Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Διδάσκουσα: Επίκουρη καθηγήτρια Χρ. Τσούκα 1 Η αρχή του κράτους προελεύσεως και η σημασία της στο πλαίσιο του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως

Εισαγωγή – Τρόποι ρυθμίσεως των αγορών Τρόποι ρυθμίσεως της αγοράς  Καμία κρατική ή άλλη παρέμβαση.  Αυτορρύθμιση των αγορών.  Ρύθμιση των αγορών από τα εθνικά δίκαια. Είδη αγορών  Εθνικές αγορές.  Διεθνείς αγορές.  Περιφεριεακές αγορές. 2

Η ρύθμιση της εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς Η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων: Τα εμπορεύματα (οι υπηρεσίες, τα κεφάλαια) που έχουν τεθεί σε κυκλοφορία σε ένα κράτος μέλος πρέπει να μπορούν να κυκλοφορήσουν και στα υπόλοιπα κράτη μέλη υπό τους ίδιους όρους (άρθρα 3 § 3 της αναθεωρημένης Συνθήκης για την Ε.Ε. και άρθρο 26 § 2 της Συνθήκης για την λειτουργία της Ε.Ε.). Η ελεύθερη κυκλοφορία των κανόνων δικαίου των κρατών μελών και η ανάπτυξη της αρχής της αμοιβαίας αναγνωρίσεως ως μέσου ρυθμίσεως της εσωτερικής αγοράς. 3

Η αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως ως μέσο εξασφαλίσεως της προσβάσεως στις αγορές των κρατών μελών Απόφαση του ΔΕΚ της 20 ης Φεβρουαρίου 1979 υπόθ. 120/78 (Cassis de Dijon). Η αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως αναπτύσσεται στο πλαίσιο του νομικού συλλογισμού για τον έλεγχο της συμβατότητας των εθνικών δικαϊκών λύσεων προς το δίκαιο της Ε.Ε. Αντικείμενο ελέγχου αποτελούν οι κανόνες δικαίου του κράτους προορισμού του εμπορεύματος κλπ. και όχι του κράτους προελεύσεως και το κατά πόσο συνιστούν μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ένα ποσοτικό περιορισμό των ευρωπαϊκών ελευθεριών υπό την έννοια των άρθρων 28 και 29 ΣυνθΕΚ. Η αναφορά στο δίκαιο του κράτους προελεύσεως γίνεται προς επίρρωση του σχετικού συλλογισμού. 4

Η αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως και η σημασία της στο πεδίο του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Διαμόρφωση βάσει της αρχής της αμοιβαίας αναγνωρίσεως εξαιρέσεως από την ομαλή λειτουργία των λύσεων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου: Προϋποθέσεις παρεμβάσεως της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως: – 1 ο Εφαρμοστέο δίκαιο είναι το δίκαιο του κράτους προορισμού, – 2 ο Οι κανόνες του δικαίου του κράτους προορισμού συνιστούν περιορισμό των ευρωπαϊκών ελευθεριών. Πότε ένας κανόνας του δικαίου του κράτους προορισμού συνιστά περιορισμό των ευρωπαϊκών ελευθεριών: όταν ο φορέας της ελευθερίας για την οποία πρόκειται κάθε φορά, υποχρεούται να εφαρμόσει όχι μόνον τη νομοθεσία του κράτους προέλευσής του αλλά και αντίστοιχους κανόνες του κράτους προορισμού. 5

Η αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως και η σημασία της στο πεδίο του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Διαφορές της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως από την επιφύλαξη της δημοσίας τάξεως: – 1. Η εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως δεν διαφυλάσσει θεμελιώδεις αξίες του forum, – 2. Δεν εποκλείεται η εφαρμογή αλλοδαπών δικαίων και μόνον, – 3. Στην περίπτωση της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως δεν υπάρχει υποκαταστατική εφαρμογή της lex fori. Περιπτώσεις μη εφαρμογής της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως: – 1. Συμβάσεις καταναλωτών, – 2. Συμβάσεις εργασίας, – 3. Προβληματισμός ως προς την εφαρμογή ή μη της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στις συμβατικές ενοχές εν γένει. 6

Η μετάβαση από την εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στη γενική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Τεχνικής φύσεως ζητήματα όσον αφορά την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Στο πλαίσιο της εξαιρέσεως της αμοιβαίας αναγνωρίσεως το δίκαιο του κράτους προελεύσεως λαμβάνεται απλώς υπόψη – στην περίπτωση ενός κανόνα συγκρούσεως που ορίζει ως εφαρμοστέο το δίκαιο του κράτους προελεύσεως αυτό τυγχάνει εφαρμογής. Με την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα συγκρούσεως δεν επιδιώκεται απλώς η αποφυγή της εφαρμογής ορισμένων «ενοχλητικών» κανόνων του δικαίου του κράτους προορισμού αλλά η αντικατάσταση των ήδη υφιστάμενων κανόνων συγκρούσεως. 7

Η μετάβαση από την εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στη γενική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Τεχνικής φύσεως ζητήματα όσον αφορά την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως: – Η αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνας συγκρούσεως – Η αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνας αμέσου εφαρμογής 8

Η μετάβαση από την εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στη γενική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Τεχνικής φύσεως ζητήματα όσον αφορά την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Η αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνας συγκρούσεως:  Με την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα συγκρούσεως δεν επιχειρείται ο γεωγραφικός εντοπισμός της σχέσεως, όπως (υποτίθεται ότι) συμβαίνει στην περίπτωση των «κλασσικών» κανόνων συγκρούσεως.  Με την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα συγκρούσεως επιδιώκεται η προστασία των επιχειρηματικών συμφερόντων και μόνον και όχι ο συμβιβασμός των αντιτιθεμένων συμφερόντων όπως στο πλαίσιο των διμέρων κανόνων συγκρούσεως. 9

Η μετάβαση από την εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στη γενική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Τεχνικής φύσεως ζητήματα όσον αφορά την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Η αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνας αμέσου εφαρμογής:  Με την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα αμέσου εφαρμογής δεν προστατεύονται, όπως με τους εθνικούς κανόνες αμέσου εφαρμογής, κρατικά συμφέροντα ιδιαίτερης σημασίας για την έννομη τάξη στην οποία ανήκει ο κανόνας αμέσου εφαρμογής.  Με την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα αμέσου εφαρμογής δεν επιδιώκεται η προστασία ενός ασθενούς μέρους, όπως συμβαίνει συχνά με τους εθνικούς κανόνες αμέσου εφαρμογής. 10

Η μετάβαση από την εξαίρεση της αμοιβαίας αναγνωρίσεως στη γενική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Θεσμικής φύσεως ζητήματα όσον αφορά την αρχή του κράτους προελεύσεως ως κανόνα συγκρούσεως Η θεωρία περί της υπάρξεως στο πλαίσιο των ιδρυτικών Συνθηκών της Κοινότητας/Ε.Ε. ενός «κρυφού» κανόνα συγκρούσεως που επιτάσσει την εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως, στηριζόμενου στην αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως. Επιχειρήματα κατά της θεωρητικής αυτής κατασκευής:  Αντίθεση αυτής στη δημοκρατική παράδοση των κρατών μελών.  Ευνοϊκή μεταχείριση των επιχειρηματικών κύκλων εις βάρος των λοιπών συναλλασσομένων.  Πρακτικές δυσχέρειες ως προς τον προσδιορισμό του κράτους προελεύσεως αναλόγως της ειδικότερης ελευθερίας για την οποία πρόκειται κάθε φορά. 11

Η θετικού δικαίου σημασία του δικαίου του κράτους προελεύσεως στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Περιπτωσιολογική εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως Μη υιοθέτηση του δικαίου του κράτους προελεύσεως ως εφαρμοστέου δικαίου στο πλαίσιο της οδηγίας 2006/123 για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά. Ευρωπαϊκά νομοθετικά κείμενα που προβλέπουν την εφαρμογή του δικαίου του κράτους προελεύσεως:  Οδηγία 89/522 της 3 ης Οκτωβρίου 1989 (που έχει τροποποιηθεί από την οδηγία 97/36) για την «τηλεόραση χωρίς σύνορα».  Οδηγία 93/83 της 27 ης Σεπτεμβρίου 1993 για το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα στις δορυφορικές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση.  Οδηγία 2000/31 της 17 ης Ιουλίου 2000 για το «ηλεκτρονικό εμπόριο». 12