Δια βίου Μάθηση & Κοινωνία Νίκος Φωτόπουλος Λέκτορας Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται μια έντονη κινητικότητα αναφορικά προς τα ζητήματα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων θεμάτων όπως αυτών της δια βίου μάθησης, της πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων, της διασφάλισης ποιότητας στην εκπαίδευση, της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την απασχόληση. Η κινητικότητα αυτή ερμηνεύεται τόσο από τα υφιστάμενα δεδομένα και τις προκλήσεις σε επίπεδο διεθνούς και ευρωπαϊκής οικονομικής ύφεσης όσο και από τη διακηρυγμένη στρατηγική της Ε.Ε (Συνθήκη της Λισαβόνας) προκειμένου να αναπτυχθούν εργαλεία και θεσμικά συστήματα τα οποία θα προωθήσουν τη σύγκλιση των εθνικών πολιτικών προς ένα κοινό ευρωπαϊκό επίπεδο αναφοράς.

Αναφορικά προς το ζήτημα της συμμετοχής των ελλήνων στη δια βίου μάθηση, η χώρα μας καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμα κι αν σύμφωνα με τις πιο ευνοϊκές εκτιμήσεις τα πράγματα είναι ίσως λίγο καλύτερα απ΄ ότι καταγράφονται.

51/2/20104

Aπo τη λαϊκή επιμόρφωση της δεκαετίας του ΄80 στο σχέδιο δράσης για μια νέα εποχή δια βίου μάθησης στην Ευρώπη Όλοι θα θυμούνται την υλοποίηση των προγραμμάτων της λαϊκής επιμόρφωσης τη δεκαετία του ΄80, με τις περίφημες Ν.Ε.Λ.Ε στις οποίες διδάσκονταν από μαθήματα νεοελληνικών μέχρι τεχνικές φωτογραφίας, ζωγραφικής, λαϊκού κεντήματος ή παραδοσιακών χορών. Περίοδος την οποία σήμερα πολλοί θα θυμούνται με νοσταλγία, αφού τότε επιχειρήθηκε να δρομολογηθεί, με τα λίγα μέσα και την ελάχιστη τεχνογνωσία της εποχής, η προδρομική μορφή της δια βίου μάθησης υπό τον πέπλο της Γενικής Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης.

To ερώτημα που τίθεται διαρκώς στα διεθνή φόρα και στις αναλύσεις των θεωρητικών, σχετίζεται με το κατά πόσο η δια βίου μάθηση μπορεί να αποτελέσει μια ουσιαστική πολιτική επιλογή αναμόρφωσης της κοινωνίας ή θα συνεχίζει να αιωρείται ως εναλλακτική «απατηλή υπόσχεση» αυτού που το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να προσφέρει.

το πλαίσιο: εννοιολογικοί προσδιορισμοί το πλαίσιο: εννοιολογικοί προσδιορισμοί Τυπική εκπαίδευση Μη τυπική εκπαίδευση Αρχική κατάρτιση Συνεχιζόμενη κατάρτιση ‘Ατυπη Μάθηση

Mπορεί η δια βίου μάθηση να συμβάλει ουσιαστικά στον αγώνα κατά των εκπαιδευτικών ανισοτήτων ή είναι καταδικασμένη να λειτουργεί με αδράνεια απέναντι στο υφιστάμενο αδιέξοδο των αποκλεισμών και των στρεβλώσεων που το εκπαιδευτικό σύστημα αναπαράγει εδώ και δεκαετίες; Θα συνεχίζει να αποτελεί ένα πεδίο που τυπικά υφίσταται ή θα μετουσιωθεί σε ένα δυναμικό χώρο, δομικά ενταγμένο και ισότιμα αναπτυσσόμενο στο συνολικό εκπαιδευτικό σύστημα συμβάλλοντας με σθένος στην αντιμετώπιση και άμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων; Θα συνεχίσει να αποτελεί θεσμικό πάρεργο και καχεκτικό υποσύστημα εντός της εκπαιδευτικής ολότητας ή θα καταστεί ένα αξιόπιστο και ελεύθερο πεδίο ανάπτυξης δυνατοτήτων στο οποίο θα απευθύνεται ο οποιοσδήποτε, ανάλογα με τις προσωπικές, επαγγελματικές ή μορφωτικές του ανάγκες;

Από την εποχή εκείνη, μέχρι τη σημερινή Γενική Γραμματεία Δια βίου Μάθησης έχουν αλλάξει πολλά και επίκειται ακόμα περισσότερα να αλλάξουν αν αναλογιστεί κανείς τις ραγδαίες οικονομικές, τεχνολογικές και κοινωνικές μεταβολές, καθώς τους στόχους, τις προσδοκίες ακόμα και τις «πιέσεις» που η Ε.Ε ασκεί προκειμένου να προχωρήσουν τομές σε επίπεδο εθνικών πολιτικών. Παρά λοιπόν το ευρύ πεδίο το οποίο έχει μέχρι σήμερα επωμιστεί η ΓΓΔΜ, δεν κατέστη εφικτό να υλοποιηθεί μια ουσιαστική παρέμβαση στην ελληνική κοινωνία, τέτοια που να δικαιολογηθεί το μέγεθος του διακυβεύματος το οποίο έχει θέσει η Ε.Ε

Η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει δείξει ότι στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής και σε χώρες οι οποίες έχουν αναπτύξει ισχυρά εκπαιδευτικά συστήματα, η δια βίου μάθηση: 1) συμβάλλει σθεναρά στη μείωση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων μέσω της αντιμετώπισης των διαρροών και των αποκλεισμών, ως «ανοικτή» και συνεχής εκπαιδευτική και κοινωνική ευκαιρία στη ζωή ενός ανθρώπου. 2) κινητροδοτεί διαρκώς τη συμμετοχή των πολιτών στη δημιουργική περιπέτεια της γνώσης, άλλοτε στο πλαίσιο ενός περισσότερο πρακτικού και επαγγελματικού προσανατολισμού κι άλλοτε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης μορφωτικής αναζήτησης για την απόκτηση πολιτισμικού κεφαλαίου.

Μια σημαντική παρακαταθήκη της νεωτερικής σκέψης η οποία συνδέθηκε με την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, της φτώχειας, του εκπαιδευτικού και κοινωνικού αποκλεισμού Διαπερνά όλες τις φάσεις της κοινωνικής διαδρομής ενός ανθρώπου Σηματοδοτεί τη διαδικασία αυτό-ανάδειξης των ανθρώπινων δυνατοτήτων 5/2/ Δια βίου Μάθηση

Αποτελεί μια νέα κοινωνική κουλτούρα και στάση ζωής η οποία εδράζεται στην: ενεργητική συμμετοχή διαρκή μαθησιακή εμπλοκή στη συνεχή διεύρυνση των προσωπικών και επαγγελματικών οριζόντων

σχετίζεται με αυτό που αποκαλούμε «ανθρώπινη ουσία» στις κοινωνικές επιστήμες και στη φιλοσοφία πρόκειται για ένα «πρόταγμα» που τοποθετεί τον άνθρωπο στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής αναγνωρίζοντάς τη μάθηση ως πρωταρχικό εργαλείο χειραφέτησης και προσωπικής αυτό- ολοκλήρωσης Ο ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός της δια βίου μάθησης

Ο προσανατολισμός της δια βίου μάθησης εγκλωβισμός στη διαχειριστική λογική της εμπειρίας της συνεχιζόμενης κατάρτισης της δεκαετίας του 90; ή σύνδεση της με τις γνήσιες κοινωνικές ανάγκες; Κρίσιμα σημεία στο πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής

Η Προοπτική: η ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας η διαρκής προσπάθεια άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων η απελευθέρωση δυνάμεων στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι η δημιουργία προϋποθέσεων ενός νέου ορθολογικού και νεωτερικού προτάγματος με αιχμή τη μάθηση, την αυτενέργεια, τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη

ειδικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε περιοχές που πλήττονται από ανεργία, κοινωνικό αποκλεισμό, πολιτιστική υστέρηση σύνδεση της δια βίου με ένα περισσότερο ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό στον αντίποδα ενός τεχνοκρατικού «πρακτικισμού» που αγνοεί τις κοινωνικές ανάγκες και τις προτεραιότητες της κοινωνίας

η πιστοποίηση των προσόντων και το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων) αποτελεί ένα από τα κεντρικά θέματα στην πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστά ένα μεταρρυθμιστικό project στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής γεφυρώνει τη μετάβαση: από την εκπαίδευση / κατάρτιση στην απασχόληση αποτελεί πρωτίστως ένα πολιτικό και θεσμικό εγχείρημα

Ποιος θα πιστοποιεί με αξιοπιστία, εγκυρότητα, διαφάνεια και δημόσιο έλεγχο τις «μεταφράσεις» των προσόντων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι εφικτή μια τέτοια προσαρμογή ή τα μικρότερα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να μεταλλαχθούν βίαια και άναρχα στην προοπτική μιας ομιχλώδους ευρωπαϊκής προοπτικής; H προβληματική του EQF (Ευρωπαϊκό Πλαίσιο προσόντων) σε 4 ερωτήματα

Μπορεί το εθνικό πλαίσιο προσόντων να λειτουργήσει αρμονικά με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό τη στιγμή που ο βαθμός ανομοιογένειας και εκπαιδευτικής διαφοροποίησης είναι αισθητά υψηλός ; Μπορεί να συνδυαστεί ο εθνικός χαρακτήρας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις διεθνείς πιέσεις για προσαρμογές σε επίπεδο απασχόλησης και τεχνολογίας;

UNITED STATES of AMERICA CANADA ALASKA (USA) MEXICO COLOMBIA VENEZUELA BRAZIL PERU BOLIVIA HONDURAS NICARAGUA ECUADOR GUYANA SURINAME FRENCH GUIANA COSTA RICA PANAMA GUATEMALA CUBA PARAGUAY ARGENTINA URUGUAY CHILE GREENLAND ICELAND UNITED KINGDOM REPULIC OF IRELAND NORWAY SWEDEN FINLAND DENMARK ESTONIA LATVIA LITHUANIA POLAND BELARUS GERMANY CZECH REPUBLIC NETHERLANDS BELGIUM FRANCE SPAIN PORTUGAL SWITZ. AUSTRIA ROMANIA BULGARIA ITALY UKRAINE TURKEY GREECE SYRIA IRAQ SAUDI ARABIA YEMEN OMAN UAE EGYPT LIBYA ALGERIA MOROCCO TUNISIA WESTERN SAHARA MAURITANIA MALI NIGER CHAD SUDAN ETHIOPIA SOMALIA UGANDA SENEGAL GUINEA LIBERIA COTE D’IVOIRE BURKINA GHANA NIGERIA CAMEROON CENTRAL AFRICAN REPUBLIC GABON CONGO DEMOCRATIC REPUBLIC OF CONGO KENYA TANZANIA ANGOLA ZAMBIA MOZAMBIQUE NAMIBIA BOTSWANA ZIMBABWE REPUBLIC OF SOUTH AFRICA MADAGASCAR RUSSIA KAZAKHSTAN GEORGIA IRAN UZBEKISTAN TURKMENISTAN AFGHANISTAN KYRGYZSTAN TAHKISTAN PAKISTAN INDIA CHINA NEPAL MYANMAR THAILAND SRI LANKA MONGOLIA NORTH KOREA SOUTH KOREA JAPAN TAIWAN CAMBODIA LAOS VIETNAM PHILIPPINES MALAYSIA INDONESIA PAPUA NEW GUINEA AUSTRALIA NEW ZEALAND Πηγή: ETF Η εικόνα στον κόσμο και η δημιουργία περιφερειακών πλαισίων προσόντων

είναι σαφές ότι όταν δεν έχουν εμπεδωθεί και δεν έχουν κατανοηθεί οι στόχοι μιας οποιασδήποτε πολιτικής, αυτή είναι καταδικασμένη να οδηγηθεί είτε σε μαρασμό, είτε σε ανενέργεια, είτε σε σφοδρή αντίδραση απέναντι στην εφαρμογή της … μια διαπίστωση πολιτικού περιεχομένου

όψεις της ελληνικής πραγματικότητας σημαντική καθυστέρηση σε θέματα θεσμικής οργάνωσης και ανάπτυξης συστημάτων κλιμακούμενη εκχώρηση ενός νευραλγικού πεδίου στην ιδιωτική σφαίρα ( π.χ ξένες γλώσσες, πληροφορική κλπ) έλλειψη κοινωνικής συναίνεσης σε θέματα εκσυγχρονισμού των (υπό) συστημάτων εκπαίδευσης /κατάρτισης

εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανισότητες (ταξικές, πολιτισμικές, περιφερειακές κλπ) χαλαρή σύνδεση εκπαίδευσης/κατάρτισης απασχόλησης ανεργία, υποαπασχόληση, ελαστικές μορφές απασχόλησης θεσμική ασυνέχεια, κατακερματισμός και αποσπασματικότητα των πολιτικών διαχρονική εθνική εσωστρέφεια διαμόρφωση μιας αντιφατικής συνείδησης απέναντι σε θέματα εκσυγχρονισμού

διεθνείς καλές πρακτικές βασικά χαρακτηριστικά ισχυρές κοινωνικές και πολιτικές συμφωνίες ισότιμη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων συνενώσεις φορέων δομικός διαχωρισμός «εκροών» από τις «εισροές» αυστηρός δημόσιος έλεγχος πλατιά κοινωνική συναίνεση (κράτος, συνδικάτα, επαγγελματικές ενώσεις, ενώσεις εργοδοτών, επιμελητήρια, πανεπιστήμια, εκπαιδευτική κοινότητα) ολιστική προσέγγιση της μάθησης

η πιστοποίηση της άτυπης και μη τυπικής μάθησης ενάντια στις κοινωνικές ανισότητες ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η αναγνώριση προσόντων στο χώρο της μη τυπικής εκπαίδευσης και άτυπης μάθησης, εκεί που χιλιάδες εργαζόμενοι κατέχουν επαγγελματική εμπειρία και δεν έχουν τη δυνατότητα να την αναγνωρίσουν και να την πιστοποιήσουν σε ένα έγκριτο και αξιόπιστο εθνικό πλαίσιο προσόντων. μια τέτοια εξέλιξη θα συμβάλλει θετικά στην κινητικότητα της εργασίας αρκεί αυτό να λαμβάνει χώρα όχι με όρους ελεύθερης αγοράς, αλλά με όρους κοινωνικής οικονομίας

αυξημένη η ζήτηση πιστοποιημένων προσόντων αυξημένη η ζήτηση πιστοποιημένων προσόντων όλα δείχνουν από πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, (Cedefop 2009) ότι την επόμενη δεκαετία παρουσιάζεται μια εμφανώς ανοδική τάση για αύξηση των μεσαίων και υψηλών προσόντων στην αγορά εργασίας γεγονός που σημαίνει ότι θα είναι περισσότερο πιεστική η ανάγκη για διαφάνεια, αξιοπιστία και εγκυρότητα στο πεδίο της πιστοποίησης προσόντων