ΑΓΩΓΗ ΖΩΗΣ Διαπολιτισμική εκπαίδευση

Πολυπολιτισμική κοινωνία Η Κύπρος έχει μετατραπεί σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Η παρουσία των αλλοδαπών φέρνει στην επιφάνεια νέα θέματα που συνδέονται με το σχολείο και αφορούν μια διαπολιτισμική εκπαίδευση, όπως απαιτεί η δομή της πολυφυλετικής, πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Οι στόχοι της εκπαίδευσης σ’ αυτό τον τύπο της κοινωνίας, λαμβάνουν το χαρακτήρα της διαμεσολάβησης μεταξύ των διάφορων πολιτισμών. Διαμεσολάβηση και συνεχής και παραγωγική αλληλεπίδραση ανάμεσα στα διάφορα μοντέλα.  

Οι όροι πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμικότητα Πολυπολιτισμικότητα Αναφέρεται στη φυσική κατάσταση των κοινωνιών, όπου είναι υπαρκτές διαφορές που αφορούν γλωσσικά, εθνικά, θρησκευτικά χαρακτηριστικά.

Διαπολιτισμικότητα Αναφέρεται σε μια δημιουργική διαδικασία, που πρoϋποθέτει την αποδοχή της κουλτούρας του άλλου, όχι με βάση τις γνώσεις, αλλά τις κουλτούρες γενικότερα, σε πολλά επίπεδα. Περιέχει μια διαδραστική διάσταση και προάγει τη δυνατότητα των ατόμων να δημιουργούν και να διαμορφώνουν κοινές ταυτότητες. Υπονοεί την αλληλεπίδραση, την αμοιβαιότητα, την πραγματική αλληλεγγύη.

Διαπολιτισμική εκπαίδευση και δημοκρατία Η διαπολιτισμική εκπαίδευση δίνει αξία στον όρο δημοκρατία. Σε αυτήν η πολιτισμική διαφορά αντιμετωπίζεται ως μια θετική δύναμη που ωριμάζει την κοινωνία και τα άτομα ξεχωριστά. Φέρνει μαζί της όχι μόνο την αποδοχή και το σεβασμό του διαφορετικού, αλλά επίσης την αναγνώριση της πολιτισμικής ταυτότητας, μέσα από μια καθημερινή προσπάθεια διαλόγου, κατανόησης και συνεργασίας.

Στόχοι σε ευρύτερους ορίζοντες Οι στόχοι και τα περιεχόμενα των τομέων διδασκαλίας δεν μπορούν να περιορίζονται στα όρια του εθνικού πολιτισμού, αλλά να προβάλλονται και να αναπτύσσονται σε κατευθύνσεις και ορίζοντες ευρύτερους, που θα συμπεριλαμβάνουν τις κατακτήσεις του πολιτισμού, της γνώσης και της ηθικής εξέλιξης, κοινωνικής και αστικής, πραγματοποιημένες από όλους τους λαούς του κόσμου.

Ο ρόλος του σύγχρονου σχολείου Η σχολική ένταξη των μαθητών μεταναστών, απαιτεί ένα πρόγραμμα επέμβασης, ικανό να αντιμετωπίσει την ολότητα των αναγκών της ζωής, της κοινωνικοποίησης και της εκπαίδευσης. Κάτω από αυτό το πρίσμα το σύγχρονο σχολείο μπορεί ν’ αποτελέσει το μορφωτικό τομέα, που περισσότερο από κάθε άλλο μπορεί να πετύχει την κοινωνική ένταξη. H μεθοδολογική, διδακτική δομή των προγραμμάτων πρέπει να διαπνέεται από την αρχή της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.  

Διαπολιτισμικότητα-αμοιβαιότητα Η ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ είναι μια δημιουργική διαδικασία με έντονη διαδραστική διάσταση. Οι στόχοι και τα προγράμματά της αναφέρονται στην αλληλεπίδραση, την αμοιβαιότητα, την αλληλεγγύη.  

Μερικές προϋποθέσεις για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση Η αποκλίνουσα συμπεριφορά να γίνεται ανεκτή Οι ξένες συνήθειες να αναγνωρίζονται Η πολυγλωσσία να θεωρείται αυτονόητη Η άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων να αποτελεί ατομική υπόθεση των ανθρώπων και να διεξάγεται ελεύθερα. Να υπάρχει ενσυναίσθηση και κατάργηση του εθνικιστικού τρόπου σκέψης, έτσι ώστε να μπορέσει να συναντηθεί η προσωπική κουλτούρα του καθενός με εκείνη του διπλανού.

Διαπολιτισμικότητα και ταυτότητα Η διαπολιτισμικότητα και ο σεβασμός της ξένης κουλτούρας, συμπεριφοράς και σκέψης, γλώσσας, θρησκείας, ηθών και εθίμων, δε σημαίνει περιφρόνηση στη δική μας παράδοση και εθνική, θρησκευτική μας ταυτότητα. Ο άνθρωπος που δε σέβεται το δικό του πολιτισμό και παράδοση, ούτε και την ξένη παράδοση μπορεί να σέβεται.

Πώς προάγεται η Δ.Ε. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση προάγεται μέσα : Από την καλλιέργεια της πολιτότητας Το σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας Την ανάπτυξη ανθρώπινων σχέσεων Τη συνεργασία σε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδα Την καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, των φυλετικών διακρίσεων.

Γενικοί στόχοι της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Οι δάσκαλοι να λαμβάνουν υπόψη το περιβάλλον της ζωής και μάθησης, καθώς και το επίπεδο μάθησης του κάθε μαθητή. Να συμβάλλουν στη διεύρυνση του γνωστικού και συναισθηματικού ορίζοντα του παιδιού και στην ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών μεταξύ των μαθητών. Να διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των παιδιών, με το ευρύτερο περιβάλλον και την κοινωνία...

Γενικοί στόχοι της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Να αναβαθμίζουν τους πολιτισμούς και τις γλώσσες, καταπολεμώντας οποιοδήποτε είδος ρατσισμού. Να εμπνέουν και να καλλιεργούν την ανθρώπινη ευαισθησία, την αλληλεγγύη και τη συνεργασία. Να αντισταθμίζουν την πολιτισμική στέρηση των παιδιών χωρίς διακρίσεις.

Οργάνωση σχολικής τάξης Να λειτουργεί ως συμπλήρωμα του παιδικού κόσμου και ως προέκταση στον κόσμο των ενηλίκων. Να εξασφαλίζει την επικοινωνία με το περιβάλλον και να διαμορφώνει υγιείς βάσεις για μελλοντικές σχέσεις. Να προσφέρεται ως πεδίο ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης του παιδιού και ως ικανή συνθήκη διαμόρφωσης ταυτότητας των ατόμων μέσα στις σχέσεις τους. Να ενισχύει τις αντιστάσεις των μαθητών στην κατηγοριοποίηση των ανθρώπων και στην παθητική αφομοίωση.

Χειρισμός κοινωνικής διαφορετικότητας Οι εκπαιδευτικοί καλούνται: Να εμψυχώνουν και να ενισχύουν θετικά, τα παιδιά που μόλις έχουν εγκατασταθεί στη χώρα. Να βοηθούν τους μαθητές τους για ανάπτυξη στάσεων αποδοχής προς τα ξένα παιδιά. Να μεριμνούν για αποφυγή του στιγματισμού «ο Βούλγαρος», «ο Πόντιος», ο «Μαύρος» κλπ. Να ενθαρρύνουν τα παιδιά της τάξης να αποδέχονται και να καλούν στο παιχνίδι τους τα ξένα παιδιά. 5. Να τα ενθαρρύνουν για συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία και την ανάπτυξη συνεργασίας με τα μέλη της ευρύτερης σχολικής κοινότητας.

Χειρισμός κοινωνικής διαφορετικότητας 6. Να αξιοποιούν τις ιδιαίτερες ικανότητες και εμπειρίες των ξένων παιδιών. 7. Τα παιδιά να εργάζονται και να συνεργάζονται σε μικρές ομάδες. 8. Να ανακαλύπτουν μόνα τους, παρά να είναι παθητικοί δέκτες της γνώσης και των γεγονότων. 9. Να αναπτύσσουν συνδέσμους επικοινωνίας με τους γονείς. 10. Να αισθάνονται περηφάνια για την πολιτιστική κληρονομιά τους.

Άξονες διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής Α: Διαμόρφωση θετικών αντιλήψεων για τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών Β: Αλληλεγγύη Γ: Σεβασμός άλλων πολιτισμών ως ισότιμων Δ: Αγωγή στην ειρήνη

Α: Διαμόρφωση θετικών αντιλήψεων για τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών Ειδικοί Στόχοι  Τα παιδιά να αναγνωρίζουν και να σέβονται τη διαφορετικότητα: Διαφορετικές νοοτροπίες, συνήθειες, συμπεριφορές παιδιών προερχόμενων από άλλους πολιτισμούς. (διδασκαλία πολιτιστικών στοιχείων των μεταναστών, μουσική παράδοση, λογοτεχνία, ιστορία) 2. Να αναβαθμίζουν τους πολιτισμούς και τις γλώσσες καταπολεμώντας παράλληλα οποιοδήποτε είδος ρατσισμού, στερεότυπου και ξενοφοβίας που προκύπτουν με τη μορφή συμβόλου ή συμπεριφοράς. (Χρήση μητρικής γλώσσας, παρουσίαση μουσικής ,χορών κλπ)

Α: Διαμόρφωση θετικών αντιλήψεων για τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών Να δέχονται τις πολιτισμικές διαφορές ως προτέρημα και να κατανοήσουν τα στοιχεία που τους ενώνουν με τις διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες γύρω τους (Αναγνώριση της σημασίας όλων των πολιτισμών, γνωριμία με τη γλώσσα των μεταναστών, εμπλοκή των γονιών, εκμάθηση της γλώσσας υποδοχής από τα ξενόγλωσσα παιδιά, το πρόγραμμα να βοηθά ώστε να ενισχύονται οι αντιστάσεις των παιδιών στην κατηγοριοποίηση και την παθητική αφομοίωση)

Β΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αλληλεγγύη Να συμβάλλουν στη στη διεύρυνση του γνωστικού και συναισθηματικού ορίζοντα του παιδιού. Τα προγράμματα να εμπνέουν και να καλλιεργούν την ανθρώπινη ευαισθησία, την αλληλεγγύη και τη συνεργασία. (ερευνητικές δημιουργικές συνθετικές εργασίες project αποτελούν αποτελεσματικές μορφές συμμετοχικής διδασκαλίας.)

Β΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αλληλεγγύη 3. Να λαμβάνουν υπόψη το περιβάλλον της ζωής και της μάθησης του κάθε παιδιού. (Συναισθηματική αγωγή, αγάπη, αλληλοβοήθεια, υπέρβαση του εγωκεντρισμού, ενσυναίσθηση ως προς τις δυσκολίες προσαρμογής των μεταναστών στο νέο κοινωνικό περιβάλλον) 4. Να γίνεται προσπάθεια ώστε να εξασφαλίζεται η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού και η διαμόρφωση ταυτότητας του ατόμου μέσα από τις σχέσεις του (σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων).

Γ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Σεβασμός άλλων πολιτισμών ως ισότιμων 1. Η τάξη να λειτουργεί ως κοινωνικό περιβάλλον μάθησης με δύο επίπεδα εκπαιδευτικών διαδικασιών: το παιδαγωγικό, ως καλλιέργεια κοινωνικών σχέσεων, στάσεων αποδοχής και το εκπαιδευτικό με την έννοια της επεξεργασίας των νοητικών διαθέσεων και κλίσεων. (αποδοχή διαφορετικών οικογενειακών εθίμων και συνηθειών, παραδοσιακά φαγητά κλπ)

Γ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Σεβασμός άλλων πολιτισμών ως ισότιμων Στόχος 2 Να δίνονται μέσα στα πλαίσια των γνωστικών αντικειμένων, όπως πχ η ιστορία και τα θρησκευτικά, ερεθίσματα και πηγές για ανακάλυψη πολιτισμικών στοιχείων, διαφορών και ομοιοτήτων. (αποδοχή ποικίλων προτύπων ζωής, ξένοι τρόποι ψυχαγωγίας, παραδοσιακά παιγνίδια.)  

Γ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Σεβασμός άλλων πολιτισμών ως ισότιμων 3. Οι μαθητές να μάθουν να βλέπουν ότι κάθε πολιτισμός έχει τις τοπικές, ιστορικές παραλλαγές του, ότι είναι οι συνθήκες που διαφοροποιούν τις ιδιότητες των ανθρώπων και τις σχέσεις μεταξύ τους και όχι οι υποκειμενικές αξιολογήσεις. (ξένοι τρόποι ενδυμασίας και διατροφικές συνήθειες, γνωριμία με τα διδάγματα της χριστιανικής θρησκείας για αγάπη, διδασκαλία γνωστών παραβολών π.χ. του καλού Σαμαρείτη, αναφορά και σε άλλες θρησκείες πέρα από τη χριστιανική, γνωριμία με τις άλλες κοινότητες που ζουν στη χώρα).

Δ΄ άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη Δ΄ άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη Στόχος 1 Προώθηση της Ευρωπαϊκής Διάστασης. Ενασχόληση με τη πορεία της Ευρώπης, τις πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στους λαούς της, τις αμοιβαίες προκαταλήψεις και τους τρόπους διαχείρισης των αρνητικών φαινομένων για τη συμβίωση των λαών. (Σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, αναφορά στην εισβολή και κατοχή και στην επιθυμία για δίκαιη λύση του Κυπριακού)

Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη 2ος στόχος Εφαρμογή προγραμμάτων αντιρατσιστικής εκπαίδευσης (Αναφορά στην ιστορία των λαών της Ευρώπης, οι καταστροφικές επιπτώσεις των δύο παγκοσμίων πολέμων)  

Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη 3ος στόχος Προσπάθεια για συνεργασία στον εκπαιδευτικό τομέα με εκπαιδευτικούς άλλων χωρών.  (Αναφορά στην κοινωνική ιστορία, στη συνεργασία και όχι μόνο στις αντιπαραθέσεις μεταξύ των κοινοτήτων.)

Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη Δ΄άξονας διαπολιτισμικού χαρακτήρα αγωγής : Αγωγή στην ειρήνη 4. Αυξημένη παρατηρητικότητα για σοβινιστικά στοιχεία τα οποία πιθανό να συναντήσουν τα παιδιά σε σχολικά εγχειρίδια και τα οποία να χειρίζονται με επιδεξιότητα οι εκπαιδευτικοί. (Ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας-διαλόγου και επίλυσης συγκρούσεων)

Ενδεικτική αξιολόγηση Συμμετέχει ενεργά στις μαθησιακές διαδικασίες; Συνεργάζεται με τους συμμαθητές του σε ομαδικές εργασίες; Συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις; Παίζει με τους συμμαθητές του κατά την ώρα του διαλείμματος, των εκδρομών κτλ.; Επιδεικνύει ενδιαφέρον να παρουσιάζει στους γύρω του στοιχεία από τη ζωή και τον πολιτισμό του; Επιδεικνύει ενδιαφέρον να γνωρίσει τον πολιτισμό των δασκάλων και των συμμαθητών του;