ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ

Ενεργή εμπλοκή των μαθητών Προβληματισμοί για το μάθημα της ιστορίας Στρατηγικές μάθησης Κριτική σκέψη Συμμετοχή στη δημοκρατία

(Historical consciousness) Στόχος της ιστορίας: Η ιστορική συνείδηση (Historical consciousness)

Εάν ο στόχος είναι η ιστορική συνείδηση τότε οι λέξεις-κλειδιά: Ιστορική κατανόηση Πολυπρισματικότητα Ενσυναίσθηση

Η ιστορική κατανόηση εξαρτάται από: Η ιστορική κατανόηση εξαρτάται από: Το πώς σκεφτόμαστε σχετικά με το παρελθόν. Από το πώς διαμορφώνουμε τα ερωτήματα που θα θέσουμε για το παρελθόν. Από το πώς θα προχωρήσουμε στην οργάνωση τόσο των απαντήσεων στα ερωτήματα που θα θέσουμε, όσο και των πληροφοριών που συλλέγουμε με μελέτη, εξέταση και επιλογή υλικού.

Εμπόδια στην ιστορική κατανόηση: Οι διάφορες μικροθεωρίες που τροφοδοτούν τους μαθητές. Απειρία στα ανθρώπινα κίνητρα. Σκεφτόμαστε για το παρελθόν έχοντας τις δικές μας παραδοχές και στάσεις. Αδυναμία των μαθητών να κατανοήσουν την ομοιότητα και τη διαφορά με τους ανθρώπους που έζησαν στο παρελθόν. Αδυναμία των μαθητών να ορίσουν ένα ιστορικό πλαίσιο.

Μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας βοηθούμε τα παιδιά: Να διευρύνουν, να εμπλουτίζουν ή να επεξεργάζονται αυτές τις μικροθεωρίες Να αναδομούν την αντίληψή τους για την αιτιότητα: για παράδειγμα ότι το άμεσο αίτιο δεν είναι απαραίτητα και το σημαντικότερο στοιχείο Να μπορούν να διασαφηνίζουν τις ίδιες τους τις παραδοχές.

Πολυπρισματικότητα (multiperspectivity) Πολυπολιτισμικές κοινωνίες-ύπαρξη πολλών κοινοτήτων σε μία κοινωνία Διαφορετικές οπτικές γωνίες-Πολυφωνία

Ενσυναίσθηση (empathy) Γνώση και κατανόηση της περιόδου και των συνθηκών

Γνώση και κατανόηση Αλλαγή – συνέχεια Αιτίες – συνέπειες Γνώση και κατανόηση βασικών χαρακτηριστικών των γεγονότων του παρελθόντος Ερμηνείες Χρήση πηγών

Επομένως: Χρήση πολλών και διαφορετικών πηγών Διατύπωση ερωτήσεων Κριτική ερμηνεία Εναλλακτικές μέθοδοι διδασκαλίας Ποικιλία μαθησιακών δραστηριοτήτων

Ο εκπαιδευτικός πρέπει: Να γνωρίζει το αναλυτικό πρόγραμμα. Να κατέχει καλά την ιστορική ύλη που πρόκειται να διδάξει. Να γνωρίζει τη δομή και το περιεχόμενο του βιβλίου της ιστορίας. Να προγραμματίζει σε μακροεπίπεδο και σε μικροεπίπεδο με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα. Να μεθοδεύει τη διδασκαλία του σύμφωνα με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος και τους στόχους που ο ίδιος θέτει σε κάθε διδακτική ενότητα. Να επιλέγει κάθε φορά διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας ανάλογα με το κεφάλαιο που έχει να διδάξει. Να αξιοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει το σχολείο. Να καλύπτει τις βασικές αρχές του μαθήματος. Να γνωρίζει τα στάδια πνευματικής ανάπτυξης των παιδιών της τάξης, το οικονομικο-κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών και το γνωστικό επίπεδο της τάξης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Αρχή της συνολικότητας Αρχή της εποπτικότητας. Αρχή της βιωματικότητας. Αρχή της αυτενέργειας.

ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ Στην ερμηνεία και κατανόηση βασικών ιστορικών εννοιών. Στην έννοια και στον τρόπο χρονολόγησης των γεγονότων. Στην έννοια της πηγής και στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να την αξιοποιήσουμε. Στη διάκριση του ουσιώδους από το επουσιώδες. Στην καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΔΕΠΠΣ ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Σε μακροεπίπεδο Σε μικροεπίπεδο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1. ενδιαφέρον 2. συμμετοχή 3. επίδοση στις δοκιμασίες 4. επίδοση στις εργασίες 5. εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης 6. τελικές εξετάσεις ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ

Οργάνωση του μαθήματος Προγραμματισμός (μακροπρόθεσμος, βραχυπρόθεσμος, ημερήσιος). Χωρισμός της ύλης (ενότητες, υποενότητες) 2. Στόχοι 3. Μέθοδος (αφηγηματική, μαιευτική, μελέτη/έρευνα) 4. Πορεία που ακολουθώ (σύνδεση με τα προηγούμενα, δήλωση του νέου, παρουσίαση της ύλης, έλεγχος των κύριων σημείων, σύνοψη, ασκήσεις για εμπέδωση)

5. Μέσα και υλικά (πίνακας, χάρτης, σχεδιαγράμματα, εικόνες, φυλλάδια εργασίας, Η/Υ ). 6. Οργάνωση της τάξης (παραδοσιακή, ομαδοποίηση, εξατομίκευση). 7. Μάθηση που επιδιώκω (μίμησης/επανάληψης, δοκιμής) 8. Τελική αξιολόγηση . 9. Ανατροφοδότηση.

Για την επεξεργασία ενός θέματος αναζητούμε απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα: Τι συνέβηκε; Πού και πότε συνέβηκε; Γιατί συνέβηκε; Πώς συνέβηκε; Από πού το γνωρίζουμε; Πώς το κρίνετε; Ποια σημασία έχει για μας; …….

Άσκηση σε τρόπους εποπτικοποίησης Ανάθεση γραπτής εργασίας (περιληπτική απόδοση των γεγονότων, διαγραμματική παρουσίαση, ταξινομήσεις αιτίων, εννοιών, σχολιασμός εικόνων, συμπληρώσεις φυλλαδίων…) Ιχνογράφηση εικόνων που να συνοδεύονται από γραπτό σχόλιο. Κατασκευή χαρτών και τοποθέτηση σ’ αυτούς πχ κινήσεις αντιπάλων. Υπόδυση ρόλων.

Κατασκευή προπλασμάτων. Συλλογή εικόνων ή άλλων στοιχείων . Φωτογράφιση αντικειμένων, μνημείων, κτηρίων. Μαγνητοφώνηση μαρτυριών (προφορική ιστορία).

Η σύγχρονη διδακτική αντίληψη της ιστορίας επιδιώκει να καταδείξει ότι: Ο πολιτισμός είναι απόρροια της συλλογικής προσπάθειας των ανθρώπων. Τα ιστορικά γεγονότα διέπονται από αιτιώδεις σχέσεις. Η διαχείριση του παρόντος και ο σχεδιασμός του μέλλοντος επηρεάζονται από τα δημιουργικά επιτεύγματα αλλά και τα σφάλματα του παρελθόντος Ο σεβασμός της εθνικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής παράδοσης είναι καθήκον για το σύγχρονο Έλληνα χωρίς όμως να περιφρονεί τους άλλους πολιτισμούς . .

Πνευματικές δεξιότητες με βάση τους σκοπούς του μαθήματος: Μετάφραση Ερμηνεία Εφαρμογή Επέκταση Αξιολόγηση Ανάλυση Σύνθεση

Μετάφραση Αφήγηση ή περιγραφή ενός ιστορικού γεγονότος, του περιεχομένου μιας πηγής. Απόδοση σε περιληπτική μορφή Συγγραφή κειμένου σχετικού με κάποιο θέμα Παροχή παραδειγμάτων Εύρεση αιτίων με βάση τη μελέτη χάρτη Περιγραφή εικόνας Περιγραφή προσωπικών συναισθημάτων από τη μελέτη κάποιου θέματος Ιχνογράφηση σκηνής

Ερμηνεία Μελέτη εύρεση αιτίων και ερμηνεία τους Μελέτη πηγών και επισήμανση των απόψεων του συγγραφέα Εύρεση χαρακτηριστικών της τέχνης μιας εποχής

Εφαρμογή Ταξινόμηση σε κατηγορίες αιτίων, εννοιών…. Εφαρμογή του περιεχομένου μιας έννοιας σε ανάλογη κατάσταση Παροχή παραδειγμάτων από την Ιστορία στα οποία να φαίνεται ότι ισχύει μια έννοια Δικαιολογία υποθετικών καταστάσεων με τη χρήση της κατάλληλης επιχειρηματολογίας Συλλογή οπτικού ή άλλου υλικού με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές

Διάκριση πρωτογενών και δευτερογενών πηγών Από παράθεση δεδομένων να βρεθεί κατά πόσο ισχύει μια έννοια Παράθεση χαρακτηριστικών γνωρισμάτων και ένταξή τους σε ιστορικά γεγονότα που διακρίνουν μια εποχή ή μια πολιτική κατάσταση

Επέκταση Δημιουργία υποθέσεων για το τι θα συνέβαινε αν ίσχυαν άλλα δεδομένα Εξαγωγή συμπερασμάτων από υποθετικές καταστάσεις Υπόδυση ρόλων Βίωση γεγονότων και καταστάσεων

Αξιολόγηση Έκφραση απόψεων και κρίσεων για κάποιο γεγονός και δικαιολογία τους Συζήτηση για τη σημασία, τις συνέπειες μιας περιόδου, στάσης κτλ Αξιολόγηση παραγόντων

Ανάλυση Εύρεση και σχολιασμός μερικών σημείων μιας πηγής Ανάπτυξη ενός θέματος από πολιτικής ή κοινωνικής σκοπιάς Συγγραφή μελέτης –έρευνας με βάση συγκεκριμένη δομή Εκτέλεση ενός σχεδίου εργασίας Παράθεση συγκεκριμένων παραγόντων που χαρακτηρίζουν μια εποχή

Σύνθεση Συγγραφή ιστορικού δοκιμίου Μελέτη συγκεκριμένου κεφαλαίου και παράθεση σπουδαιότερων σημείων με παράλληλη έκφραση των προσωπικών απόψεων του μαθητή Εντοπισμός προβλημάτων από τη μελέτη των πηγών Ανακοίνωση ενός θέματος από τους μαθητές.

Παρώθηση προς διδασκαλία Ξύπνημα της περιέργειας -με ανάγνωση κάποιου αποσπάσματος -με σύντομη παρουσίαση του θέματος και προβολή σημείων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον -με την καταγραφή ενός τίτλου στον πίνακα ή μιας έννοιας -με μια εικόνα -με αναφορά στη σπουδαιότητα του θέματος και προβολή της σημασίας του για τους σύγχρονους.

2. Πρόκληση απορίας Με έκφραση προσωπικών απόψεων και παρακίνηση των μαθητών να εκφράσουν τις δικές τους Με αναφορές σε αντιλεγόμενες απόψεις για κάποιο πρόσωπο ή θέμα Με τη χρήση σχολικών εγχειριδίων άλλων μαθημάτων που ασχολούνται με το ίδιο θέμα

3. Προσπάθεια ταύτισης με κάποιο θέμα ή ρόλο 4. Προσπάθεια συνειδητοποίησης ενός προβλήματος 5. Καθορισμός στόχων και πορείας του μαθήματος από κοινού με τους μαθητές 6. Ποικιλία προσεγγίσεων και τρόπων προσφοράς του μαθήματος 7. Ευκαιρίες για ενεργότερη συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα 8. Χρήση εποπτικών μέσων.

Οπτικός Γραμματισμός (visual literacy) Ικανότητα ανάγνωσης εικόνων Ικανότητα ερμηνείας εικόνων Ικανότητα δημιουργίας εικόνων

Στην προσέγγιση των οπτικών πηγών στη διδασκαλία της ιστορίας και σε ένα πλαίσιο γραμματισμού θα πρέπει: Οι μαθητές να αντιλαμβάνονται μια οπτική πηγή ως ένα πολυτροπικό κείμενο που συνδυάζει διαφορετικούς σημειωτικούς κώδικες. Οι μαθητές να είναι σε θέση να ερμηνεύουν αυτούς τους κώδικες. Να αντιλαμβάνονται ότι αυτό το πολυτροπικό κείμενο αντανακλά πολιτισμικά νοήματα. Να μάθουν να διερευνούν τις κοινωνικές πρακτικές που υποκρύπτονται σε μια εικόνα.

Να κατανοούν πώς η ιστορική γνώση, οι ιδέες και οι πληροφορίες κατασκευάζονται σε διαφορετικά μέσα και γένη (genre) και πώς αυτές οι κατασκευές επηρεάζουν τη χρήση αυτών των πληροφοριών και την ανάγνωση. Να κατανοούν πώς μια φωτογραφία ή μία γελοιογραφία επηρεάζει την ανάγνωση. Να μάθουν να υποβάλουν σε κριτικό έλεγχο αυτές τις εικόνες. Να ασκούνται στη δημιουργία τέτοιων πολυτροπικών κειμένων προκειμένου να επικοινωνήσουν.

ΕΙΚΟΝΕΣ Ειδική κατηγορία εικόνας Συνθήκη δημιουργίας της Ανάλυση συμβόλων και σύνδεσή τους με την ύλη του μαθήματος Ερμηνεία μηνύματος εικόνας Συνολική ερμηνεία στο πλαίσιο της ύλης του μαθήματος.

Στάδια προσέγγισης Παρατήρηση Περιγραφή Αναγνώριση θέματος Αναζήτηση συμβόλων Ερμηνεία

ΧΑΡΤΕΣ Ενδεικτικές ερωτήσεις Πότε σχεδιάστηκε ο χάρτης; Από ποια χώρα; Ποιες είναι οι πληροφορίες που μας παρέχει; Τι είδους χάρτης είναι; Για ποιο λόγο νομίζετε ότι σχεδιάστηκε; Οι πληροφορίες που υπάρχουν στο χάρτη συμφωνούν με όσα γνωρίζουμε από άλλες πηγές;

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Περιγραφή αναλυτική . Ποιος ήταν ο φωτογράφος; Πότε χρονολογείται η φωτογραφία; Ποιοι ήταν οι θεατές; Ποια είναι τα ιστορικά συμφραζόμενα; Τι νομίζετε ότι συμβαίνει; Τι συμπεράσματα βγάζουμε για την περίοδο που εξετάζουμε και για τα γεγονότα; Σε ποια εποχή του έτους λήφθηκε η φωτογραφία και ποια ώρα της ημέρας; Είναι φυσική ή σκηνοθετημένη; Πού εστιάζει ο φακός; Τι δεν συμπεριλαμβάνεται στη φωτογραφία; Δημιουργεί κάποια ερωτηματικά; Διασταύρωση φωτογραφίας με άλλες πηγές.

ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Αναλυτική περιγραφή των οπτικών στοιχείων. Εντοπισμός των λεκτικών στοιχείων ή των αριθμών που υπάρχουν. Υπάρχουν στοιχεία που να είναι σύμβολα; Αν ναι, τι συμβολίζουν; Υπάρχει δράση; Πώς τα λεκτικά στοιχεία επεξηγούν το σκίτσο; Είναι φανταστική σύλληψη ή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα; Ποιος ο δημιουργός της ; Ποια θέματα τον απασχολούσαν ως γελοιογράφο; Τι άλλο γνωρίζουμε γι’ αυτόν; Σε ποια εποχή χρονολογείται; Ποιο είναι το μήνυμα του σκίτσου; Διασταύρωση της γελοιογραφίας με άλλες πηγές αλλά και με άλλες γελοιογραφίες της εποχής άλλων γελοιογράφων ή και από άλλες χώρες.

Μορφές δραστηριοτήτων με εικόνες Χρήση φύλλων εργασίας με εικόνες και ερωτήσεις για ατομική ή ομαδική εργασία Κατασκευή εικόνων Σύνθεση κειμένου με βάση ένα σώμα εικόνων Αναζήτηση και επιλογή εικόνων για ένα ιστορικό γεγονός, πρόσωπο ή το θέμα του μαθήματος.

Ενδεικτικά -Ταξινόμηση πορτρέτων με βάση το φύλο, την ηλικία, την απασχόληση ή την ιστορική περίοδο, την κοινωνική θέση κλπ - Παραβολή δύο διαφορετικών πορτρέτων του ίδιου προσώπου.

Φωτογραφίες συγκεκριμένης περιόδου με ασχολίες πχ γυναικών για να γίνει η σύγκριση με τη σημερινή εποχή.

Να τοποθετήσουν πάνω στη γραμμή του χρόνου φωτογραφίες με τη σωστή χρονολογική σειρά.

Να τοποθετήσουν οι μαθητές πάνω στο χάρτη τα νομίσματα λαμβάνοντας υπόψη την προέλευσή τους

Να συγκρίνουν μία φωτογραφία του σχολείου τους πχ του 1930 με μία σημερινή του σχολείου.

Άλλες δραστηριότητες (Αφού δώσουμε ένα σύνολο φωτογραφιών) Αν ήσασταν επιμελητές μουσείου με το καθήκον να γράψετε ένα σύντομο σχόλιο για κάθε φωτογραφία, τι θα γράφατε; Να συγκρίνετε τις φωτογραφίες ανάλογα με το θέμα τους.