Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας 5ο εξάμηνο Ηλίας Αβραμίδης avramidis@uth.gr Νέο κτήριο, 2ος όροφος, γραφείο 18

Περιεχόμενο Εισαγωγικά - επανάληψη Γενικοί ορισμοί εκπαιδευτικής έρευνας Ερευνητικά ερωτήματα & υποθέσεις Το θετικιστικό και ερμηνευτικό μοντέλο Στάδια ερευνητικής διαδικασίας Μερικές γενικές αρχές για την ποιοτική έρευνα

Μελέτη Σημειώσεις για κάθε ενότητα αναρτημένες στο e-class (μορφή power-point) Μελέτη βιβλιογραφίας όπως φαίνεται στον οδηγό μελέτης Συμπληρωματικές σημειώσεις μαθήματος Επικοινωνία μαζί μου και μεταξύ σας!

Ερωτήματα προς συζήτηση - Πως αντιλαμβάνεστε τον όρο «έρευνα»; - Πως διαφέρουν κατά τη γνώμη σας τα παρακάτω είδη έρευνας: Α) προσωπική έρευνα Β) δημοσιογραφική έρευνα Γ) επιστημονική έρευνα Ποια η σχέση μεταξύ της εκπαιδευτικής έρευνας και της εκπαιδευτικής πολιτικής;

Ορισμοί εκπαιδευτικής έρευνας ‘…πορεία επίτευξης αξιόπιστων λύσεων σε προβλήματα διαμέσου της προγραμματισμένης και συστηματικής συλλογής, ανάλυσης και ερμηνείας δεδομένων’ (Mouly, 1963) ‘…μια συστηματική, ελεγχόμενη, εμπειρική και κριτική αναζήτηση υποθετικών προτάσεων για τις σχέσεις μεταξύ διάφορων φαινομένων’ (Kerlinger, 1970) ‘…ένας συστηματικός τρόπος να ρωτούμε ερωτήσεις, μία συστηματική μέθοδος αναζήτησης’ (Drew, 1980) ‘Η έρευνα διεξάγεται για να λύσει προβλήματα και να διευρύνει τη γνώση’ (Bell, 1993)

Ορισμοί εκπαιδευτικής έρευνας ‘...η συστηματική εξέταση δεδομένων για την επιβεβαίωση, τον εμπλουτισμό ή την ανακάλυψη νέων στοιχείων’. ‘...η συστηματική ενασχόληση με την επίλυση επιστημονικών προβλημάτων, την προώθηση μιας θεωρίας, την εύρεση δεδομένων’. ‘... η στατιστική καταγραφή και διερεύνηση δεδομένων, παραγόντων και διαπλεκομένων σχέσεων στο πλαίσιο ενός συνόλου ατόμων’ (Μπαμπινιώτης, 2002, σελ. 670)

Η δημιουργία ερευνητικών ερωτημάτων Είναι τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα; - Είναι το μάθημα των ελληνικών το πιο σημαντικό μάθημα στο δημοτικό; - Πρέπει να διδάσκονται τα Αγγλικά στο δημοτικό σχολείο; - Πρέπει τα παιδιά με ειδικές ανάγκες να εκπαιδεύονται σε κανονικά (μη ειδικά) σχολεία; Αν όχι, γιατί; Μπορεί να γίνουν;

Ερευνητικά ερωτήματα και υποθέσεις - Ποιο μάθημα του αναλυτικού προγράμματος του δημοτικού θεωρούν οι γονείς ως το πιο σημαντικό; - Ποιες είναι οι απόψεις των δασκάλων για την ένταξη; Υποθέσεις: Οι γονείς θεωρούν…………… Οι δάσκαλοι πιστεύουν………… Δημιουργείστε κι εσείς 1 ερώτημα και 1 υπόθεση

Είδη ερευνητικών ερωτημάτων Ι Ερωτήματα που ζητούν συγκεκριμένες πληροφορίες - Πόσα άρθρα διαβάζουν οι φοιτητές του ΠΘ κάθε εξάμηνο; - Για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούνται οι υπολογιστές στο 6ο δημοτικό σχολείο Βόλου; - Πόσες ώρες μελέτης στο σπίτι την εβδομάδα αφιερώνουν οι μαθητές της 1ης τάξης του 3ου Λυκείου Βόλου;

Είδη ερευνητικών ερωτημάτων ΙΙ Ερωτήματα που ερευνούν την επίδραση συγκεκριμένων παραγόντων: Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις ώρες μελέτης των μαθητών στο σπίτι και την επίδοση τους στις εξετάσεις; Επηρεάζει ο χρόνος διδακτικής εμπειρίας τις στάσεις των εκπ/κών απέναντι στην ένταξη; Γράψτε 3 παρόμοιες ερωτήσεις (όποιο θέμα θέλετε) και σκεφτείτε πιθανές υποθέσεις

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Είναι μια πρόταση που εξηγεί ένα φαινόμενο ή γεγονός. Γίνεται προσωρινά δεκτή ως αληθινή ή εσφαλμένη και αποτελεί την κατευθυντήρια ιδέα για την έρευνα φαινομένων ή γεγονότων. Με την υπόθεση δηλώνεται προκαταβολικά η ερμηνεία ενός ή η ύπαρξη σχέσης μεταξύ δυο ή περισσοτέρων φαινομένων ή γεγονότων. Από το είδος και την ποιότητα των υποθέσεων προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό η ποιότητα της έρευνας. Οι υποθέσεις αποτελούν τη «γραμμή πλεύσης» του ερευνητή. Με τις υποθέσεις, ο ερευνητής εστιάζει την προσοχή του σε ό,τι είναι αναγκαίο για την επίτευξη του σκοπού της έρευνας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Όσο υψηλότερο είναι το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα, τόσο υψηλότερη είναι η επίδοση ενός μαθητή. Όσο υψηλότερο είναι το αυτοσυναίσθημα ενός μαθητή, τόσο υψηλότερη είναι η επίδοσή του. Όσο υψηλότερο είναι το άγχος ενός μαθητή, τόσο χαμηλότερη είναι η επίδοσή του. Όσο πιο αυταρχικό είναι το οικογενειακό κλίμα ενός μαθητή, τόσο πιο υποτακτικό άτομο γίνεται. Η επίδοση ενός μαθητή δεν εξαρτάται από το μέγεθος της τάξης του.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Διαφοροποιούνται τα αγόρια από τα κορίτσια ως προς την επίδοσή τους στο τεστ των Μαθηματικών. Τα αγόρια έχουν υψηλότερη επίδοση απ΄ ότι τα κορίτσια στο τεστ της Γλώσσας. Δεν διαφοροποιούνται οι δ/ντές σχολείων Α΄/θμιας από τους δ/ντές σχολείων Β΄/θμιας ως προς το βαθμό ενημέρωσής τους σε θέματα εκπαιδευτικής αξιολόγησης. Δεν διαφοροποιούνται οι νεώτεροι από τους αρχαιότερους εκπαιδευτικούς αναφορικά με τις στάσεις τους απέναντι στις νέες τεχνολογίες.  Οι φοιτητές του ΨΥΧ. του Παν/μίου Θεσσαλίας δεν είναι ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο των σπουδών τους.

Πορεία διεξαγωγής έρευνας Αρχικός προβληματισμός / ενδιαφέροντα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Αποσαφήνιση Ερευνητικού σκοπού Αποσαφήνιση Ερευνητικού σκοπού Συζήτηση Κύρια ευρήματα Σύνδεση με Βιβλιογραφία Περιορισμοί Συμπεράσματα Μεθοδολογία Δείγμα Μέθοδοι Διαδικασίες Πλάνο ανάλυσης Παρουσίαση αποτελεσμάτων Ανάλυση δεδομένων Συλλογή δεδομένων

Κριτήρια επιλογής ερευνητικού θέματος Ενδιαφέρει τον ερευνητή - ειδικότητα Επιλογή μετά από επισκόπηση προϋπάρχουσας βιβλιογραφίας Σημαντικό - χρήσιμο για την εκπαίδευση Πραγματοποιήσιμο (χρονικά – κόστος) Δεοντολογικό Πρωτότυπο

Γενικά για το θέμα – Γιατί είναι σημαντικό το ερευνητικό πεδίο Παρουσίαση προηγούμενων ερευνών Κενά – Τι άλλο πρέπει να γίνει Σκοπός

Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις Απάντηση σε τρία ερωτήματα Οντολογικά (ποια είναι η φύση της αλήθειας) Επιστημολογικά (ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου) Μεθοδολογικά (με ποιον τρόπο θα διεξαχθεί η έρευνα) Θετικιστικό Ερμηνευτικό (Προκαθορισμένο) (Ευέλικτο)

Θετικιστική Προσέγγιση Ποια είναι η φύση της αλήθειας Αντικειμενική και μοναδική Παρουσιάζει αριθμούς για γενίκευση Ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου Μακρινή απόσταση. Δεν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Ο ερευνητής δεν έρχεται σε άμεση επαφή. Π.χ. χορηγεί ερωτηματολόγια Μεθοδολογία Μεγάλο δείγμα Δύσκαμπτη δομή Αριθμοί - στατιστική Έλεγχος θεωρίας Χρήση τρίτου προσώπου. Απορρίπτει ή δέχεται τις υποθέσεις Ερώτημα Χαρακτηριστικά Πρακτική

Θετικιστική ή ποσοτική προσέγγιση - Δημιουργία βασικής υπόθεσης - Σχεδιασμός (επιλογή μεθόδων και δείγματος) - Συλλογή και ανάλυση εμπειρικών δεδομένων Επιβεβαίωση της υπόθεσης ή διάψευσης της και η αντικατάσταση με μία καινούρια Πειραματικές μέθοδοι και δημοσκοπήσεις με στατιστική ανάλυση των αριθμητικών δεδομένων

Η ποσοτική έρευνα αφορά: Συλλογή και ανάλυση αριθμητικών δεδομένων Ευρείας κλίμακα διερεύνηση Την εξέταση/δοκιμασία μίας υπάρχουσας θεωρίας/υπόθεσης Μεγάλα και όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα Κλειστές ερωτήσεις (π.χ. κλίμακες Likert) Περιγραφικές και συμπερασματικές αναλύσεις

Γιατί κάνουμε ποσοτική έρευνα; Για να μετρήσουμε κάποιο φαινόμενο Για να γενικεύσουμε για κάτι Για να εντοπίσουμε σχέσεις ανάμεσα σε μεταβλητές αλλά και αιτιότητα Για να συγκρίνουμε διαφορετικές ομάδες συμ/ντων ή τις ίδιες ομάδες συμ/ντων σε διαφορετικές συνθήκες Για να αξιολογήσουμε μία εκπ/κή καινοτομία, την εφαρμογή ενός νέου προγράμματος

Αδυναμίες της ποσοτικής έρευνας Σύνθετα φαινόμενα απλοποιούνται Η έμφαση δίνεται σε αποτελέσματα (επίδοση) παρά στις διαδικασίες που οδηγουν σε αυτά (περιβαλλοντικοί παράγοντες αγνοούνται) Λανθασμένη αίσθηση εγκυρότητας (προβλήματα με το δείγμα, μη αληθινές απαντήσεις σε ερωτηματολόγια) Ηθικό πρόβλημα: οι συμ/ντες αντιμεπωπίζονται ως ‘υποκείμενα’ (μηχανιστικά και ψυχρά)

Ερμηνευτική Προσέγγιση Ποια είναι η φύση της αλήθειας Υποκειμενική και πολλαπλή Παρουσιάζει τα λόγια του ερευνούμενου Ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου Κοντινή απόσταση. Υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Ο ερευνητής περνά χρόνο με τον ερευνούμενο. Βρίσκεται στον ίδιο χώρο Μεθοδολογία Μικρό δείγμα Εύκαμπτη δομή Κείμενο – λέξεις Ανάπτυξη θεωρίας Χρήση πρώτου προσώπου. Αναθεωρεί ερωτήματα Ερώτημα Χαρακτηριστικά Πρακτική

Η ποιοτική έρευνα αφορά: Συλλογή και ανάλυση γλωσσικών δεδομένων (συνεντεύξεις, παρατηρήσεις, γραπτές πηγές) Μικρής κλίμακας αλλά σε βάθος διερεύνηση (π.χ. Μελέτη περιπτώσεων) Ανάπτυξη/δημιουργία καινούριας θεωρίας (βασισμένη στα δεδομένα (grounded theory) Μικρά και πολλές φορές μη τυπικά δείγματα (συχνά εξετάζονται extreme περιπτώσεις) Ανοικτές ερωτήσεις

Γιατί ποιοτικά δεδομένα Δεν υπάρχουν αρκετές γνώσεις για το θέμα Αναζήτηση λεπτομερειών για το θέμα Μελέτη του θέματος στο χώρο του Προσωπικό ενδιαφέρον για ‘ποιοτικό’ γράψιμο Ικανοποιητικός χρόνος Το κοινό που θα ασχοληθεί ενδιαφέρεται για ποιοτική έρευνα (Creswell, 1998)

Θετικιστική (ποσοτικές) Ερμηνευτική (ποιοτικές) Παραδείγματα ερευνών Θετικιστική (ποσοτικές) Πειραματική (έλεγχος μεταβλητών) Μεταγεγονοτική (Διερεύνηση διαφορών μεταξύ ομάδων) Συσχετιστική έρευνα (διερεύνηση σχέσεων μεταξύ μεταβλητών) Περιγραφική έρευνα (Συλλογή πληροφοριών) Ερμηνευτική (ποιοτικές) Βιογραφία (μελέτη κάποιου άνθρωπου) Φαινομενολογική (μελέτη εμπειριών μιας ομάδας γύρω από ένα φαινόμενο) Εθνογραφική (μελέτη συνηθειών, συμπεριφοράς, τρόπου ζωής μιας κουλτούρας, κοινωνικής ομάδας) Περιπτωσιακή ( μελέτη μιας περίπτωσης σε καθορισμένο χώρο και χρόνο)

Μερικές αρχές για την ποιοτική έρευνα - Είναι δύσκολο να οριστεί (αρχειοθετηθεί), φιλοσοφικά μπορεί να περιγραφεί ως ερμηνευτική Βασίζεται σε ελαστικές και ευαίσθητες μεθόδους συλλογής δεδομένων Βασίζεται σε μεθόδους ανάλυσης επεξηγηματικούς Δεν τεστάρει προκαθορισμένες θεωρίες αλλά αναπτύσσονται καινούριες μέσα από την έρευνα Είναι συστηματικός τρόπος έρευνας κι εξίσου απαιτητικός με τις ποσοτικές μεθόδους

Σχόλια για προσεγγίσεις Μια έρευνα μπορεί να έχει στοιχεία και από τις δύο. Μια έρευνα μπορεί να χρησιμοποιήσει και ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους/τεχνικές συλλογής δεδομένων Ένας συνήθης συνδυασμός: Φάση 1: δημοσκόπηση – Φάση 2: συνεντεύξεις (Μπορεί να γίνει και αντίστροφα) Διάγραμμα 4