Κατσούλη Βασιλική, ΠΕ02 1ο Γυμνάσιο Νεάπολης ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΑΞΗΣ : ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ στην Αθήνα της κλασικής εποχής (ΔΙΑΤΡΟΦΗ - ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ – ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ) Κατσούλη Βασιλική, ΠΕ02 1ο Γυμνάσιο Νεάπολης

Υλικό εκπαιδευτικό Λογισμικό επεξεργαστής κειμένου (Word) PowerPoint Internet (πληροφορίες που δίνονται έτοιμες στους μαθητές λόγω έλλειψης χρόνου και αδυναμίας σύνδεσης στο διαδίκτυο)

Παιδαγωγικοί στόχοι Να μάθουν να εργάζονται ομαδοσυνεργατικά ξεφεύγοντας από την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική μέθοδο. Να κατανοούν ένα κείμενο και να επιλέγουν την κατάλληλη πληροφορία που τους ζητείται. Να καλλιεργηθεί η αφαιρετική και η συνθετική ικανότητα για τη δημιουργία του τελικού προϊόντος. Να προσπαθήσουν να δουν το παρελθόν με τα μάτια του σύγχρονου ανθρώπου (ενσυναίσθηση).

Γνωστικοί στόχοι Να γνωρίσουν την αξία της νέας τεχνολογίας για την προσέγγιση των φιλολογικών μαθημάτων. Να γνωρίσουν το λογισμικό του υπολογιστή τους για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας και να μάθουν να οικοδομούν τη γνώση εργαζόμενοι μόνοι τους με ένα νέο τρόπο. Να αποκτήσουν συνείδηση της ιστορικής συνέχειας, μέσα από τον εντοπισμό και την αξιολόγηση στοιχείων πολιτισμών, που διασώζονται στο παρόν. Να αποκτήσουν γνώσεις πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο με έναν πιο ζωντανό τρόπο για θέματα που δύσκολα θα μπορούσαν να φανταστούν. Να συγκρίνουν πτυχές της ψυχαγωγίας της αρχαίας εποχής με τη σημερινή και να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές.

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 1η Ψυχαγωγία: να δώσετε την ετυμολογία της λέξης. ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… Πώς αποδεικνύεται ότι η ψυχαγωγία για τους Αθηναίους των κλασικών χρόνων ήταν αντικείμενο κρατικής μέριμνας; ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… Με ποιους τρόπους διασκέδαζαν στην ιδιωτική τους ζωή καθημερινά οι αρχαίοι Αθηναίοι; ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 2η Περιγράψτε το ημερήσιο πρόγραμμα διατροφής ενός Αθηναίου πολίτη (δώστε δυνατότητες εναλλακτικής λύσης για το φαγητό ή το ποτό) και στο τέλος συγκρίνετε αυτό το πρόγραμμα με το σημερινό και τις προτάσεις των διατροφολόγων. Πρωινό:(ακράτημα) …………………………………………………...………….. Γεύμα: ( ) ……………………………………………………………... Απογευματινό:( ) ………………………………………………… Βραδινό :( ) ………………………………………………………..… Πώς ήταν στρωμένο το τραπέζι; ……………………………….…. ………………………………………………………………………..………………… Για ποιους λόγους μπορούσε να διοργανωθεί ένα συμπόσιο; Ποια ήταν τα ποτά τους; (τι ήταν ο άκρατος οίνος; πότε μπορούσαν να πιούν; …….…………………………………………………………………..………………. …………………………………………………………………………………………………….

Σε κύλικα των αρχών του Ε' αιώνα π. Χ. εικονίζεται σκηνή συμποσίου Σε κύλικα των αρχών του Ε' αιώνα π.Χ. εικονίζεται σκηνή συμποσίου. Στο μέσον: γυμνή εταίρα παίζει δίαυλο. Δεξιά: δύο νέοι άνδρες σε ανάκλιντρο. Ο ένας παίζει κότταβο (στριφογυρίζει την κύλικα γύρω στον δείκτη του χεριού του από τη λαβή, χωρίς να χύνεται το κρασί). Αριστερά: δύο άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας (είναι φαλακροί) μισοξαπλωμένοι σε ανάκλιντρο με τα πρώτα συμπτώματα της μέθης. Ο ένας κρατεί δύο κύλικες. (Καιμπριτζ)

Πού συγκεντρώνονταν οι καλεσμένοι και πώς κάθονταν; …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………...… Ονομασίες ατόμων που είχαν σχέση με τη διεξαγωγή του συμποσίου. Ποιος ήταν υπεύθυνος για την τήρηση του τυπικού του συμποσίου και τι περιλάμβανε αυτό; …………………………………………………………………………………..…… Κείμενο: σκηνή συμποσίου στην αρχαία Αθήνα …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. Τι ήταν ο έρανος; Υπήρχαν περιστατικά που παρατηρήθηκαν έκτροπα με τη λήξη του συμποσίου; Γνωρίζετε κάτι ανάλογο από την Ιστορία σας; Κείμενο: οι κατηγορίες εναντίον του Αλκιβιάδη για ασέβεια. …………..……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………

Σκηνή συμποσίου στην αρχαία Αθήνα Αφού σηκώθηκαν τα τραπέζια και έγιναν σπονδές και ψάλθηκε ο παιάνας, μπήκε στο γλέντι ένας Συρακούσιος έχοντας μαζί του και μια καλή αυλητρίδα (γυναίκα που έπαιζε αυλό) και μια καλή χορεύτρια, που γνώριζε να εκτελεί και παιχνίδια θαυματοποιών και ένα πολύ όμορφο αγόρι, που έπαιζε κιθάρα και χόρευε. Μετά την επίδειξη έπαιρνε χρήματα για το θέαμα. Όταν λοιπόν η αυλητρίδα έπαιξε αυλό και ο νεαρός κιθάρα και έδειξαν και οι δύο ότι τους διασκέδασαν πολύ, ο Σωκράτης είπε - Μα το Δία, Καλλία, μας φιλοξενείς θαυμάσια, γιατί όχι μόνο μας πρόσφερες πολύ καλό δείπνο, αλλά μας διασκέδασες με πάρα πολύ ευχάριστα θεάματα και ακούσματα. Ξενοφών, Συμπόσιον, 2, 3.

Πλούταρχος, Αλκιβιάδης 19.1-3: Οι κατηγορίες εναντίον του Αλκιβιάδη για ασέβεια Τότε ο δημαγωγός Ανδροκλής παρουσίασε κάποιους σκλάβους και μετοίκους, που κατηγόρησαν τον Αλκιβιάδη και τους φίλους του ότι είχαν ακρωτηριάσει και άλλα αγάλματα και ότι μέσα στα μεθύσια τους παρωδούσαν τα Ελευσίνια μυστήρια· συγκεκριμένα έλεγαν πως κάποιος Θεόδωρος παρίστανε τον κήρυκα, ένας Πουλυτίων το δαδούχο, ο Αλκιβιάδης τον ιεροφάντη και πως οι άλλοι φίλοι, τάχα οι μύστες, παρακολουθούσαν τα "μυστήρια". Πλούταρχος, Αλκιβιάδης 19.1-3:

Ὁμήρου Ὀδύσσεια, δ' - Τὰ ἐν Λακεδαίμονι. Σύγκριση του συμποσίου την κλασική εποχή με τα όσα περιγράφει ο Όμηρος στην Οδύσσεια για το ίδιο θέμα, δηλαδή την τέλεση ενός δείπνου αρκετούς αιώνες πριν. Ὁμήρου Ὀδύσσεια, δ' - Τὰ ἐν Λακεδαίμονι. Εκεί τους έλουσαν οι παρακόρες και τους άλειψαν με λάδι, τους φόρεσαν σγουρές χλαμύδες και χιτώνες, (50) ύστερα τους οδήγησαν σε θρόνους, να καθίσουν πλάι στον Μενέλαο, τον γιο του Ατρέα. Αμέσως μια θεραπαινίδα, κρατώντας πάγκαλο χρυσό κανάτι, από ψηλά τους έχυνε νερό σ’ ένα λεβέτι ασημωμένο, τα χέρια τους να νίψουν˙ μετά τους έστρωσε καλόξυστο τραπέζι. Όπου η σεμνή κελάρισσα τους έφερε μπροστά (55) φαγώσιμα πολλά, θέλοντας να τους ευχαριστήσει. Και να κι ο τραπεζάρχης, ανεμίζοντας πινάκια με κρέατα κάθε λογής, τα πρόσφερε, κι έβαλε πλάι τους μαλαματένιες κούπες. Τότε ο ξανθός Μενέλαος τους δεξιώθηκε μ’ αυτά τα λόγια: «Πιάστε ψωμί για καλωσόρισμα˙ κι όταν γευτείτε και χορτάσετε (60) το δείπνο, τότε θα σας ρωτήσουμε τους δυο να πείτε ποιων ανθρώπων είσαστε βλαστοί˙ γιατί ασφαλώς δεν έσβησαν τα γονικά σας˙ σίγουρα κρέμεται η γενιά σας από μεγάλους βασιλείς επιφανείς, με σκήπτρο – ασήμαντοι δεν θα μπορούσαν να γεννήσουν τέτοιους γιους». Είπε κι αμέσως πήρε με το χέρι του παχύ κομμάτι από βοδίσια ράχη, (65) τιμητική μερίδα για τον ίδιο που την έδωσε στους ξένους. Εκείνοι απλώνουν τα δυο τους χέρια στο έτοιμο φαγητό, κι όταν ο πόθος τους κορέστηκε για το φαΐ, για το πιοτό, γύρισε τότε το κεφάλι του στον γιο του Νέστορα ο Τηλέμαχος, συγκλίνοντας κοντά του, να μην ακούν οι άλλοι.] (70)

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 3η Ποια είναι τα παιχνίδια των αρχαίων(παιδιών και μεγαλύτερων); Σύγκριση με τα σημερινά παιχνίδια των παιδιών – ή και κάποιας παλιότερης εποχής. ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΠΑΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ   Παιγνίδια της αρχαιότητας, που έχουν φτάσει ως τις μέρες μας και παίζονται σήμερα, με τον ίδιο τρόπο ή με παραλλαγές με τις ονομασίες που τα συναντάμε. Τα παιγνίδια αυτά είναι: <Αιώρα>, η γνωστή κούνια ή κρεμάστρα <Ακινητίνδα>, στα νεώτερα χρόνια το παιχνίδι παιζόταν με την ονομασία τ΄ Αγκούτς. Παραλλαγή του παιγνιδιού είναι τα σημερινά στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα και τα αγαλματάκια. <Αμπάριζα >, κυνηγητό, σήμερα το συναντάμε με το ίδιο όνομα και σαν σκλαβάκια <Πεντέλιθα>, τα πεντόβολα, επίσης ονομάζεται: πετράδια, πενταπέτρια, πεντεκούκια, πεντεγούλια, στα βυζαντινά χρόνια το ονόμαζαν καλαλάτζια ή καλολαλάκια. ……… <Πετροπόλεμος>, επικίνδυνο παιγνίδι παίζεται και σήμερα αλλά όχι τόσο έντονα όπως παλιά. <Σφαίρα>, η μπάλα, το τόπι. Όπως και σήμερα παίζονταν πολλά παιγνίδια με την μπάλα. Κάποια που τα ονόμαζαν ουράνια σφαίρα και ήταν το πέταγμα της στον αέρα, απόρραξις που ήταν το χτύπημα της στον τοίχο ή στο έδαφος, επίσης άλλοι τρόποι παιξίματος ήταν: το χτύπημα της με κάποιο αντικείμενο (ξύλο ή ρακέτα), το να σημαδέψει κάτι μ΄ αυτήν ή να την ρίξει μέσα σ΄ ένα αγγείο ή μια τρύπα . Όλες αυτές οι χρήσεις της μπάλας τις βρίσκουμε σε πολλά σημερινά παιγνίδια.    <Σοινάκι>, το γνωστό μας σχοινάκι που παίζεται από ένα η περισσότερα άτομα.  <Φωτιά>, το συναντάμε σαν αγιώργηδες, τζίφο, καστροπαρσιά, κάστρο κτλ.   <Χυτρίνδα>, παίζεται και σήμερα με τον ίδιο τρόπο. Το βρίσκουμε σαν γύρω γύρω το ψητό, παπαδίτσα, φεσάς, μυζηθρούλα, μπλαγόμεσο, χύτρα κ.τ.λ. <Χαλκή μυία> ή <ψηλαφίνδα>, η τυφλόμυγα γνωστό παιγνίδι και σήμερα. Το συναντάμε σαν: τυφλοπάννι, τυφλοπαννιάρα, τυφλοπάννα, τυφλός, ζουρλοπαννιάρα, γούσταρ-πάτσα, μπούφος

Ένα από τα συνηθισμένα παιχνίδια κατά την αρχαιότητα ήταν ο εφεδρισμός Ένα από τα συνηθισμένα παιχνίδια κατά την αρχαιότητα ήταν ο εφεδρισμός. Μια παραλλαγή του παιχνιδιού εικονίζεται σε μελανόμορφο αμφορέα του Γ' αιώνα π. Χ. Ένας άνδρας καθισμένος σε δίφρο ετοιμάζεται να πετάξει τη σφαίρα σε τρία παιδιά ανεβασμένα στους ώμους τριών γυμνών νέων.

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 4η Ενδύματα: Βασική διαίρεση των ενδυμάτων σε …………..………………..…..… ………………και ……………………………….…………………………………….…… …..……………………………………….…………………………………………………... Ονομασίες ενδυμάτων και σύντομη περιγραφή τους……….…… Ενδύματα για άνδρες και ενδύματα για γυναίκες………….……… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Σημασία του χρωματισμού τους……………………………………….……. ……….…………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………….…………..

Μια γυναικεία μορφή φορεί επάνω σε βαθυκόκκινο ένδυμα δωρικό "πέπλο" ανοικτό στα πλάγια. (Παρίσι, Λούβρο) Η γυναικεία μορφή φορεί ιμάτιο επάνω από λεπτό χειριδωτό ιωνικό χιτώνα. (Παρίσι,Λούβρο)

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 5η Κόμμωση: κουρεία: ποιοι πήγαιναν, για ποιους λόγους; Ποια αλλαγή παρατηρείται τον 5ο αιώνα π. Χ; Υπήρχαν βαφές μαλλιών στην αρχαιότητα; Ποια ήταν η κόμμωση των δούλων; ……………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………..………………

Ένα βοιωτικό ειδώλιο του 550 π. Χ Ένα βοιωτικό ειδώλιο του 550 π.Χ. περίπου ζωντανεύει σκηνή ανδρικού καλλωπισμού. Γελαστός ο κουρέας περιποιείται όρθιος τον πελάτη του, που κάθεται σε δίφρο φορώντας περιώμιο (φτάνει κάτω από τα γόνατα), για να προστατεύσει προφανώς την ενδυμασία του. (Βερολίνο, Αρχαιολογικό Μουσείο)

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 6η Υποδήματα: Ποιοι φορούσαν υποδήματα; Ποιες ήταν οι βασικές μορφές τους; Ποια τα χαρακτηριστικά των υποδημάτων των γυναικών; ……………………………………………………………………………….. ……………………..……………………………………………………..… …….………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….. .

Σενάριο διδασκαλίας: ψυχαγωγία (διατροφή – συμπόσιο - παιχνίδια – ενδυμασία) ΟΜΑΔΑ 7η Ποια ήταν τα καλλυντικά και τα αρώματα που χρησιμοποιούσαν;…………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………..….. Οι αρχαίοι Έλληνες προτιμούσαν την πολυτέλεια ή τη λιτότητα; Ποιος ο ρόλος των γυναικονόμων; …………………………………………..…………………………………………… ……………………………………………………………………………………….. Εμφάνιση και κοινωνική θέση………………………………………. …………………………………………………………………………….…

Τρεις γυναίκες καλλωπίζονται πάνω από πολυτελή λουτήρα Τρεις γυναίκες καλλωπίζονται πάνω από πολυτελή λουτήρα. Η πρώτη από δεξιά συγκρατεί τα μαλλιά της με ταινία και πλένει τα χέρια στον λουτήρα. Η μεσαία περιποιείται τα μαλλιά της με βούρτσα, ενώ η τρίτη ( με ταινία επίσης στα μαλλιά) τακτοποιεί τα φορέματά της, πριν αρχίσει το λουτρό. (Μόναχο, Αρχαιολ. Μουσείο)

Το τελικό προϊόν που ζητείται από κάθε ομάδα είναι η δημιουργία ενός κειμένου, εμπλουτισμένου με εικόνες, που θα βασίζεται κυρίως στα φύλλα εργασίας που παραπέμπουν στις πληροφορίες από το λογισμικό. Εκεί, όπου ζητείται σύγκριση, χρειάζεται η αυτενέργεια και η κριτική ικανότητα των μαθητών.

Με την ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και μάθησης επικεντρωμένης στην εργασία ανά ομάδες κατά το ομαδοκεντρικό πνεύμα, ενισχύεται η επικοινωνιακή ικανότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη αλληλοδιδακτικής σχέσης μεταξύ τους, καθώς οι ομάδες καλούνται να εξηγήσουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων το ιδιαίτερο θεματικό πεδίο που έχουν αναλάβει να διερευνήσουν και να αναπτύξουν.  

Όταν η κάθε ομάδα ολοκληρώσει την εργασία, ο συντονιστής ενημερώνει τις άλλες ομάδες για το αποτέλεσμα που προέκυψε. Ανακοινώνει προφορικά σε όλους τα κύρια σημεία, ώστε να έχουν συνολικά γνώση του θέματος. Στη συνέχεια αποφασίζεται ότι θα αναλάβουν ως τμήμα την πρωτοβουλία να παρουσιάσουν το τελικό προϊόν στα υπόλοιπα τμήματα της Α΄ τάξης ή όλου του Σχολείου στο πλαίσιο διαθεματικής δραστηριότητας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου(ενότητες 4η – διατροφή, 7η – δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μας) και ταυτόχρονα να εξασκηθούν στην περιγραφή και αφήγηση.