Κερδίζοντας, χάνοντας και ξανακερδίζοντας την ελληνική υπηκοότητα: κρίση, ένταξη και φυγή; Γιώργος Μαυρομμάτης

‘Εθνος, υπηκοότητα και ‘ανήκειν’ Υπάρχει στενότατη σχέση μεταξύ έθνους και ρατσισμού/ ξενοφοβίας. Η έννοια του έθνους που δεν χωράει άλλους. (Paul Gilroy ‘There aint no blacks in the Union Jack’.) Ο εθνικισμός ως μια έννοια της ασφάλειας του έθνους, πώς να προστατεύσουμε το έθνος μας. Τι είναι έθνος; (ουσιοκρατική, εθνο-συμβολική και φαντασιακή θεώρηση (anderson ‘Imagined communities). Πολιτισμικά ποιοι χωράνε στο ελληνικό έθνος ή καλύτερα μπορούν διαφορετικές κουλτούρες να χωρέσουν στην έννοια του Έλληνα/ Ελληνίδας; Απόκτηση υπηκοότητας και ένταξη. Τι είναι η απόκτηση υπηκοότητας εργαλείο ένταξης ή η επιβράβευση όταν έχουμε πολιτισμικά γίνει πραγματικά «Έλληνες»; Το Τεστ του κρίκετ στην Αγγλία και ο Λόρδος Tebbit.

Σημαντικοί σταθμοί της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής Η ελληνική μεταναστευτική πολιτική ως ένα σύστημα νομιμοποιήσεων. Οι μη νόμιμοι ως νόμιμοι. Το σύστημα μετακλήσεων και ο μικρός αριθμός ατόμων που περιλαμβάνει. Διακρατικές συμφωνίες εποχιακής μετανάστευσης (Βουλγαρία, αγροτική παραγωγή, Αίγυπτος αλιεία κτλ.). Η εμφάνιση της ένταξης στο πλαίσιο της μεταναστευτικής πολιτικής. Νόμος 1975/1991: αστυνομική φιλοσοφία και απέλαση αλλοδαπών. Η μετανάστευση ως πρόβλημα προς αποφυγήν 1998: Πρώτη νομιμοποίηση της χώρας ή η γέννηση των ‘νόμιμων’ μεταναστών (212.860 αλλοδαποί νομιμοποιηθήκαν) Νόμος 2910/2001: Δεύτερη κατά σειρά νομιμοποίηση, διαδικασία πολιτογράφησης, δημιουργία καναλιών νόμιμης μετανάστευσης, ρυθμίσεις για οικογενειακή συνένωση (στοιχεία ένταξης) Η Ευρωπαικοποίηση της ελληνικής πολιτικής μέσα από την εισαγωγή στην Ελληνική νομοθεσία ευρωπαϊκών οδηγιών, επί μακρών διαμενόντων, οικογενειακής συννένωσης Νόμος 3386/2005: Τρίτη νομιμοποίηση, απλοποίηση έκδοσης και ανανέωσης αδειών, ειδικές ρυθμίσεις για θύματα εμπορίας, εισαγωγή της έννοιας της κοινωνικής ένταξης 2007: Υλοποίηση προγραμμάτων ένταξης μέσα από το ΕΤΕ 2007-13. Πολύ μικρά ποσά (4 εκ. ευρώ)

Σημαντικοί σταθμοί της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής Νόμος 3838/2010: Υπηκοότητα υπό προϋποθέσεις στη δεύτερη γενιά και μέσω απλής αίτησης στην τρίτη, δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις τοπικές εκλογές. Η ελληνική πολιτεία ανοίγει; Νόμος 3852/2010: Καλλικράτης, δημιουργία ΣΕΜ, η έμφαση στο τοπικό επίπεδο και η διαβούλευση στη βάση. Από τη διαβούλευση σε κεντρικό επίπεδο (Εθνική Επιτροπή για τη Κοινωνική Ένταξη) στη συζήτηση στη βάση (υποθετικά μιλώντας πάντα). Η αντισυνταγματικότητα του 3838, η εισήγηση του Δ τμήματος του ΣτΕ, η απόφαση της ολομέλειας Η αντισυνταγματικότητα του εκλέγειν/ εκλέγεσθαι Η «εξω-ατομικευμένη σχέση με το έθνος»

Κερδίζοντας, χάνοντας και ξανακερδίζοντας την υπηκοότητα Νόμος 3838/2010: Υπηκοότητα υπό προϋποθέσεις στη δεύτερη γενιά και μέσω απλής αίτησης στην τρίτη, δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις τοπικές εκλογές. Η ελληνική πολιτεία ανοίγει; Η αντισυνταγματικότητα του 3838, η εισήγηση του Δ τμήματος του ΣτΕ, η απόφαση της ολομέλειας Η αντισυνταγματικότητα του εκλέγειν/ εκλέγεσθαι Η «εξω-ατομικευμένη σχέση με το έθνος», απόδειξη γνήσιου δεσμού με το έθνος Ο νέος νόμος για την ιθαγένεια, 15 Ιουλίου 2015 (μεσούσης της κρίσης διαπραγμάτευσης), η εγγραφή στο σχολείο και το ‘animus’ της ένταξης (αλλά και η νομιμότητα των γονέων, 5 χρόνια πριν τη γέννηση του παιδιού ή μακροχρόνιες κάρτες διαμονής) Νόμος 4332/2015 και η απόφαση της οικογένειας αλλά και του παιδιού να ενταχθεί στην Ελλάδα

Μια άλλη ένταξη; Η παρουσίαση που ακολουθεί είναι κάπως θεωρητική Προσπαθεί να δώσει μια άλλη έννοια της ένταξης, η οποία συνάδει με τις πολιτικές/ οικονομικές πραγματικότητες της Ευρώπης Θα ασχοληθούμε ξανά με την έννοια της ένταξης. Μήπως, οι Ευρωπαϊκές πραγματικότητες μας δείχνουν το δρόμο σε μια άλλη θεώρηση της ένταξης; Αντί σε ένα μέρος σε περισσότερα από ένα (όχι όμως δια-εθνική: χώρα προέλευσης και υποδοχής αλλά ίσως πολύ-εθνική). Αυτό μπορεί να γίνει με δυο τρόπους μέσα από την απόκτηση της υπηκοότητας και μέσα από την απόκτηση του καθεστώτος του επί μακρόν διαμένοντα (με αυτό θα ασχοληθούμε) Ένταξη σε κίνηση στο πλαίσιο της ΕΕ; Αλλά μήπως η μετανάστευση των ενταγμένων μεταναστών έρχεται σε αντίθεση με την κινητικότητα των Ευρωπαίων πολιτών; Ή είναι συμπληρωματικές; Ανταγωνιστικές κινητικότητες στο πλαίσιο της ΕΕ; Απλώς προσπαθώ να εισάγω έναν διαφορετικό προβληματισμό για την ένταξη στο πλαίσιο της ΕΕ στα χρόνια της κρίσης αλλά και μετά (γιατί όχι)

Συγνώμη για την επανάληψη Τα διάφορα μοντέλα ένταξης στην Ευρώπη Το πολυπολιτισμικό μοντέλο (Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Σουηδία κτλ.) Οι ομάδες ως πολιτισμικές οντότητες. Η χορήγηση κοινωνικών αγαθών με βάση την πολιτισμική ταυτότητα. Η σημασία της γλώσσας και ειδικότερα της ταυτότητας. Charles Taylor, η ιδέα της αναγνώρισης των διαφορετικών πολιτισμών (όχι απλά ανοχής). Το αφομοιωτικό μοντέλο της Γαλλίας, είστε Γάλλοι πολίτες όχι εθνοτικές ομάδες. Η απαγόρευση της μαντίλας στους δημόσιους χώρους. Το Γαλλικό Republic. Στοιχεία αφομοιωτικής φιλοσοφίας περιέχουν και άλλες μεταναστευτικές πολιτικές: πχ το Γερμανικό μοντέλο των Gastarbaiter ;έβλεπε τους μετανάστες ως ξένα σώματα τα οποία δεν υπήρχε δυνατότητα να αφομοιωθούν παράμεναν πάντοτε επισκέπτες Μια καινούρια φιλοσοφία ανατέλλει ή νέα ένταξη. Είναι η νέα ένταξη μια ευρωπαϊκή κατασκευή; Α Ατζέντα για την ένταξη (γλώσσα, τήρηση των αρχών της χώρας υποδοχής). Είναι η νέα ένταξη ο τρίτος δρόμος, το ενδιάμεσο μεταξύ πολύ-πολυτισμικότητας και αφομοίωσης. Η κοινωνική συνοχή ως πολιτειακή ένταξη, ένταξη στην ευρωπαϊκή φιλελεύθερη δημοκρατία. Στον αντίποδα, το δια-εθνικό μοντέλο, εδώ και εκεί,. Οι δια-εθνικοί χώροι: κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί. Να είσαι και να ζεις σε περισσότερα του ενός μέρη. Σε οικονομικό επίπεδο να εκμεταλλεύεσαι τις ευκαιρίες που προκύπτουν από αυτές τις διπλές ζωές. Μήπως πρέπει να δούμε την έννοια της ευρωπαϊκής ένταξης διαφορετικά; Από την ένταξη σε ένα κράτος-μέλος στην πολύ-εθνική η αμιγώς ευρωπαϊκή ένταξη; Όπως είπα οι δυο δρόμοι για την κινητικότητα των πολιτειακά «ενταγμένων» μεταναστών είναι μέσα από την υπηκοότητα και το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντα.

Η παλαιά ένταξη στην Ελλάδα MIPEX: Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες συν της Νορβηγίας, Ελβετίας, Καναδάς, ΗΠΑ, Αυστραλία, Ιαπωνία. Η αξιολόγηση πολιτικών και η εφαρμογή τους προκείμενου να προωθηθούν ή καλύτερα να εγγυηθούν ίσα δικαιώματα, ευθύνες, δικαιώματα και ευκαιρίες British Council & Migration Policy Group Περιμένοντας το ΕΛΙΑΜΕΠ για το νέο MIPEX για την Ελλάδα

Είμαστε κόκκινο, τα άλλα χρώματα άλλα μεσογειακά κράτη

Η περίληψη του MIPEX για την Ελλάδα (έχουν μείνει στο 2010) Despite the crisis, the population and workforce kept growing with more immigrants and asylum seekers, as Greece becomes one of Europe’s major countries of transit and destination, partly due to EU policies (e.g. Dublin II). After previous governments’ limited integration actions (e.g. Estia programme), Greece made the greatest overall progress of any MIPEX country (+10) with just 3 laws from the new government, though politicised among right-wing parties. Immigrants and their descendants may see slight improvements in all MIPEX areas, except longterm residence and anti-discrimination.To know whether these reforms are properly implemented in practice, Greece must develop a culture of using statistics and policy evaluation for integration. Greece’s integration policies are now average for Europe, scoring in-between new countries of immigration in Southern Europe. Policies are also more coherent, with strands ranging from 40 to 57 instead of 18 to 56. Both political participation and citizenship were improved in the same law, with reference to European standards and established immigration countries’ policies. Where most European countries do best (family reunion, longterm residence, anti-discrimination), Greece only follows minimum standards from EU law. Τι γίνεται τώρα που οι «νόμοι» αποσύρονται; Η ένταξη στην Ελλάδα ήταν κυρίως μέσα από την αγορά εργασίας και επίσης ως νομοθετική πρωτοβουλία.

H νέα στρατηγική ένταξης (2013)

Από την υπηκοότητα στους επί μακρόν και από εκεί στην Ευρώπη

Νέος μεταναστευτικός κώδικας Ορισμένους μήνες μετά τη δημοσίευση της Εθνικής Στρατηγικής, ακολουθεί ο σχεδιασμός, διαβούλευση και ψήφιση του Νέου Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης, όπου ουσιαστικά κωδικοποιούνται για πρώτη φορά όλες οι διατάξεις της μεταναστευτικής νομοθεσίας της χώρας. Πιο συγκεκριμένα, ο νέος Κώδικας αποτελεί ένα νομοθετικό κείμενο 140 άρθρων που περιλαμβάνει 20 νόμους, 6 προεδρικά διατάγματα και 42 κανονιστικές πράξεις. Πέραν των υπαρχόντων ρυθμίσεων, ο Νέος Κώδικας περιλαμβάνει αλλαγές με σημαντικότερη την πρόκριση της ευρωπαϊκής άδειας του επί μακρόν διαμένοντος μέσω της δυνατότητας μετατροπής των εθνικών αδειών δεκαετίας και αορίστου χρόνου σε αυτήν.

Αντί επιλόγου Όπως είπα και πριν, η ενδο ευρωπαική μετανάστευση των υπηκόων τρίτων χωρών στο πλαίσιο της ΕΕ μπορεί να πάρει δυο δρόμους: υπηκοότητα και καθεστώς επί μακρόν διαμένοντα Στην περίπτωση της Ελλάδας ισχύει το δεύτερο Η Ευρωπαϊκή οδηγία 2003/109/ΕC για το καθεστώς αναφέρεται σε όλες τις χώρες εκτός ΗΒ, Ιρλανδίας και Δανίας. Στην Οδηγία αναφέρεται ότι «οι μετανάστες επίσης ωφελούνται από την πιθανότητα της μετακίνησης από ένα κράτος μέλος σε άλλο». Μήπως η πιθανότητα αρχίζει να γίνει πραγματικότητα; Η Ευρωπαϊκή μετανάστευση ή καλύτερο το ευρωπαϊκό σύστημα μετανάστευσης στην Ευρώπη γίνεται πολύ πολύπλοκο: μετανάστευση υπηκόων τρίτων χωρών, μετανάστευση των ήδη ενταγμένων σε άλλα κράτη μέλη, ελεύθερη κυκλοφορία πολιτών από όλα τα 28 κράτη μέλη, μετανάστευση από το Νότο στο Βορρά. Το ερώτημα που προκύπτει είναι μπορεί η κλασσική έννοια της ένταξης να εννοιολογήσει όλες αυτές τις μετακινήσεις; Εθνική, δια-εθνική και πολύ-εθνική ένταξη. Και όλες αυτές οι μεταναστεύσεις θα λειτουργήσουν ανταγωνιστικά ή συμπληρωματικά; Η πολιτική της ελεύθερης κυκλοφορίας ατόμων περιελάμβανε μια έννοια κινητικότητας των μεταναστών, μια έννοια πολύ-εθνικής ένταξης ή κοσμοπολιτικής ένταξης αλλά και τη χρήση της υπηκοότητας χωρίς αποκλειστικό εθνικό ανήκειν; Μήπως αυτή είναι η πιο κοσμοπολιτική εκδοχή της ΕΕ;