Η Ευρώπη της γνώσης είναι μία πολυεπίπεδη και πολυσημειακή έννοια. Αποτελείται από δύο επίπεδα: το πραγματικό και το συμβολικό-φαντασιακό. Το πραγματικό επίπεδο αναφέρεται στην παραγωγή πολιτικών, δλδ. Τακτικών, ενώ το συμβολικό-φαντασιακό στην παραγωγή σημασιών.
Το μείγμα των θεσμίσεων αφορά κυρίως την πολιτική διάσταση του μορφώματος, τις δομές, τα όργανα, τις λειτουργίες και τις διαδικασίες στο επίπεδο της Κοινότητας. Το μάγμα σημασιών αφορά τις βασικές έννοιες-κλειδιά των σχηματισμών του λόγου, στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, που επικράτησαν στις διάφορες περιόδους του μετασχηματισμού της Κοινότητας.
Οι προηγούμενοι όροι, δημιουργούν έναν παράγωγο λόγο με διττό επίπεδο: το πραγματικό και το συμβολικό-φαντασιακό. Το πραγματικό επίπεδο, αναφέρεται στον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής ηπείρου. Έχει ως στόχο των σχηματισμό τριών γεωπολιτικών τόξων (Ανατολική Ασία, Βόρεια Αμερική, Ευρώπη), την παγκοσμιοποίηση των οικονομικών σχέσεων, την εδραίωση της κοινωνίας της πληροφορίας και την αντιμετώπιση κοινωνικών, πολιτισμικών και δημογραφικών προβλημάτων (ανεργία, ρατσισμός, ξενοφοβία) στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. Το συμβολικό-φαντασιακό επίπεδο συνδέεται με τη διαμόρφωση της ταυτότητας, της συνείδησης και της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη και προβάλλει το πολιτιστικό και πνευματικό περιεχόμενο της ευρωπαϊκής ιδέας.
Έτσι, σύμφωνα με την παραπάνω διάκριση θεωρούμε ότι η Ευρώπη της γνώσης: 1) ως διακύβευμα ανήκει/εντάσσεται στην πολιτική και οικονομική διάσταση του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης και ελέγχεται από τους όρους και τους παράγοντες που σχετίζονται με το θεσμικό-πολιτικό μείγμα της Ε.Κ./Ε.Ε 2) ως αναπαράσταση εντάσσεται/συνδέεται με τον παράγωγο φαντασιακό-ιδεολογικό λόγο της Ε.Κ./Ε.Ε. που κινείται στο συμβολικό επίπεδο και αναφέρεται στην κοινωνική και πολιτιστική διάσταση του εγχειρήματος ( Ευρώπη των λαών, ευρωπαϊκή ταυτότητα).
Οι σχηματισμοί του λόγου είναι μία ενότητα ρήσεων και υπορρήσεων ανάμεσα σε λέξεις και πράγματα που αναφέρονται σε αντικείμενα και έννοιες, βάσει ενός συστήματος που καθιστά δυνατή τη διαμόρφωσή τους και ορίζει το συσχετισμό τους μέσω των πρακτικών του λόγου. Διακρίνεται από τις έννοιες, επιστήμη, ιδεολογία επειδή δεν προϋποθέτει αξιολογικούς προσδιορισμούς κλειστού χαρακτήρα ως προς το σκοπό και το αποτέλεσμα που επιδιώκει. Οι πρακτικές του λόγου ορίζονται ως ένα σύνολο ανώνυμων, ιστορικών, αλλά καθορισμένων μέσα στο χρόνο και το χώρο, κανόνων, που έχουν προσδιορίσει σε μια δεδομένη εποχή και κοινωνική, οικονομική, γεωγραφική ή γλωσσική ατμόσφαιρα, τις συνθήκες άσκησης της αποφαντικής λειτουργίας.
Ο λόγος διαμορφώνεται με βάση το ζεύγμα γνώση/εξουσία. Η γνώση συμπλέκεται με την εξουσία, έτσι ώστε να αποτελεί βασική συνισταμένη οποιασδήποτε ιστορικής αλλαγής. Στο τρίγωνο εξουσία-γνώση-αλήθεια, η γνώση οροθετεί τους μηχανισμούς της εξουσίας αλλά και διατρέχεται από αυτούς, στο βαθμό που η εξουσία παράγει αποτελέσματα αλήθειας και αναπαράγεται από αυτά. Δεν μπορούμε να ασκήσουμε εξουσία, παρά μέσω της παραγωγής της αλήθειας.
Ως σύστημα γνώσης ορίζονται οι σχηματισμοί του επιστημονικού λόγου, οι οποίοι οργανώνονται σε ενιαία μορφή, συγκροτούν ένα σύνολο αρχών και κανόνων νομιμοποίησης και αναπαραγωγής της γνώσης, συγκλίνουν με θεσμούς και πρακτικές και γίνονται φορείς σημασιών για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Συνδέεται με έννοιες, όπως δια βίου μάθηση, γνώση ξένων γλωσσών, ανάπτυξη δεξιοτήτων, ευρεία βασική μόρφωση, εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.α. Το καθεστώς αλήθειας συνδέεται με το σύγχρονο λόγο που αναπτύσσεται σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και τροφοδοτείται από έννοιες, όπως παγκοσμιοποίηση, ευρωπαϊσμός, κοινωνία της γνώσης, τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνιών, ανταγωνιστικότητα, αγορά, απασχολησιμότητα, ανεργία, κοινωνικός αποκλεισμός. Σε αυτές τις δύο έννοιες σημαντική θέση διαδραματίζει ο διττός ρόλος των μελών της επιστημονικής κοινότητας, τα οποία συμμετέχουν στην παραγωγή: A. αφενός ενός λόγου νομιμοποίησης του συστήματος γνώσης (επιστήμονες) όσο και στη διαχείριση των πολιτικών της γνώσης (τεχνοκράτες) και B. αφετέρου ενός κριτικού λόγου του συντελεσμένου αποτελέσματος, δλδ. των εφαρμογών της εκπαιδευτικής πολιτικής.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, σε διάφορα κείμενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Λευκές και Πράσινοι Βίβλοι) και διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, UNESCO) υποστηρίζεται ότι το ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο στη μετάβαση προς τον 21 ο αιώνα καθορίζεται με βάση την επίδραση των ακόλουθων τριών παγκόσμιων παραγόντων: 1. την παγκοσμιοποίηση των οικονομικών σχέσεων 2. την έλευση της κοινωνίας της πληροφορίας, και 3. τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνο-επιστήμης. Οι παράγοντες αυτοί ασκούν σημαντική επίδραση στους τομείς της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας και του πολιτισμού και κρίνεται απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις και τα αποτελέσματά τους στη διαμόρφωση των πολιτικών στο κοινοτικό και το εθνικό επίπεδο. Η απρόσμενη ανάπτυξη του ανθρώπινου γνωστικού κεφαλαίου χαρακτηρίζεται από σημαντικές μεταβολές σε όλες τις παραμέτρους που το χαρακτηρίζουν, καθώς και δημιουργία νέων περιοχών έρευνας και καινοτομικών εφαρμογών (πληροφορική, διαστημική, νανοτεχνολογία, γενετική, διαχείριση οικοσυστήματος κ.α.), οι οποίες αναμένεται να επηρεάσουν καταλυτικά τις κοινωνίες του μέλλοντος.
Η Λ.Β. για την εκπαίδευση θεωρείται μια νέα αφετηρία για τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού λόγου της Κοινότητας, καθώς αντιπροσωπεύει, την πρώτη συγκροτημένη απόπειρα της Κοινότητας να εντάξει την εκπαίδευση και την κατάρτιση στο κέντρο της στρατηγικής της για την επιδίωξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της κοινότητας. Προτείνει μία επανεξέταση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης καθώς και τους δεσμούς της με τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Με αυτό τον τρόπο τονίζει, ότι σε μια κοινωνία που βασίζεται στην παραγωγή, μεταβίβαση και διάχυση της γνώσης, η πρόσβαση στη θεωρητική και πρακτική γνώση πρέπει αναπόφευκτα να παίζει έναν καθοριστικό ρόλο. Ουσιαστικά η Λ.Β. επιχειρεί να καθορίσει μια στρατηγική για το ανθρώπινο δυναμικό στην πορεία του μετασχηματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης την οποία συνδέει με την οικοδόμηση της κοινωνίας της γνώσης και προτείνει δύο απαντήσεις στις προκλήσεις για την οικοδόμηση της κοινωνία της γνώσης: την ανάπτυξη της γενικής μόρφωσης και την ανάπτυξη της ικανότητας για απασχόληση και οικονομική δραστηριότητα.
Η αγοραιοποίηση αντλεί και στηρίζεται στις ιδρυτικές συνθήκες της Κοινότητας που έθεσαν ως στόχο τη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς στην Κοινότητα. Τροφοδοτείται όμως από μία διευρυμένη οικονομικά, πολιτικά και θεωρητικά, έννοια της αγοράς, η οποία είναι πολύσημη και εκφέρεται με διαφορετικές διαστάσεις και σημασίες. Ως ρύθμιση ορίζεται ένα σύνολο οικονομικών προσαρμογών που συνδέονται με ένα σχηματισμό κοινωνικών σχέσεων, θεσμικών μορφών και δομών. Η ρύθμιση αποτελεί το ουσιαστικό περιεχόμενο των κοινοτικών πολιτικών στο θεσμικό και νομικό επίπεδο, καθώς και το βασικό αντικείμενο της διαχείρισης της εξουσίας και των σχέσεων μεταξύ Κοινότητας και των κρατών μελών στο κοινοτικό και το εθνικό επίπεδο. Η τεχνοκρατία ως δομή, ως χώρος και ως σύστημα αναφέρεται σε αυτούς που εισηγούνται και παίρνουν τις αποφάσεις. Οι αποφάσεις εισηγούνται και λαμβάνονται από τους παράγοντες που συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων: τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων, τους κοινοτικούς αξιωματούχους και γραφειοκράτες, τους εκπροσώπους τν κοινωνικών εταίρων (επιχειρήσεων, συνδικάτων, ομάδων συμφερόντων).
Η Ευρώπη της Γνώσης αντλεί από καθεστώτα αλήθειας αλλά και επιβάλλει καθεστώς αλήθειας, στηρίζεται σε συστήματα γνώσης, αλλά και τα παράγει, ορίζει κανόνες διαχείρισης, προωθεί αξίες και φαντασιακές σημασίες, επιδιώκει εγκυρότητα και νομιμοποίηση. Δίνει έμφαση κυρίως στις εκπαιδευτικές σχέσεις με το χώρο της οικονομίας και στις πολιτικές κατάρτισης που συνδέονται με την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας και την ενίσχυση της απασχόλησης. Αποτελεί μετεξέλιξη και συγκερασμό των χαρακτηρισμών «οικονομίες της γνώσης» και «κοινωνία της γνώσης», στους οποίους η Ευρωπαϊκή κοινότητα προσέδωσε πολιτικό, θεσμικό και πολιτισμικό χαρακτήρα.