Αρχαϊκή – προκλασική περίοδος

ΣΠΑΡΤΗ Περίοικοι Είλωτες Ήταν ως επί το πλείστον μεγαλογαιοκτήμονες που κατοικούσαν σε μικρές αγροτικές πόλεις γύρω από τη Σπάρτη Ήταν ελεύθεροι και υποχρεωμένοι να στρατεύονται Ανήκαν στους «Λακεδαιμονίους» Δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα μέσα στο σπαρτιατικό κράτος Είλωτες Ήταν δουλοπάροικοι Ήταν κατά το ήμισυ ελεύθεροι και αναγκασμένοι να μένουν στον ίδιο τόπο Υποχρεώνονταν να καλλιεργούν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, τους κλήρους των κατακτητών και να παραδίδουν σ’ αυτούς μέρος από τη σοδειά τους Υπερείχαν πολύ αριθμητικά σε σχέση με τους Σπαρτιάτες Διαρκής φόβος ότι οι είλωτες θα εξεγείρονταν → χρόνια κατάσταση πολεμικής ετοιμότητας

ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ - Βασιλιάς [στον πόλεμο ήταν ο αρχηγός του στρατού, σε περίοδο ειρήνης ιερεύς (πρόσφερε θυσίες στους θεούς) και δικαστής] Στην Σπάρτη υπήρχαν δύο βασιλικές οικογένειες, οι Αγιάδες και οι Ευρυπωντίδες. Επικεφαλής της πόλεως υπήρχαν πάντοτε δύο βασιλείς Γερουσία [αποτελούνταν από τους 28 αρχηγούς των μεγάλων οικογενειών και τους 2 βασιλείς] Τα μέλη της γερουσίας εκλέγονταν και έπρεπε να είναι άνω των 60 - Αργότερα, όταν η Γερουσία έγινε τυραννική, διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από 5 Εφόρους

Όλη η ζωή των Σπαρτιατών ήταν αφιερωμένη στην ιδέα του κράτους Ήδη με τη γέννηση ενός παιδιού κρινόταν μόνο με βάση το συμφέρον του κράτους αν το παιδί έπρεπε να ανατραφεί ή να πεθάνει Με τη συμπλήρωση του 7ου έτους η πολιτεία έπαιρνε το παιδί από τη μητέρα και η ανατροφή του ήταν κατόπιν υπόθεση του κράτους Τα αγόρια κατανέμονταν σε τάξεις ανάλογα με την ηλικία και ασκούνταν κατά ομάδες (αγέλαι) υπό την επίβλεψη μεγαλύτερων για να γίνουν ικανοί πολεμιστές. Σκληραγωγούνταν εξαντλητικά (μαστίγωσή τους στο βωμό της Ορθίας Αρτέμιδος) Πειθαρχία Αίσθημα τιμής Σεβασμός των πρεσβυτέρων Μετά τη συμπλήρωση 20 ετών κατατάσσονταν στις τάξεις των νέων πολεμιστών Συμβίωση σε σκηνές με κοινά γεύματα (συσσίτια), στα οποία καθένας έπρεπε να συνεισφέρει από την εσοδεία των κτημάτων του. Αν δεν μπορούσε έπαυε να έχει πολιτικά δικαιώματα Έντονο το αίσθημα του καθήκοντος και της τιμής Αυτονόητη η προσφορά της ζωής για την πατρίδα (βαθειά περιφρόνηση για όποιον εγκατέλειπε τη θέση του στη μάχη)

1ος Μεσσηνιακός πόλεμος (743-724π.Χ.) Στο β’ μισό του 8ου αι.π.Χ. οι Σπαρτιάτες επιθυμώντας να αποκτήσουν περισσότερα εδάφη κινήθηκαν προς δυτικά για να καταλάβουν την εύφορη πεδιάδα της Μεσσηνίας Ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Θεόπομπος τερμάτισε νικηφόρα τον πόλεμο, 20 χρόνια μετά την έναρξή του και κατέλαβε την Ιθώμη. Κατόπιν της νίκης το έπαθλο διαιρέθηκε σε κλήρους που μοιράστηκαν στους Σπαρτιάτες Οι Μεσσήνιοι έγιναν είλωτες, ήταν δηλ. αναγκασμένοι να καλλιεργούν τα κτήματα των κυρίων τους ως δουλοπάροικοι και να παραδίδουν το μισό της σοδειάς σ’ αυτούς. Γύρω στο 620π.Χ. ιδρύθηκε η μοναδική σπαρτιατική αποικία, ο Τάρας

2ος Μεσσηνιακός πόλεμος (685-668π.Χ.) Στα μέσα του 7ου αι.π.Χ. οι εγγονοί των Μεσσηνίων εξεγέρθηκαν για να αποτινάξουν τον μισητό σπαρτιατικό ζυγό. Ο πόλεμος αυτός πήρε μεγάλη έκταση γιατί οι Μεσσήνιοι βρήκαν υποστήριξη στους εχθρούς της Σπάρτης, τους Αργείους και τους Αρκάδες Ο πόλεμος έληξε με πλήρη νίκη των Σπαρτιατών Μεγάλες αναταραχές στο κράτος, μεταβολές στο πολίτευμα και στην πολιτική ζωή Αναδασμός της γης Προσωπική ισότης όλων των Σπαρτιατών (όμοιοι) Μέσα του 6ου αι. η στρατιωτική φάλαγγα βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη Οι βασιλείς όταν βρίσκονταν σε εκστρατεία ανέθεταν την εκδίκαση διαφορών μεταξύ των πολιτών στους εφόρους Οι έφοροι : εκπρόσωποι του λαού και αντάλλασαν όρκους με τους βασιλείς

Ο φόβος για εξέγερση των Ειλώτων της Λακωνίας κ Μεσσηνίας αύξανε Η Σπάρτη άρχισε να παίρνει σκληρότερα μέτρα Απέκλειε ολοένα και περισσότερο την επικοινωνία με το εξωτερικό για να μην μεταφερθούν εκεί τυχόν επαναστάσεις Απαγορευόταν η νομισματική οικονομία ως πηγή ταραχών στο εξωτερικό Απαγορευόταν η εισαγωγή και κυκλοφορία χρυσών ή αργυρών νομισμάτων Επιτρεπόταν μόνο σιδηρά νομίσματα μικρής αξίας για το ντόπιο εμπόριο Απαγορευόταν να εισέλθουν στην πόλη ξένοι Παύει να ανήκει στα κράτη με πολιτιστικά ενδιαφέροντα Στον στρατιωτικό τομέα, οι Σπαρτιάτες πρωτοπόροι. Έσωσαν τον ελληνικό πολιτισμό προτάσσοντας τα σπαρτιατικά ξίφη.

Πελοποννησιακή συμμαχία ( β΄μισό 6ου αι.π.Χ) Στο β’ μισό του 6ου αι.π.Χ. η Σπάρτη θέτει τις βάσεις για την Πελοποννησιακή συμμαχία. Συμμαχικές πόλεις δεν συνδέονταν μεταξύ τους αλλά μόνο κάθε μια με την Σπάρτη Διατηρούσαν την αυτονομία τους αλλά είχαν την υποχρέωση να παρέχουν σε περίπτωση πολέμου στρατεύματα υπό τη διοίκηση της Σπάρτης Η Σπάρτη έγινε η πρώτη στρατιωτική δύναμη στην Ελλάδα Οι βασιλείς της Ανατολής άρχισαν να στέλνουν δώρα (π.χ. Ο Κροίσος της Λυδίας, ο Άμασις της Αιγύπτου)

Ακρόπολη Αρχαίας Σπάρτης Θέατρο

ΑΘΗΝΑ Οι ειδήσεις που έχουμε για την Αθήνα του 7ου και 6ου αι. είναι λίγες Κατά τη δεκαετία 640-630 ο ολυμπιονίκης Κύλων έκανε μία ατυχή προσπάθεια να ιδρύσει τυραννικό καθεστώς στην Αθήνα Το 624π.Χ. γίνεται προσπάθεια κωδικοποίησης του νόμου από τον Δράκοντα Ουσιαστικά ο Δράκων εξέφραζε το δίκαιο του κράτους των ευγενών Αγώνας του δήμου κατά των ευγενών (από το ένα μέρος η μεσαία τάξη που ασχολείται με εμπόριο και βιοτεχνία ζητά συμμετοχή στην εξουσία και από το άλλο η δεινή οικονομική κατάσταση των γεωργών επέβαλε τη λήψη άμεσων μέτρων

Το 594 εκλέγεται άρχων ο Σόλων Το 594 εκλέγεται άρχων ο Σόλων. Με την αποστολή του ως «διαλλακτή» του δόθηκαν έκτακτες εξουσίες, ώστε να κάνει μεταρρυθμίσεις στο πολίτευμα και στο δίκαιο. Κατήργησε την απώλεια της προσωπικής ελευθερίας εξαιτίας των χρεών Απελευθέρωσε δούλους Ολοκληρωτική παραγραφή χρεών → Σεισάχθεια Αν και δεν προέβη σε αναδασμό της γης όμως περιόρισε την ανάπτυξη της μεγάλης ιδιοκτησίας Ανόρθωσε τη γεωργία, ενώ συγχρόνως προσπάθησε να εξασφαλίσει τη διατροφή του πληθυσμού της Αττικής απαγορεύοντας την εξαγωγή σιτηρών Εισήγαγε τιμοκρατικό πολίτευμα κατατάσσοντας τους πολίτες σε τέσσερις τάξεις ανάλογα με το εισόδημα (ανάλογα με το αν παρήγαγαν 500/300/150/ λιγότερους μεδίμνους σιτηρών ή αντίστοιχη ποσότητα οίνου και ελαίου Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των πολιτών καθορίστηκαν με βάση την τάξη τους και όχι την καταγωγή

Η στρατιωτική θητεία ίσχυε για τις πρώτες τρεις τάξεις και οι πολίτες όφειλαν να εξασφαλίσουν οι ίδιοι τον οπλισμό τους Οι πολίτες της α’ τάξης → ιππείς Οι πολίτες της β’ τάξης → ιππείς Οι πολίτες της γ΄ τάξης → οπλίτες Οι πολίτες της δ’ τάξης → ελαφρά οπλισμένοι ή ναύτες Δεν υπήρχαν άμεσοι φόροι Όταν η πατρίδα βρισκόταν σε ανάγκη ήταν δυνατόν να επιβληθούν έκτακτοι φόροι (εισφοραί) Η άσκηση δημοσίων αξιωμάτων γινόταν χωρίς αμοιβή (λειτουργίαι) και ήταν τιμητική υποχρέωση Πολιτικά δικαιώματα Όλα τα αξιώματα του κράτους ήταν προσιτά μόνο στους πολίτες των τριών πρώτων τάξεων Το αξίωμα του άρχοντος και του ταμία στους πολίτες της πρώτης τάξης

Άρειος πάγος Βουλή των 300 μελών Δικαστήριο Ηλιαίας Αναθεώρηση ποινικού και ιδιωτικού δικαίου (κατάργηση νόμων Δράκοντα) Θέσπιση νόμων για την τιμή του πολίτη (σε περίπτωση που θιγόταν η τιμή ή η σωματική ακεραιότητα ή η περιουσία ενός πολίτη μπορούσε οποιοσδήποτε άλλος να προστατεύοντάς τον να μηνύσει εκείνον που διέπραττε το αδίκημα) Με την αποχώρηση του Σόλωνα προέκυψαν νέοι πολιτικοί αγώνες (αναρχία) Στα μέσα 6ου αι. υπήρχαν τρεις μεγάλες παρατάξεις -- Πεδιακοί (Οι μεγαλογαιοκτήμονες στο εσωτερικό της χώρας) -- Παράλιοι (ο πληθυσμός της παραλίας (εμπόριο, βιοτεχνία) -- Διάκριοι (φτωχός πληθυσμός στη ΒΑ ορεινή Αττική)

Ως ηγέτης των Διακρίων αναδείχθηκε ο Πεισίστρατος (561-528π. Χ Ως ηγέτης των Διακρίων αναδείχθηκε ο Πεισίστρατος (561-528π.Χ.), ο οποίος εγκαθίδρυσε διαρκή τυραννίδα που αποτελεί από τις πιο λαμπρές εποχές της αθηναϊκής ιστορίας Η Αθήνα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ως εμπορικό και βιομηχανικό κράτος Ο Πεισίστρατος διατήρησε το πολίτευμα και τους νόμους του Σόλωνα Έδειξε εξαιρετικό ενδιαφέρον για τον εξωραϊσμό της Αθήνας με λαμπρά κτίσματα (Ναός Αθηνάς στην Ακρόπολη, Τελεστήριο στην Ελευσίνα) Το διάστημα της διακυβέρνησής του ήρθαν στην Αθήνα Ίωνες καλλιτέχνες και διαδόθηκε στην πόλη η ιωνική τέχνη Θεσπίστηκε η εορτή των Παναθηναίων

Τον Πεισίστρατο διαδέχτηκε ο γιος του Ίππαρχος Την εποχή του ασκούσε πίεση η περσική κοσμοκρατορία Το 514π.Χ. βρήκε βίαιο θάνατο από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, οι οποίοι αργότερα τιμήθηκαν για την κατάλυση της τυραννίδας Τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Ιππίας που έγινε τύραννος με τη χειρότερη σημασία της λέξης. Το 510 οι Αθηναίοι διώχνουν τον Ιππία και την οικογένειά του. Ακολουθούν πολιτικοί αγώνες, από τους οποίους βγαίνει νικητής ο Κλεισθένης Εισήγαγε νέα οργάνωση των φυλών και έθεσε τις δημοκρατικές βάσεις της Αθήνας Δημιούργησε 10 φυλές Η προνομιακή θέση της πόλης απέναντι στην ύπαιθρο καταργήθηκε και όλη η Αττική διαιρέθηκε σε τρία τμήματα «άστυ», «παραλία» και «μεσόγειος» και κάθε ένα από αυτά σε 10 τμήματα (τριττύες). Τρεις τριττύες αποτελούσαν μία φυλή Κάθε φυλή είχε δήμους με δική τους έγγειο περιουσία, ταμείο, μητρώο πολιτών υπό την εποπτεία του δημάρχου.

Ως μέλη της κοινότητας (δημόται) οι πολίτες ήταν όλοι ίσοι, αν και υπήρχε η διαβάθμιση ανάλογα με τις τάξεις του Σόλωνα Βουλή των 500 (κάθε φυλή αντιπροσωπευόταν από 50 βουλευτές που έβγαιναν με κλήρωση από κατάλογο υποψηφίων που καταρτιζόταν ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων του δήμου) Οι βουλευτές των επι μέρους φυλών σχημάτιζαν επιτροπές που διηύθυναν τις εργασίες της βουλής η μια μετά την άλλη, κάθε μια επί 1/10 του έτους. Η βουλή προετοίμαζε τα σχέδια για την εκκλησία του δήμου που υποβάλλονταν προς ψήφιση από τον πρόεδρο της επιτροπής (επιστάτη)

Ποίηση: Εξακολουθεί να καλλιεργείται το ομηρικό έπος Ησίοδος, Έργα και Ημέραι Λυρικά έπη Μουσική (Αρχίλοχος από Πάρο, Σιμωνίδης Αμοργίνος, Τυρταίος, Σαπφώ, Αλκαίος..) Οι Ολύμπιοι θεοί τιμώνται ιδιαίτερα Ιδρύεται το ιερό Απόλλωνα στους Δελφούς Εξάπλωση της φήμης του μαντείου του Απόλλωνα Απόλλων θεός της κάθαρσης, εξάγνιζε τα αμαρτήματα και φανέρωνε στους ανθρώπους τον τρόπο σωτηρίας τους. Πολλοί έκαναν αφιερώματα Αυξήθηκε η πολυτέλεια των ναών που κτίζονταν ως κατοικίες των ανθρωπόμορφων θεών Τέθηκαν οι βάσεις της επιστήμης (Ίωνες φυσικοί φιλόσοφοι, Αστρονομία, Αστρολογία, Ιατρική, Ιστορία, Αρχιτεκτονική, Πλαστική, Αγγειογραφία)

ΔΕΛΦΟΙ Γύρω στο 800π.Χ. ο χώρος μετατράπηκε σε ιερό και οροθετήθηκε με τείχος Ο αρχικός ναός κτίστηκε στα τέλη του 7ου αι.π.Χ. Το υπόλοιπο ιερό αποτελούνταν από θησαυρούς – κτήρια αφιερωμένα από διάφορες ελληνικές πόλεις σε ανάμνηση της νίκης τους εναντίον των εχθρών-, μικρό θέατρο και ένα στάδιο Επίκεντρο του Ιερού ήταν το μαντείο του Απόλλωνα, που με τους χρησμούς του επέλυε σημαντικά πολιτικά, νομικά, και θρησκευτικά ζητήματα και γνωμοδοτούσε για ιδιωτικές υποθέσεις Η χρησμοδότηση γινόταν στα ενδότερα του ναού του Απόλλωνα, εκεί όπου βρισκόταν ο ομφαλός, ένας λίθος που σηματοδοτούσε το κέντρο του κόσμου, που όπως πίστευαν το είχε ορίσει ο Δίας. Μετά την καταβολή της καθορισμένης εισφοράς και την προσφορά θυσιών, ο επισκέπτης οδηγούνταν μπροστά στην Πυθία, η οποία καθόταν δαφνοστεφανωμένη σε έναν τρίποδα. Μόλις το πνεύμα του Απόλλωνα την καταλάμβανε, η Πυθία έδινε χρησμούς, τους οποίους ερμήνευαν οι ιερείς.

ΔΕΛΦΟΙ

Μαρμάρινος ομφαλός

Ναός του Απόλλωνα

Θησαυρός Αθηναίων

Κλέοβις και Βίτων (570-560π.Χ.)

Η Σφίγγα των Ναξίων (560π.Χ.)

Κίονας με τις χορεύτριες (332-322π.Χ.) Κίονας με τις χορεύτριες (332-322π.Χ.)

Ο ηνίοχος (478, 474π.Χ)

Η θόλος (Ναός της Αθηνάς Προναίας 390-380π.Χ.)