Διαχείριση Συγκρούσεων στο Σχολικό Περιβάλλον Δρ. Παπαγεωργάκης Παναγιώτης M.Ed., Μ.Sc. Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κορινθίας

Τι είναι σύγκρουση; Πάλη δυο μερών «γύρω από τις αξίες και αξιώσεις για την κοινωνική θέση, δύναμη (εξουσία) και τους πόρους σε ανεπάρκεια» Η επιδίωξη ασυμβίβαστων στόχων ώστε τα οφέλη μιας πλευράς να είναι σε βάρος άλλης. Διαδραστική και δυναμική διαδικασία όταν υπάρχει ασυμβατότητα, διαφωνία ή δυσαρμονία εντός ή μεταξύ κοινωνικών οντοτήτων Προκαλεί συναισθηματικές διαταραχές, φόβο, αρνητισμό, εχθρότητα, αντίρροπη στοχοθεσία

Γιατί συμβαίνουν ? Ανθρώπινη διαφορετικότητα Νομοτελειακή κατάσταση ανθρώπινης διεπαφής Απόρροια συνεργασίας και αλληλεξάρτησης Πραγματικότητα στη ζωή: οικογένεια, παρέα, κοινωνική και πολιτική ζωή Επαγγελματικές και κοινωνικές τάξεις Σε κάθε κοινωνική ομάδα άρα και στα σχολεία

Κρίση: καταστάσεις απειλής , αβεβαιότητας, κινδύνου, αίσθηση επείγοντος Σύγκρουση: συμπεριφορά προβολής εμποδίων στην προσπάθεια κάποιου στην επίτευξη των στόχων του

Αιτίες Διαφορετικές απόψεις- αντιλήψεις Αντίθετες ανάγκες και αξίες Αντίθετα ή περιορισμένα συμφέροντα Προσωπικά λάθη Άγνοια Ανταγωνισμός Κακή οργάνωση Ανθρώπινα ελαττώματα (Ζήλεια, Απληστία, Θυμός, Εχθρικότητα

Πεδία συγκρούσεων στο σχολείο Ανάμεσα σε μαθητές Ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς Διευθυντής και εκπαιδευτικοί Διευθυντής και γονείς Εκπαιδευτικοί και γονείς Μεταξύ σχολείου και φορέων (Ο.Τ.Α., Σύλλογος Γονέων, Υπηρεσίες)

Πόσο αρνητικές είναι οι συγκρούσεις ; Κλασική αντίληψη: αρνητικό φαινόμενο. Πρέπει να αποφεύγεται λόγω επιπτώσεων στη λειτουργία του οργανισμού με ορθολογική οργάνωση, καθιέρωση διαδικασιών και επιβολή κυρώσεων. Σύγχρονη διοίκηση: ούτε αρνητικές ούτε θετικές συνέπειες. Δημιουργούν θέματα αλλά μπορούν να ενεργοποιήσουν άτομα για μεγαλύτερη προσπάθεια και αποτελεσματικότητα της οργάνωσης Ωστόσο : Η ανάλυση του περιεχομένου και η διαδικασία επίλυσης αυτών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη όλων των οργανισμών (Pawlak)

Αρνητικές πτυχές των συγκρούσεων Δυσχεραίνεται η επικοινωνία και το καλό κλίμα Δημιουργείται «νόμιμη» αντίδραση από τα συγκρουόμενα μέρη σε κάθε πρωτοβουλία ή δραστηριότητα Δυσλειτουργία από έλλειψη συνεργασίας Μείωση του ηθικού λόγω της αίσθησης της ήττας που βιώνουν άτομα και ομάδες Αποστασιοποίηση από τον κοινό στόχο

Θετικά στοιχεία των συγκρούσεων √ Παράγονται ιδέες καλύτερης ποιότητας λόγω αιτιολόγησης των επιλογών ή πράξεων ατόμων ή ομάδων. √ Αναδεικνύονται υφέρποντα προβλήματα & επιλύονται √ Η εξωτερική σύγκρουση ενισχύει την εσωτερική ενότητα √ Δομούνται δημοκρατικές διαδικασίες και η συλλογικότητα √ Αυτοαναγνωρίζονται τα όρια του καθενός √ Επαναπροσδιορίζονται οι ατομικοί στόχοι στη βάση του συλλογικού σκοπού

Βασικές αιτίες συγκρούσεων στο σχολείο: Συγκεκριμένοι διαθέσιμοι πόροι (ανθρώπινοι, οικονομικοί, υποδομών κτλ)-ανακατανομή Επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες –δικαιώματα Κακή επικοινωνία (επιλογή τρόπου, τόπου, χρόνου) Οργανωτικές αδυναμίες (εσωτερικός κανονισμός) Διαφορετικές φιλοσοφίες στην προσέγγιση των προβλημάτων και στοχοθεσιών. Ατομικές διαφορές (ιδεολογίες, γνώσεις, ενδιαφέροντα) Συνθήκες εξωτερικού περιβάλλοντος (οικονομική κρίση)

Άλλοι οργανωσιακοί παράγοντες Κακή οργανωτική δομή και ελλιπής ανατροφοδότηση που επηρεάζουν τη ροή πληροφοριών Η ικανότητα της διοίκησης για: αποφασιστικότητα, καθορισμένα αντικειμενικά κριτήρια κατά τη λήψη αποφάσεων. Ασαφής καθορισμός ρόλων μεταξύ των μελών κάτι που επιφέρει σύγχυση και έλλειψη σαφών κανόνων Η αντίσταση σε οποιαδήποτε αλλαγή ή καινοτομία

Είδη συγκρούσεων (1) Άμεσες (ένταση σχέσεων ατόμων ή ομάδων) Είδη συγκρούσεων (1) Άμεσες (ένταση σχέσεων ατόμων ή ομάδων) Έμμεσες (Ανεξήγητες συμπεριφορές πχ. συνεχή παράπονα, ασυνήθιστες απουσίες, αιτήματα μετακίνησης). Λανθάνουσες («κάτι δεν πάει καλά», άνιση κατανομή εργασιών, έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών, κακό στυλ διοίκησης, κλπ) Αντιληπτές (παρεξήγηση θέσεων, παρανοήσεις) Φανερές (φραστικές ή έμπρακτες συμπεριφορές)

Είδη σχολικών συγκρούσεων (2) Είδη σχολικών συγκρούσεων (2) Διαπροσωπικές Διευθυντή- άτυπου ηγέτη, μεταξύ εκπαιδευτικών, εκπαιδευτικοί- γονείς Ομαδικές (κλίκες) Ατόμων –ομάδων (εκπαιδευτικός –Σ.Δ.) Σχολικής κοινότητας (γονείς μεταξύ τους)

Παράγοντες Συγκρούσεων που επηρεάζουν την επιλογή στρατηγικής: Ρεαλισμός στην επιλογή και δυνατότητα πρακτικής εφαρμογής Σημαντικότητα προβλημάτων που προκάλεσαν τη σύγκρουση Κουλτούρα του οργανισμού (Ομάδα όχι ομάδες) Προσωπικότητες εμπλεκομένων

Αντιμετώπιση συγκρούσεων: Στρατηγική αποφυγής Στρατηγική νίκης (Win-Lose) (κερδίζει ο ένας –χάνει ο άλλος) Στρατηγική συμβιβασμού-‘τακτοποίησης’ (Lose-Lose) Στρατηγική συνεργασίας για αντιμετώπιση κατάστασης (Win-Win)

Μέθοδοι διευθέτησης συγκρούσεων Αποφυγή (φυσικός διαχωρισμός, λεπτομερής ορισμός καθηκόντων) Συμβιβασμός (μέση λύση, κανείς δε χάνει- δεν κερδίζει) Αντιπαράθεση(τρίτο πρόσωπο με κύρος και πειθώ) Χρήση εξουσίας (εντολή, αναγκαία σε έλλειψη χρόνου. Αναποτελεσματική:1) καταλήγει σε χαμένους- κερδισμένους & μειώνει τη συνοχή 2) αφετηρία για νέα σύγκρουση) Καλή οργανωτική λειτουργία (διευθέτηση γραμμών δομής) Διαπραγμάτευση (διαδικασία εντοπισμού βαθύτερων αιτίων και αναπλαισίωση -προσέγγιση με στόχο την επίτευξη συμφωνίας).

Διαπραγμάτευση (1) Τα Στάδια : Διαπραγμάτευση (1) Τα Στάδια : Προετοιμασία (Αντικειμενικός προσδιορισμός στόχων, σχεδιασμός τακτικών στην προσέγγισή τους. Εκτίμηση επιδιώξεων της άλλης πλευράς) Συζητήσεις (Καλλιέργεια κλίματος συνεργασίας, επιβεβαίωση επιθυμίας προσέγγισης στόχων) Διατύπωση στόχου (ακριβής προσέγγιση στόχου και σύνδεση με εκείνον της άλλης πλευράς) Επίτευξη (Προοδευτική διατύπωση θέσεων, προσέγγισης στόχου, προσαρμογή- διευθέτηση)

Διαπραγμάτευση (2) Στην Διαπραγμάτευση δεν πρέπει να : Διαπραγμάτευση (2) Στην Διαπραγμάτευση δεν πρέπει να : Γίνεται αποδοχή «πρώτης προσφοράς» Τίθενται χαμηλοί στόχοι Να διατυπώνονται παράπονα και προσβολές Να αναλαμβάνονται υπερβολικές δεσμεύσεις Να επέρχεται απογοήτευση Να εγκαταλείπεται η προσπάθεια

Διαπραγμάτευση (3) Αποτέλεσμα Διαπραγμάτευσης: Διαπραγμάτευση (3) Αποτέλεσμα Διαπραγμάτευσης: Κέρδος και για τις δύο πλευρές Ζημία και για τις δύο πλευρές Κέρδος της μιας πλευράς σε βάρος της άλλης

Διαδικασία διαπραγμάτευσης Συμπεριφορές Διαπραγμάτευσης (επάλληλα): Παρακολούθηση συνομιλητή Προσεκτική ακρόαση Διατύπωση ερωτήσεων Επικέντρωση στο στόχο της συζήτησης (γιατί, όχι ποιος?) Εκδήλωση κατανόησης (ενσυναίσθηση) Διαρκής αξιολόγηση της διαδικασίας (όχι ανακύκλωση) Απομόνωση συναισθημάτων (αίσθημα ήττας) 2. Διατύπωση Ερωτήσεων Ανοικτές ερωτήσεις Διερευνητικές ερωτήσεις Ερωτήσεις που κατευθύνουν στον στόχο (τι προτείνεις να γίνει?) 3. Αξιοποίηση μη λεκτικής επικοινωνίας Συμφωνία λεκτικής – μη λεκτικής επικοινωνίας Στάση σώματος

Ο ρόλος του Διευθυντή στην αντιμετώπιση των συγκρούσεων Βασικό καθήκον η αποτελεσματική αντιμετώπιση Καμία σύγκρουση δεν επιλύεται μονομερώς Τρόποι εμπλοκής Ως υποκινητής σύγκρουσης--διαδικασία αλλαγής Ως εναγόμενος: θεσμική κρίση από ανώτερους λειτουργία συλλογικών οργάνων Ως μεσολαβητής: προληπτικός, «πυροσβεστικός» Διευκρίνιση στόχων Βελτίωση επικοινωνίας Ενθάρρυνση συμμετοχής

Ο διευθυντής διαχειριστής συγκρούσεων Να γνωρίζει τις ακριβείς αιτίες-διαφορές Να κάνει πλήρη ανάλυση των διαφορών Να καταστρώσει σχέδιο «σύγκλισης» Δεν αντιδρά άμεσα εκτός από τον κίνδυνο ασφάλειας Εμπιστευτικά περιγράφει τι και γιατί στο θέμα Ρωτάει, τις δυο πλευρές, τι τις χωρίζει Ακούει προσεκτικά τη θέση κάθε πλευράς στο θέμα Ζητά από κάθε πλευρά τη θέση του άλλου ως προς την ορθότητα (αναστοχασμός) Επισημαίνει «περιοχές ομοιότητας» π.χ. στόχοι Ζητά υποδείξεις για το τι πρέπει να γίνει Καθορίζει νέα συνάντηση για την εξέταση

Ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία Παρουσία ικανής σχολικής ηγεσίας Έγκαιρη διάγνωση και επίλυση των προβλημάτων Δημιουργία και διατήρηση ευνοϊκού κλίματος Εφαρμογή των αρχών ενός δημοκρατικού διαλόγου Σεβασμός της διαφορετικότητας Ισότιμη & δίκαιη μεταχείριση συλλογικών οργάνων

Εδραίωση και ενίσχυση της ενότητας Ενημέρωση και τήρηση διαδικασιών διαφάνειας Ανάπτυξη κριτικής αντίληψης και αυτενέργειας Έγκαιρη και διαρκής ενημέρωση όλων Αναγνώριση ρόλου και των προσπαθειών κάθε ομάδας Υπέρβαση των στερεοτυπικών αντιλήψεων Ενδυνάμωση της αίσθησης κοινότητας

Διαχείριση Συγκρούσεων στο Σχολικό Περιβάλλον Η πρόληψη & διαχείριση μπορεί να γίνει με: Την συνεργασία και όχι τον αποκλεισμό Την εποικοδομητική κριτική και όχι κακόβουλες επιθέσεις Την αναγνώριση της συνεισφοράς των άλλων Την αξιοποίηση ανάλογων εμπειριών Την παραδοχή της κοινής στοχοθεσίας και των κοινών προβλημάτων

Οι περισσότεροι καβγάδες φαίνονται αναπόφευκτοι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και απίστευτοι μετά. (E. M. Forster)  Ευχαριστώ!