Εργάστηκε η μαθήτρια: Μπουσμαλή Άννα Μπουσμαλή Άννα

 «Θα γίνει κι εδώ πόλεμος, Άγγελε;» ρωτάει ανήσυχος ο δωδεκάχρονος Αλέξανδρος τον μεγάλο του αδελφό, που έχει κλείσει τα δεκαέξι και σίγουρα θα ξέρει να του απαντήσει. Πριν προλάβει να πει τη γνώμη του ο Άγγελος, την απάντηση τη δίνουν τα ίδια τα γεγονότα: Την ίδια μέρα ο πόλεμος –ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος– φτάνει και στον τόπο τους. Οι κάτοικοι της πόλης όπου ζουν τα δυο αδέρφια αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ν’ αναζητήσουν καταφύγιο σε άλλα μέρη. Η οικογένεια των δύο παιδιών καταφέρνει με κόπο ν’ ανέβει στο τελευταίο τρένο που φεύγει με τους κατατρεγμένους. Όμως ο Αλέξανδρος κάνει μια τρέλα: ο αγαπημένος του γάτος, που τον είχε πάρει κρυφά σ’ ένα καλαθάκι, του ξεφεύγει, πηδάει από το παράθυρο κι ο μικρός, μ’ ένα επικίνδυνο σάλτο, τρέχει πίσω του να τον πιάσει. Η αμαξοστοιχία με τους δικούς του συνεχίζει τον δρόμο της…

Εικόνα δύο αδερφώνΕικόνα από τον Α΄ Παγκ. πόλεμο

 Βλέποντας μέσα στο βαγόνι την απελπισία της μητέρας του, ο Άγγελος δεν μένει άπραγος. Της υπόσχεται να της φέρει πίσω τον μικρό του αδελφό με κάποιο άλλο μέσο. Και, με κίνδυνο της ζωής του, βγαίνει κι αυτός από το τελευταίο τρένο. Τον Αλέξανδρο τον βρίσκει σύντομα ο Άγγελος, ωστόσο «άλλο μέσο» δεν υπάρχει για να φύγουν. Έτσι τα δυο αδέλφια μένουν εγκλωβισμένα στην περιοχή του εχθρού. Και καταφεύγουν σε στενούς συγγενείς που δεν κατάφεραν να φύγουν. Ένα βράδυ παρουσιάζεται μια καλή ευκαιρία για να περάσουν οι δυο τους κρυφά τις γραμμές του εχθρού. Όλα είναι έτοιμα, όμως την τελευταία στιγμή τα σχέδια ανατρέπονται. Ο μικρός τους εξάδελφος βρίσκεται σε κίνδυνο και ο Άγγελος είναι ο μόνος που μπορεί να βοηθήσει. Το θεωρεί χρέος του λοιπόν να μείνει. Και η ευκαιρία χάνεται.

 Πριν περάσει πολύς καιρός, νέες περιπέτειες αρχίζουν. Τα δυο αδέλφια χωρίζονται. Μαζί με χιλιάδες συμπατριώτες του, ο Άγγελος οδηγείται όμηρος στη γη του εχθρού, για καταναγκαστική εργασία. Στην εξαντλητική πορεία προς την ξένη χώρα, αλλά και στο στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου φτάνουν και μένουν για μήνες οι όμηροι, ο Άγγελος, αγωνιώντας για την τύχη του μικρού του αδελφού, νιώθει να τον ξαναβρίσκει στο πρόσωπο κάθε παιδιού που χρειάζεται βοήθεια. Στέκεται συμπαραστάτης σε όποιον μικρότερό του έχει ανάγκη – συγγενή, συμπολίτη, συμπατριώτη, σύμμαχο, ή ακόμα και παιδί του εχθρού. Ο ανθρώπινος πόνος, που τον ζει από πολύ κοντά, και οι φοβερές δοκιμασίες που βιώνει τον κάνουν να αισθάνεται κοινή την ανθρώπινη μοίρα και αποτρόπαιο τον παραλογισμό του πολέμου. Παρ’ όλα τα δεινά που υφίσταται, σφίγγει τα δόντια και αγωνίζεται. Βοηθώντας τους γύρω του, παλεύει ταυτόχρονα να επιζήσει και να βρει τρόπο να εκπληρώσει την υπόσχεση που είχε δώσει στη μάνα του: να της πάει πίσω τον Αλέξανδρο…

 2. Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας του λογοτεχνικού έργου;  Ο κεντρικός ήρωας του λογοτεχνικού αυτού έργου είναι ο μικρός αδελφός του Άγγελου, Αλέξανδρος.  2. Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας του λογοτεχνικού έργου;  Ο κεντρικός ήρωας του λογοτεχνικού αυτού έργου είναι ο μικρός αδελφός του Άγγελου, Αλέξανδρος.  3. Σε ποιά εποχή εκτυλίσσονται τα γεγονότα που μας περιγράφει το έργο; Ποιες χώρες ήταν σύμμαχος με τις Κεντρικές Δυνάμεις (Τριπλή Συμμαχία) και ποιες με την Αντάντ (Τριπλή Συνεννόηση) σύμφωνα με όσα αναφέρονται μέσα στο βιβλίο;  Οι ήρωες του βιβλίου βρίσκονταν στο 1916, σε ένα χωριό των Σερρών. Η Ελλάδα έχει μόλις μπει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

 Τα άτομα που αποτελούν την οικογένεια του μικρού Αλέξανδρου είναι: Ο Αλέξανδρος, ο Άγγελος και η μητέρα τους.  Άγγελος Ο δεκαεφτάχρονος πρωταγωνιστής βιώνει τα φοβερά δεινά και τις συνέπειες του πολέμου αντιμετωπίζοντας με θάρρος και καρτερία τις αντιξοότητες, καθώς και με αίσθημα βαθύτατου ανθρωπισμού τους συνανθρώπους του που υποφέρουν. Η φρίκη που ζει τον ωριμάζει, του δίνει τη δυνατότητα να δει και να καταλάβει τον παραλογισμό του πολέμου ως λύση στις διαφορές.  Αλέξανδρος Ο δωδεκάχρονος ανυπάκουος και ριψοκίνδυνος, αλλά ταυτόχρονα ευαίσθητος και ενθουσιώδης αδελφός του Άγγελου, αποδεικνύεται ικανός για ηρωισμούς αλλά και για επιπολαιότητες συνηθισμένες σε παιδιά της ηλικίας του. Ο πόλεμος και τα δεινά που θα ζήσει τον ωριμάζουν και τον ετοιμάζουν για «μάχες» ειρηνικές των εθνών.  Μητέρα Απελπισμένη για την φυγή του παιδιού της Αλέξανδρου αλλά και φοβισμένη για το που βρίσκεται ο Άγγελος και αν βρήκε τον Αλέξανδρο.

 Η οικογένεια του Αλέξανδρου και του Άγγελου, επειδή εκεί που έμεναν γινόταν πόλεμος, αποφάσισε να φύγει. Καταφέρνει με κόπο ν’ ανέβει στο τελευταίο τρένο που φεύγει με τους κατατρεγμένους. Όμως ο Αλέξανδρος κάνει μια τρέλα: ο αγαπημένος του γάτος, που τον είχε πάρει κρυφά σ’ ένα καλαθάκι, του ξεφεύγει, πηδάει από το παράθυρο κι ο μικρός, μ’ ένα επικίνδυνο σάλτο, τρέχει πίσω του να τον πιάσει. Η αμαξοστοιχία με τους δικούς του συνεχίζει τον δρόμο της… Βλέποντας μέσα στο βαγόνι την απελπισία της μητέρας του, ο Άγγελος δε μένει άπραγος. Της υπόσχεται να της φέρει πίσω τον μικρό του αδελφό με κάποιο άλλο μέσο. Και, με κίνδυνο της ζωής του, βγαίνει κι αυτός από το τελευταίο τρένο.

 Ο Άγγελος βρίσκει σύντομα τον Αλέξανδρο, αλλά άλλο μέσο για να φύγουν δεν υπάρχει. Έτσι τα δύο αδέλφια μένουν εγκλωβισμένα στην περιοχή του εχθρού. Τα παιδιά τελικά βρήκαν μέσο για να φύγουν, όμως την τελευταία στιγμή μαθαίνουν ότι ο μικρός τους εξάδελφος βρίσκεται σε κίνδυνο και ο μόνος που μπορεί να βοηθήσει είναι αυτός(ο Άγγελος) και το θεωρεί χρέος του να μείνει. Η ευκαιρία λοιπόν, χάθηκε. Τα δύο αδέλφια χάνονται πάλι, αλλά μετά από τρείς μέρες ο Άγγελος ξανά βρίσκει τον μικρό του αδελφό.

 10. Γιατί ο Αλέξανδρος πήρε παράσημο; Το είχε πληροφορηθεί η οικογένειά του;  Ο Αλέξανδρος πήρε παράσημο γιατί: έφυγε από το τρένο για να σώσει τον αγαπημένο του μικρότερο αδελφό Αλέξανδρο για να τον σώσει, ο οποίος είχε κάνει το ίδιο πριν για να βρει το γάτο του…, -χωρίς να το καταλάβουν οι γονείς του!  14. Ποιο είναι το μήνυμα του βιβλίου;  Το μήνυμα που μας δίνει το βιβλίο «Ο μικρός αδελφός» είναι ότι δεν πρέπει να απομακρυνόμαστε από τους γονείς μας, γιατί υπάρχουν κίνδυνοι. Έτσι και ο μικρός Αλέξανδρος δεν έπρεπε να φύγει από το τρένο, διότι μπορεί να σκοτωνόταν στον πόλεμο.  15. Γλώσσα-ύφος.  Γλώσσα λιτή-ύφος απλό.

 Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην καρδιά της Αθήνας, στα Εξάρχεια. Τα παιδικά μου χρόνια σφραγίστηκαν από την απανθρωπιά της Κατοχής και τη φρίκη του Εμφυλίου. Η εφηβεία μου σκιάστηκε από τη δύσκολη εποχή που ακολούθησε. Σπούδασα μουσική, ξένες γλώσσες και αγγλική λογοτεχνία, ενώ παράλληλα εργαζόμουν για τον βιοπορισμό μου, από τα 19 μου χρόνια: Πρώτα, για λίγους μήνες, στο κλιμάκιο της 20 th Century Fox που ήρθε στην Ελλάδα για να γυρίσει την ταινία «Το παιδί και το δελφίνι». Έπειτα, για ένα χρόνο, στα γραφεία της εταιρείας επικαίρων Fοx MονieTone News στην Αθήνα. Και ύστερα, για τα επόμενα 27 χρόνια, στην Αποστολή Ελλάδος της ΙCEM, διεθνούς οργανισμού για την προστασία μεταναστών και προσφύγων. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες που απέκτησα από τη δουλειά μου εκεί, αλλά και οι όποιες δυσκολίες συνάντησα ήταν ένας ανεκτίμητος θησαυρός: Με όπλισαν με υπομονή, επιμονή και θάρρος για τη ζωή, ενώ η επαφή μου με ανθρώπους κατατρεγμένους ή θύματα πολεμικών συγκρούσεων και φυσικών καταστροφών μού τόνωσαν την έγνοια για τον συνάνθρωπο, τη λαχτάρα για ειρήνη και δικαιοσύνη και τη διάθεση για κοινωνική προσφορά.

 Παράλληλα με τη βιοποριστική μου δουλειά, η αγάπη μου για τη λογοτεχνία, η κλίση μου στο γράψιμο και η έγνοια μου για τα παιδιά και τους νέους με ώθησαν να γράψω βιβλία κυρίως για νεανικό αναγνωστικό κοινό. Το πρώτο μου βιβλίο εκδόθηκε το 1973 και ως σήμερα έχουν εκδοθεί περισσότεροι από 60 τίτλοι, στους οποίους περιλαμβάνονται έργα για εφήβους, βιβλία για μικρά παιδιά, και βιβλία θεωρητικά για την παιδική/εφηβική λογοτεχνία. Μερικά από τα έργα μου έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες (ιαπωνικά, κορεατικά, αγγλικά, αλβανικά). Η ανταπόκριση στο έργο μου από τα παιδιά και τους νέους, τα γράμματα και τα μηνύματά τους καθώς και οι ενδιαφέρουσες συζητήσεις μαζί τους, όταν επισκέπτομαι σχολεία, μού έδωσαν και μου δίνουν κουράγιο να συνεχίζω. Μεγάλη ενθάρρυνση και τιμή αποτέλεσαν και τα βραβεία που μου έχουν κατά καιρούς απονεμηθεί. Είναι: το Βραβείο Ουράνη από την Ακαδημία Αθηνών, δύο φορές το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου, δέκα ακόμη βραβεία παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας και τέσσερις τιμητικές πλακέτες από άλλους φορείς, καθώς και Τιμητικά Διπλώματα από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα και την ΙΒΒΥ. Εξαιρετική τιμή θεωρώ και την υποψηφιότητά μου για το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν το 1994 και το Σήμερα είναι 78 ετών.

 Πέρα από τη συγγραφή βιβλίων, η διάθεσή μου για κοινωνική προσφορά με οδήγησε στο Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People – ΙΒΒΥ για τους σκοπούς του οποίου εργάστηκα εθελοντικά –κυρίως μετά την πρόωρη συνταξιοδότησή μου– επί τριάντα συνεχή χρόνια, μετέχοντας στο Διοικητικό Συμβούλιο ως Γενική Γραμματέας, ως εκπρόσωπος της ΙΒΒΥ και, τα τελευταία οκτώ χρόνια της θητείας μου, ως Πρόεδρος. Το 2009 η Γενική Συνέλευση του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ με ανακήρυξε επίτιμη πρόεδρό του. Πρόσφερα επίσης εθελοντική εργασία για μία τετραετία στην Εκτελεστική Επιτροπή της ΙΒΒΥ, που εκλέγεται από τους εκπροσώπους των 70 χωρών μελών της Οργάνωσης αυτής, καθώς και ως Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής του Διεθνούς Βραβείου Φιλαναγνωσίας ΙΒΒΥ- Asahi. Το 2014 η ΙΒΒΥ με ανακήρυξε επίτιμο μέλος της. Επίσης, υπήρξα επί σειρά ετών άμισθη ανταποκρίτρια των διεθνών περιοδικών μελέτης και έρευνας της Νεανικής Λογοτεχνίας Phaedrus και Bookbird. Τέλος, εθελοντική εργασία πρόσφερα και προσφέρω, ως μέλος της ιδρυτικής ομάδας, στο περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους, που κυκλοφορεί από το 1986 και τα τελευταία χρόνια έχει ηλεκτρονική μορφή.