Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Παπαϊωάννου Ευαγγελία Εργασία: Ευρωπαϊκή Διάσταση, γένεση και περιεχόμενο Εξάμηνο: ΣΤ’ Διδάσκουσα: κ. Τάχου – Ηλιάδου Μάθημα: Ευρωπαϊκή Πολιτική

« ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ» Εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’70 Πολυδιάστατη και πολύσημη έννοια Αναγνωρίζει τη διαφορά, την ύπαρξη του «άλλου», εντός του ίδιου γεωγραφικού, πολιτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού χώρου. Ευρωπαϊκή: δηλώνει την εξάρτηση του όρου από την εξέλιξη και το μετασχηματισμό της Ευρωπαϊκής κοινότητας στις μεταπολεμικές δεκαετίες Διάσταση: προσδιορίζει την κατεύθυνση της χωροχρονικής μεταβολής Αποτελεί ερώτημα ως προς τις αιτίες, τους παράγοντες και τις συνθήκες που τη διαμόρφωσαν, τη συγκροτούν και την αναπαράγουν.

ΓΕΝΕΣΗ ΕΥΡΩΠΗΣ 1 γενικά στοιχεία Το όνομά της έχει μακρά ιστορία (από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα). Το περιεχόμενό της ήταν άλλοτε πραγματικό, φανταστικό και συμβολικό. Στο πέρασμα του χρόνου απέκτησε νέα ιδεολογικά, συμβολικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Γένεση της Ευρώπης: 2 (476-1453 μ.Χ., 5ος –15ος αιω μ.Χ.) 1. Στην Αρχαιότητα (μέχρι 5ο μ.Χ.αιω.): Ελληνιστικά Χρόνια (338-323 π.Χ.) 3. Στην Αναγέννηση Κλασική Εποχή και στους Νέους (500-323 π.Χ., 5ος - 4ος αιω π.Χ) Χρόνους Ελληνορωμαϊκή περίοδος (16ος αιω μ.Χ. και μετά) (146π.Χ - 330 μ.Χ., 1ος π.Χ -3ος μ.Χ. αιω.) 2. Το Μεσαίωνα (476-1453 μ.Χ., 5ος –15ος αιω μ.Χ.)

1. Στην αρχαιότητα: Ο όρος Ευρώπη ταυτίζεται με τη Δύση και αποτελεί γεωγραφικό προσδιορισμό (συσχέτιση με την Μεσόγειο και τον ελληνορωμαϊκό κόσμο) και όχι πολιτικό και πολιτιστικό όρο (μόνο για να εκφράσει αντίθεση μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων, και για να περιγράψει τους αγώνες Ελλήνων να διατηρήσουν χαρακτηριστικά ελληνικής οντότητας, ελευθερία, δημοκρατία σε σχέση με τον ασιατικό δεσποτισμό και υποτέλεια, Ταύτιση Ευρώπης με χριστιανισμό). (Βορράς = κρύος και σκοτεινός – Νότος = θερμός και φωτεινός). Το όνομα Ευρώπη είναι ελληνικό (κόρη του Ωκεανού, πατέρα των θεών, μητέρα της δικαιοσύνης και συνεργασίας, μύθος με την αρπαγή της από το Δία) Ετυμολογία ευρωπός = ευρύς και ευρώπη (χώρα)= εκτεταμένη χώρα (Ηρόδοτος)

1.Στην αρχαιότητα: Κλασική περίοδος: Η Ευρώπη αποτελεί μία από τις τρεις ηπείρους (Ασία, Αφρική, Ευρώπη) Ελληνιστική περίοδος: Η ιδέα της Ευρώπης αποκτά τα πρώτα πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά με την εξάπλωση ελληνικής κουλτούρας προς Ανατολή(νίκες Μ. Αλεξάνδρου) Εξάλειψη ιδέας υπεροχής Ελλήνων έναντι βαρβάρων

2. ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ Αρχίζει να γεννιέται η ιδέα της ιστορικής μοναδικότητας της Ευρώπης Κατάληψη Μεσογείου, Ιβηρικής χερσ. από Ισλάμ απομόνωση Ευρώπης από ιστορικό της παρελθόν (7ος μ.Χ αιω) Η έννοια της Ευρώπης επαναπροσδιορίζεται, αποκτά συνεκτικό νόημα (εξωτερική απειλή Ισλάμ ανάγκη ένωσης των διαφορών στο εσωτερικό). Ισλαμική επέκταση επανεμφάνιση όρου Ευρώπης Η Ευρώπη εκχριστιανίζεται Το 732 μ.Χ νίκη χριστιανικού στρατού έναντι Αράβων γένεση πολιτισμικής διάστασης Ευρώπης 8ος αιω.

2. Μεσαίωνας Η έννοια της Ευρώπης εμφανίζεται ως θρησκευτική, πολιτική και οικονομική εξουσία (9ος αιω.) Περίοδο γερμανικής αυτοκρατορίας (10ος – 11ος μ.Χ. αιω.) η ιδέα της Ευρώπης συνδέθηκε με τον ιδεολογικό μετασχηματισμό της έννοιας της Ρώμης σε Ευρώπης και της Ευρώπης σε Χριστιανοσύνη. Από την ελληνιστική περίοδο μέχρι και το τέλος της περιόδου του μεσαίωνα 14ος μ.Χ αιω. Ευρώπη θα ονομαστεί η περιοχή της Μεσογείου.

ΣΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ… Η συνείδηση της Ευρώπης θεμελιώνεται στη διάκριση μεταξύ Ανατολής και Δύσης και στην αντιπαλότητα μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ. (γεωγραφική και πολιτισμική ιδέα, ενίοτε και πολιτική χρησιμότητα) Στόχος: διαμόρφωση ενιαίας κουλτούρας, ικανής να ενώσει τα διαφορετικά πολιτισμικά στοιχεία των πληθυσμών που την αποτελούν. Αργότερα εμφανίζονται αντιλήψεις για μια ενοποιημένη κοινωνία/κοινοπολιτείας (ενότητα πολιτισμού) προβάλλοντας ιδέες για την αποκατάσταση της ενότητας της αρχαιότητας. (17ος αιω. μ.Χ.)

3. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΧΡΟΝΟΙ H Ευρώπη αποκτά νέες σημασίες: Στο γεωγραφικό επίπεδο χάνει την ταύτισή της με την Δύση Η Χριστιανοσύνη αμφισβητείται και την διαδέχεται ο Ευρωπαϊσμός = ενοποίηση Στο πολιτικό επίπεδο απογυμνώνεται από τη συγκρότηση μεγάλων απολυταρχικών κρατών και την εμπορευματική οικονομία Η ιδέα της Ευρώπης αποκτά ηγεμονικά χαρακτηριστικά Η ταυτότητά της από αμυντική και εσωστρεφής λόγω ισλαμική απειλής γίνεται εξωστρεφής και επιθετική στο στόχο (κατάκτηση κόσμου). Στο πολιτιστικό επίπεδο η Ευρώπη στρέφεται προς τον πολιτισμό του νέου κόσμου.

3. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Η Ευρώπη γίνεται αισθητή ως πνευματική και πολιτιστική οντότητα στο χώρο και στο χρόνο. Η Ευρώπη αντικαθιστά την ιδέα της Χριστιανοσύνης προβάλλοντας ένα νέο σύστημα αξιών (ανθρωπισμός, ορθολογισμός, βάρβαροι = άγριοι) Εξελίσσεται σε πολιτεία εμπορικών εθνικών κρατών Η Ευρώπη είναι ευγενής και ανώτερη, βασίλισσα όλου του κόσμου (15ος αιω. μ.Χ). Η Ευρώπη εκφράζει το πνεύμα του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας (18ος αιω. μ.Χ).

3. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Αποχωρίζεται σταδιακά την Χριστιανοσύνη, όχι όμως τη χριστιανική παράδοση. Αποχωρίζεται το εκκλησιαστικό και αριστοκρατικό της περίβλημα και μετατρέπεται στην ιδεολογία της ανερχόμενης αστικής τάξης. Το περιεχόμενο αυτή τη περίοδο η ιδέα της Ευρώπης συμπυκνώθηκε στην έννοια του ανθρωπισμού (καθολικό άνθρωπος = δημιουργός του πολιτισμού και της μοίρας του) 15ος αιω. μ.Χ. Επηρεάζουν κίνημα Διαφωτισμού

ΓΕΝΕΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΙΔΕΑΣ Εμφανίστηκε το 17ο αιω. μ.Χ. Μεγάλο Σχέδιο: το όραμα για την συνένωση των βασιλείων μέσω της καθολικότητας της χριστιανικής πίστης. Το 18ο μ.Χ αιω. Εμφανίζονται ο όρος της ομοσπονδοποίησης συνύπαρξη μελών της χωρίς να κυριαρχείται από αυτά. Το 19ο αιω. μ.Χ με την ευρωπαϊκή συμφωνία των Μ.Δ. δημιουργήθηκε η πρώτη μορφή οργάνωσης ευρωπαϊκών κρατών με συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους και ταυτόχρονα τη διασφάλιση εθνικών συμφερόντων. Πρόταση για τη μετατροπή της Ευρώπης σε μια Συνομοσπονδία των ομοσπονδιών βασισμένη στις αρχές της αποκέντρωσης, αλληλεγγύης και αυτοδιάθεσης. Το 1900 προτείνεται η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας βασισμένη στα χαρακτηριστικά και τις ιδιομορφίες των ευρωπαϊκών κρατών.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΙΔΕΑΣ 18ος – 19ος αιω. Ο οικουμενισμός απέναντι στον τοπικό χαρακτήρα των εθνικών κοινωνιών Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός απέναντι στις εθνικές κουλτούρες Ο πολιτισμός ενάντια στη φύση Ο ευρωκεντρισμός απέναντι στον εθνοκεντρισμό Η δημοκρατία ενάντια στην απολυταρχία Η εθνική ανεξαρτησία ενάντια στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία Ο χριστιανικός ανθρωπισμός απέναντι στον Ισλαμισμό Στη διαμόρφωση των παραπάνω συνέβαλαν: ο Διαφωτισμός (ανθρωπισμός, ορθολογισμός, πρόοδος), η Γαλλική Επανάσταση (ελευθερία, ισότητα), ο Εθνικισμός, ο Ρομαντισμός, ο Κοσμοπολιτισμός και ο Ευρωκεντρισμός.

ΙΔΕΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ Η ιδέα περιορίστηκε στη διεθνή πολιτική και συνδέθηκε με την έννοια του διεθνούς δικαίου. Η ιδέα της Ευρώπης ταυτίζεται με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό Εμφανίζεται η διπλή ταυτότητα 18ος αιω.: μια εθνική και μια ευρωπαϊκή (παραμένει ισχυρή μέχρι και σήμερα) Το 19ο αιω. Η Ευρώπη επιδιώκει μια ενιαία ταυτότητα απέναντι στις ετερότητες του κόσμου και προβάλλει χριστιανικό ανθρωπισμό, πίστη στη λογική, την πρόοδο, την επιστήμη και την υπεροχή της Ευρώπης στον κόσμο Τον αιώνα της ιστορίας (19ος) συνέβαλε στην ιστορικοποίηση και την πολιτικοποίηση του οράματος της Ευρώπης.

To 19ο αιω. ο κοσμοπολιτισμός από ιδεολογία της ανώτερης αστικής τάξης μετετράπη σε ευρωπαϊσμό, σε μαζικό ιδεολόγημα της ενωμένης και ενιαίας Ευρώπης στα τέλη του 20ου αιω. Η Ευρώπη του 19ου αιω. συντηρητική πολιτική ενάντια στο φιλελευθερισμό και το δημοκρατικό εθνικισμό

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩ. Ενισχύεται η ιδέα της ομοσπονδιακής, δημοκρατικής και πολυπολιτισμικής Ευρώπης που συνδέεται με σεβασμό της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας των εθνικών κοινωνιών. Παγκόσμιοι πόλεμοι ολέθριες επιπτώσεις σε οικονομικό, κοινωνικό επίπεδο και ιδεολογία Πολιτικό και πνευματικό σύμβολο αστικής τάξης Ανταγωνισμός εθνικισμού και ευρωπαϊσμού 1922: ίδρυση ευρωπαϊκής ομοσπονδίας Ένωση λαών Ευρώπης οικοδόμηση πανευρωπαϊκής ομοσπονδίας(πολιτική και οικονομική ένωση όλων ευρωπαϊκών κρατών) λύση ευρωπαϊκού προβλήματος (αμοιβαία μίση Ευρωπαίων) 1929 ίδρυση ομοσπονδιακής ένωσης με στόχο ομοσπονδιακή κοινότητα εθνών αποφυγή πολέμου

Ιδέα της Ευρώπης φασισμός (αποθέωση ιδέας Ευρώπης), ιδεολογία που χρησιμοποίησε εθνικισμό για προβολή ευρωπαϊκού πολιτισμού με σκοπό ένα ομογενοποιημένο σώμα εθνών. Ολοκαύτωμα Εβραίων στο όνομα της ευρωπαϊκής ενότητας δημιουργία αυθεντικής, κοσμοπολίτικης, ευρωπαϊκής κουλτούρας

ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Ιδέα Ευρώπης: Περιθωριοποίηση εθνικιστικής ιδεολογίας Επικράτηση ιδεολογίας ψυχρού πολέμου Ενίσχυση σχέσεων συνεργασίας στο διεθνές επίπεδο Δυναμική ευρωπαϊκής ελίτ για προώθηση οικονομικής ευρωπαϊκής συνεργασίας Ανάγκη δημιουργίας υπερεθνικού πολιτικού σχηματισμού (υπέρβαση λογικής, περιορισμός εξουσίας των εθνικών κρατών, εξασφάλιση ειρήνης, σταθερότητας και ανάπτυξης Ταύτιση ιδέας Ευρώπης με το σχηματισμό των κρατών της Ε.Ο.Κ. (οικονομική και πολιτική συνεργασία ανεξάρτητων κρατών που θα εκχωρούν αρμοδιότητες στον υπερεθνικό θεσμό) Όμως… Νίκη Μόσχας και Ουάσιγκτον 1.επιβολή ψυχροπολεμικής ιδεολογίας 2. βίαιο διαχωρισμό Ευρώπης σε ανατολική και δυτική 3. εξοστρακισμός της από διεθνή κέντρα εξουσίας

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Σύσταση διεθνών οργανισμών συνεργασίας σε πολιτικό, οικονομικό και αμυντικό επίπεδο (1945-50) Δημιουργία Ευρωπαϊκής Ένωσης Φεντεραλιστών συναδέλφωση κρατών για ομοσπονδιοποίησή της (1946) 1947: Σοσιαλιστική κίνηση για ενωμένα έθνη Ευρώπης 1949: Ευρωπαϊκή κοινοβουλευτική κίνηση/ επιτροπή με σκοπό δημιουργίας Ευρωπαϊκής Ένωσης Διάσκεψη Χάγης δημιουργείται το Συμβούλιο της Ευρώπης (οργανισμός πολιτιστικής συνεργασίας, ανάπτυξης και αλληλεγγύης των κρατών Ευρώπης. Συντονισμός συμφερόντων εξωτερικής πολιτικής των μελών

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ 1950: Schuman εισήγηση ιδέας ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ: οντότητα με: καρδιά ομοσπονδιακή νέο-λειτουργικό μυαλό διακυβερνητικό σώμα «Εμπόδιο» στάθηκε η ιδεολογική πολιτική των κρατών, η οικονομική ανάπτυξη, οι περιφερειακές ανισότητες και οι κοινωνικές δομές.

Συνθήκη ΕΟΚ: επίτευξη στενότερης ένωσης (1958-1993) Συνθήκη ΕΟΚ: επίτευξη στενότερης ένωσης (1958-1993). Το 1993 μετονομάστηκε σε Ευρωπαϊκή Κοινότητα Η συνθήκη της ΕΟΚ έθεσε τις βάσεις για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση (σημαντικές εξουσίες ο υπερεθνικός θεσμός) και καθιερώθηκε ο αμετάκλητος και αναστρέψιμος χαρακτήρας της ενοποίησης και εδραιώθηκε η υπερεθνική διάσταση

Συμπερασματικά… Η πραγματοποίηση της ιδέας της νέας Ευρώπης, διαμέσου της πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εξαρτάται από τη διατήρηση ισορροπίας ανάμεσα στη διαφύλαξη των παγκοσμίων ιδεών και των οικουμενικών αξιών του ευρωπαϊκού πολιτισμού, την προστασία της ιστορικής κληρονομιάς των ευρωπαϊκών εθνοτήτων και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πολιτείας που θα αντλεί στοιχεία από τη συλλογικότητα και θα στηρίζεται στην ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών της.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ..!