Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Θεωρία Αποφάσεων

Βασικές έννοιες 2

Απόφαση  Όλες οι ενέργειες που πραγματοποιούνται από έναν ή περισσότερους ανθρώπους με στόχο την επιλογή ενός τρόπου δράσης μέσα από ένα σύνολο εναλλακτικών επιλογών.  Οι ενέργειες που μπορεί να περιλαμβάνουν σκέψεις, αξιολογήσεις, κρίσεις, κτλ.  Ο αποφασίζων έχει τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ τουλάχιστον δύο εναλλακτικών δράσεων 3

Λήψη Αποφάσεων  Διαδικασία με στόχο:  την αξιολόγηση των επιπτώσεων όλων των εναλλακτικών επιλογών  τη σύνθεση και σύγκλιση των απαιτήσεων όλων των εμπλεκομένων  την εύρεση κοινά αποδεκτής λύσης 4

Ανάλυση Αποφάσεων  Ορθολογική προσέγγιση  Χρήση μοντέλων απόφασης  Επιλογή βέλτιστης ενέργειας με κριτήριο τα αναμενόμενα αποτελέσματα (payoffs) 5

Κριτήρια και Στόχοι  Κριτήρια: Οι απαιτήσεις που πρέπει να διαθέτει η κάθε εναλλακτική λύση  Στόχοι:  Τι θέλω να επιτύχω;  Σαφής διαχωρισμός στόχου και επιλογών δράσης  Ο προσδιορισμός στόχων είναι απαραίτητος στην ανάλυση αποφάσεων 6

Προτιμήσεις  Προσωπικά χαρακτηριστικά του αποφασίζοντα που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο «βλέπει» και αξιολογεί τις εναλλακτικές επιλογές και τα αποτελέσματά τους.  Παραδείγματα:  Ροπή προς τον κίνδυνο  Τάση υπακοής σε κανόνες, κτλ. 7

Ποιότητα απόφασης  Καλές αποφάσεις: Οι αποφάσεις που οδήγησαν σε καλό αποτέλεσμα;  ΛΑΘΟΣ!  Αποφάσεις που βασίζονται στις διαθέσιμες πληροφορίες και είναι συμβατές με τις προτιμήσεις του αποφασίζοντα 8

Ορθολογική Λήψη Αποφάσεων  Συστηματική ανάλυση ενός προβλήματος, η οποία βασιζόμενη στις διαθέσιμες πληροφορίες και γνώσεις, ακολουθεί σαφείς και ξεκάθαρους κανόνες για την επιλογή μίας δράσης  Περιλαμβάνουν μία γνωσιακή διαδικασία 9

Ορθολογική Λήψη Αποφάσεων 1.Καθορισμός προβλήματος 2.Καθορισμός κριτηρίων απόφασης 3.Απόδοση βαρών στα κριτήρια 4.Δημιουργία εναλλακτικών επιλογών 5.Εκτίμηση του αποτελέσματος κάθε εναλλακτικής 6.Υπολογισμός βέλτιστης απόφασης 10

Προϋποθέσεις Ορθολογικής Λήψης Αποφάσεωνς  Καθαρότητα προβλήματος  Γνωστές επιλογές: ο αποφασίζων πρέπει να έχει μπορεί να γνωρίζει τα κριτήρια και επιλογές  Καθαρές προτιμήσεις: πρέπει να μπορούν να αποδοθούν βάρη στα κριτήρια ώστε να ταξινομηθούν οι εναλλακτικές επιλογές  Σταθερές προτιμήσεις: τα κριτήρια και τα βάρη τους να παραμένουν σταθερά στη διάρκεια της λήψης απόφασης  Πλήρης πληροφόρηση  Μεγιστοποίηση αποτελέσματος 11

Ένα μοντέλο ορθολογικής λήψης αποφάσεων [2] 12

Ένα μοντέλο ορθολογικής λήψης αποφάσεων [2] 13

Είδη Αποφάσεων 14

Ανάλογα με το βαθμό δόμησης ΕίδοςΠεριγραφήΥποστηρίζεται από Δομημένες αποφάσεις (structured) Πάντοτε ίδια διαδικασία λήψης της απόφασης Μαθηματικά εκφράσεις και συναρτήσεις Δυνατότητα πλήρους αυτοματοποίησης Σαφώς καθορισμένο αντικείμενο απόφασης Καθορισμένα δεδομένα εισόδου και είδος αποτελεσμάτων Ημιδομημένες (semi structured) Κάποια στοιχεία της διαδικασίας είναι σαφώς καθορισμένα και κάποια άλλα όχι Ανθρώπινη λήψη αποφάσεων υποστηριζόμενη από υπολογιστές Αδόμητες (unstructured) Διαφορετική διαδικασία λήψης απόφασης κάθε φορά Ανθρώπινη λήψη αποφάσεων λιγότερο υποστηριζόμενη από υπολογιστές Τα δεδομένα εισόδου και είδος αποτελεσμάτων δεν είναι καθορισμένα 15

Ανάλογα με το Επίπεδο Οργάνωσης  Στρατηγικού σχεδιασμού  Μακροχρόνιες που αφορούν το μέλλον και την υπόσταση της επιχείρησης (π.χ. επέκταση αγοράς σε άλλη χώρα;)  Κατανομής πόρων  Τακτικού ή Διοικητικού σχεδιασμού  Αποδοτικής διαχείρισης πόρων για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων (παραγγελία ενός έτοιμου προϊόντος λογισμικού ή αγορά εξειδικευμένου;)  Λειτουργικού σχεδιασμού  Καθημερινές (π.χ. παραγγελία πρώτων υλών)  Επίλυσης λειτουργικών προβλημάτων 16

Ανάλογα με τις Επιχειρησιακές Δραστηριότητες  Κατανομής πόρων  Διανομής/Μεταφοράς προϊόντων  Προγραμματισμού εργασιών  Πρόβλεψης απαιτήσεων/πόρων  Υποστήριξης και βελτίωσης διοικητικών διαδικασιών  Ανάλυσης κινδύνου 17

Ανάλογα με το Βαθμό Βεβαιότητας  Αποφάσεις υπό βεβαιότητα  Ο αποφασίζων γνωρίζει το αποτέλεσμα κάθε εναλλακτικής επιλογής  Αποφάσεις υπό αβεβαιότητα  Περισσότερα από ένα αποτελέσματα για κάθε εναλλακτική επιλογή, χωρίς να είναι γνωστές οι πιθανότητές τους  Αποφάσεις υπό κίνδυνο  Περισσότερα από ένα αποτελέσματα για κάθε εναλλακτική επιλογή, με γνωστές πιθανότητες 18

Ανάλογα με το Βαθμό Εξάρτησης  Εξαρτώμενες  Αποφάσεις που δε μπορεί να ληφθούν ανεξάρτητα από αποφάσεις που λαμβάνονται σε άλλα τμήματα της επιχείρησης  Ανεξάρτητες  Αποφάσεις που μπορεί να ληφθούν ανεξάρτητα από αποφάσεις που λαμβάνονται σε άλλα τμήματα της επιχείρησης 19

Πλαίσιο Υποστήριξης Αποφάσεων 20 ΑποφάσειςΛειτουργικό επίπεδο Διοικητικό επίπεδοΣτρατηγικό επίπεδο Υποστήριξη από ΔομημένεςΈλεγχος αποθεμάτων Βραχυπρόθεσμες προβλέψεις, ανάλυση προϋπολογισμού Τόπος εγκατάστασης εργοστασίων και αποθηκών MIS, μοντέλα διοικητικής επιστήμης Ημι- δομημένες Προγραμματισμός παραγωγής Προετοιμασία προϋπολογισμού Σχεδίαση νέων προϊόντων DSS ΔομημένεςΔιαχείριση χρηματικών πόρων, αγορά λογισμικού Διαπραγματεύσεις για την αγορά λογισμικού Προγραμματισμός έρευνας και ανάπτυξης, ανάπτυξη νέων τεχνολογιών DSS, Έμπειρα συστήματα Υποστήριξη από: MIS, μοντέλα διοικητικής επιστήμης Mοντέλα διοικητικής επιστήμης, DSS, Έμπειρα συστήματα EIS, Έμπειρα συστήματα

Διαδικασία Λήψης Απόφασης 21

Διαδικασία λήψης απόφασης A.Νοητική Φάση ή Φάση Διερεύνησης B.Φάση Σχεδιασμού C.Φάση Επιλογής D.Φάση Ολοκλήρωσης 22

Νοητική Φάση  Εντοπισμός επιχειρηματικών στόχων – Μεγιστοποίηση κέρδους – Ελαχιστοποίηση κόστους – Βελτίωση παραγωγικότητας – Μεγιστοποίηση μεριδίου αγοράς  Καταγραφή σημείων αποφάσεων  Ταξινόμηση αποφάσεων  Συλλογή δεδομένων – Συνεντεύξεις – Focus Groups – Δημοσκοπήσεις 23

Φάση Σχεδιασμού  Διαμόρφωση επιλογή μοντέλου  Εικονικά  Αναλογικά  Μαθηματικά  Καθορισμός εναλλακτικών επιλογών και υπολογισμός αποτελεσμάτων καθενός  Καθορισμός κριτήριων  Πρόβλεψη και τρόπος μέτρησης αποτελεσμάτων  Σενάρια 24

Φάση Επιλογής  Επίλυση μοντέλου - Τεχνικές επίλυσης  Ευρεστικές τεχνικές  Τεχνικές βελτιστοποίησης  Τεχνικές προσομοίωσης  Ανάλυση ευαισθησίας  Επιλογή ενέργειας  Σχεδίαση υλοποίησης 25

Φάση Ολοκλήρωσης  Εφαρμογής π ροτεινόμενης λύσης  Έλεγχος α π οτελεσμάτων  Εξέταση αιτιών α π όκλισης α π ό π ροβλέψεις  Ενδεχόμενη ε π αναφορά στην Φάση Α 26

Φάση Ολοκλήρωσης  Αξιολόγηση της απόφασης και της διαδικασίας λήψης απόφασης  Αποδοτικότητα απόφασης (efficiency: doing the “thing” right), βαθμός στον οποίο γίνεται αποδοτική χρήση των διαθέσιμων πόρων για την επίτευξη των στόχων.  Αποτελεσματικότητα μιας απόφασης (effectiveness: doing the “right” thing), βαθμός στον οποίο επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχουν τεθεί. 27

Χρησιμότητα (utility)  Προσωπικότητα και αξίες του αποφασίζοντα  Η υλοποίηση μίας ενέργειας αποφέρει διαφορετική ωφέλεια (value) σε διαφορετικά άτομα  Ο ρόλος της χρονικής στιγμής  Συναρτήσεις χρησιμότητας  Προσδωκόμενη χρησιμότητα 28

Σύνοψη  Υπάρχουν διαφορετικά είδη αποφάσεων, με διάφορες ταξινομήσεις  Τα ΣΥΑ υποστηρίζουν αποφάσεις:  ημιδομημένες και αδόμητες  διοικητικού επιπέδου  σχετικά με την κατάλληλη χρήση πόρων 29

30 Βιβλιογραφία [1] Ματσατσίνης N. (2010), Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων, Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών [2] BULGURCU B, CAVUSOGLU H and BENBASAT I (2010) Information Security Policy Compliance: An Empirical Study of Rationality-Based Beliefs and Information Security Awareness, MIS Quarterly, 34(3),