Κάπνισμα και Υγεία.

Εισαγωγή.  Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20ό αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου πόλεμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στην νικοτίνη.

Καπνός – Ιστορία του καπνίσματος.  Το τσιγάρο, αποτελείται από επεξεργασμένο καπνό τυλιγμένο στο χαρτί. Έχει κυλινδρικό σχήμα και μπορεί να έχει στο ένα άκρο του επιστόμιο με φίλτρο. Το μήκος του δεν υπερβαίνει τα 120 χιλιοστά. Χρησιμοποιείται για το κάπνισμα, γιατί αυτόν τον σκοπό έχει.  Ο καπνός ήταν από τις πρώτες καλλιέργειες στην Αμερική σχεδόν μαζί με το καλαμπόκι και την πατάτα. Στη διάρκεια των χιλιετιών, οι άνθρωποι κατέβαλαν τιτάνιες προσπάθειες για να μπορέσουν να καλλιεργήσουν αυτό το φοβερό φυτό.  «Συναντούσα πολλούς Ινδιάνους, που πήγαιναν στο χωριό τους, μ’ένα μισοκαμένο χόρτο στο χέρι, για να κάνουν τις καθημερινές τους θυμιάσεις», έγραψε ο Χριστόφορος Κολόμπος στο ημερολόγιο του πλοίου του. Μερικές γραμμές πιο κάτω διευκρινίζει «…αναμένο στη μια άκρη του και το πιπιλίζουν από την άλλη ή το δέχονται με την αναπνοή τους».  Ο Χριστόφορος Κολόμπος και οι σύντροφοί του, έμειναν κατάπληκτοι όταν ανακάλυψαν στο τρίτο τους ταξίδι ότι οι ινδιάνοι εκεί, εφάρμοζαν ήδη σε μεγάλη κλίμακα την μονοκαλλιέργεια του καπνού. Το θεωρούσαν ως ένα φυτό αγαπημένο από τους θεούς και αφιέρωναν για την καλλιέργεια του, τα πιο γόνιμα κομμάτια της γης τους!  Τότε όπως και σήμερα, ο καπνός υποδούλωσε παντού τους λαούς και τους έκανε έρμαιο των ιδιοτροπιών του. Κι αυτό, από τότε που ο άνθρωπος ανακάλυψε τα διεγερτικά του αποτελέσματα.

Το καλλιεργημένο είδος ανήκει στην οικογένεια Nicotiana tabacum, περιέχει λιγότερη νικοτίνη, και φύτευαν στα περιβόλια, δίπλα στις ντομάτες. Αυτός ο καλλιεργημένος καπνός ήταν προορισμένος, τότε όπως και τώρα, στην κατανάλωση, «για την ευχαρίστηση». Αντίθετα, η δεύτερη ποικιλία, η Nicotiana rustica, αποτελείται κυρίως από άγρια είδη, που ή περιεκτικότητα τους σε αλκαλοειδή είναι πιο υψηλή. Αυτός ο δυνατός καπνός θεωρούνταν φάρμακο. Τον χρησιμοποιούσαν επίσης οι ιερείς για τις εξιλαστήριες προσφορές και τις ιεροτελεστίες. Ο καπνός ήταν από τις πρώτες καλλιέργειες στην Αμερική σχεδόν μαζί με το καλαμπόκι και την πατάτα. Στη διάρκεια των χιλιετιών, οι άνθρωποι κατέβαλαν τιτάνιες προσπάθειες για να μπορέσουν να καλλιεργήσουν αυτό το φοβερό φυτό.

Ο εθισμός.  Η νικοτίνη είναι το συστατικό εθισμού του τσιγάρου.  Το Φεβρουάριο 2000 το Royal College of Physicians δημοσίευσε μια έκθεση, για τον εθισμό που προκαλεί η νικοτίνη, η οποία καταλήγει «Τα τσιγάρα έχουν υψηλή απόδοση μηχανισμού απελευθέρωσης νικοτίνης και είναι τόσο εθιστική ως ναρκωτικό, όπως η ηρωίνη ή η κοκαΐνη».  Εισπνεόμενος ο καπνός, μεταφέρει τη νικοτίνη βαθιά στους πνεύμονες όπου απορροφάται ταχύτατα από το αίμα και μεταφέρεται στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η νικοτίνη έχει ποικίλες επιδράσεις στον άνθρωπο, κυρίως στην καρδιά και το ορμονικό σύστημα. Επίσης σημαντικότερες επιδράσεις στον εγκέφαλο. Ορισμένες χημικές ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο (νεύρο-διαβατές) εμπλέκονται στη δημιουργία εξάρτησης από τον καπνό. Η νικοτίνη, μιμείται την ακετυλοχολινη, δεσμεύει τις απολήξεις των νεύρων προκαλώντας απελευθέρωση των 2-νευροδιαβαστών, ντοπαμίνης και αδρεναλίνης. Αυτές με τη σειρά τους οδηγούν σε αίσθημα διέργεσης, ευεξίας και αλλά συμπτώματα των ναρκωτικών ουσιών. Όσο περνάει ο καιρός, ο εγκέφαλος του καπνιστή είναι δομικά διαφορετικός με αυτού του μη-καπνιστή.

Εν τούτοις, τα καλά νέα είναι ότι η πορεία είναι αναστρέψιμη και μέσα σε 2 με 6 εβδομάδες διακοπής, ο εγκέφαλος αναπροσαρμόζεται στη νέα (χωρίς νικοτίνη) κατάσταση. Άλλωστε, κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ο πρώην καπνιστής βιώνει τα συμπτώματα της στέρησης της νικοτίνης. Η εξάρτηση είναι εκείνη η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός συνηθίζει σε μια ουσία και δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν δεν υπάρχει η ουσία και δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν δεν υπάρχει η ουσία αυτή στο αίμα του ανθρώπου. Η εξάρτηση μπορεί να είναι σωματική ή ψυχολογική. Για σωματική εξάρτηση μιλούμε όταν μετά το σταμάτημα της ουσίας παρουσιάζονται μια σειρά από σωματικά στερητικά προβλήματα – πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος, τρεμούλιασμα, δυσκοιλιότητες, πονοκέφαλοι, διαταραχές στον ύπνο, πτώση της αρτηριακής πίεσης και καρδιακού ρυθμού και αλλά. Στον χρόνιο καπνιστή η ψυχολογική εξάρτηση είναι πολύ πιο εμφανής. Το άτομο πολύ δύσκολα σταματά μια τέτοια συνήθεια. Μια παροδική έλλειψη τσιγάρων, ή μόνο η σκέψη πως δεν υπάρχει το επόμενο τσιγάρο, ή η παραμονή σε χώρο όπου δεν επιτρέπεται το κάπνισμα προκαλεί δυστροπία, παθολογικό άγχος, εκνευρισμό και ισχυρό πόθο για ένα τσιγάρο και ελαφρύ αίσθημα ταλαιπωρίας από το οποίο κανείς ανακουφίζεται μόλις μπορέσει να ανάψει ένα τσιγάρο. Σε σχέση με αλλά φάρμακα και ουσίες η νικοτίνη προκαλεί ελαφριά μέχρι και μέτρια σωματική εξάρτηση αλλά προκαλεί πολύ ισχυρή ψυχολογική εξάρτηση.

Οι συνέπειες του καπνίσματος.  Στην Ελλάδα το κάπνισμα μεταξύ των εφήβων είναι συχνότερο από ποτέ, αν και υπάρχει πλέον η επαρκής γνώση ότι οδηγεί σε καρκίνο, καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες και αγγειακά επεισόδια.  Αναφέρεται ότι τα προϊόντα καύσης του καπνού φτάνουν τις αέριες και υδροστερεές ενώσεις. Ανάμεσα τους μονοξείδιο του άνθρακα οξείδια του αζώτου, φορμαλδεΰδη, νικοτίνη, πίσσα, αρωματικοί υδρογονάνθρακες, χρώμιο κάδμιο, άζωτο, αλδευδές, μεθάνιο, βουτάνιο, ανιλίνη, αμμωνία ακετυλένιο, κυάνιο και πολλά αλλά. Τα σωματίδια της υγροστερεάς μορφής είναι και τα κατ’ εξοχήν καρκινογόνα. Η παρουσία των ουσιών αυτών στον εισπνεόμενο αέρα, δημιουργεί τα διάφορα προβλήματα υγείας.  Μια από τις κυριότερες συνέπειες είναι στο στόμα. Όπως:  Καρκίνος του στόματος.  Καταστροφή των δοντιών.  Προβλήματα στα ούλα.  Δυσάρεστη αναπνοή, που έχει συνέπειες στις κοινωνικές συνσστροφές.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ελαφρά τσιγάρα δεν είναι λιγότερο βλαβερά από τα αντίστοιχα βαριά τσιγάρα και εκείνοι που καπνίζουν ελαφριά τσιγάρα διατρέχουν ακριβώς τον ίδιο κίνδυνο με τους καπνιστές των κανονικών τσιγάρων. Όταν ο καπνιστής αρχίσει να χρησημοποιεί πιο ελαφριά εισπνέει βαθύτερα τον καπνό, καπνίζει συνήθως περισσότερα τσιγάρα και έτσι ή ποσότητα νικοτίνης και τοξικών ουσιών παραμένει ίδια. Διαπιστώθηκε ότι το 26% των προϊόντων και υποπροϊόντων του καπνού μένει μέσα στο τσιγάρο, το 28% εισπνέεται από τον καπνιστή και το 46% σκορπίζεται στον αέρα και τον εισπνέουν εκείνοι που δεν καπνίζουν. Ένα παιδί που ζει σε οικογένεια καπνιστών καπνίζει παρά την θέλησή του τσιγάρα τον χρόνο! Τα προβλήματα υγείας που δημιουργεί το κάπνισμα είναι πολλά. Μερικά από αυτά ο καπνιστής τα διαπιστώνει και τα βιώνει καθημερινά. Αλλά κτίζονται σταδιακά και τα αποτελέσματα εξαφανίζονται σαν την κορυφή του παγόβουνου πολύ αργότερα στην ζωή του.

Κάπνισμα-Σχετιζόμενες Ασθένειες. Κάθε χρόνο, πεθαίνουν από το κάπνισμα 20,000 έλληνες, πολύ περισσότεροι δηλαδή από όσους το αλκοόλ, οι αυτοκτονίες, οι δολοφονίες, οι πυρκαγιές, τα ναρκωτικά και το AIDS, όλα μαζί! Μερικές ασθένειες είναι:  Εμφύσημα.  Καρκίνος του πνεύμονα και άλλο καρκίνοι.  Καρδιαγγειακές παθήσεις.  Περιφερειακές αγγειακές παθήσεις.  Γονιμότητα και γέννηση.  Μειωμένη γονιμότητα.  Ανικανότητα.  Χαμηλά επίπεδα ορμόνης.  Αντισύλληψη και κίνδυνοι καρδιακής προσβολής  Χαμηλό βάρος γέννησης.  Παιδιά (όταν οι γονείς καπνίζουν, πολύ πιθανό να πάθουν πνευμονία, βρογχίτιδα, σοβαρές κρίσεις άσθματος.

Πέρα όμως, από τα προβλήματα υγείας, το κάπνισμα επιδρά αρνητικά στην εμφάνιση και την παρουσία των καπνιστών. Όπως: Το δέρμα τους γερνάει πιο γρήγορα. Εμφανίζει νωρίτερα περισσότερες ρυτίδες ιδίως γύρω από το στόμα. Τα νύχια είναι πιο ευαίσθητα και συχνά χρωματίζονται με την κιτρινίλα του τσιγάρου. Τα διόρισε μαυρίζουν γρηγορότερα και χάνουν τη στιλπνότητα τους. Ο καπνιστής μύριζε «καπνίλα». Και αυτά γίνεται έντονα αισθητό όταν βρίσκεται πολύ κοντά σε άλλους ανθρώπους. Μετά την οριστική διακοπή του καπνίσματος, ο υπερβάλλων κίνδυνοςκαρκίνου του πνεύμονα μειώνεται κατά 50% μετά μια 5ετία, κατά 75% μετά τη 10ετία κατά 87% μετά την την 15ετία. Στην πράξη, μετά τη διακοπή ο κίνδυνος προχωρεί ραγδαία, αν και δεν φτάνει ποτέ στα χαμηλά επίπεδα των μη-καπνιστών.

Η εξάρτηση από νικοτίνη.  Εντυπωσιακά παραδείγματα του πόσο ισχυρή είναι η εξάρτηση αποτελούν τα ακόλουθα γεγονότα: μετά από εγχείρηση καρκίνου του πνεύμονα οι μισοί σχεδόν ασθενείς ξαναρχίζουν το κάπνισμα, 38% επιστρέφουν στο κάπνισμα ενώ βρίσκονται ακόμη στο νοσοκομείο μετά από καρδιακή προσβολή και 40% καπνίζουν πάλι μετά από λαρυγγεκτομή.  Μέσα σε μερικά χρόνια καθημερινού καπνίσματος η πλειοψηφία των καπνιστών αναπτύσσει εξάρτηση. Μεταξύ των μεγαλύτερης ηλικίας καθημερινών καπνιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπολογίζεται ότι το 87% (περίπου 40 εκατομμύρια) πληρούν τα κριτήρια για εξάρτηση από νικοτίνη. Η σοβαρότητα της εξάρτησης αντανακλάται στο γεγονός ότι μόνο το 1/3 όσων διακόπτουν το κάπνισμα χωρίς παρέμβαση συμπεριφοράς ή φαρμακευτική παρέμβαση, παραμένουν εγκρατείς για τουλάχιστον 2 ημέρες και λιγότεροι από 5% είναι τελικά αυτοί που τα καταφέρνουν σε οποιαδήποτε προσπάθεια διακοπής.

Μέσα σε λίγα χρόνια καθημερινού καπνίσματος οι καπνιστές, μετά την διακοπή, βιώνουν συμπτώματα στέρησης. Γενικά τα συμπτώματα στέρησης αρχίζουν μέσα σε λίγες ώρες από τη διακοπή του καπνίσματος και κορυφώνονται σε 24 με 48 ώρες. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα συνεχίζονται για περίπου 4 εβδομάδες, αν και το αίσθημα της πείνας και η έντονη επιθυμία για κάπνισμα, μπορεί να συνεχισθούν για 6 μήνες ή και περισσότερο. Τα συμπτώματα στέρησης μπορούν να περιλαμβάνουν έντονη επιθυμία για καπνό, αυξημένο βήχα, δυσφορία ή κατάθλιψη, αϋπνία, εκνευρισμό, απογοήτευση ή θυμό, άγχος, δυσκολία στη συγκέντρωση, ανησυχία, χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό,αυξημένη όρεξη ή επιθυμία για γλυκά, αύξηση βάρους. Μία ποσότητα νικοτίνης φθάνει στον εγκέφαλο ταχύτατα (μέσα σε 10 δευτερόλεπτα) μετά την εισπνοή καπνού. Η δόση της νικοτίνης μπορεί να ελεγχθεί ακριβώς με τον τρόπο που καπνίζεται τσιγάρο.

Εθισμένοι στο τσιγάρο από την εφηβεία.  Το 70-90% των ενήλικων καπνιστών - όπως δείχνουν οι στατιστικές - έχουν αρχίσει το τσιγάρο πριν από την ηλικία των 18 χρόνων. Έξι στα δέκα αγόρια στην Ελλάδα σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα - αρχίζουν να καπνίζουν στα χρόνια τους και ένα στα τέσσερα πριν από τα 15.  Η κρίσιμη ηλικία που τα παιδιά δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι τα χρόνια, όπως προκύπτει από ελληνικές και ξένες έρευνες. "Το τραγικό είναι ότι οι δοκιμές αυτές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τον εθισμό στη νικοτίνη, γιατί είναι πια αποδεδειγμένο ότι η νικοτίνη είναι έντονα εθιστική και εξαρτησιογόνος ουσία τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κ. Πόπη Αναστασέα - Βλάχου.  «Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι στην ηλικία των χρόνων λίγα μόνο τσιγάρα προκαλούν εθισμό. Παλιότερα πιστεύαμε ότι χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί εθισμός. Αυτό το εύρημα παραξένεψε και τους ερευνητές, που δεν πίστευαν τα αποτελέσματά τους».

Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία αναφέρει ότι οι περισσότεροι από τους εφήβους που έχουν καπνίσει 100 τσιγάρα θα ήθελαν να το κόψουν, αλλά είναι πλέον ανίκανοι να το κάνουν, έχουν ήδη εθισθεί. «Αναμφίβολα πρόκειται για χρήση ενός σκληρού ναρκωτικού», λέει ο πνευμονολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Φυσιολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για το κάπνισμα «Σ. Δοξιάδης και Γ. Γεννηματάς» κ. Παναγιώτης Μπεχράκης. «Η νικοτίνη, εισπνεόμενη περνά από τους πνεύμονες στο αίμα και φτάνει σχεδόν αμέσως στον εγκέφαλο, όπου ενεργοποιεί την ίδια ακριβώς νευροβιολογική διεργασία που διεγείρουν και τα αλκαλοειδή (μορφίνη, ηρωίνη) και η κοκαίνη». Σε αυτόν τον κατι εξοχήν φαρμακευτικό μηχανισμό εξάρτησης προστίθεται και η επανάληψη των στερεότυπων τις οποίες συνηθίζει o νέος καπνιστής: ο ερεθισμός των χειλιών και του στόματος, η σύνδεση του καπνίσματος με Ψυχολογικές διακυμάνσεις της καθημερινότητας (χαρά, λύπη, θυμός, αδημονία, αγωνία κ.λπ.) και με βιολογικές διεργασίες (φαγητό, σεξ) κ.ά. «Πολύ σημαντικό για τους νέους είναι το λεγόμενο lifestyle, όπου το κάπνισμα γίνεται μέρος της προσωπικότητας του καπνιστή ή της καπνίστριας και χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας και συναναστροφής στη διασκέδαση», προσθέτει ο κ. Μπεχράκης. «Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα τεραστίων διαστάσεων πρόβλημα εξάρτησης, με νευροβιολογικές και ψυχολογικές συνιστώσες».

Γιατί αρχίζουν;  Γιατί όμως αρχίζουν τα παιδιά το κάπνισμα; «οι παραστάσεις του περιβάλλοντος παίζουν κυρίαρχο ρόλο», απαντά o κ. Μπεχράκης. «Το κάπνισμα των γονέων είναι πολύ σημαντικό, όπως σημαντικός είναι και ο ρόλος των χώρων διασκέδασης. Η καφετέρια, το Ίντερνετ καφέ, οι χώροι νυκτερινής διασκέδασης των εφήβων, αλλά και οι τουαλέτες των σχολείων αποτελούν χώρους παραγωγής νέων καπνιστών».  Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η διαφήμιση, δηλαδή η ανεξέλεγκτη γιγαντοαφίσα. «Σε πρόσφατη ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Κρήτης (Κ. Βαρδαβάς και συνεργάτες) αποδεικνύεται ότι κάθε μαθητής της πόλης του Ηρακλείου εκτιθεται κατά μέσον όρο σε 108 γιγαντοαφίσες που διαφημίζουν τσιγάρο και κάπνισμα κατά την καθημερινή μετάβασή του από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα».

Επίλογος.  Το τσιγάρο σκοτώνει! Μιλάμε για το «τέλειο έγκλημα» εφόσον κανείς δεν μιλά για αυτό. Αν είχε προκαλέσει τέτοιου είδους καταστροφή κάποιος ιός, θα είχε ξεσηκωθεί αμέσως η κοινή γνώμη.  Η ανεπαρκής ενημέρωση για τους κινδύνους από το κάπνισμα, αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα. Πως να πείσεις τους εφήβους, όταν ορισμένοι από τους αξιοσέβαστους ενήλικες, τραβάνε «τζούρες» μπροστά τους;  Παρά τα πενήντα χρόνια αντικαπνοστικών εκστρατειών, η άριστη υγεία του καπνού μας αφήνει άναυδους. Μήπως δεν ακουλουθήσαμε τον σωστό δρόμο; Μήπως έπρεπε να αλλάξουμε τακτική, από το φως των πρόσφατων ερευνών στη βιολογία και στην τοξικολογία;

Ευχαριστίες, πηγές, μέλη και αποτελέσματα. Παρακάτω είναι οι πηγές για τις εικόνες και τα άρθρα που χρησιμοποιήθηκαν.  no.smoke.gr   Bestrong.org.gr     Η ιστορία του καπνίσματος: «Η τέχνη του να καπνίζεις χωρίς να πεθάνεις» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ Δρ. Τραν Κυ, Δρμ Ζαν, Μισέλ Γκίλμπερ, και Μισέλ Ντίντου.  Έφηβοι-κάπνισμα:  Εικόνα για ιστορία καπνίσματος: mcC1hdHRyaWIEc2xrA3J1cmw- /RV=2/RE= /RO=11/RU=http%3a%2f%2fworldfinesttobacco.blogspot.com%2f2013%2f0 1%2fhistory-of-tobacco.html/RK=0/RS=XZNVkeGuVmyrQ.S_v0S1Ft4wfho-

Αποτελέσματα και μέλη. Μοιράσαμε στους συμμαθητές μας 30 ερωτηματολόγια, με θέμα «Κάπνισμα και υγεία». Σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, παρατηρούμε ότι τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, πιστεύουν σε μεγαλύτερο ποσοστό στις καταστροφικές συνέπειες του καπνίσματος. Οι περισσότεροι όμως, (αγόρια και κορίτσια), ενώ γνωρίζουν, αδιαφορούν για τις συνέπειες του καπνού πάνω στην υγεία τους.

Η ομάδα των μαθητών που εργάστηκε για την παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας με θέμα «ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ». Είναι η παρακάτω: Νίκος. Ρομένα. Χρήστος. Δημήτρης. Στέλλα. Σταυρούλα. Δημήτρης. Βασίλης. Νατάσα. Ηλέκτρα. Θεοδώρα. Παύλος. Στέλλα. Σέλντης. Η υπεύθυνη καθηγήτρια Θώδη Σοφία.