Παπαϊωάννου Άλκηστις Ph. D. , M. Sc Κεφάλαιο 10 Η Κοινωνική διάσταση του αθλητισμού

Η Κοινωνική διάσταση του αθλητισμού Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, σχεδόν το 60% των ευρωπαίων πολιτών συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες σε τακτική βάση στο πλαίσιο ή μη των περίπου 700.000 αθλητικών σωματείων. Η συντριπτική πλειονότητα των αθλητικών δραστηριοτήτων πραγματοποιείται σε ερασιτεχνικές δομές ενώ ο επαγγελματικός αθλητισμός καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικός και συμβάλλει εξίσου στον κοινωνικό ρόλο του αθλητισμού. Ο αθλητισμός αποτελεί ένα σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο και αγαθό για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως για τη συμβολή του στους παρακάτω τομείς:

Συνέχεια…… Υγεία και εκπαίδευση μέσω του αθλητισμού. Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση των διακρίσεων. Ισότητα των φύλων και ο ρόλος της γυναίκας στον αθλητισμό. Καταπολέμηση κρουσμάτων βίας στους αθλητικούς χώρους.

Υγεία και εκπαίδευση μέσω του αθλητισμού Γενικότερα, η έλλειψη σωματικής άσκησης έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία των ευρωπαίων πολιτών γιατί πολλαπλασιάζονται οι περιπτώσεις υπερβολικού βάρους, παχυσαρκίας και ορισμένων χρόνιων παθήσεων, όπως τα καρδιακά νοσήματα και ο διαβήτης. Έμμεσος αντίκτυπος αυτής της αρνητικής συνέπειας είναι ότι η έλλειψη σωματικής άσκησης επιβαρύνει τον προϋπολογισμό για την υγεία και γενικότερα την οικονομία των κρατών μελών. Η αυξανόμενη εμφάνιση της παχυσαρκίας στην Ευρώπη, ιδίως μεταξύ των νέων, είναι ανησυχητική και αποτελεί σημαντική πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. ΄Oταν ένα στα τέσσερα παιδιά κάτω των 14 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 έχουν υπερβολικό βάρος, τότε αναλογιζόμαστε τη συμβολή του αθλητισμού στο σχολείο από νεαρή ηλικία ως μέσο για την καταπολέμηση του φαινομένου.

Συνέχεια…… Είναι γεγονός ότι τα υπάρχοντα σχολικά προγράμματα συχνά δεν προσδίδουν την ανάλογη σημασία στο μάθημα της φυσικής αγωγής και οι διδακτικές ώρες στα περισσότερα κράτη μέλη συνεχώς μειώνονται. Ωστόσο, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι εάν επιθυμούμε να καταστεί η φυσική αγωγή ένα μέσον για την αποτελεσματική καταπολέμηση της παχυσαρκίας των παιδιών πρέπει να προωθηθούν στοιχεία που εφαρμόζονται σε όλες τις ομάδες μαθητών και φυσικά από νεαρή ηλικία έτσι ώστε ο αθλητισμός να καταστεί τρόπος ζωής.

Συνέχεια…… Το 2004 είχε ορισθεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Εκπαίδευσης μέσω του Αθλητισμού. Kαι αυτό γιατί έπρεπε να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη πάνω στις αξίες που ενέχει ο αθλητισμός ως μέσο για την ανάπτυξη των βασικών γνώσεων και ικανοτήτων, ιδίως στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος διδασκαλίας, που επιτρέπει στους νέους να βελτιώσουν τις σωματικές και κοινωνικές τους ικανότητες. H ομαδική εργασία, η αλληλεγγύη, το ευ αγωνίζεσθαι σε ένα πολυπολιτισμικό πλαίσιο, η κοινωνική ένταξη των λιγότερο ευνοημένων ομάδων είναι ορισμένα από τα οφέλη που προσκομίζουν οι νέοι που έχουν εντάξει τον αθλητισμό στην καθημερινότητά τους.

Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση των διακρίσεων Όλοι οι πολίτες της ΕΕ πρέπει να έχουν πρόσβαση στον αθλητισμό ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυλή, την ηλικία, την αναπηρία, τη θρησκεία και τις πεποιθήσεις, το σεξουαλικό προσανατολισμό και το κοινωνικό ή οικονομικό υπόβαθρο. O αθλητισμός είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα μέσα κοινωνικής ένταξης και με την ιδιότητα αυτή πρέπει να προάγεται και να στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μεγαλύτερο βαθμό, όπως για παράδειγμα μέσω ειδικών προγραμμάτων για διοργανωτές ευρωπαϊκών, εθνικών και τοπικών αθλητικών και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων. Οι Παρολυμπιακοί Αγώνες και οι Special Olympics είναι παραδείγματα που υπογραμμίζουν τον κοινωνικό ρόλο του αθλητισμού και τη συμβολή του στην κοινωνική ένταξη ευπαθών ομάδων.

Συνέχεια…… Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποδίδουν προτεραιότητα στον αθλητισμό, όχι μόνο για τα άτομα με σωματική ακεραιότητα. Kαι αυτό γιατί η ενασχόληση με τον αθλητισμό αποτελεί σημαντικό μέσο αποκατάστασης και κοινωνικής ένταξης για τα άτομα με αναπηρίες. Οι αθλητικές οργανώσεις και τα κράτη μέλη προτρέπονται να προσαρμόσουν τις αθλητικές υποδομές τους, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες για πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία. Επιπλέον, πρέπει να επισημανθεί ο σημαντικός ρόλος του αθλητισμού στον τομέα της κοινωνικής ενσωμάτωσης ατόμων προερχόμενων από μη προνομιούχο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα οι μετανάστες.

Συνέχεια…… Επομένως, στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη μπορούν να εντάξουν αθλητικές δραστηριότητες και προγράμματα σε δράσεις χρηματοδοτούμενες από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο με στόχο την κοινωνική ένταξη και την ενσωμάτωση των κοινωνικών αυτών ομάδων και την εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού. Τέλος, οι αθλητικές οργανώσεις μπορούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων στον αθλητισμό, με την έγκριση αυστηρότερων μέτρων που να προστατεύουν τον αγωνιστικό χώρο ως χώρο εργασίας του επαγγελματία αθλητή και να τον καθιστούν χώρο απαλλαγμένο από κάθε είδους διακρίσεις.

Συνέχεια…… Εξάλλου, όπως ήδη συμβαίνει, πολλές επαγγελματικές αθλητικές οργανώσεις χρησιμοποιούν τη δημοτικότητα ορισμένων παικτών για να πραγματοποιήσουν εκστρατείες εντός και εκτός των σταδίων για την αντιμετώπιση κάθε μορφής διακρίσεων, ρατσισμού και ξενοφοβίας, ιδιαίτερα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη μεγάλων αθλητικών συναντήσεων. Τέλος, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στον ρόλο του αθλητισμού ως κατεξοχήν χώρου διαπολιτισμικής συνύπαρξης, καθώς και ως βασικού συστατικού του διαλόγου και της συνεργασίας με τρίτες χώρες.

Ισότητα των φύλων και ο ρόλος της γυναίκας στον αθλητισμό Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί στο ρόλο της γυναίκας στον αθλητισμό. Η διάσταση του φύλου θα πρέπει να εντάσσεται σε όλες τις σχετικές με τον αθλητισμό δραστηριότητες, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσβαση των μεταναστριών και των γυναικών από εθνικές μειονότητες στον αθλητισμό, στην πρόσβαση των γυναικών σε θέσεις από όπου λαμβάνονται αποφάσεις στον τομέα του αθλητισμού και στην κάλυψη των γυναικών που ασχολούνται με τον αθλητισμό από τα Mέσα Ενημέρωσης.

Συνέχεια……. Τα κράτη μέλη οφείλουν να δώσουν έμφαση και στις επιδόσεις των γυναικών στις αθλητικές δραστηριότητες, παρέχοντας σε αυτές αναγνώριση οικονομικού χαρακτήρα. H διεξαγωγή αθλητικών αγώνων που θα χορηγούν στις γυναίκες χρηματικά ή άλλα βραβεία κατώτερης αξίας δεν θα πρέπει να υφίστανται βάσει νομικών διατάξεων. Τέλος, τα Mέσα Ενημέρωσης χρειάζεται να προσδίδουν ίση σημασία στις αθλητικές δραστηριότητες των γυναικών προκειμένου να καταστεί δυνατή η προβολή γυναικείων προτύπων και να ξεπεραστούν τα στερεότυπα σε σχέση με το φύλο. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό θα προσφέρεται στις γυναίκες η δυνατότητα σταδιοδρομίας σε τομείς που συνδέονται με τον κόσμο του αθλητισμού, συμπεριλαμβανομένων των θέσεων λήψης αποφάσεων.

Καταπολέμηση κρουσμάτων βίας στους αθλητικούς χώρους Στο πλαίσιο της διεξαγωγής των αθλητικών διοργανώσεων, τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κρουσμάτων βίας, ρατσισμού και ξενοφοβίας. Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και πληροφοριών σχετικών με το επιχειρησιακό σκέλος μεταξύ των υπηρεσιών της αστυνομίας και των αθλητικών αρχών όσον αφορά τους επικίνδυνους οπαδούς θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη του στόχου αυτού. Σημαντική βοήθεια θα ήταν και η δέσμευση όλων των ενδιαφερόμενων για θέσπιση άμεσων και αυστηρότερων κυρώσεων κατά του ρατσισμού και της βίας, είτε στους αγωνιστικούς χώρους είτε στις κερκίδες. Προς την κατεύθυνση αυτή, σημαντική είναι η αξιοποίηση της πείρας των διοργανωτών αγώνων και των σωματείων σε αυτό τον τομέα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για να διασφαλιστεί ότι οι τοπικές αρχές θα εφαρμόζουν οπωσδήποτε τις υψηλότερες δυνατές προδιαγραφές κατά την εκτέλεση διαδικασιών και σχεδίων σχετικά με την ασφάλεια των αγώνων.

Συνέχεια……. H πολύτιμη εμπειρία που έχει αποκτηθεί μέσω της Εθνικής Αστυνομικής Mονάδας Πληροφόρησης για το Ποδόσφαιρο (NFIP - National Football Information Point), που είναι αρμόδια για τον συντονισμό και τη διευκόλυνση της διασυνοριακής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ αστυνομικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων κινδύνων και των στοιχείων που αφορούν οπαδούς υψηλού κινδύνου, μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας “πολιτικής βάσει πληροφοριών”. Ωστόσο, η εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής για τη διασυνοριακή αστυνομική συνεργασία στον τομέα του αθλητισμού θα πρέπει να διασφαλίζει παράλληλα τον σεβασμό της ελευθερίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των κανόνων προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Συνέχεια……….. Η Κομισιόν, ήδη από το 2007, έχει αναλάβει τη δέσμευση να προλαμβάνει τα περιστατικά που μετατρέπουν τον ενθουσιασμό για τον αθλητισμό σε αναταραχές και βίαιες πράξεις. Στόχος της είναι οι ποδοσφαιρικοί αγώνες ευρωπαϊκής διάστασης να μη θεωρούνται πιθανή πηγή ταραχών που συνδέονται με παραβάσεις του νόμου και της δημόσιας τάξης και ασφάλειας. Είναι απαραίτητο να προλαμβάνονται και να αποφεύγονται οι αναταραχές κατά τις σημαντικές εκδηλώσεις ώστε οι απλοί πολίτες να μπορούν να επιδίδονται στις δραστηριότητές τους χωρίς να αναστατώνονται από ομάδες χούλιγκαν. Η ΕΕ προώθησε το Πρόγραμμα “Πρόληψη και αγώνας κατά του εγκλήματος”, ύψους 600.000.000 ευρώ για την περίοδο 2007-2013, του οποίου βασική προτεραιότητα είναι η καταπολέμηση του χουλιγκανισμού.

Συνέχεια……….. Το Πρόγραμμα αυτό πρέπει να στηρίζει αξιόλογα και καινοτόμα σχέδια σχετικά με επικίνδυνους οπαδούς και μία σφαιρική κατάρτιση για αστυνομικούς και άλλους υπεύθυνους ασφαλείας. Τέλος, όπως αναφέρεται στη Λευκή Βίβλο για τον Αθλητισμό, η Επιτροπή προτίθεται να προωθήσει μία πολυτομεακή προσέγγιση βασιζόμενη στην πρόληψη και στην επιβολή του νόμου, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικοεκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για οπαδούς και της συνεργασίας με διεθνείς και εθνικούς φορείς του ποδοσφαίρου. Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ όπως Νεολαία εν δράσει, Ευρώπη για τους πολίτες και Daphne III πρέπει να συμβάλουν στην εφαρμογή αυτής της προσέγγισης, όπως προβλέπεται στο σχέδιο δράσης Pierre de Coubertin.

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ «Pierre de Coubertin» Η Λευκή Βίβλος για τον αθλητισμό περιλαμβάνει ορισμένες προτεινόμενες δράσεις προς εφαρμογή ή στήριξη από την Επιτροπή. Ο κοινωνικός ρόλος του αθλητισμού Δημόσια υγεία και σωματική άσκηση Από κοινού με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα καταρτίσει νέες κατευθυντήριες γραμμές για τη σωματική άσκηση. Θα υποστηρίξει ένα κοινοτικό δίκτυο σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας και, εάν κρίνεται σκόπιμο, μικρότερα και εξειδικευμένα δίκτυα που θα ασχολούνται με ιδιαίτερες πτυχές του ζητήματος.

Συνέχεια……….. Κοινωνική ένταξη στον αθλητισμό και μέσω του αθλητισμού Θα κινητοποιήσει το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (Ε&ΤΑ), το πρόγραμμα για τη δημόσια υγεία, τα προγράμματα «Νεολαία» και «Ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά» και το πρόγραμμα της διά βίου μάθησης. Κοινωνική ένταξη στον αθλητισμό και μέσω του αθλητισμού Θα κινητοποιήσει τα προγράμματα «Progress», «Διά βίου μάθηση», «Νεολαία εν δράσει» και «Ευρώπη για τους πολίτες» καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης, προκειμένου να στηρίζουν ενέργειες που να προωθούν την κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση μέσω του αθλητισμού και την καταπολέμηση των διακρίσεων στον αθλητισμό.

Συνέχεια… Ισότητα των φύλων Στο σχέδιο δράσης σχετικά με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, θα λάβει υπόψη τη σημασία του αθλητισμού για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και θα στηρίξει τα μέτρα που θα λάβουν τα κράτη μέλη σε αυτόν τον τομέα. Ισότητα των φύλων Στο πλαίσιο του χάρτη πορείας για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών , θα ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις σχετικές με τον αθλητισμό δραστηριότητες, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσβαση των μεταναστριών και των γυναικών από εθνοτικές μειονότητες στον αθλητισμό, στην πρόσβαση των γυναικών σε θέσεις απ’ όπου λαμβάνονται αποφάσεις στον τομέα του αθλητισμού και στην κάλυψη των γυναικών που ασχολούνται με τον αθλητισμό από τα μέσα ενημέρωσης.

Συνέχεια…… Πρόληψη και καταπολέμηση του ρατσισμού και της βίας στον αθλητισμό Όσον αφορά τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, θα προαγάγει τον διάλογο και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών στο υφιστάμενο πλαίσιο συνεργασίας. Θα προωθήσει, σύμφωνα με τους ισχύοντες εθνικούς και κοινοτικούς κανόνες, την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με το επιχειρησιακό σκέλος και πρακτικής τεχνογνωσίας και πείρας σχετικά με την πρόληψη βίαιων και ρατσιστικών περιστατικών μεταξύ υπηρεσιών επιβολής του νόμου και αθλητικών οργανώσεων.

Συνέχεια…… Θα αναλύσει τις δυνατότητες για νέα νομικά μέσα και άλλα πανευρωπαϊκά πρότυπα με σκοπό την πρόληψη της διατάραξης της τάξης κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων. Θα προωθήσει μια πολυτομεακή προσέγγιση όσον αφορά την πρόληψη αντικοινωνικής συμπεριφοράς, με ιδιαίτερη έμφαση στα μέτρα κοινωνικοεκπαιδευτικού χαρακτήρα όπως η πλαισίωση των οπαδών (μακροχρόνια εργασία με τους οπαδούς, προκειμένου να αναπτύξουν μια θετική και μη βίαιη συμπεριφορά). Θα ενισχύσει την τακτική και διαρθρωμένη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, των αθλητικών οργανώσεων και άλλων παραγόντων.

Συνέχεια…… Θα ενθαρρύνει τη χρήση των ακόλουθων προγραμμάτων, ώστε να συμβάλει στην πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας και του ρατσισμού στον χώρο του αθλητισμού: «Νεολαία εν δράσει», «Ευρώπη για τους πολίτες», «DAPHNE III», «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» και «Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας». Θα διοργανώσει συνέδριο υψηλού επιπέδου, προκειμένου να εξεταστούν με τους παράγοντες μέτρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας και του ρατσισμού σε αθλητικές εκδηλώσεις.