ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ JOSEPH TSENG, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΖΩΗ ΡΕΣΤΑ ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΑΙΟΣ η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων

Ερευνητικό κενό σχετικά με την επαγγελματοποίηση των διερμηνέων συνεδρίων στη χώρα Μελετήσαμε:  προηγούμενες έρευνες σχετικές με την κοινωνιολογία των επαγγελμάτων,  την κοινωνιολογία της μετάφρασης και της διερμηνείας,  την παιδαγωγική της διερμηνείας, και  τη θεωρία σύστασης προγραμμάτων σπουδών διερμηνείας.

Στόχοι της έρευνάς μας: α) να καταγράψουμε την προσφορά διερμηνέων συνεδρίων στην Ελλάδα και να ορίσουμε τον σύγχρονο απόφοιτο φοιτητή σπουδών διερμηνείας, β) να καταγράψουμε τη ζήτηση διερμηνέων συνεδρίων στη χώρα και να ορίσουμε τον διερμηνέα συνεδρίων που έχει ανάγκη η σύγχρονη αγορά, γ) να προτείνουμε τρόπους ώστε η προσφορά να προσανατολιστεί στη ζήτηση της αγοράς, και δ) να προτείνουμε μέσα τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επαγγελματοποίηση των διερμηνέων συνεδρίων στη χώρα.

Οι λόγοι για τους οποίους επιλέξαμε το ερευνητικό μοντέλο του Joseph Tseng:  οι έρευνές μας έχουν κοινούς στόχους (να καταγράψει και να βελτιώσει τη σχέση μεταξύ ζήτησης και προσφοράς διερμηνέων στη χώρα του, να μελετήσει τη διαδικασία και τις προοπτικές επαγγελματοποίησης των διερμηνέων και να προτείνει βελτιωτικές κινήσεις),  όταν οι έρευνές μας αρχίζουν να διεξάγονται, επικρατούν παρόμοιες συνθήκες (δεν υπάρχει καμία εθνική επαγγελματική ένωση διερμηνέων, δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για τη διερμηνεία και την επαγγελματική της εξέλιξη στη χώρα).

Το κοινωνιολογικό μοντέλο επαγγελματοποίησης του Tseng αποτελείται από τέσσερις φάσεις

Φάση I  Οι ασκούντες το επάγγελμα δεν μπορούν να αποτρέψουν τους «τρίτους» από το να εισέλθουν στην αγορά εργασίας τους,  Οι πελάτες και το κοινό δεν αντιλαμβάνονται το είδος και την ποιότητα των υπηρεσιών → σημασία έχει μόνο η τιμή → άνισος ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας. Αν οι ειδικευμένοι ασκούντες ενωθούν και πιέσουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας να υιοθετήσουν κοινά προγράμματα σπουδών, η απασχόληση των διερμηνέων θα αποκτήσει επίσημη ταυτότητα κατάρτισης. Σταδιακά, οι ασκούντες το επάγγελμα θα διακρίνονται, χονδρικά, σε ειδικευμένους, ανεπαρκώς ειδικευμένους και ανειδίκευτους.

Φάση ΙΙ  οι απόφοιτοι των σχολών που έχουν πλέον κοινά προγράμματα σπουδών, πέρα από τις κοινές δεξιότητες, μοιράζονται και μια κοινή νοοτροπία → συνοχή του κλάδου, ομοφωνία και αφοσίωση όσων ασκούν το επάγγελμα.  Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα προσαρμόζονται στις αλλαγές της αγοράς.  Σταδιακά δημιουργείται στους ασκούντες η ανάγκη σύστασης μιας επαγγελματικής ένωσης.

Φάση ΙΙΙ  Η επαγγελματική ένωση δημιουργεί έναν κώδικα δεοντολογίας → μειώνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ όσων ασκούν το επάγγελμα & το κοινό αποκτά εμπιστοσύνη στις υπηρεσίες τους και τις αμείβει αναλόγως.  Το ενημερωμένο, πλέον, κοινό μπορεί να ανατρέχει στην ένωση όποτε χρειάζεται τις εν λόγω υπηρεσίες και η ένωση μπορεί να προτείνει τους καταλληλότερα καταρτισμένους επαγγελματίες, καθώς επίσης να ενημερώσει τους πελάτες για τις απαραίτητες συνθήκες εργασίας.

Φάση IV o Η ένωση έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη της κοινωνίας και της πελατείας, o Κινήσεις δημοσίων σχέσεων και προβολής για να πείσει την κυβέρνηση να προστατεύσει επίσημα αυτόν τον επαγγελματικό χώρο → ψήφιση ενός νομοσχεδίου, το οποίο θα πιστοποιεί ως επίσημους επαγγελματίες όσους είναι μέλη της ένωσης → επαγγελματική αυτονομία στην αγορά, η οποία αποτελεί και τον τελικό στόχο της διαδικασίας επαγγελματοποίησης, σύμφωνα με το μοντέλο του Tseng.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ Προσφορά διερμηνέων συνεδρίων στην Ελλάδα Ανατρέξαμε στο Υπουργείο Παιδείας, στη ΓΓ Διά Βίου Μάθησης και στον ΕΟΠΠΕΠ. Το ερωτηματολόγιο διαμορφώθηκε σύμφωνα με την ταξινόμηση των επιστημονικών προσεγγίσεων της παιδαγωγικής της διερμηνείας του F. Pöchhacker (περίπου 50 ερωτήματα).

Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ Ζήτηση διερμηνέων συνεδρίων στην Ελλάδα Τα μεταφραστικά γραφεία τα οποία παρέχουν υπηρεσίες διερμηνείας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) τα καταγράψαμε μέσω του Χρυσού Οδηγού. Το ερωτηματολόγιο διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα κριτήρια επαγγελματοποίησης των διερμηνέων του Pöchhacker από τη θεωρία επαγγελματοποίησης του Erich Feldweg (περίπου 40 ερωτήματα).

Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ Επαγγελματικές ενώσεις για διερμηνείς συνεδρίων στην Ελλάδα Για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις επαγγελματικές ενώσεις για διερμηνείς συνεδρίων στη χώρα, αξιοποιήσαμε τα έγγραφα τα οποία αποστέλλονται από αυτές σε οποιονδήποτε επιθυμεί να εγγραφεί ως μέλος, καθώς επίσης και τις πληροφορίες οι οποίες διατίθενται στις επίσημες ιστοσελίδες των ενώσεων.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Προσφορά διερμηνέων συνεδρίων στην Ελλάδα Οι σχολές οι οποίες εντοπίστηκαν (με ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών) εκπαίδευσης διερμηνέων συνεδρίων (ακαδημαϊκό έτος ) είναι οι εξής:  Ειδίκευση Διερμηνείας, ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο,  ΔΠΜΣ Διερμηνείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο,  Master 1 & 2 in Conference Interpreting, City Unity College,  Διερμηνεία 1 & 2, Ελληνοαμερικανική Ένωση,  Diploma in Public Service Interpreting, Metaphrasis. Απαντήθηκαν συνολικά 4 από τα 5 ερωτηματολόγια (ποσοστό 80% του δείγματος).

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Στο πλαίσιο των σπουδών προβλέπεται η πρακτική άσκηση των φοιτητών;

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Ποιο είναι το βασικό αντικείμενο σπουδών των διδασκόντων;  Ιόνιο: μετάφραση, διερμηνεία,  Αριστοτέλειο: νομική, γλωσσολογία, ξένη φιλολογία,  City Unity College: νομική,  Metaphrasis: αγγλική φιλολογία.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Ζήτηση διερμηνέων συνεδρίων στην Ελλάδα Εντοπίσαμε 24 γραφεία στην Αθήνα και 13 γραφεία στη Θεσσαλονίκη (τελευταία καταγραφή 10/2014). Από αυτά, καταφέραμε να κανονίσουμε μια συνάντηση για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου με:  9 γραφεία στην Αθήνα και  7 γραφεία στη Θεσσαλονίκη ‒ συνολικά καταφέραμε να συλλέξουμε 16 (δεκαέξι) ερωτηματολόγια (ποσοστό 43%). Για να καταστήσουμε το δείγμα μας ομοιογενές αφαιρέσαμε όσα γραφεία αναλαμβάνουν λιγότερες από μία διερμηνεία τον μήνα. Πλέον το δείγμα μας αποτελείται από 9 στοιχεία.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΖΗΤΗΣΗ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Ποιοι οι συχνότεροι γλωσσικοί συνδυασμοί;

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΖΗΤΗΣΗ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Πέρα από τη διερμηνεία συνεδρίων, υπάρχει ανάγκη για άλλα είδη διερμηνείας στην ελληνική αγορά εργασίας; Όλοι: Ναι Συγκεκριμένα: δικαστική διερμηνεία (66,6%), διερμηνεία διαμεσολάβησης (55,6%), διερμηνεία σε μέσα μαζικής ενημέρωσης (33,3%), τηλεφωνική διερμηνεία (11,1%).

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΖΗΤΗΣΗ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Θεωρείτε ότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο διερμηνέας πρέπει να παραμερίζει την ουδετερότητά του και να επεξηγεί τα λεγόμενα του ομιλητή ή να παρεμβαίνει με κάποιον άλλον τρόπο λόγω συνθηκών;

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΖΗΤΗΣΗ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ Αποτελεί κριτήριο απασχόλησης το εάν ο διερμηνέας ανήκει σε κάποιο σωματείο ή κάποια ένωση μεταφραστών ή/και διερμηνέων;

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Επαγγελματικές ενώσεις για διερμηνείς συνεδρίων στην Ελλάδα Εντοπίσαμε: α) τη Διεθνή Ένωση Διερμηνέων Συνεδρίων AIIC (Παράρτημα Ελλάδας-Κύπρου), η οποία έχει διεθνή προσανατολισμό και δέχεται ως μέλη της αιτούντες έπειτα από συστάσεις και απόδειξη κάποιας επαγγελματικής εμπειρίας, β) την Πανελλήνια Ένωση Μεταφραστών (ΠΕΜ) και γ) την Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Μεταφραστών Πτυχιούχων Ιονίου Πανεπιστημίου (ΠΕΕΜΠΙΠ), στις οποίες οι διερμηνείς καθίστανται επιλέξιμοι μόνο λόγω της παράλληλης ενασχόλησής τους ως μεταφραστών, και δ) την Παγκύπρια Ένωση Πτυχιούχων Μεταφραστών και Διερμηνέων (ΠΕΠΤΥΜΕΔΙ), η οποία όμως εδρεύει στην Κύπρο και απευθύνεται κυρίως σε Κυπρίους επαγγελματίες.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Το προφίλ του σύγχρονου νέου διερμηνέα συνεδρίων στην Ελλάδα Νέος διερμηνέας συνεδρίων, με γνώσεις ταυτόχρονης, διαδοχικής, ψιθυριστής διερμηνείας και διερμηνείας διαμεσολάβησης για τουλάχιστον δύο γλωσσικούς συνδυασμούς (εκ των οποίων ο ένας είναι συνήθως αγγλικά-ελληνικά) και για διερμηνεία μόνο προς τα ελληνικά, με ελάχιστη (στο ασφαλές περιβάλλον των διδασκόντων και των υπόλοιπων διδασκόμενων) έως καθόλου εμπειρία. Έχει μελετήσει και ασκηθεί σε διάφορες θεματικές ενότητες, ενώ διαθέτει καλό γλωσσικό επίπεδο των γλωσσών εργασίας του και δεξιότητες εντοπισμού της δομής ενός κειμένου και μεταφοράς της στην άλλη γλώσσα, χωρίς να έχει διαμείνει απαραίτητα στο εξωτερικό.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Ο σύγχρονος ιδανικός διερμηνέας συνεδρίων στην Ελλάδα, όπως τον ζητά η αγορά Ένας διερμηνέας ‒ νέος ή παλιός ‒ με γνώσεις ταυτόχρονης, διαδοχικής και ψιθυριστής διερμηνείας συνεδρίων, διερμηνείας διαμεσολάβησης, δικαστικής κοινοτικής και τηλεφωνικής διερμηνείας, με τουλάχιστον δύο γλωσσικούς συνδυασμούς εργασίας (εκ των οποίων τουλάχιστον ο ένας να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε αντίστροφη διερμηνεία), με ακαδημαϊκή εκπαίδευση και εμπειρία, με γενικές και εξειδικευμένες γνώσεις και με σεβασμό στη δεοντολογία του επαγγέλματος. Επίσης πρέπει να έχει διαμείνει ένα χρονικό διάστημα στο εξωτερικό και να αναγνωρίζει υπό ποιες συνθήκες πρέπει να προσαρμόζει αναλόγως τον ουδέτερο ρόλο του.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Σημεία στα οποία αποκλίνουν οι ορισμοί Η αγορά: α) ζητά έμπειρους διερμηνείς, β) δείχνει προτίμηση στους δίγλωσσους διερμηνείς ή σε εκείνους οι οποίοι έχουν διαμείνει στο εξωτερικό, γ) ζητά διερμηνείς με μεγαλύτερη εξειδίκευση αλλά και με περισσότερες γενικές γνώσεις, δ) ζητά κι άλλα είδη εκτός από τη διερμηνεία συνεδρίων, ε) έχει ανάγκη από διερμηνείς οι οποίοι μπορούν να κάνουν ευθεία και αντίστροφη διερμηνεία, ε) βασίζει στη δεοντολογία του επαγγέλματος τη συνεργασία με τον εκάστοτε διερμηνέα. Ωστόσο σε κανένα από τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών δεν προσφέρονται τα αντίστοιχα μαθήματα και οι δυνατότητες απόκτησης δεξιοτήτων.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ Συμπεράσματα για τις επαγγελματικές ενώσεις Παρατηρούμε ότι η αγορά δεν αναγνωρίζει κάποια από τις υπάρχουσες επαγγελματικές ενώσεις ως όργανο εκπροσώπησης ενός συνόλου καταρτισμένων διερμηνέων.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ Δημιουργία εθνικής επαγγελματικής ένωσης Α) Με ενεργό ρόλο στην αγορά → οι πελάτες να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ποιος από τους ασκούντες το επάγγελμα διαθέτει το προφίλ επαγγελματία και ποιος όχι, με αποτέλεσμα σταδιακά να αποκλείονται οι ανειδίκευτοι από την αγορά. Β) Θα κρατήσει ενωμένους όλους τους ειδικευμένους διερμηνείς με τους εξής τρόπους: i) θέτοντας λογικά αλλά όχι αυστηρά κριτήρια εισδοχής ‒ τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια, τα οποία θα επιτρέψουν στη νεοσύστατη επαγγελματική ένωση να συγκεντρώσει όλους τους ειδικευμένους επαγγελματίες της χώρας,

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ Δημιουργία εθνικής επαγγελματικής ένωσης ii) πιέζοντας τα προγράμματα εκπαίδευσης διερμηνέων να ευθυγραμμίσουν την ύλη τους, iii) με το να ταυτίσουν τη ζήτηση με την προσφορά, ενημερώνοντας έγκαιρα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα για τις ανάγκες της αγοράς, iv) συντάσσοντας έναν κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος θα ακολουθείται από όλα τα μέλη της ένωσης και του οποίου το περιεχόμενο θα προωθείται ως υλικό διδασκαλίας στα αντίστοιχα προγράμματα εκπαίδευσης, v) διοργανώνοντας προγράμματα υποστήριξης των νέων επαγγελματιών, και vi) στηρίζοντας τη συνεχή επιμόρφωση των επαγγελματιών.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ Νέα προγράμματα σπουδών Σχεδιάσαμε δύο προγράμματα σπουδών ‒ ένα προπτυχιακό και ένα μεταπτυχιακό ‒ σύμφωνα με τη θεωρία του Tseng (1992) αλλά και του Sawyer (2004), τα οποία αν εφαρμοστούν θα μπορέσουν να εκπαιδεύσουν τους επαγγελματίες διερμηνείς τους οποίους ζητά η αγορά διερμηνείας στην Ελλάδα.

Συνοψίζοντας… Με την παρούσα έρευνα κάνουμε μία συστηματική μελέτη της διερμηνείας συνεδρίων στη χώρα, μια προσπάθεια να κατηγοριοποιήσουμε τις συνθήκες εργασίας των διερμηνέων και να συνεισφέρουμε, με τις προτάσεις μας, στην επαγγελματοποίηση των διερμηνέων συνεδρίων της Ελλάδας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! “As the world presses eagerly forward toward the accomplishment of new things, education must also advance no less swiftly”. Bobbit (1971) Ζωή Ρέστα