισμών

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γ. Αρτίκης (2002) Χρηματοοικονομική Διοίκηση. Αποφάσεις Επενδύσεων,Εκδ. Interbooks Καινούργιος Φ. Δημήτριος. Χρηματοοικονομική Διοίκηση Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών. Εκδόσεις Οικονομικού Πανεπιστημίου S. Finkler (2005) Financial Management for Public, Health, and Not-for-Profit Organizations, Pearson Prentice Hall. H. Coombs and D. Jenkins (2002) Public Sector Financial Management, Thomson Learning E. Brigham and M. Ehrhardt (2002) Financial Management Theory and Practice, Thomson Learning Συμπληρωματικό υλικό Σημειώσεις, ασκήσεις, άρθρα.

Βαθμολογία Ατομικές - Ομαδικές Εργασίες (υποχρεωτικές) (30%) Γραπτές εξετάσεις (υποχρεωτικές) (70%)

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Ορισμός Η Χρηματοοικονομική Διοίκηση εμφανίστηκε σαν ξεχωριστό και αυτόνομο πεδίο μελέτης στις αρχές του 1900. Συνδέεται με αποφάσεις χρηματοδότησης (financing) επιχειρήσεων και επενδυτικών προγραμμάτων (capital budgeting), αποφάσεις μερισματικής πολιτικής (dividend policy) και επενδυτικές (investment) αποφάσεις, με τελικό σκοπό τη μεγιστοποίηση της αγοραίας αξίας της επιχείρησης και των μετόχων της (shareholder wealth maximization).

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Το γνωστικό αντικείμενο της χρηματοοικονομικής διοίκησης καλύπτει τις εξής ενότητες: Τη μελέτη των χρηματοδοτικών οργανισμών, αγορών και εργαλείων που αποτελούν το χρηματοδοτικό σύστημα. Την αξιολόγηση των επενδύσεων σε χρηματοδοτικά εργαλεία όπως μετοχές, ομόλογα, κ.λ.π. Τη διοίκηση των στοιχείων του ενεργητικού, των υποχρεώσεων και των ιδίων κεφαλαίων μιας επιχείρησης που παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες. Οι τρεις αυτές ενότητες της χρηματοοικονομικής είναι αλληλένδετες. Για παράδειγμα, η γνώση του χρηματοδοτικού συστήματος είναι αναγκαία για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση των επενδύσεων.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Το απλούστερο υπόδειγμα μιας επιχείρησης θέτει τον μοναδικό επιχειρηματία-ιδιοκτήτη αυτόν που διοικεί και διαχειρίζεται την επιχείρηση. Σήμερα αντίθετα η διοίκηση της επιχείρησης είναι διαχωρισμένη από τους μετόχους και λειτουργεί για λογαριασμό τους. Υπό το πρίσμα της θεωρίας συμβολαίων οι επιχειρήσεις (και οι οργανισμοί) είναι απλά μια νομική επινόηση, η οποία δρα σαν ένα πλέγμα ενός συνόλου συμβολαίων, που περιγράφουν τις σχέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων. Θεωρούμε «συμβόλαιο» μια συμφωνία, μια αμοιβαία προσδοκία ή την κατανόηση μεταξύ των συμμετεχόντων. Δηλαδή, κάθε ένας από τους συμμετέχοντες συνεισφέρει πόρους στην επιχείρηση και, σε αντάλλαγμα, προσδοκά να έχει απόδοση μεγαλύτερη από το κόστος ευκαιρίας (opportunity cost).

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΤΣΙ ο μέτοχος (shareholder) συνεισφέρει σε κεφάλαιο και προσδοκά στη μερισματική απόδοση (dividend yield), ο διαχειριστής (manager) συνεισφέρει με τις ικανότητες, δεξιότητες και εμπειρία του και προσδοκά σε υψηλό μισθό, φήμη και bonus, ο εργαζόμενος προσφέρει την εργασία του με αντάλλαγμα το μισθό του, ο προμηθευτής (vendor) συνεισφέρει σε αγαθά και υπηρεσίες και περιμένει μετρητά, ο καταναλωτής δίνει μετρητά και περιμένει ποιότητα αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει, ο πιστωτής προσφέρει δανειακά κεφάλαια σε αντάλλαγμα τόκων και κεφαλαίου, ο ελεγκτής προσφέρει ελεγκτικές υπηρεσίες και περιμένει την αμοιβή του και, τέλος, το κράτος προσφέρει το θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο, καθώς και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες, ενώ συλλέγει τους φόρους των επιχειρηματικών κερδών.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Ωστόσο, σε μια επιχείρηση κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη διαφορετικότητα των πιθανών (αβέβαιων) αποτελεσμάτων, που μπορεί να εμφανιστούν. Αυτό σημαίνει ότι, ο προσδιορισμός των συμβολαίων μεταξύ των συμμετεχόντων δεν είναι ικανός να διατηρήσει για πάντα την εύρυθμη λειτουργία μιας επιχείρησης. Ο εταιρικός έλεγχος περιλαμβάνει ένα σύστημα αποτίμησης των συνεισφορών του κάθε συμμετέχοντα, τη μέτρηση των απολαβών του και τη δημοσιοποίηση αυτής της πληροφορίας ώστε να είναι εφικτός ο επαναπροσδιορισμός των συμβολαίων. Η αγορά για εταιρικό έλεγχο είναι η αρένα στην οποία οι ανταγωνιστές συναγωνίζονται για το δικαίωμα άμεσης πρόσβασης, χρήσης και κατανομής της εταιρικής περιουσίας.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Έτσι, η μεγιστοποίηση της περιουσίας του μετόχου (shareholder) μπορεί να βρίσκεται σε σύγκρουση με τη μεγιστοποίηση της περιουσίας των διοικούντων ή των πιστωτών της επιχείρησης. Agency theory είναι η θεωρία που ασχολείται με τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν ένα άτομο (οργανισμός, φορέας, επιχείρηση ή εταιρία), ο εντολοδόχος, ενεργεί για λογαριασμό τρίτου, του εντολέα. Η εταιρική διακυβέρνηση ως έννοια και ως μέθοδος διακρίβωσης της διαφάνειας, της αποτελεσματικής απόδοσης λογαριασμού και τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων, αποτελεί προτεραιότητα τόσο για τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις όσο και για τις ρυθμιστικές αρχές από τα μέσα της δεκαετίας του ’90.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Το ζήτημα της Εταιρικής Διακυβέρνησης στην χώρα μας πήρε σάρκα και οστά με το νομικό πλαίσιο που εφαρμόστηκε το έτος 2002 (Ν. 3016). Ο νόμος αυτός περιγράφει αρχές οι οποίες πρέπει να τηρούνται από τις ΑΕ (ειδικά τις εισηγμένες) Θεσμοθέτηση ανεξάρτητων μελών Δ.Σ Ύπαρξη εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας (διάρθρωση υπηρεσιών, διαδικασίες πρόσληψης, προαναγγελίας/παρακολούθησης σημαντικών συναλλαγών) Οργάνωση Εσωτερικού Ελέγχου

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Χρηματοοικονομικές Αγορές είναι οι αγορές, που διευκολύνουν τη μεταφορά κεφαλαίων από τις πλεονασματικές μονάδες (οικονομούντα άτομα) στις ελλειμματικές οικονομικές μονάδες (επιχειρήσεις, κυβερνήσεις), οδηγώντας έτσι, σε αποτελεσματικότερη χρήση των οικονομικών πόρων.

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Η ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΑ (ΜΟΝΕΥ MARKET) Είναι η βραχυπρόθεσμη αγορά, όπου διαπραγματεύσιμα προϊόντα είναι το χρήμα και τα στενά υποκατάστατά του. Κύρια χαρακτηριστικά της χρηματαγοράς είναι : η βραχεία διάρκεια των επενδύσεων ο μικρός κίνδυνος των τοποθετήσεων η εύκολη ρευστοποίησή τους Προϊόντα της χρηματαγοράς θεωρούνται κυρίως: τα βραχυπρόθεσμα δάνεια κίνησης οι βραχυπρόθεσμες τοποθετήσεις συναλλάγματος τα βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα του δημοσίου (ΕΓΕΔ) και των οργανισμών του οι πράξεις της διατραπεζικής αγοράς τα εμπορικά χρεόγραφα κτλ.

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Η ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑ (CAPITAL MARKET) Είναι η αγορά, απ' όπου πραγματοποιείται η μακροπρόθεσμη άντληση κεφαλαίων , με σκοπό οι χρηματικοί πόροι που συγκεντρώνονται να επενδυθούν σε παραγωγικά κεφάλαια. Στην αγορά αυτή καταφεύγουν το Δημόσιο, οι δημόσιες επιχειρήσεις & οργανισμοί και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις οι οποίοι εκδίδουν και διαθέτουν χρεόγραφα με τη μορφή μετοχών, ομολογιών και μακροπρόθεσμων τίτλων

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Πρωτογενείς και δευτερογενείς αγορές Μία πρωτογενής αγορά (primary market) είναι αυτή στην οποία εισάγονται για πρώτη φορά οι μετοχές και ομολογίες. Η αρχική πώληση των αξιογράφων γίνεται από οργανισμούς που αντιπροσωπεύουν τους εκδότες και τα κεφάλαια που συγκεντρώνονται πηγαίνουν στην εταιρεία που εκδίδει τα νέα αξιόγραφα Στην δευτερογενή αγορά (secondary market) διαπραγματεύονται αξιόγραφα παλαιοτέρων εκδόσεων (δεν δημιουργούνται νέα αξιόγραφα) και οι διαπραγματεύσεις γίνονται μεταξύ των επενδυτών

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Πλεονεκτήματα πρωτογενούς αγοράς αυξάνει τον συνολικό κοινωνικό πλούτο και βιοτικό επίπεδο αυξάνει την καταναλωτική και επενδυτική ευελιξία και βοηθά στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου επιτρέποντας στους πολίτες μίας κοινωνίας να καταναλώνουν περισσότερα προϊόντα στο παρόν από ότι τους επιτρέπουν τα εισοδήματά τους (δανεισμός). Π.χ. μία επιχείρηση έχει μία καινούρια ή/και πρωτοποριακή ιδέα για ένα νέο προϊόν (ή θέλει να επεκτείνει τις υπάρχουσες δραστηριότητες της) αλλά δεν έχει τα απαραίτητα κεφάλαια

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Πλεονεκτήματα δευτερογενούς αγοράς Ανακάλυψη των σωστών και ορθολογικών τιμών για τα διάφορα αξιόγραφα (price discovery) Οικονομίες κλίμακας → μείωση κόστους συναλλαγών Επιτρέπει να διαφοροποιούν τον επενδυτικό τους κίνδυνο και να έχουν μεγάλη δυνατότητα επιλογής διαφορετικών συνδυασμών επενδυτικού κινδύνου και απόδοσης

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΧΡΕΟΓΡΑΦΩΝ (Securities Markets) Στις αγορές των βασικών χρεογράφων το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης είναι αυτά τα ίδια τα χρεόγραφα. Οι συμμετέχοντες μπορούν να αγοράζουν, να πωλούν, να δανείζονται και να δανείζουν τα χρεόγραφα που έχουν στην κατοχή τους με τη μορφή που έχουν αυτά κατά την έκδοσή τους. Τέτοιας μορφής αγορές είναι τα χρηματιστήρια αξιών, οι αγορές των κρατικών τίτλων, οι αγορές των ευρωομολόγων κτλ.

ΔΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΑΓΟΡΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΧΡΕΟΓΡΑΦΩΝ (Derivatives Markets) Τα παράγωγα χρεόγραφα δεν αντικρίζουν από μόνα τους χρήμα ή κεφάλαιο. Έχουν σημείο αναφοράς νομίσματα, μετοχές, ομόλογα, πιστοποιητικό καταθέσεων κτλ., επί των οποίων "κτίζονται" ως προϊόντα. Χαρακτηριστικά προϊόντα που λειτουργούν στις αγορές των παράγωγων χρεογράφων είναι τα μελλοντικά συμβόλαια (futures) , τα δικαιώματα (options) και τα συμβόλαια ανταλλαγής (Swaps). Η ποικιλία των σχετικών προϊόντων είναι μεγάλη, ενώ συνεχώς σχεδιάζονται και νέα παράγωγα προϊόντα σης χρηματοπιστωτικές αγορές.