Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Η αγωγή και εκπαίδευση των νέων στην Αθήνα. Παιδοτρίβης και γυμναστής. Παλαίστρα και γυμνάσιο. Γυμνασιαρχία – Αθλοθέτες. Τα Εφηβεία της Αθήνας.

ΙΔΑΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Ήταν η διάπλαση ολοκληρωμένων ανθρώπων, «καλών καγαθών», οι οποίοι θα συνδύαζαν την ομορφιά του σώματος με την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια. Αυτό το πετύχαιναν με τη γυμναστική και τη μουσική.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Αν και αναγνώριζαν την αποτελεσματικότητα της Σπαρτιατικής αγωγής ως προς τη δημιουργία ευσεβών, δικαίων και «φρονίμων» πολιτών, δε δέχονταν τις επίπονες σωματικές ασκήσεις ως μέσο διάπλασης ανδρείων και πειθαρχημένων ατόμων. Πίστευαν ότι ο πόλεμος δεν ήταν ο αποκλειστικός σκοπός της ζωής ενός έθνους. Εν τούτοις δεν υστέρησαν σε ευψυχία και πολεμική αρετή. Πάντα αγωνίζονταν με γενναιότητα, τόσο για την ελευθερία της πατρίδας τους, όσο και για την ελευθερία όλων των Ελλήνων.

ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Αγωγή σήμαινε αρμονική ανάπτυξη σώματος και πνεύματος. Γράμματα, μουσική και γυμναστική ήταν τα πλέον απαραίτητα μαθήματα στο πρόγραμμα των νέων. Η οικονομική ευμάρεια που είχαν αποκτήσει οι Αθηναίοι, το δημοκρατικό πολίτευμα και το δουλοκτητικό σύστημα, που ίσχυε στην Αθήνα, τους επέτρεπε να έχουν χρόνο για να ασχολούνται με τα κοινά, τα γράμματα και την άθληση.

Η ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Η συστηματική εκπαίδευση άρχιζε από την ηλικία των έξι-επτά ετών και σε αντίθεση με τη Σπάρτη δεν ήταν ούτε υποχρεωτική, ούτε δημόσια. Οι Αθηναίοι από μικροί μάθαιναν να αγαπούν την πατρίδα και να σέβονται τους μεγάλους.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Είχε συλλογικό χαρακτήρα και παρέχονταν στα πολλά ιδιωτικά γυμναστήρια, τα οποία αποτέλεσαν τα πρώτα σχολεία. Τα βασικά μαθήματα ήταν η γυμναστική, η γραμματική και η μουσική. Υπεύθυνοι για την εκπαίδευση ήταν οι παιδοτρίβες, οι γυμναστές, οι αθλητές, οι γραμματιστές, οι κιθαρωδοί κ.α.

ΠΑΙΔΟΤΡΙΒΗΣ (1) Ο σπουδαιότερος και αρχαιότερος από όλους τους δασκάλους της παλαίστρας. Ήταν υπεύθυνος για την αρμονική και συμμετρική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και για την καλλιέργεια καλών τρόπων, πειθαρχίας και κοσμιότητας. Το μέρος που δίδασκε ήταν η παλαίστρα, η οποία συνήθως ανήκε σ’ αυτόν.

ΠΑΙΔΟΤΡΙΒΗΣ (2) Είχε γνώσεις επιστημονικές σχετικά με τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος και το είδος των ασκήσεων (κατάλληλες για τις ηλικίες των παιδιών). Συχνά, αναφέρεται μαζί με τους γιατρούς, με τους οποίους συνεργάζονταν για την πρόληψη και θεραπεία διαφόρων ασθενειών.

ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ (1) Ήταν ο σημερινός προπονητής επαγγελματιών αθλητών, ή αυτών οι οποίοι επιδίωκαν να νικήσουν σε μεγάλες αθλητικές συναντήσεις και να πετύχουν πανελλήνια αναγνώριση. Ήταν γνώστης της κατάλληλης προπόνησης και προετοιμασίας των αθλητών, αφού γνώριζε καλά την τεχνική των επιμέρους αγωνισμάτων.

ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ (2) Γνώριζε καλά τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος. Τη διατήρηση των αθλητών σε καλή κατάσταση. Την κατάλληλη δίαιτα. Το κατάλληλο είδος προπόνησης.

ΠΑΙΔΟΤΡΙΒΗΣ ΚΑΙ ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ Συνεργάζονται αρμονικά για την προαγωγή της υγείας, της σωματικής ομορφιάς των νέων και την ανάδειξη αθλητών. Η παράδοση θέλει τους Αθηναίους τεχνικούς των αθλημάτων σαν τους καλύτερους του αρχαίου κόσμου.

ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ Ήταν ένας είδος ιδιωτικού σχολείου, όπου τα παιδιά μάθαιναν: Γυμναστικές ασκήσεις Αγώνες και χορούς Γράμματα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ήταν δημόσιο κτίριο, όπου οι νέοι γυμνάζονταν χωρίς την παραμικρή επιβάρυνση. Εκεί γυμνάζονταν οι επαγγελματίες αθλητές, κάτω από την επίβλεψη του γυμναστή. Εκεί λάμβαναν χώρα όλα τα είδη των ασκήσεων και των αγώνων, ιδίως τρέξιμο, ιππασία, πάλη, πήδημα και ρίψεις.

ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ-ΓΥΜΝΑΣΙΟ (1) Μια παλαίστρα μπορούσε να υπάρχει χωρίς το γυμνάσιο, αλλά δεν ήταν νοητό να υπάρχει γυμνάσιο χωρίς παλαίστρα. Τόσο οι παλαίστρες όσο και τα γυμνάσια είχαν ειδικά δωμάτια, γνωστά σαν αποδυτήρια, καθώς και λουτρά και ειδικούς χώρους για τη σκόνη ή το λάδι για το τρίψιμο των αθλητών.

ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ-ΓΥΜΝΑΣΙΟ (2) Σκοπός τους ήταν: Η εκγύμναση των πολιτών της Αθήνας Η ανάπτυξη των πνευματικών τους δυνατοτήτων Η απόκτηση καλών και ευγενικών τρόπων Η δημιουργία νέων με ευγενή χαρακτήρα Η προαγωγή της υγείας τους Η διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης, που θα βοηθούσε στην ετοιμότητα των Αθηναίων για την αντιμετώπιση εχθρικών κινδύνων.

ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ Από την εποχή του Σόλωνα, υπήρχαν τρία μεγάλα γυμνάσια (γυμναστήρια): Η Ακαδημία Το Λύκειο Το Κυνόσαργες

ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΙΑ Από τις πιο μεγάλες δημόσιες λειτουργίες, που επιβάλλονταν σε πολύ πλούσιους πολίτες, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να πετύχουν, πολλές φορές έκαναν και επίδειξη πλούτου (όπως οι γνωστοί στρατηγοί Αλκιβιάδης και Νικίας).

ΑΘΛΟΘΕΤΕΣ Εκτός από τον γυμνασίαρχο, στην Αθήνα, εκλέγονταν δια κλήρου δέκα αθλοθέτες, ένας από κάθε φυλή, οι οποίοι κατόπιν δοκιμασίας, διορίζονταν για μια τετραετία διοικητές της πομπής των Παναθηναίων, καθώς και των μουσικών, γυμναστικών και ιπποδρομικών αγώνων. Σιτίζονταν τιμητικώς στο πρυτανείο, ολόκληρο τον μήνα που γίνονταν η οργάνωση και η διεξαγωγή των Παναθηναίων. Απένειμαν τα έπαθλα στους νικητές.

ΤΑ ΕΦΗΒΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Όταν οι νέοι γίνονταν 18 ετών (έφηβοι), σταματούσαν τη γύμναση στα γυμνάσια και τις παλαίστρες και, αφού έδιναν τον εφηβικό όρκο, άρχιζαν τη στρατιωτική τους εκπαίδευση, η οποία διαρκούσε δύο χρόνια. Τα Εφηβεία ήταν μια διετής εκπαίδευση υποχρεωτική και δημόσια, με σκοπό να καταστήσει τους νέους περισσότερο ετοιμοπόλεμους. Θεωρούνταν σαν ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μουρατίδης, Ι. (1998). Ιστορία Φυσικής Αγωγής (με στοιχεία φιλοσοφίας). Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Γιαννάκης, Θ. (1990). Ιστορία φυσικής αγωγής. Αθήνα. Γιάτσης, Σ. (1989). Εισαγωγή στην ιστορία της φυσικής αγωγής στον ελληνικό κόσμο. Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ.