- Δρ. Μερκούριος Μαργαριτόπουλος - Δρ. Ελισάβετ Γεωργιάδου Η εφαρμογή της τεχνολογίας της επαυξημένης πραγματικότητας στα έντυπα 6th International Conference on Typography & Visual Communication Thessaloniki 5-9 July, 2016 - Δρ. Μερκούριος Μαργαριτόπουλος - Δρ. Ελισάβετ Γεωργιάδου

Abstract Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, ο εκσυγχρονισμένος κλάδος των εκδόσεων και των εκτυπώσεων με την εφαρμογή του μοντέλου crossmedia publishing επιχειρεί να προσαρμόσει την παραγωγή του με τη χρήση ενοποιημένων ροών εργασιών, υιοθετώντας και το ψηφιακό περιεχόμενο, σε συνδυασμό με τα παραδοσιακά έντυπα, έτσι ώστε το τελικό προϊόν να διαφοροποιείται σε φυσικό ή ψηφιακό μόνο στο στάδιο της διανομής του. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η εφαρμογή της τεχνολογίας της επαυξημένης πραγματικότητας στα έντυπα καθιστά παρωχημένη και άτοπη τη διάκριση ενός τελικού εκτυπωτικού προϊόντος σε αποκλειστικά έντυπο ή ψηφιακό. Η επαυξημένη πραγματικότητα είναι ένα ταχέως αναπτυσσόμενο ερευνητικό πεδίο το οποίο στοχεύει στον εμπλουτισμό των στοιχείων του πραγματικού κόσμου με την προσθήκη εικονικής πληροφορίας, μέσω κατάλληλων συσκευών. Η χρήση της επαυξημένης πραγματικότητας για τη διεύρυνση της αισθητηριακής εμπειρίας που προσφέρει ένα παραδοσιακό έντυπο έχει δημιουργήσει ένα νέο αναδυόμενο κόσμο στον κλάδο των Γραφικών Τεχνών με σημαντικές ευκαιρίες και προοπτικές. Μέσα από την εργασία αυτή μεθοδεύεται μια προσέγγιση της χρήσης της επαυξημένης πραγματικότητας ως ένα καινοτόμο και αποτελεσματικό εργαλείο ανανέωσης και εκσυγχρονισμού των παραδοσιακών εντύπων και της εκ νέου αναγνώρισης του χαρτιού ως ισότιμου και προνομιακού εταίρου και στα μοντέρνα μέσα μετάδοσης της πληροφορίας. Πιο συγκεκριμένα, η εργασία κάνει μια γενικότερη εισαγωγή στο ερευνητικό πεδίο της επαυξημένης πραγματικότητας, καλύπτοντας τις θεμελιώδεις αρχές και τεχνολογίες στις οποίες στηρίζεται, επιχειρεί μια ιστορική αναδρομή στην πορεία εξέλιξης, πραγματεύεται τα είδη των εφαρμογών στις οποίες χρησιμοποιείται και εστιάζει, ειδικά, στη χρήση της επαυξημένης πραγματικότητας στα έντυπα μέσα. Εξετάζει τη δημιουργία του νέου «επαυξημένου εντύπου», παραθέτει τεχνολογίες και εργαλεία, τόσο για την ανάπτυξη εφαρμογών, όσο και για την «κατανάλωσή» τους από τους χρήστες και παρουσιάζει διακεκριμένες εφαρμογές σε περιοδικά, βιβλία, εφημερίδες, καθώς και σε έντυπα συσκευασίας. Τέλος, η εργασία επιχειρεί να διερευνήσει τη διείσδυση και το εύρος εφαρμογής της επαυξημένης πραγματικότητας στο χώρο του ελληνικού εντύπου, επικεντρώνοντας στα επιτεύγματα, τις δυσχέρειες, αλλά και τις προοπτικές για τον ελληνικό κλάδο εκδόσεων και εκτυπώσεων.

Διάρθρωση παρουσίασης Τι είναι η επαυξημένη πραγματικότητα Ορισμοί Τεχνολογίες Εφαρμογές Η επαυξημένη πραγματικότητα στα έντυπα Τεχνολογίες «επαυξημένων» εντύπων Εφαρμογές «επαυξημένων» εντύπων Η επαυξημένη πραγματικότητα και η θέση των εντύπων στον ψηφιακό κόσμο Σύγκριση εντύπων και ψηφιακών μέσων Η αναγέννηση των εντύπων μέσω της ψηφιακής τους επαύξησης Επαυξημένη πραγματικότητα και ελληνικά έντυπα

Επαυξημένη πραγματικότητα - ορισμός Σύστημα επαυξημένης πραγματικότητας (Augmented Reality – AR) είναι ένα σύστημα που δημιουργεί την εικόνα μιας πραγματικής σκηνής με την ενσωμάτωση σ’ αυτήν εικονικών αντικειμένων που έχουν δημιουργηθεί από Η/Υ Ένα AR σύστημα έχει τα ακόλουθα τρία χαρακτηριστικά (Azuma, 1997)*: Συνδυάζει πραγματικό με εικονικό. Είναι αλληλεπιδραστικό σε πραγματικό χρόνο. Ο συντονισμός (ευθυγράμμιση) πραγματικού με εικονικό γίνεται και στις τρεις διαστάσεις. * Azuma, R. T. (1997). A survey of augmented reality. Presence, 6(4), 355-385

Εικονική λάμπα Εικονική καρέκλα Εικονική καρέκλα Πραγματικό τραπέζι Πραγματικό τηλέφωνο

Σχέση εικονικής με επαυξημένη πραγματικότητα Στόχος της εικονικής πραγματικότητας είναι η πλήρης εμβύθιση του χρήστη σε ένα περιβάλλον ελεγχόμενο από τον Η/Υ. Στην επαυξημένη πραγματικότητα ο χρήστης πρέπει να έχει την αίσθηση και την εικόνα του περιβάλλοντός του. Στην εικονική πραγματικότητα ο χρήστης βλέπει αποκλειστικά τις εικόνες που παράγει ο Η/Υ, ενώ, στην επαυξημένη, αυτές συνδυάζονται με την πραγματική εικόνα του κόσμου. Τελικός στόχος της επαυξημένης πραγματικότητας είναι ο χρήστης να μην μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ του πραγματικού κόσμου και της οπτικής επαύξησης των σκηνών που βλέπει. Ο χρήστης ενός τέτοιου ιδανικού συστήματος θα νομίζει ότι λειτουργεί σε ένα ενιαίο πραγματικό περιβάλλον.

Τεχνολογίες AR Τρεις δομικές τεχνολογικές συνιστώσες σε ένα σύστημα AR: Αισθητήρες που επιτρέπουν τον προσδιορισμό της κατάστασης του φυσικού κόσμου. Υπολογιστική πλατφόρμα για την αξιολόγηση των δεδομένων των αισθητήρων και τη δημιουργία του εικονικού κόσμου, με την παραγωγή των σημάτων για την οδήγηση της συσκευής απεικόνισης. Συσκευή απεικόνισης κατάλληλη για τη δημιουργία της εντύπωσης στις αισθήσεις του χρήστη ότι ο πραγματικός και ο εικονικός κόσμος συνυπάρχουν.

Αισθητήρες Χρησιμοποιούνται για τη συλλογή πληροφοριών για την ανίχνευση (tracking) της θέσης και του προσανατολισμού του χρήστη σε σχέση με τον πραγματικό κόσμο και τις συσκευές του συστήματος AR και την ενεργοποίηση της διαδικασίας του συντονισμού (registration), έτσι ώστε ο πραγματικός και ο εικονικός κόσμος να συντονιστούν («ευθυγραμμιστούν»). Αδρανειακοί αισθητήρες (επιταχυνσιόμετρα, γυροσκόπια) Μαγνητικοί αισθητήρες (μαγνητικές πυξίδες) Ηλεκτρομαγνητικοί αισθητήρες (GPS) Κάμερες και μέθοδοι υπολογιστικής όρασης

Υπολογιστική πλατφόρμα Επεξεργαστής που συντονίζει και αναλύει τις πληροφορίες των αισθητήρων, αποθηκεύει και ανακτά δεδομένα, υλοποιεί όλες τις διαδικασίες της AR εφαρμογής και παράγει τα κατάλληλα σήματα για την οδήγηση της συσκευής απεικόνισης, όπου θα γίνει η συγχώνευση του πραγματικού με τον εικονικό κόσμο Η/Υ γραφείου - desktop computers, workstation computers, φορητοί Η/Υ (PDA’s, palmtops, laptops, notebooks), smartphones, tablets,…

Λογισμικό AR AR browsers (Layar, Junaio, Aurasma,…) AR κιτ ανάπτυξης λογισμικού (Software Development Kits – SDKs) (D’Fusion Studio, Vuforia, Metaio Mobile, ARToolWorks,…) AR συστήματα διαχείρισης περιεχομένου (Content Management Systems - CMSs) (Hoppala, buildAR, Metaio Creator,…)

Συσκευές απεικόνισης Οπτικά Διαφανείς (Optical See-Through) Βίντεο-διαφανείς (Video See-Through) Προβολικές συσκευές απεικόνισης

Εφαρμογές Ιατρικές εφαρμογές Επισκευή και συντήρηση μηχανημάτων Ψυχαγωγία και εκπαίδευση Στρατιωτικές εφαρμογές Διαφήμιση και προώθηση προϊόντων

Επαυξημένη πραγματικότητα στα έντυπα Με απλά λόγια: Εκτυπωμένες επιφάνειες που συνδυάζονται με μία κάμερα, αλγορίθμους που αναγνωρίζουν το περιεχόμενο που είναι αποτυπωμένο στις επιφάνειες και πλατφόρμες που ανακτούν και προβάλλουν συνδεδεμένα ψηφιακά δεδομένα

Τεχνολογίες επαυξημένων εντύπων Ορισμός διαδικασίας AR σε έντυπο: Μια AR διαδικασία σε ένα έντυπο μέσο χρησιμοποιεί, ως μέθοδο ανίχνευσης και προσδιορισμού του φυσικού κόσμου, την υπολογιστική όραση και περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια : Τη δημιουργία της ψηφιακής εμπειρίας που θα συσχετισθεί με το περιεχόμενο του εντύπου. Την οπτική αναγνώριση μέσω κάμερας του εκτυπωμένου στο έντυπο περιεχομένου που θα δράσει ως ενεργοποιητής της ψηφιακής επαύξησης. Την ανάκτηση και συντονισμένη («ευθυγραμμισμένη») με το έντυπο αναπαραγωγή και αλληλεπίδραση με το σχετιζόμενο ψηφιακό μέσο.

Τεχνικές οπτικής αναγνώρισης Marker-based (χρήση τεχνητών σημείων αναφοράς – fiducial markers, π.χ. δισδιάστατοι κώδικες-QR Codes ή αόρατα ψηφιακά υδατογραφήματα) Markerless (αναγνώριση φυσικών χαρακτηριστικών του εντύπου – pattern recognition)

Εφαρμογές επαυξημένων εντύπων Επαυξημένα βιβλία Επαυξημένες εφημερίδες Επαυξημένα περιοδικά Επαυξημένες συσκευασίες

Επαυξημένα βιβλία Dinosaurs Alive! (Βρεττανία, 2010) Between Page and Screen (ΗΠΑ, 2012)

Επαυξημένες εφημερίδες The Metro Herald (Ιρλανδία, 2011) Metro (Σουηδία, 2012)

Επαυξημένα περιοδικά Esquire (ΗΠΑ, 2009) Suddeutsche Zeitung (Γερμανία, 2010)

Επαυξημένες συσκευασίες Συσκευασίες LEGO (2009) Συσκευασία Heinz Tomato Ketchup (2012)

Η θέση των εντύπων στον ψηφιακό κόσμο Δεδομένα τελευταίας πενταετίας (Drupa, 2014)* Μείωση 25% στην παγκόσμια ζήτηση για έντυπα Εκδόσεις – μείωση ζήτησης 42% Έντυπη διαφήμιση – πτώση 60% (στροφή διαφημιστών σε ψηφιακά κανάλια) Ερωτήματα Η πτώση των εντύπων είναι προάγγελος εξαφάνισης; Τα έντυπα μπορούν να ενταχθούν ομαλά στο ψηφιακό περιβάλλον; Ποιος ο ρόλος της επαυξημένης πραγματικότητας; *Drupa Global Insights 2014. The impact of the Internet on print. http://www.fespanederland.nl/sybit/bestand.php?bestid=5&bestguid=AB8 284F2-084C-46D4-9032-C39089E4D483

Σύγκριση εντύπων – ψηφιακών μέσων Ψηφιακά μέσα (paperless office) Εύκολη πρόσβαση στα έγγραφα Οικονομία χρόνου στην αναζήτηση εγγράφων Απλοποίηση επιχειρηματικών διαδικασιών (ηλεκτρονικές παραγγελίες, ηλεκτρονικά τιμολόγια, ψηφιακές βάσεις δεδομένων προμηθευτών,…) Ισχυρότερη ασφάλεια σε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση Οικονομία χώρου Ταχύτερη και οικονομικότερη επικοινωνία Προστασία του περιβάλλοντος (μικρότερη κατανάλωση χαρτιού)

Σύγκριση εντύπων – ψηφιακών μέσων Έντυπα μέσα Απτές φυσικές ιδιότητες – ικανοποίηση της κατοχής και ιδιοκτησίας στον αναγνώστη τους – αίσθηση της μονιμότητας του περιεχομένου τους. Μεγαλύτερη συναισθηματική επίδραση σε σχέση με τα ψηφιακά. Βαθύτερο εγκεφαλικό αποτύπωμα του έντυπου μάρκετινγκ σε σχέση με το ψηφιακό (εικόνες μαγνητικής τομογραφίας). Διατήρηση ικανότητας του αναγνώστη να διαβάζει περισσότερο κείμενο – βαθιά ανάγνωση, καλύτερη μεταφορά στη μακροπρόθεσμη μνήμη, σε σχέση με τα ψηφιακά. Απόλυτη ευχέρεια για ελεύθερο σχολιασμό και τήρηση σημειώσεων κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Σύγκριση επιβάρυνσης του περιβάλλοντος λόγω υλοτόμησης για παραγωγή χαρτιού με τα τοξικά ηλεκτρονικά απόβλητα και την κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας από ψηφιακά κέντρα δεδομένων.

Εγγενείς αδυναμίες εντύπων μέσων Μονοκατευθυντικότητα και γραμμικότητα του καναλιού της επικοινωνίας που εγκαθίσταται με τον αναγνώστη. Στατικότητα πληροφοριών, αδυναμία δυναμικής τροποποίησης περιεχομένου. Έλλειψη αλληλεπίδρασης. Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι αδυναμίες;

Η επαυξημένη πραγματικότητα και η αναγέννηση των εντύπων Τεράστια τεχνολογική βάση για τη σύζευξη ψηφιακών και εντύπων μέσων, με τη ραγδαία, παγκόσμια εξάπλωση έξυπνων κινητών συσκευών (smartphones και tablets). Μέγεθος αγοράς επαυξημένης πραγματικότητας: 200 εκ. μεμονωμένοι χρήστες (εκτίμηση 2018). Επέκταση διαφημιστικού χώρου στα έντυπα. Αναμόρφωση επιχειρηματικού μοντέλου των εκτυπώσεων. Μέτρηση καταναλωτικής συμπεριφοράς των αναγνωστών. Έρευνα Hidden Creative 2011 (http://www.thedrum.com/news/2011/09/08/consumers-more-likely-buy- following-augmented-reality-experience).

Συμπέρασμα Το χαρτί μπορεί να διατηρήσει τη θέση του και στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Όχι ως αντίπαλος των ψηφιακών μέσων, αλλά ως σύμμαχος. Το χαρτί δεν μπορεί να αντικατασταθεί εξ ολοκλήρου από τα ψηφιακά μέσα, αλλά μπορεί να συνεχίσει την εξελικτική του πορεία, με την ενσωμάτωσή του στα ψηφιακά περιβάλλοντα. Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί να προσφέρει τις λύσεις, έτσι ώστε οι εγγενείς δυνατότητες των εντύπων προϊόντων να επαυξάνονται και να ενισχύονται με νέα ψηφιακά χαρακτηριστικά. Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον παραδοσιακό κόσμο των εντύπων μέσων και τον νέο κόσμο των ψηφιακών μέσων, αντλώντας και αξιοποιώντας ό,τι καλύτερο έχουν να προσφέρουν οι δύο κόσμοι, σε μια ενιαία, υλικά απτή, δυναμική και αλληλεπιδραστική εμπειρία επικοινωνίας.

Επαυξημένη πραγματικότητα και ελληνικά έντυπα Συρρικνούμενη ελληνική αγορά εκδόσεων – εκτυπώσεων Περιορισμένο εύρος εφαρμογών επαυξημένων εντύπων Χρήση κωδίκων QR

Ελληνικά επαυξημένα βιβλία Μαθαίνω πώς λειτουργεί, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2010 Ο Ντίνος στα ίχνη των Δεινοσαύρων, Bitar, 2015 Το ηλιακό σύστημα σε 3D, Bitar, 2015 Οι βασιλιάδες της ζούγκλας, Bitar, 2015 Η Κοκκινοσκουφίτσα φοράει κίτρινα, Bitar, 2015 Χριστουγεννιάτικο μυστικό, Bitar, 2015

Ελληνικά επαυξημένα περιοδικά Lucky, Life & Style, 2011 Mirror, 2015

Ελληνικές επαυξημένες εφημερίδες Πρώτο Θέμα Ελευθεροτυπία

Ελληνικά επαυξημένα διαφημιστικά φυλλάδια – αφίσες - γραμματόσημα Πολιτικό φυλλάδιο, δημοτικές εκλογές Πειραιά, 2010 Αφίσα θεατρικής παράστασης «Πέρσες», Θεσσαλονίκη, 2015 (Bitar) Γραμματόσημο με χριστουγεννιάτικα κάλαντα, ΕΛΤΑ 2014

Ελληνικές επαυξημένες συσκευασίες Σοκολάτα Lacta Coca-Cola

Ευχαριστώ για την προσοχή Ερωτήσεις?