ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΡΟΛΟΣ ΝΤΙΚΕΝΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ GRADE 7 MYP2

ΚΑΡΟΛΟΣ ΝΤΙΚΕΝΣ

Γραμματολογικά στοιχεία Γεννήθηκε το 1812 στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας και πέθανε το 1870. Καταγόταν από φτωχή μεσοαστική οικογένεια και αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά από πολύ μικρός για να επιβιώσει. Η κύρια εργασία ήταν δημοσιογράφος, ωστόσο η πολύπλευρη προσωπικότητά του τον ώθησε να απασχοληθεί σε πολλούς άλλους τομείς Έργα Όλιβερ Τουίστ Ντέιβιντ Κόπερφιλντ Μεγάλες Προσδοκίες Χριστουγεννιάτικη ιστορία κ.α. Κριτική Ο Κάρολος Ντίκενς υπήρξε ένας από τους πιο διάσημους Άγγλους μυθιστοριογράφους. Θεωρείται ένας από τους καλύτερους συγγραφείς της Βικτωριανής Εποχής (19ος αιώνας). Η δημοτικότητά του ποτέ δεν μειώθηκε στη διάρκεια της ζωής του και σήμερα ακόμη η εκτίμηση για το έργο του είναι πολύ υψηλή.

Διήγημα του Κάρολου Ντίκενς, που δημιούργησε τον μοναδικό μεγάλο χριστουγεννιάτικο μύθο της σύγχρονης λογοτεχνίας. Ο πρωτότυπος τίτλος του είναι A Christmas Carol (Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα). Το βιβλίο κυκλοφόρησε στις 19 Δεκεμβρίου 1843 και αμέσως έγινε μεγάλη επιτυχία. Μόλις την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του πούλησε 6.000 αντίτυπα, ασύλληπτο νούμερο για την εποχή εκείνη. Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Εμπενίζερ Σκρουτζ, ένας ηλικιωμένος τσιγκούνης, που δεν αισθάνεται συμπόνια για κανέναν από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Στο μυαλό του οι άνθρωποι υπάρχουν μόνο για να του προσφέρουν χρήματα, ενώ απεχθάνεται τα Χριστούγεννα, καθώς θεωρεί ότι προσθέτουν ένα ακόμα χρόνο στην πλάτη του, χωρίς να τον κάνουν πλουσιότερο. Την παραμονή κάποιων Χριστουγέννων, ο Σκρουτζ δέχεται έναν απρόσκλητο επισκέπτη. Είναι το φάντασμα του νεκρού συνεργάτη του Τζέικομπ Μάρλεϊ, τσιγκούνη και μίζερου, όπως ο Σκρουτζ, που τον προειδοποιεί να αλλάξει χαρακτήρα για να μην έχει την ίδια κατάληξη με αυτόν. Στη συνέχεια, τον επισκέπτονται τα τρία φαντάσματα των Χριστουγέννων και του υποδεικνύουν τα λάθη του, βοηθώντας τον να αγγίξει τη μετάνοια. Μετά την εμπειρία αυτή, ο πρώην εκμεταλλευτής Σκρουτζ αλλάζει τη συμπεριφορά του και μετατρέπεται στον μεγαλύτερο ευεργέτη της πόλης του.

Ο σπουδαίος Άγγλος συγγραφέας το έγραψε σε μία περίοδο, που βρισκόταν και αυτός σε εξαιρετικά άσχημη οικονομική κατάσταση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δεθεί συναισθηματικά με τους ήρωες της ιστορίας του, δίνοντας εξαιρετική ζωντάνια στην αφήγηση. Μάλιστα, ο ίδιος έλεγε, ότι καθώς έγραφε γελούσε κι έκλαιγε ξανά και ξανά. Το βιβλίο του Ντίκενς ζέστανε τις καρδιές των ανθρώπων και συνεισέφερε στην αναζωογόνηση των Χριστουγέννων ως γιορτή αγάπης και συμπόνιας, σε μια περίοδο απόλυτης ένδειας για την εργατική τάξη της Αγγλίας. Ο ίδιος πίστευε σε μία «φιλοσοφία Χριστουγέννων», δηλαδή ότι το πνεύμα των Χριστουγέννων πρέπει να κυριαρχεί όλο τον χρόνο στις σχέσεις των ανθρώπων. Το διήγημα του Ντίκενς από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του κέρδισε τους κριτικούς, ενώ επαινέθηκε και από τους ομοτέχνους του. Η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία γνώρισε πολλές μεταφορές στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, το θέατρο και την όπερα. Ο Σκρουτζ Μακ Ντακ, ο πάμπλουτος τσιγγούνης ήρωας του Γουόλτ Ντίσνεϊ, έχει σημείο αναφοράς τον Εμπενίζερ Σκρουτζ.

ΔΟΜΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ενότητα 1η: «Μια φορά… δεν τα κατάφερε»: Η μυστηριακή ατμόσφαιρα της πόλη κι ο Σκρούτζ στο λογιστήριο α’ υποενότητα: («Μια φορά… τρομερό») Η μυστηριακή ατμόσφαιρα της πόλης β’ υποενότητα: («Η πόρτα… δεν τα κατάφερε») Η τσιγγουνιά του Σκρουτζ Ενότητα 2η : «Καλά Χριστούγεννα… ας είναι ευλογημένα!»: Η αντιπαράθεση του ανιψιού με το δύστροπο και τσιγκούνη θείο

ΘΕΜΑ/ ΜΗΝΥΜΑ Στη χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα της πόλης που γιορτάζει τα Χριστούγεννα, ο Σκρουτζ βρίσκεται στο λογιστήριό του και δουλεύει, όταν δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη του ανιψιού του. Οι δύο άντρες συνομιλούν με αφορμή τη γιορτή και διαφαίνεται η πλήρης αντίθεση των απόψεων. Το ανθρώπινο πλησίασμα, η αγάπη και η κατανόηση του ανθρώπου προς το συνάνθρωπο αποτελούν την ουσία της γιορτής των Χριστουγέννων και είναι πολυτιμότερα απ’ όλο το χρυσάφι του κόσμου.

ΤΙΤΛΟΣ/ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ Ο τίτλος «Παραμονή Χριστουγέννων» παραπέμπει στο χρόνο κατά τον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία, μια περίοδο που έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ανθρώπους. Ξεπερνά την απλή χρονική αναφορά κι εστιάζει στην ουσία του νοήματος των Χριστουγέννων. Το κείμενο είναι ένα απόσπασμα από το διήγημα «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία». Το διήγημα είναι ένα λογοτεχνικό είδος που έχει μικρή έκταση, λίγους χαρακτήρες, εκτυλίσσεται σε έναν χώρο και καλύπτει συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

ΠΡΟΣΩΠΑ/ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ Στο απόσπασμα εμφανίζονται ο Σκρουτζ και ο ανιψιός του σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ η παρουσία του υπαλλήλου και κυρίως αυτή των περαστικών είναι φωτογραφική. Χαρακτηρισμοί προσώπων: Σκρουτζ Δύστροπος χαρακτήρας Φιλάργυρος Τσιγκούνης στα χρήματα αλλά και στα συναισθήματα Στυγνός εκμεταλλευτής/ απάνθρωπος τρόπος συμπεριφοράς προς το υπάλληλό του Μικρόψυχος- τίποτα δεν έχει αξία πέρα από το χρήμα, όποιος πιστεύει το αντίθετο είναι ανόητος και του αξίζει επίπονος θάνατος Ωφελιμιστής Βαθιά εσωτερική σύγκρουση- αν και θεωρεί τον πλούτο ως πρώτο και μόνο στοιχείο ευτυχίας, ο ίδιος δε δείχνει ευτυχισμένος ή έστω ήρεμος Θυμώνει εύκολα Χάνει την ψυχραιμία του

Υπάλληλος Σκρουτζ Υπομένει αδιαμαρτύρητα τη φιλαργυρία και την κακία του αφεντικού του Εργάζεται σ’ ένα περιορισμένο και καταθλιπτικό δωμάτιο, χωρίς θέρμανση Χρειάζεται τη δουλειά του γι’ αυτό κι ανέχεται τις ταπεινώσεις από τον εργοδότη του Ανιψιός Σκρουτζ Σέβεται τα Χριστούγεννα λόγω της ιερότητάς τους Αντιλαμβάνεται το βαθύτερο πανανθρώπινο νόημά τους και κατανοεί την ανυπολόγιστη αξία που έχουν στις καρδιές των ανθρώπων Ξέρει πως τα Χριστούγεννα λόγω της Γέννησης του Χριστού προσφέρουν στους ανθρώπους χαρά, καλοσύνη, συμπόνια, φιλευσπλαχνία

ΑΦΗΓΗΤΗΣ/ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ/ ΓΛΩΣΣΑ Αφηγητής Παντογνώστης, ετεροδιηγητικός αφηγητής που γνωρίζει σε βάθος τα πάντα, δηλαδή γεγονότα, συναισθήματα και σκέψεις των προσώπων και παίρνει τη φωνή των κύριων προσώπων, δηλαδή του Σκρουτζ και του ανιψιού του. Τεχνικές αφήγησης Αφήγηση- περιγραφή για τη χειμωνιάτικη, μυστηριακή ατμόσφαιρα της πόλης, καθώς και την εμμονή του Σκρουτζ για τα χρήματα και τη σκληρή συμπεριφορά του προς τον υπάλληλό του. Διάλογος ανάμεσα στον Σκρουτζ και τον ανιψιό του, μέσω του οποίου διαγράφονται με σαφήνεια οι διαφορετικές απόψεις των δύο ανδρών στο θέμα της γιορτής των Χριστουγέννων. Σχόλιο Γλώσσα Απλή, κατανοητή ώστε να γίνει κατανοητό το κείμενο στο αναγνωστικό κοινό.

ΥΦΟΣ/ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Ύφος Στην εισαγωγική παράγραφο το ύφος είναι σκοτεινό και υπαινικτικό ενώ στη συνέχεια γίνεται φυσικό στα διαλογικά μέρη, για να καταλήξει υψηλό στα τελευταία λόγια του ανιψιού, που αποτελούν έναν ύμνο στην αγάπη και την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Εκφραστικά μέσα Μεταφορές («κρύο τσουχτερό», «θλιβερό καμαράκι», «ανοίγουν λεύτερα τις καρδιές τους», κ.α.) Προσωποποιήσεις («η φύση ανάσαινε…», «μια εποχή όλο καλοσύνη και συμπόνια…») Παρομοιώσεις («σαν κόκκινες κηλίδες», «σαν κουτί») Υπερβολή («σε κάθε χαραμάδα και κλειδαρότρυπα», κ.α.) Εικόνες: της χειμωνιάτικης πόλης, του Σκρουτζ και του υπαλλήλου μέσα στον εργασιακό χώρο, η μορφή του ανιψιού του Σκρουτζ. Αναφωνήσεις («Σαχλαμάρες!») Ρητορικές ερωτήσεις («Και τι άλλο μπορώ να κάνω,… και βρίσκεις ότι ζημιώνεις;») Ειρωνεία Αντιθέσεις

ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ Οι πρόγονοι του Χριστουγεννιάτικου δέντρου μπορούν να αναζητηθούν στα ειδωλολατρικά έθιμα της λατρείας των δέντρων. Τότε δέντρα μεταφέρονταν μέσα στα σπίτια και οι άνθρωποι τα στόλιζαν για να εξασφαλίσουν καλή σοδειά τον επόμενο χρόνο. Λέγεται ότι ο Μαρτίνος Λούθηρος ξεκίνησε την παράδοση των αναμμένων λαμπών στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, στη Γερμανία, τον 16ο αιώνα. Η εικόνα ενός πράσινου δέντρου την παραμονή των Χριστουγέννων, με τα αστέρια να λάμπουν στον ουρανό από πάνω του, λέγεται ότι του έκανε μεγάλη εντύπωση κι έτσι τοποθέτησε ένα παρόμοιο δέντρο, διακοσμημένο με αναμμένα κεριά, μέσα στο σπίτι του. Στα μέσα του 1800, το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δένδρου είχε επεκταθεί ταχύτατα σε όλο τον κόσμο. Το έθιμο γινόταν αιτία για πολλά ατυχήματα!. Έτσι, μέχρι να εφευρεθούν τα ηλεκτρικά φωτάκια, οι προνοητικοί είχαν και έναν κουβά νερό κάτω από το δέντρο, για τον κίνδυνο πυρκαγιάς…   Το 1882, το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου, στολίσθηκε στην πόλη της Νέας Υόρκης, στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, ενός συναδέλφου του εφευρέτη Τόμας Έντισον. Σήμερα, περισσότερα από 72 εκατομμύρια δέντρα στολίζονται κάθε Χριστούγεννα, και από αυτά, 35 εκατομμύρια είναι αληθινά δέντρα ενώ 37 εκατομμύρια είναι ψεύτικα. (Από την ιστοσελίδα του Valentine floral creations) 

Η ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ (Από την ιστοσελίδα www.pasipka.gr) Στην Ευρώπη, υπήρχε παλαιότερα η συνήθεια να μαγειρεύουν μεγάλα πουλιά για το γιορτινό γεύμα. Προτιμούσαν τους φασιανούς, τις χήνες και τα παγόνια. Όταν, όμως δοκίμασαν τη γαλοπούλα, την καθιέρωσαν ως το κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο γεύμα. Στις αρχές του 19ου αιώνα, στο Νόρφολκ της Αγγλίας οι πτηνοτρόφοι έλυσαν το πρόβλημα της μεταφοράς της γαλοπούλας ως εξής: έβαζαν τα πουλιά να διανύουν πάνω από 100 χιλιόμετρα σε μια εβδομάδα για να φτάσουν στην πρωτεύουσα. Κι επειδή τα ποδαράκια τους δεν είναι φτιαγμένα για πεζοπορία, τους φορούσαν ειδικά καλύμματα ή τα βουτούσαν σε πίσσα, για να σκληρύνουν! Λέγεται ότι το έθιμο έφεραν πρώτοι στην Ευρώπη οι Ισπανοί το 1824 μ.Χ από το Μεξικό και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ισπανία, τη Γαλλία και την Αγγλία. Πίστευαν πως η χήνα είναι πτηνό του Ήλιου και όποιος την έτρωγε εξασφάλιζε την προστασία του. Όταν, όμως δοκίμασαν τη γαλοπούλα, την καθιέρωσαν ως το κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο γεύμα γιατί θεωρείτο ένα ασυνήθιστο πουλερικό και μαγειρευόταν μόνο σε μεγάλες γιορτές. για πεζοπορία, τους φορούσαν ειδικά καλύμματα ή τα βουτούσαν σε πίσσα, για να σκληρύνουν! Στην Ελλάδα, η γαλοπούλα μαγειρεύεται την Πρωτοχρονιά. Παλιότερα, η συνήθεια ήταν να φτιάχνουν κότα ή "κούρκο" (γαλοπούλα) γεμιστό με κάστανα, καρύδια, σταφίδες, κιμά, κρεμμύδι πιπέρι και μαϊντανό, όλα καβουρδισμένα. Ωστόσο, σε αρκετές περιοχές της χώρας μας διατηρείται το έθιμο της κοτόσουπας, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία και στην Κρήτη. Παλαιότερα η κοτόσουπα αποτελούσε το κυρίως πιάτο που έτρωγαν οι Έλληνες όταν επέστρεφαν από την εκκλησία...  (Από την ιστοσελίδα www.pasipka.gr)

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΚΑΡΤΑ Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica Online, αν και οι ξυλοχαράκτες κατασκεύαζαν αντικείμενα με θρησκευτικά θέματα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η πρώτη Χριστουγεννιάτικη κάρτα, με τη σημερινή της έννοια, πιστεύεται ότι σχεδιάστηκε από τον Callcott Horsley στην Αγγλία το 1843.Λέγεται ότι την δημιούργησε για τον φίλο του Sir Henry Cole. Μία έκδοση 1.000 καρτών βγήκε προς πώληση στο Λονδίνο. Λιθογραφήθηκε σε χοντρό χαρτόνι, 5 1/8 επί 3 1/4 inches, σε σκούρα σέπια και ζωγραφίστηκε με το χέρι. Το κέντρο της κάρτας έδειχνε ένα οικογενειακό πάρτι σε εξέλιξη, κάτω από το οποίο υπήρχαν οι λέξεις «Χαρούμενα Χριστούγεννα και Ευτυχισμένο το Νέο Έτος». Στη μία πλευρά υπάρχει μία σκηνή που ταΐζουν κάποιον πεινασμένο και στην άλλη μία σκηνή που ντύνουν τους φτωχούς. Στις ΗΠΑ, ο κύριος Pease, ιδιοκτήτης ενός καταστήματος στο Albany της Ν. Υόρκης, κατασκεύασε στα μέσα του 19ου αιώνα μία κάρτα με «Χριστουγεννιάτικες ευχές από το μεγάλο κατάστημα του Pease, το ναό της μόδας». (Από την ιστοσελίδα του Valentine floral creations

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΑΡΑΒΙ Το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού. Έθιμο που υποχώρησε με το χρόνο, μπροστά σε αυτό του δέντρου, αλλά κανένας δεν δείχνει να το έχει ξεχάσει. Το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι αποτελεί παράδοση των παλαιών εποχών της χώρας μας, που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου κατασκεύαζαν τα παιχνίδια τους. Αποτελούσε, όμως, και ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους. Πριν από 50 χρόνια, δηλαδή έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα. Σήμερα, η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί, μιας και έχει αντικατασταθεί από το ξενόφερτο έλατο. Συνυφασμένο με αποχωρισμούς και δυσάρεστες αναμνήσεις, αλλά και ως τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα, το καράβι δεν θα μπορούσε να συμβολίσει οικογενειακές συνεστιάσεις θαλπωρής, με παρόντα όλα τα μέλη, ή να τονώσει το οικογενειακό αίσθημα. Εντούτοις, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, συζητήθηκε έντονα στη χώρα μας το ζήτημα κατάργησης του χριστουγεννιάτικου δέντρου και αντικατάστασής του από το καράβι, δεδομένου ότι αυτό συνδύαζε την παράδοση με την οικολογική συνείδηση. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Σε ορισμένες περιοχές (κυρίως στα νησιά) εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια», ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους καραβάκια αντί για έλατα. Ωστόσο, το χλωρό κλαδί πάντα έμπαινε στο ελληνικό σπίτι τις ημέρες του Δωδεκαημέρου, για να φέρει την ελπίδα για μια καινούρια ανθοφορία, για ένα καλύτερο μέλλον. Στον ξεχωριστό, το λαμπρό διάκοσμο της γιορτινής ατμόσφαιρας των ημερών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς που έρχονται, το παραδοσιακό καραβάκι αλλά και το εξωτικά φορτωμένο δέντρο θα χαρίσουν ένα ξεχωριστό άρωμα σε κάθε σπίτι που θα κυριαρχήσουν με τα χαρούμενα και ζωηρά χρώματά τους.