Η παπαρούνα και ο κοκκινολαίμης Η παπαρούνα και ο κοκκινολαίμης Όταν σταυρώθηκε ο Χριστός, ένα καφετί πουλάκι μ' άσπρο λαιμό πέταξε πάνω από το άγιο Κεφάλι του Χριστού, που το έσφιγγε ένα αγκάθινο στεφάνι, ενώ ένα μικρό άσπρο λουλούδι είχε ανθίσει στη βάση του Σταυρού.  Το μαρτύριο του Θεανθρώπου έθλιβε το πουλί και το λουλούδι. Το πουλάκι θέλοντας ν' απαλύνει τον πόνο του Χριστού, τράβηξε το ένα αγκάθι. Σταλαγματιές από το αίμα Του έπεσαν στο λαιμό του πουλιού κι άλλες κύλησαν πάνω στο λουλούδι, που άνοιξε τα πέταλά του όσο πιο πολύ γινόταν για να τις δεχτεί. Μονομιάς ο λαιμός του πουλιού και τα πέταλα του λουλουδιού βάφτηκαν κόκκινα. Έτσι, το αίμα του Χριστού χάρισε στον κοκκινολαίμη και στην παπαρούνα κόκκινο χρώμα.

Η κυρά Σαρακοστή Σαράντα μέρες κράταγε η νηστεία πριν το Πάσχα. Τόσες νήστεψε και ο Χριστός στην έρημο. Τις τρεις πρώτες μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα, ούτε καν ψωμί ή νερό και την τέταρτη έτρωγαν μόνο ειδικά φαγητά - καρυδόπιτα, σούπα με φασόλια, πετιμέζι. Η "κυρά Σαρακοστή" ήταν το ημερολόγιό τους. Την παρίσταναν ως καλογριά. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν μια γυναίκα. Δεν της έκαναν στόμα γιατί συνέχεια νήστευε και τα χέρια της ήταν σταυρωμένα γιατί όλο προσευχόταν.  Είχε 7 πόδια, τις 7 βδομάδες της Σαρακοστής.  Κάθε Σάββατο έκοβαν και ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σαββάτο. Στη Χίο το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος.  Αλλού την έκαναν και πάνινη την "κυρά Σαρακοστή" τους και τη γέμιζαν με πούπουλα. Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν 7 φτερά κότας, το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό.  Ο "κουκουράς", έτσι το έλεγαν, ήταν ο φόβος των παιδιών.

Τα κόκκινα αυγά του Πάσχα Μερικοί πιστεύουν ότι τα αυγά βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του αίματος του Χριστού, που χύθηκε για εμάς τους ανθρώπους.  Κόκκινο είναι και το χρώμα της χαράς. Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού.  Είναι παράλληλα όμως και χρώμα αποτρεπτικό. Κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντίλια κρεμούσαν τη Μεγάλη Πέμπτη  στην Καστοριά οι γυναίκες για το καλό. Κόκκινο πανί έβαφαν μαζί με τα αυγά τους στη Μεσημβρία και το κρεμούσαν στο παράθυρο για σαράντα μέρες, για να μην τους πιάνει το μάτι. Γιατί βάφονται κόκκινα τα αυγά της Ανάστασης; Η παράδοση λέει πως: "Όταν είπαν πως αναστήθηκε ο Χριστός, κανείς δεν το πίστευε. Μια γυναίκα, που κρατούσε στο καλάθι της αυγά, φώναξε: "Μπορεί από άσπρα να γίνουν κόκκινα;" Και, ω του θαύματος έγιναν!" Στην Κέρκυρα διηγούνται τα εξής: Όταν αναστήθηκε ο Χριστός, πρώτα πρώτα το άκουσαν κάτι αυγά. Αμέσως άρχισαν την τρεχάλα να το διαδώσουν παντού. Από το πολύ το τρέξιμο έγιναν κατακόκκινα!

Ο Επιτάφιος Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας. Ημέρα πένθους. Σχεδόν ολόκληρη η μέρα, αφιερώνεται στην Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και στην Ακολουθία του Επιταφίου. Στα χωριά της Πυλίας, την Μεγάλη Παρασκευή, πίνουν ξίδι και καπνιά για να δείξουν την αγάπη τους στο Χριστό, που τον πότισαν ξύδι. Στην Κρήτη βράζουν σαλιγκάρια και πίνουν το ζουμί τους, που είναι σα χολή. Στην Κορώνη δε βάζουν τίποτα στο στόμα τους. Κάποιοι βάζουν σε ένα ποτήρι ξύδι, ρίχνουν μέσα και λίγη αράχνη και πίνουν τρεις γουλιές γιατί έτσι πότισαν και το Χριστό. Εκείνη τη μέρα κανένας δεν κάρφωνε: Μάστορης-ξεμάστορης καρφί δεν εκάρφωνε « γιατί ο γύφτος σταύρωσε με καρφιά το Χριστό.»

Η πυγολαμπίδα Κι ένα ταπεινό ζουζούνι έγινε η παρηγοριά της Παναγιάς. Όταν σταυρώσανε τον Χριστό και τον λογχίσανε και σιγουρεύτηκαν ότι είχε πεθάνει,  οι Ρωμαίοι έδωσαν στην Παναγία την άδεια να τον κατεβάσει από το σταυρό.  Η Παναγία με τους κρυφούς μαθητές του Χριστού πήγαν να αποκαθηλώσουν το σώμα του για να το πάνε στο μνήμα.  Το σκοτάδι όμως ήταν τόσο μαύρο που δεν έβλεπαν...  Τότε, ένα μικρό ζουζούνι πήρε στην ουρά του ένα καρβουνάκι και τους έφεγγε!  Κι επειδή καιγόταν το καημένο, πήγαινε κάθε τόσο και βουτούσε την ουρά του στο νερό. Η Παναγιά συγκινήθηκε με το ζουζουνάκι και του ευχήθηκε να έχει πάντα στην ουρά του ένα φως που να λάμπει μέσα στη νύχτα χωρίς όμως να το καίει.  Αυτή είναι η πυγολαμπίδα.

Κυριακή Των Βαΐων Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη  «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντικά γινόνταν  «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία.  Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά. Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους. Και σήμερα όλες οι εκκλησίες στολίζονται με δαφνόφυλλα ή βάγια.

Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του χριστιανισμού Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του χριστιανισμού. Προέρχεται από το εβραϊκό Πάσχα, που και αυτό έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο. Με το "Πισάχ" -η λέξη σημαίνει διάβαση- οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν τη διάβαση του ήλιου από τον ισημερινό, την εαρινή δηλαδή ισημερία και μαζί της τον ερχομό της άνοιξης.  Οι Εβραίοι καθιέρωσαν και αυτοί τη γιορτή με την ονομασία "Πεσάχ" (διάβαση-υπέρβαση) σε ανάμνηση της απελευθέρωσης τους από τους Αιγυπτίους και της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας. Παράλληλα όμως και για να χαιρετίζουν το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης.

Τσούγκρισμα αυγών Τα αυγά συμβολίζουν τον κλειστό τάφο του Χριστού, που όμως μέσα τους κρύβουν «Ζωή», ενώ το καθιερωμένο τσούγκρισμα συμβολίζει την Ανάσταση.

Χτύπημα στασιδιών εκκλησίας "Το καταπέτασμα του ναού εσκίσθη εις δύο... και η γη εσείσθη..." λέει το Ευαγγέλιο και στην Χίο χτυπούν τα στασίδια. Μόλις γίνει η Ανάσταση, οι πόρτες της εκκλησίας κλείνουν και ο νεωκόρος, που βρίσκεται πίσω τους, παριστάνει το διάβολο ή τον Άδη.  Έξω από την πόρτα ο παπάς φωνάζει: "Άρατε πύλας!"  Από μέσα ρωτάει ο νεωκόρος: "Ποιος είσαι;" "Άρχων ισχυρός" του απαντάει και χτυπάει την πόρτα με το πόδι του, μπαίνει μέσα στην εκκλησία, κρατώντας το Άγιο Φως και διώχνει με αυτό τον τρόπο το διάβολο.  Σε μερικά μέρη το έθιμο γίνεται την επομένη, στην Αγάπη.

Άγιο Φως Γυρίζοντας από την Ανάσταση στο σπίτι, σταυρώνουν με το Άγιο Φως το ανώφλι της εξώπορτας και ανάβουν το καντήλι και η φλόγα του δεν πρέπει να σβήσει, για 40 ολόκληρες μέρες. Με το αναστάσιμο φως καίνε λίγο τα δέντρα που δεν καρπίζουν και τσουρουφλίζουν τα ζωντανά που δεν γεννάνε και το λαμπροκέρι το φυλάνε για το ξεμάτιασμα, τις αρρώστιες, το χαλάζι και τις τρικυμίες.

Η μαγειρίτσα H μαγειρίτσα είναι σούπα με χορταρικά (ψιλά κρεμμυδάκια φρέσκα, μαϊντανό, άνηθο), ρύζι και λίγα εντόσθια, αυγοκομμένη συχνά, και αποτελεί το πρώτο ελαφρύ φαγητό μετά τη νύχτα της Ανάστασης. Το στομάχι πρέπει να αφομοιώσει, μετά τη μακρόχρονη νηστεία, ζωικής προέλευσης τροφές.

Σουβλιστό αρνί Ανήμερα το Πάσχα ψήνεται το αρνί στη σούβλα, πολλοί όμως το συνηθίζουν στο φούρνο, γεμιστό με ρύζι, κουκουνάρια και σταφίδες.  Στο ψημένο αρνί ο νοικοκύρης ψάχνει σημάδια στην ωμοπλάτη και  βγάζει μαντεύματα για το σπιτικό του και την πατρίδα.  Λένε όμως ότι το αρνί για να δείξει σημάδια πρέπει τουλάχιστον  δυο βράδια πριν να έχει κοιμηθεί μέσα στο σπίτι.

Δεύτερη Ανάσταση, η Αγάπη. Το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση. Η Αγάπη.  Για την αγάπη των ανθρώπων σταυρώθηκε ο Χριστός, γι’ αυτό και το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε δώδεκα γλώσσες, συμβολίζοντας την ενότητα των εθνών.  "Το φίλημα της αγάπης" ανταλλάσσουν όλοι οι πιστοί, ενώ ο παπάς τους μοιράζει από ένα κόκκινο αυγό.  Στην "αγάπη" παλιότερα, όσοι ήθελαν, έδιναν όρκο μπροστά στο Ευαγγέλιο και γίνονταν αδελφοποιοί.  Έδεναν δηλαδή τη φιλία τους με αδελφική αγάπη. Τη γιορτή του Πάσχα συμπληρώνουν χοροί, αγώνες και κούνιες. Δεύτερη Ανάσταση, η Αγάπη. 

Κουνελάκια πασχαλινά  Το παραδοσιακό κουνελάκι που φέρνει αβγά στα παιδιά είναι γερμανικής προελεύσεως. Μια φτωχή γυναίκα, ανίκανη να προσφέρει γλυκίσματα στα παιδιά της, τα στέλνει στον κήπο όπου έχει κρύψει αβγά. Τα παιδιά βρίσκουν ένα κουνέλι και αποφασίζουν ότι αυτό το ζωάκι τούς έφερε τα πασχαλινά αβγά που είχε νωρίτερα διακοσμήσει η μητέρα τους. Στην Αυστρία προσφέρουν σοκολατένιους κόκορες. Στη Σουηδία, σοκολατένιους κούκους. Στη Βεστφαλία, σοκολατένιες αλεπούδες. Στη Γαλλία σοκολατένιες καμπάνες, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία σοκολατένια κουνέλια. Το πασχαλινό κουνελάκι ήταν λαγός.  Για τους Σάξονες ο λαγός ήταν το έμβλημα της θεάς Eastre, την οποία τιμούσαν την άνοιξη.  Από αυτήν προέρχεται η λέξη Easter, που σημαίνει Πάσχα στα αγγλικά.  Για τους Κέλτες και τους Σκανδιναβούς ο λαγός αποτελούσε το σύμβολο της θεάς της μητρότητας και της ανοιξιάτικης γονιμότητας. 

Θράκη Στη Θράκη, ένα σημαντικό έθιμο είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, τα παιδιά αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Αυτά θα τα χρησιμοποιήσουν την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, όπου βάζοντάς τους φωτιά θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται να παίρνουν μέρος της στάχτης αυτής, για να τη ρίξουν στα μνήματα.

Αράχωβα Σημαντικό έθιμο στην Αράχωβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενη ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων. Διάφοροι άνδρες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έως τον λόφο. Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα που ονομάζονται «κλέφτικα».

Κύθνος Στην Κύθνο, έχουν ένα ιδιαίτερο πασχαλινό έθιμο, το έθιμο της «κούνιας». Σύμφωνα μ’ αυτό, την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία του χωριού, στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων, για γάμο!

Πάτμος Στο νησί της Πάτμου, έχουν ένα μοναδικό έθιμο, που κάθε χρόνο έχει την τιμητική του στην χώρα του νησιού και αυτό είναι το έθιμο του «νιπτήρα». Αυτός λοιπόν στολίζεται με βάγια και πολύχρωμα ανοιξιάτικα λουλούδια. Τη Μεγάλη Πέμπτη οι κάτοικοι του νησιού, αναπαριστούν τον Μυστικό Δείπνο.

Ύδρα Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο τη Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Ξεχωριστή θέση έχουν και τα πολύχρωμα βαρελότα που φωτίζουν στη συνέχεια τον ουρανό.

Ζάκυνθος Στο νησί της Ζακύνθου, ο Επιτάφιος, γίνεται με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εκεί , σύμφωνα με ένα πανάρχαιο έθιμο, η περιφορά του Επιταφίου, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση.

Στη Χίο, έχουμε το γνωστό σε όλους μας πια έθιμο, του «ρουκετοπόλεμου» Στη Χίο, έχουμε το γνωστό σε όλους μας πια έθιμο, του «ρουκετοπόλεμου». Αυτό είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής, δύο εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν παλιά, αυτοσχέδια κανονάκια, που με τα χρόνια εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες. Ο ρουκετοπόλεμος, αποτελεί ένα ιδιαίτερο έθιμο στην Χίο, γι’ αυτό και η προετοιμασία των ρουκετών ξεκινά αμέσως μετά το Πάσχα, για να είναι έτοιμες τον επόμενο χρόνο.

Στη Ρόδο, τα παιδιά το Μεγάλο Σάββατο γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Το αντίτιμο είναι χρήματα ή αυγά, τα οποία και συγκεντρώνουν για να τα δώσουν αργότερα στους ιερείς. Ένα ακόμα έθιμο της ημέρας είναι και τα λεγόμενα «Λαζαράκια». Αυτά, είναι πασχαλινά κουλούρια που φτιάχνουν οι νοικοκυρές του νησιού σε στριφτό σχήμα. Τα «Λαζαράκια» συμβολίζουν το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο σε σάβανο. Ρόδος

«Για βρέξ’ Απρίλη μου» Στη Μακεδονία, διατηρείται ακόμα και στις μέρες μας, το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ’ Απρίλη μου». Το έθιμο αυτό γιορτάζεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα και συμμετέχουν χορευτικά συγκροτήματα απ’ όλη την Ελλάδα.

Λεωνίδιο Στο Λεωνίδιο, γίνεται κάτι μοναδικό. Το βράδυ της Ανάστασης, οι πιστοί των ενοριών, κατασκευάζουν φωτεινά «αερόστατα» τα οποία και αφήνουν να πετάξουν ψηλά στον ουρανό. Η παράδοση λέει πως όποιες καιρικές συνθήκες και να επικρατούν , ξαφνικά τη στιγμή της Αναστάσεως επικρατεί σχετική νηνεμία με ελαφρό δυτικό αεράκι.

Κέρκυρα Στις 11.00 ακριβώς το πρωί του Μ. Σαββάτου οι καμπάνες χτυπούν δυνατά στην Κέρκυρα και οι μπότηδες (πήλινα κανάτια με νερό) πέφτουν βροχή από όλα τα μπαλκόνια του νησιού. Τότε είναι η στιγμή που οι μπάντες επιδίδονται σε χαρμόσυνες μουσικές με το εμβατήριο «Μη φοβάστε Γραικοί» και οι επιδείξεις κρουστών δίνουν και παίρνουν με τον κόσμο να παρακολουθεί με μεγάλο ενθουσιασμό.