Στέλιος Ορφανός Frederick University ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ 2014-15 Θεωρίες μάθησης για ενήλικες εκπαιδευόμενους Αθλητικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου 15 Μάιου 2015 Στέλιος Ορφανός Frederick University

Δομή σημερινής συνάντησης Το φαινόμενο της μάθησης Θεωρίες μάθησης για ενήλικες εκπαιδευόμενους Σύγχρονα ευρήματα σχετικά με τις διαδικασίες μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο πετυχημένης μάθησης Συμπεράσματα Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

ΜΑΘΗΣΗ Δύο μορφές Αυτόματη αντίδραση σε νέα πληροφορία Δομημένη σκόπιμη αλλαγή που στοχεύει στην επίτευξη γνώσης Είναι η διαδικασία που βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιήσουν τις γνώσεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους με μόνιμο τρόπο ώστε η ίδια τροποποίηση να μη χρειαστεί να γίνει ξανά σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Εκαψε το χέρι του και έμαθε Ειχα καποιες δυσκολιες με αλλαγη ελαστικου αλλα το άλλαξα (σκοπός / προσπάθεια)

Διάκριση… Μάθηση ενηλίκων = Μάθηση άλλων ομάδων Η εκπαίδευση ενηλίκων είναι απλά ένας κλάδος της εκπαίδευσης Μάθηση ενηλίκων δεν είναι συνώνυμο με την μάθηση άλλων ομάδων Μέσα – Μέθοδοι – Προσέγγιση (ανάλογα με βαθμίδα;) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εκπαίδευση παιδιών – εκπαίδευση ενηλίκων Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Οι διαφορές ανάμεσα σε μία ομάδα ενηλίκων είναι πολύ περισσότερες από ότι σε μία ομάδα παιδιών ίδιας ηλικίας Εμπειρίες Προθυμία Κίνητρα Γνώσεις και δεξιότητες

Θεωρίες μάθησης λοιπόν… Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε για τις θεωρίες μάθησης; Θεωρία Μάθησης Διδασκαλία Προσέγγιση Πεποιθήσεις Προγραμματισμός Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΕΣ Μελετητές που έχουν ασχοληθεί αποκλειστικά με εκπαίδευση ενηλίκων Malcolm Knowles (Ανδραγώγική) Paulo Freire (Εκπαίδευση των καταπιεσμένων) Jack Mezirow (Μετασχηματίζουσα μάθηση) Μελετητές που έχουν ασχοληθεί γενικά με τη μάθηση ή το έργο τους αφορά και την εκπαίδευση ενηλίκων David Kolb (Ο κύκλος της μάθησης) Carl Rogers Peter Jarvis ( Συνθετική προσέγγιση) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

ΘΕΩΡΙΑ 1: Ανδραγωγική θεωρία του Knowles Ανθρωπιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης ενηλίκων. Που παραπέμπει το όνομα της θεωρίας; (Πεποίθηση για τον ιδιαίτερο τρόπο εκπαίδευσης των ενηλίκων) Η θεωρία της Ανδραγωγικής αναφέρεται στην ανάγκη των ενηλίκων εκπαιδευομένων για αυτοπραγμάτωση, δηλαδή για αναγνώριση και ανάπτυξη όλου του δυναμικού τους. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτές μπορούν να διευκολύνουν τους εκπαιδευομένους, ώστε να επιτύχουν αυτόν τον στόχο ΟΙ ΕΞΙ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ της Θεωρίας Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Παραδοχές θεωρίας Knowles 1-3 (1) Οι ενήλικοι έχουν ανάγκη να γνωρίζουν για ποιο λόγο χρειάζεται να μάθουν κάτι πριν εμπλακούν στη διεργασία εκμάθησής τους. ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ για μας; (2) Έχουν την ανάγκη και την ικανότητα να αυτοκαθορίζονται. (3) Εισέρχονται στην εκπαιδευτική διεργασία φέρνοντας μαζί τους ένα απόθεμα εμπειριών πολύ μεγαλύτερο από εκείνο των παιδιών Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Παραδοχές θεωρίας Knowles 4-6 (4) Θέλουν να αποκτούν γνώσεις σχετικές με τις συνθήκες τις οποίες αντιμετωπίζουν ώστε να μπορούν να δρουν αποτελεσματικά ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ για μας; (5) Οι μαθησιακοί προσανατολισμοί των ενηλίκων έχουν ως επίκεντρο το πρόβλημα και όχι την απόκτηση αφηρημένων, ακαδημαϊκών γνώσεων (6) Τα πιο σημαντικά κίνητρα μάθησης είναι τα εσωτερικά (ανάγκη για ικανοποίηση από την εργασία, αυτοεκτίμηση κλπ.) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εφαρμόζοντας την θεωρία του Knowles Σεβασμός Αλληλεπίδραση διδασκόντων και διδασκόμενων Ελευθερία έκφρασης Ευρύτητα αναζήτησης Φιλικότητα Σχεδιασμός προγράμματος με βάση τις ανάγκες Ενεργητική συμμετοχή σε όλες τις φάσεις πχ. Σχεδιασμός – αποφάσεις για ρυθμό – επικέντρωση και αξιολόγηση Είμαστε συντονιστές και όχι καθοδηγητές Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Κριτική για τη θεωρία Knowles Δεν υπάρχει επιβεβαίωση από την έρευνα (εκτός από την τρίτη παραδοχή) Μήπως δεν είναι θεωρία αλλά κατευθυντήριες γραμμές; Μήπως ισχύουν τα περισσότερα και για άτομα μικρότερης ηλικίας; Λίγη έμφαση στην επίδραση του κοινωνικού περίγυρου και περισσότερη από όσο έπρεπε στον αυτοκαθορισμό Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

2. Θεωρία για κοινωνική αλλαγή (Freire) Αναλφαβητισμός Ανθρωπιστική προσέγγιση που επηρέασε πολλές χώρες Οι άνθρωποι έχουν ασαφή αντίληψη των δυνάμεων και δομών που καθορίζουν τη ζωή τους. Θέλουν να μιμηθούν την κυρίαρχη τάξη. ΚΡΙΤΙΚΟΣ στοχασμός γύρω από πραγματικά προβλήματα με στόχο τη ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Συνειδητοποίηση Είναι η διεργασία με την οποία οι άνθρωποι , όχι ως δέκτες αλλά ως υποκείμενα που αποκτούν γνώση, κατορθώνουν να αποκτήσουν βαθιά επίγνωση τόσο της κοινωνικοπολιτιστικής πραγματικότητας που διαμορφώνει τη ζωή τους όσο και της ικανότητας τους να μεταμορφώνουν αυτή την πραγματικότητα (Freire, 1977). Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εκπαιδευτική μέθοδος Freire Μελέτη πλαισίου – εντοπισμός προβλημάτων Επιλογή παραγωγικών λέξεων Σφαιρική αντιμετώπιση Συζήτηση , σκέψη Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Παραδείγματα = εργασια μισθός αρρώστια κλπ. Ρόλος μας : δημιουργία συνθηκών , υποκίνηση διαλόγου Ταπεινοφροσύνη, όχι επιβολή απόψεων Σημαντική η οριοθέτηση της παρούσας κατάστασης ως πρόβλημα

Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εμπειρική εκπαίδευση Πρωτογενείς εμπειρίες Δευτερογενείς εμπειρίες Σημαντικό ζήτημα στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι η επεξεργασία των εμπειριών Έκθεση εκπαιδευομένων σε εμπειρία και μετά στοχασμός  ανάπτυξη νέων ικανοτήτων, γνώσεων και δεξιοτήτων. Πρωτογενείς εμπειρίες Κατάσταση-βίωμα-ενέργεια ή/ και σκέψη Δευτερογενείς εμπειρίες Έμμεσο βίωμα μέσω … Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εμπειρική εκπαίδευση (2) Θεμελιωτής κατευθυντήριων γραμμών για ανθρωπιστική παιδεία “There is no such thing as educational value in the abstract. “The most important attitude that can be formed is that of desire to go on learning. “We always live at the time we live and not at some other time, and only by extracting at each present time the full meaning of each present experience are we prepared for doing the same thing in the future.” Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Εδωσε τροφη σε πολλους για να συνεχισουν στις ιδιες γραμμες

Εμπειρία εκπαιδευόμενων Παραδείγματα χρήσης εμπειρίας στη διδασκαλία; “Παγίδες”; Προϋποθέσεις; Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

3. O κύκλος της μάθησης (David Kolb) Βασικές θέσεις: (1) Η ενασχόληση με αφηρημένες έννοιες δεν οδηγά σε αποτελεσματική μάθηση (μήπως αυτό εξηγεί και τη διάσταση πολλές φορές ανάμεσα σε εκπαίδευση και επαγγελματική δραστηριότητα;) (2) Μετατόπιση βάρους στην εμπειρική εκπαίδευση, επικέντρωση σε προβλήματα που απορρέουν από τα βιώματα του εκπαιδευόμενου. Μοντέλο με 4 στάδια Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

O κύκλος της μάθησης (David Kolb) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Κάθε έννοια νεα μαθηση βασιζεται στην προηγουμενη Κάθε εκπαιδευση είναι επανεκπαιδευση Αξιολόγηση είναι συνεχης όχι μονο στο 3

4. Μετασχηματίζουσα μάθηση (Jack Mezirow) Αποτελεί την πληρέστερη προσέγγιση ως προς το πώς η μάθηση οδηγά στον μετασχηματισμό του συστήματος αντιλήψεων των ενηλίκων. ΑΞΙΩΜΑ: Τρόπος ερμηνείας του αποτελέσματος καθορίζεται από σύστημα αντιλήψεων μας το οποίο έχει επιβληθεί από ένα πολιτισμικό πλαίσιο και το έχουμε υιοθετήσει ασυναίσθητα (συχνά περιλαμβάνει λάθος και διαστρεβλωμένες αξίες και παραδοχές) Βασική δράση είναι η ανάπτυξη ικανότητας για κριτική επανεξέταση των πεποιθήσεων μας για μας, τους ρόλους μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους. ΜΕΣΟ ο ΚΡΙΤΙΚΟΣ στοχασμός (επανεξέταση αντιλήψεων , κατανόηση πραγματικότητας και δράσης - ΠΩΣ και ΓΙΑΤΙ) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Η ικανοτητα για κριτική επανεξέταση ερχεται με την ηλικία (κριτική)

Ένα σχετικό παράδειγμα Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων παραδοχών είναι οι αντιλήψεις που έχουν πολλοί ενήλικοι εκπαιδευόμενοι οι οποίοι συμμετέχουν σε μια εκπαιδευτική διαδικασία μετά από αρκετά χρόνια “αποχής” από την εκπαίδευση Αξιολόγηση Σχέση με διδάσκοντες Μαθησιακές διεργασίες Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Τα 10 στάδια του Mezirow Ένα αποπροσανατολιστικό δίλημμα. Αυτό-εξέταση (συνοδευόμενη από ανάλογα συναισθήματα, π.χ. ντροπή). Κριτική αξιολόγηση των παραδοχών. Αναγνώριση από το άτομο της πηγής της δυσαρέσκειας και μοίρασμα με άλλους της διεργασίας του μετασχηματισμού. Αναζήτηση νέων ρόλων, σχέσεων, τρόπων δράσης. Σχεδιασμός ενός πλάνου δράσης. Απόκτηση γνώσεων, στάσεων και ικανοτήτων για την υλοποίηση του πλάνου δράσης. Δοκιμή των νέων ρόλων. Οικοδόμηση αυτό-πεποίθησης και ικανοτήτων για ανταπόκριση στους νέους ρόλους και στις νέες σχέσεις. Επανένταξη στη ζωή σύμφωνα με τις συνθήκες οι οποίες έχουν πλέον οριστεί από τις νέες προοπτικές» Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

5. H συνθετική προσέγγιση του Jarvis Πολυδιάστατη ανάλυση του φαινομένου της ενήλικης εκπαίδευσης μέσα στο κοινωνικό της πλαίσιο Ανάγκη για μάθηση είναι βασικό συστατικό της υπόστασης μας, δεν είμαστε απλοί δέκτες των κοινωνικών αλλαγών. «Η μάθηση δεν είναι απλώς μια ευχάριστη ψυχολογική διεργασία που πραγματοποιείται απομονωμένα από τον κόσμο στον οποίο ζει ο εκπαιδευόμενος αλά είναι στενά συνδεδεμένη με τον κόσμο και επηρεάζεται από αυτόν» Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Οικονομια θεολογια και κοινωνιολογια

Μοντέλο εκπαιδευτικής διεργασίας Πολιτισμός Μετάδοση τμήματος από εκ/τη Εσωτερίκευση μετάδοσης και επεξεργασία βάσει εμπειριών Αποδοχή ή απόρριψη του αποτελέσματος στοχασμού Απόφαση – Προσαρμογή – Δράση Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Συμπεράσματα Δεν υπάρχει το ένα και μοναδικό και καθολικά αποδεκτό μοντέλο για μάθηση ενηλίκων Σημεία συγκλίσεων : Σημασία επεξεργασίας της εμπειρίας Ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευομένων Ρόλος εκπαιδευτή ως εμψυχωτή και συντονιστή παρά ως μεταβιβαστή γνώσεων ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ (12 Ιουνίου 2015) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Θεωρίες μάθησης λοιπόν… Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε για τις θεωρίες μάθησης; Θεωρία Μάθησης Διδασκαλία Προσέγγιση Πεποιθήσεις Προγραμματισμός Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εξελίξεις στην επιστήμη της μάθησης (1) Έμφαση στην μάθηση με κατανόηση Ποια η σημασία δεδομένων, αριθμών κλπ; Πλούσιο σώμα γνώσης για συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο Διάκριση ανάμεσα σε γνώση προς χρήση (usable knowledge) και απλές γνώσεις Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Συνηθως εχουν λιγες ευκαιριες να καταλαβουν

Εξελίξεις στην επιστήμη της μάθησης (2) Έμφαση στην προϋπάρχουσα γνώση Ή νέα γνώση οικοδομείται στην παλιά. Κτίζουμε στις προηγούμενες βάσεις για περισσότερη κατανόηση. Χωρίς εμπλοκή των προηγούμενων γνώσεων ίσως το άτομο να μην μπορεί να κατανοήσει τις νέες ιδέες. Ας αποκαλύψουμε τις ιδέες και να δουλέψουμε με αυτές. Σημασία διαμορφωτικής αξιολόγησης Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Συνηθως εχουν λιγες ευκαιριες να καταλαβουν

Fish is Fish (Lioni, 1970) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy

Εξελίξεις στην επιστήμη της μάθησης (3) Ενεργητική μάθηση Ο εγκέφαλος αρέσκεται στο να παίρνει τυχαίες πληροφορίες και να τις ταξινομεί (συνέπεια για διδασκαλία?) . Μάθηση είναι ευκολότερη όταν υπάρχει φυσική εμπειρία , και συνδέσεις με πραγματικότητα μαθητή. LEARN BY DOING Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Συνηθως εχουν λιγες ευκαιριες να καταλαβουν

Εξελίξεις στην επιστήμη της μάθησης (4) Διαφορές ατόμων Σημαντικές ενδείξεις για ατομικές διαφορές στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Βασική αρχιτεκτονική δομή εγκεφάλου είναι κοινή αλλά ένταση και λειτουργία διαφέρουν (5) Συναισθήματα Σημασία συναισθημάτων στην εκπαίδευση. Βοηθούν και καταστέλλουν μάθηση. Εγκέφαλος μαθαίνει καλύτερα όταν έχει να αντιμετωπίσει ….. ΥΨΗΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ και ΧΑΜΗΛΗ ΑΠΕΙΛΗ (συνέπειες για διδασκαλία) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy Συνηθως εχουν λιγες ευκαιριες να καταλαβουν

Θεωρητικό πλαίσιο επιτυχούς μάθησης (National Research Council) Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy 1  Γλώσσα αναγκες υποβαθρο 2  Τι διδασκουμε και γιατι? Ποιος ο καλύτερος τρόπος διδασκαλίας 3  αξιολόγηση ως πηγή γνώσης 4  κλίμα υποστήριξης, ομαδικές εργασιες, ισχυρα δικτυα , πραγματικές καταστάσεις

ΤΕΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Ευχαριστώ για τη προσοχή και τη συμμετοχή σας Στέλιος Ορφανός Frederick University pre.os@fit.ac.cy Stelios Orphanos / pre.os@fit.ac.cy