Μάθημα: Σύγχρονα Θέματα Διδακτικής των Μαθηματικών Διδάσκων: Χ. Λεμονίδης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Αφήγηση και ιστορίες ως εργαλείο διδασκαλίας Θεοφανίδου Χριστίνα, ΑΕΜ: 435

1. Alterio, M. (2003). Using storytelling to enhance student learning. The Higher Education Academy. 2

Γιατί; 3 Πριν ακόμα κατανοήσουμε αυτά που ξέρουμε, νιώθουμε και σκεφτόμαστε, μάθαμε να δίνουμε νόημα στον κόσμο μέσα από τις ιστορίες. Δε θεωρούνταν αναπόσπαστο κομμάτι της διδασκαλίας Ήταν ελαφριά, ήπια και όχι πραγματικό εργαλείο Περιορισμένη εστίαση σε: μεταφορά πληροφοριών, έκφραση απόψεων και εμπειριών, διασκέδαση, επικοινωνία Παλαιότερα Αφήγηση ιστοριών: δημιουργική ικανότητα μάθησης Ενισχύει τη συνεργασία και εκτιμά τα συναισθήματα Συνδέει τη θεωρία με την πράξη, κινητοποιεί δεξιότητες κριτικής σκέψης, αποκαλύπτει πολλαπλές προοπτικές Δίνει νόημα στην εμπειρία, ενισχύει τον αυτοέλεγχο, δημιουργεί νέες γνώσεις Πρόσφατα Αφήγηση ιστοριών-Storytelling:

Προκλήσεις 4  Το να μάθουν μέσα από τον αναστοχασμό και την εμπειρία προκαλεί ηθικά ζητήματα.  Εκπαιδευτικοί και μαθητές πρέπει να εξετάσουν ποιες μορφές στήριξης απαιτούνται πριν ξεκινήσουν τις δραστηριότητες αφήγησης. Δημιουργία μιας κουλτούρας αφήγησης ιστοριών Πώς;  Ο τρόπος που ο εκπαιδευτικός προωθεί την αφήγηση, επηρεάζει τη στάση των μαθητών προς αυτή και προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις.  Ερωτήματα: 1.Είναι η αφήγηση ο πιο συναρπαστικός και αξέχαστος τρόπος για τους συγκεκριμένους μαθητές και το συγκεκριμένο θέμα; 2.Τι ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών, σε ποια μαθησιακά αποτελέσματα στοχεύουμε και πώς θα αξιολογηθούν; 3. Ποιες μορφές στήριξης απαιτούνται και πως θα αντιμετωπιστούν θέματα εμπιστευτικότητας και ανωνυμίας; Υποστήριξη: εκπαιδευμένοι σύμβουλοι. Εμπιστευτικότητα και ανωνυμία: προστασία βασικών παραγόντων της ιστορίας.

2 τύποι ιστοριών… 5 Αυθόρμητες: προκύπτουν αμέσως μετά από ένα σημαντικό, αστείο ή απογοητευτικό γεγονός. Προκαθορισμένες: τις έχουν ήδη σκεφτεί κατά κάποιο τρόπο και παραμένουν άλυτες και ενδιαφέρουσες. Ποιες μέθοδοι;  Ατομική διαδικασία (1 αφηγητής + 1 ακροατής) → σε βάθος εξερεύνηση των εμπειριών  Συνεργατική διαδικασία → παρέχει εύρος μέσα από πολλαπλές προοπτικές και οπτικές γωνίες  Αναστοχαστικός διάλογος

Γιατί αναστοχαστικά; 6  Όταν επεξεργάζονται τις ιστορίες τους αναστοχαστικά, δημιουργούν δυνατότητες για αλλαγή στον εαυτό τους και στους γύρω τους.  Ο αναστοχαστικός διάλογος ενισχύεται όταν εστιάζει σε βιωματικές εμπειρίες, οικεία πλαίσια και πραγματικά συναισθήματα.  Η αφήγηση ιστοριών «φιλοξενεί» την ενσωμάτωση αυτών των πτυχών και βοηθά τους μαθητές να δουν τις εμπειρίες τους από εναλλακτικές οπτικές γωνίες. Προκύπτει νόημα μέσα από τις εμπειρίες Ευκαιρίες για αναστοχαστικό διάλογο Ενισχύεται το συνεργατικό πνεύμα Συμβάλλει στην οικοδόμηση της νέας γνώσης Πολιτισμικές και συναισθηματικές πραγματικότητες, αναγνωρίζονται και ενσωματώνονται στην αφήγηση Αναπτύσσονται δεξιότητες που τους επιτρέπουν: να συνδέουν υποκειμενικές και αντικειμενικές προοπτικές, να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα της εμπειρίας, να επιφέρουν αλλαγές Πλεονεκτήματα

2. Butcher, S. E. (2006). Narrative as a teaching strategy. Journal of Correctional Education,

8 Πώς επηρεάζει η αφήγηση ιστοριών (storytelling/narrative), ως στρατηγική διδασκαλίας, την εκπαίδευση ενηλίκων σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα; Wisconsin Department of Corrections  Μαθητές: άνδρες ηλικίας ετών.  Δεν είχαν ακούσει ιστορίες από τους γονείς τους.  Μέσω της εφαρμογής μιας νέας στρατηγικής, αναπτύσσεται ένα ευρύτερο πεδίο επιρροής της μάθησης, ώστε οι μαθητές να είναι έτοιμοι να χειριστούν θέματα καθημερινής ζωής και να επιλύσουν προβλήματα.  Σκοπός: να επεκταθούν οι γνώσεις των μαθητών μέσω της αφήγησης ιστοριών ως στρατηγική διδασκαλίας.

Η σημασία και ο ρόλος της αφήγησης (1/3) 9 Δημιουργία μιας κατάστασης μάθησης  Σκέψη πάνω σε διάφορες εμπειρίες  Επίλυση προβλημάτων  Ταύτιση με το θέμα και τον χαρακτήρα της ιστορίας Η αφήγηση ιστοριών, συνδέεται με τις πράξεις των ανθρώπων ή με γεγονότα που τους επηρεάζουν. Η σημασία του κάθε γεγονότος παράγεται από το ρόλο που παίζει σε όλο το επεισόδιο (Ellyatt, 2002 όπ. αναφ. Butcher, 2006). Η αφήγηση είναι ένας τρόπος να κατανοήσουμε την εμπειρία. Έχουμε ένα σημείο αναφοράς, ένα έδαφος να σταθούμε και να φανταστούμε τι είναι η εμπειρία. Εμπειρία είναι οι ιστορίες (Clandinin & Connelly, 2000 όπ. αναφ. Butcher, 2006).

10 Η σημασία και ο ρόλος της αφήγησης (2/3) Η αφήγηση ιστοριών συνδέει τις εμπειρίες των ανθρώπων, δίνοντας κάτι ολοκληρωμένο και με νόημα. Συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Μέσα από τις ιστορίες βιώνουμε τον πόνο, αναζητάμε δικαιοσύνη, κατανοούμε τους γύρω μας και τον εαυτό μας (Livo & Rietz, 1986 όπ. αναφ. Butcher, 2006). Οι ιστορίες μας βοηθούν να δώσουμε νόημα στον κόσμο και στην καθημερινότητά μας, να ξεχωρίσουμε το σημαντικό από το ασήμαντο, να συνδέσουμε τις εμπειρίες μας με αυτές των υπολοίπων (Ganzel, 1999 όπ. αναφ. Butcher, 2006). Ατομικά και κοινωνικά Τα πάντα στη ζωή είναι μια ιστορία. Οι ιστορίες μας βοηθούν να τοποθετήσουμε μαζί όλες τις εμπειρίες μας (Bruner, 2002 όπ. αναφ. Butcher, 2006).

11 Η σημασία και ο ρόλος της αφήγησης (3/3)  Δημιουργεί ένα ευαίσθητο και μη απειλητικό περιβάλλον μάθησης.  Βοηθά να μάθουμε για τον εαυτό μας, για τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων (γιατί το έκανε και ποιες οι επιπτώσεις).  Επηρεάζει την αυτοεκτίμηση του ατόμου (κατανοεί τα λάθη του και δεν τα επαναλαμβάνει).  Προσφέρει περιπέτεια, φαντασία, ελπίδα, επικοινωνία, μαθήματα ζωής. Η αφήγηση ιστοριών: Κονστρουκτιβισμός: η γλώσσα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη νοητική ανάπτυξη.  Δε μαθαίνουμε ανεξάρτητα από τη ζωή και τις εμπειρίες μας.  Οι ιστορίες μας βοηθούν να συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν αλλά και να προετοιμαστούμε για το μέλλον.

Αποτελέσματα (1/2) 12 Σχέση εκπαιδευτικού και μαθητών:  Αποτελεσματικός τρόπος για να διδάξουν και να αντλήσουν πληροφορίες.  Υπάρχουν κοινές εμπειρίες ζωής.  Αισθήματα εμπιστοσύνης και συμπάθειας.  Ζωντάνια, διασκέδαση, κίνητρο για μάθηση. Οι εμπειρίες των μαθητών:  Αναλαμβάνουν την ευθύνη της συμπεριφοράς και των πράξεών τους.  Οδηγούνται στην αλλαγή και τη δημιουργικότητα.  Σκέφτονται εναλλακτικά για την επίλυση προβλημάτων.  Βλέπουν τις καταστάσεις από ποικίλες οπτικές γωνίες. Οι προοπτικές των μαθητών:  Κριτική σκέψη, ηθική ανάπτυξη, ενίσχυση λεκτικής επικοινωνίας.  Επίκληση στο συναίσθημα.  Εφαρμογή αντιλήψεων και ιδεών στη ζωή τους.

13 Αποτελέσματα (2/2) Οι μαθητές: Οι εκπαιδευτικοί:  Αισθήματα εμπιστοσύνης και συμπάθειας μεταξύ τους.  Βελτίωση κοινωνικών δεξιοτήτων.  Αναγνωρίζουν τη σημασία της βοήθειας από τους άλλους.  Σημαντικό να μιλάνε στον εαυτό τους.  Απαραίτητο να γνωρίζουν το υπόβαθρο των μαθητών.  Σημαντικός ο ρόλος της ενθάρρυνσης.  Ανάπτυξη ευέλικτου προγράμματος σπουδών που βασίζεται στους μαθητές.

14 3. Szurmak, J., & Thuna, M. (2013). Tell me a story: The use of narrative as a tool for instruction. Indianapolis, IN,

15 Η δύναμη της αφήγησης (narrative) Κατάλληλη προσέγγιση και διδακτικό εργαλείο για την κινητοποίηση, τη βελτίωση της ενασχόλησης και της μάθησης. Η δύναμή της Αξιοποιεί στρατηγικές που ο εγκέφαλος ήδη χρησιμοποιεί για να μάθει Λεπτομέρειες και γενική εικόνα ταυτόχρονα και ασυναίσθητα Αποκτούν πληροφορίες για το παρόν και το μέλλον Ενεργοποιεί το συναίσθημα

16 Narrative VS Story Ιστορία: Χρονική ακολουθία των γεγονότων Γραμμική φύση Αφήγηση: Αναπαράσταση ενός ή μιας σειράς γεγονότων Τυχαία σειρά γεγονότων, χρονολογικά μπερδεμένων Ίδια η ιστορία αλλά η διαφορετική ακολουθία των γεγονότων δημιουργεί διαφορετικές εμπειρίες. (Abbott, 2008) έμφαση στην πλοκήΑφήγηση Εννοιολογικό σχήμα μέσω του οποίου τα μεμονωμένα γεγονότα σχετίζονται μεταξύ τους και αποκτούν νόημα σε ένα κοινό πλαίσιο. (Polkinghorne, 1995) Ιστορία: Θέτει προβλήματα, πιθανές λύσεις, επακόλουθα. Ιστορία: Θέτει προβλήματα, πιθανές λύσεις, επακόλουθα. Αφήγηση: Θέτει μια διαδρομή, από το πρόβλημα προς τη λύση, με εμπλοκή στην πραγματικότητα και δίνοντας νόημα στον κόσμο. Αφήγηση: Θέτει μια διαδρομή, από το πρόβλημα προς τη λύση, με εμπλοκή στην πραγματικότητα και δίνοντας νόημα στον κόσμο.

17 Προοπτικές για τη μάθηση (1/3) ΚονστρουκτιβισμόςMind-Brain-Education (MBE)Αφήγηση Κονστρουκτιβισμός:  Δε βασίζονταν στις νευρολογικές παρατηρήσεις του εγκεφάλου.  Piaget and others: μάθηση μέσω αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον σε μια διαδικασία συνεχούς κατασκευής.  3 στοιχεία: αλληλεπίδραση, συνεχής και επαναληπτική διαδικασία, αλλαγή. Αλλαγή Αλληλεπίδραση με τον κόσμο Εμπειρία Μάθηση

18 Προοπτικές για τη μάθηση (2/3) Mind-Brain-Education (MBE):  Παιδαγωγική(Education)-Ψυχολογία(Mind)-Κλινική Νευροεπιστήμη(Brain).  Έρευνα για τη νευροφυσιολογική βάση της μάθησης και μελέτη των δραστηριοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου.  Ενδιαφέρονται για το πώς οι νευρικές διαδικασίες στον εγκέφαλο μεταφράζονται σε συμπεριφορές που οδηγούν στη μάθηση. Ορισμός της MBE για τη μάθηση : Η μάθηση λαμβάνει χώρα στο μυαλό, από ψυχολογική πλευρά και στον εγκέφαλο, από νευρολογική. Η μάθηση ξεκινά στον εγκέφαλο και παρακινείται από διάφορες διαδικασίες, όπως εσωτερικές διαδικασίες σκέψης, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φυσιολογικές και μετρήσιμες αλλαγές στα νευρικά δίκτυα αλλά και σε άλλα μέρη του σώματος. Ορισμός της MBE για τη μάθηση : Η μάθηση λαμβάνει χώρα στο μυαλό, από ψυχολογική πλευρά και στον εγκέφαλο, από νευρολογική. Η μάθηση ξεκινά στον εγκέφαλο και παρακινείται από διάφορες διαδικασίες, όπως εσωτερικές διαδικασίες σκέψης, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φυσιολογικές και μετρήσιμες αλλαγές στα νευρικά δίκτυα αλλά και σε άλλα μέρη του σώματος. Αντίληψη Μάθηση Γνώση Συναίσθημα Στον πυρήνα: νευρικές διαδικασίες που οδηγούν σε αλλαγές στον εγκέφαλο.

19 Προοπτικές για τη μάθηση (3/3) Αφήγηση: Η διαδικασία της αφήγησης ταιριάζει με τον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις νέες εμπειρίες:  Συναισθήματα και αναζήτηση νοήματος.  Εγκέφαλος: μαθαίνει όταν τα γεγονότα ενσωματώνονται, σε φυσικά πλαίσια, με πρακτικά παραδείγματα.  Αφήγηση: δημιουργεί ένα πλαίσιο για τα γεγονότα μιας ιστορίας και ένα πεδίο για την ενσωμάτωση πληροφοριών-εμπειριών. Αφήγηση: εστιάζει σε ένα γεγονός, επικεντρώνεται σε μια πληροφορία, ο μαθητής κινείται μέσα και έξω από το χρονοδιάγραμμα της ιστορίας. Αντικατοπτρίζει Εγκέφαλος: ικανότητα να κωδικοποιεί τη νέα μάθηση τόσο σε λεπτομέρειες όσο και σε ευρύτερα επεισόδια, αντιλαμβάνεται το σύνολο και τα συστατικά του μέρη ταυτόχρονα.  Αφήγηση: βοηθά τον εγκέφαλο να βρει μονοπάτια και δημιουργεί χώρο για αναστοχασμό και μεταγνώση. Συναίσθημα Πλαίσιο + Παραδείγματα Μονοπάτι Πληροφορίες + Λεπτομέρειες

20 Συμπερασματικά…  Η αφήγηση είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης.  Η δύναμή της βρίσκεται στο γεγονός ότι αξιοποιεί τις στρατηγικές που ο εγκέφαλος ήδη χρησιμοποιεί για τη μάθηση.  Η χρήση της επιτρέπει στους μαθητές να παίξουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Κάνει το αφηρημένο πιο συγκεκριμένο Δημιουργεί ένα πλαίσιο για τους μαθητές, ώστε να ενσωματώσουν τις νέες γνώσεις Δημιουργεί στους μαθητές άμεσες συναισθηματικές εμπειρίες, με αποτέλεσμα να θυμούνται Σημαντικά στοιχεία της αφήγησης

Βιβλιογραφία 21  Abbott, H. P. (2008). The Cambridge introduction to narrative: Cambridge University Press.  Alterio, M. (2003). Using storytelling to enhance student learning. The Higher Education Academy.  Butcher, S. E. (2006). Narrative as a teaching strategy. Journal of Correctional Education,  Polkinghorne, D. E. (1995). Narrative configuration in qualitative analysis. International journal of qualitative studies in education, 8(1),  Szurmak, J., & Thuna, M. (2013). Tell me a story: The use of narrative as a tool for instruction. Indianapolis, IN,