ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ( L 7 ) EΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ: Σαριδάκη Ευαγγελία ΑΜ:3049

Σκοπός της παρουσίασης Σκοπός της παρουσίασης είναι να προσπαθήσουμε να ορίσουμε την εκπαίδευση ενήλικων, να παρουσιάσουμε τις θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με την φύση της μάθησης και να επικεντρωθούμε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο μαθαίνουν οι ενήλικοι.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μαθησιακά προγράμματα που απευθύνονται σε ενήλικους. Τι είναι η εκπαίδευση ενηλίκων. Γενικά για τη μάθηση. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι. Η θεωρία της «Ανδραγωγικής». Εμπόδια στη μάθηση ενηλίκων. Συμπεράσματα.

Μαθησιακά προγράμματα που απευθύνονται σε ενήλικους. Συμπληρωματική εκπαίδευση: Συμπλήρωση της βασικής παιδείας και αλφαβητισμού. Επαγγελματική κατάρτιση: Στόχος είναι η εκμάθηση ενός πρώτου ή ενός νέου επαγγέλματος ή η εξειδίκευση των γνώσεων. Κοινωνική εκπαίδευση: Αφορά ζητήματα οικογενειακών σχέσεων, ανατροφής παιδιών, υγιεινής κ.α. Εκπαίδευση για την πολιτική και κοινωνική ζωή: Περιλαμβάνει τα προγράμματα που αφορούν την πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα, την συνδικαλιστική επιμόρφωση κ.α. Εκπαίδευση για την προσωπική ανάπτυξη: Περιλαμβάνει διάφορα προγράμματα που αφορούν όλες τις πλευρές της κουλτούρας.

2.1 Οι έννοιες «ενήλικος» και «ενηλικιότητα». 2. Τι είναι η «εκπαίδευση ενηλίκων» ; 2.1 Οι έννοιες «ενήλικος» και «ενηλικιότητα». Σχετικά με την έννοια «ενήλικος». Ο ενήλικος δεν προσδιορίζεται με βάση την ηλικία. Η ειδοποιός διαφορά του ενήλικου συνίσταται στο κατά πόσο βρίσκεται στην κατάσταση της ενηλικιότητας. Δηλαδή: Ο ενήλικος θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από: Ωριμότητα Αίσθηση προοπτικής Αυτοκαθορισμό Ορισμός: «Ενήλικος είναι το άτομο που χαρακτηρίζεται από κοινωνική ωριμότητα,υπευθυνότητα, αυτοκαθορισμό και εκούσια συμπεριφορά».

2.1 Οι έννοιες «ενήλικος» και «ενηλικιότητα» (συνέχεια) Σχετικά με την έννοια «ενηλικιότητα». «Η ενηλικιότητα αποκτάται όταν το άτομο αντιμετωπίζεται από τους άλλους ως κοινωνικά ώριμο και ταυτόχρονα θεωρεί ότι έχει κατακτήσει αυτό το επίπεδο» ( Jarvis P.,1983, σ.58) «Η ενηλικιότητα μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος ύπαρξης που δίνει κύρος και δικαιώματα στα άτομα ενώ ταυτόχρονα τα επιφορτίζει με καθήκοντα και ευθύνες» (Tight M.,1996, σ.14) Παρατηρήσεις του Rogers σχετικά με την έννοια της ενηλικιότητας; Η ενηλικιότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί απόλυτα. Η συζήτηση για την φύση της ενηλικιότητας έχει καθοριστική σημασία για τον τρόπο με τον οποίο εκπαιδεύουμε τους ενηλίκους.

2.2 Η έννοια «εκπαίδευση». Η εκπαίδευση έχει μια σχέση με την μάθηση αλλά δεν ταυτίζεται με αυτή. «Εκπαίδευση είναι η σχεδιασμένη και συγκροτημένη μάθηση , που έχει σαφή στόχο και αποβλέπει σε συγκεκριμένο αποτέλεσμα». Rogers Άρα: Η εκπαίδευση αποσκοπεί στην μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της μάθησης. Αντιγνωμία σχετικά με τον στόχο της εκπαίδευσης: Άλλοι υποστηρίζουν ότι στόχος των προγραμμάτων είναι η αφομοίωση μιας προκαθορισμένης ύλης. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι στόχος πρέπει να είναι η προσωπική ανάπτυξη των εκπαιδευομένων, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και η αποφασιστικότητα τους. Σχετικά με τα παραπάνω ο Rogers πιστεύει: «Η εκπαίδευση ενηλίκων, ανεξάρτητα από το είδος του στόχου που υιοθετεί είναι μια μαθησιακή δραστηριότητα όχι μόνο σχεδιασμένη αλλά περιέχουσα δύο ακόμα στοιχεία: την ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευόμενων και την ενθάρρυνση του αυτοκαθορισμού τους».

2.3 Ορισμός της «εκπαίδευσης ενηλίκων» 2.3 Ορισμός της «εκπαίδευσης ενηλίκων» Τι είναι η «εκπαίδευση ενηλίκων»; Σύμφωνα με τον Rogers η εκπαίδευση ενηλίκων είναι: «Η παροχή σχεδιασμένων μαθησιακών δραστηριοτήτων σε άτομα που είναι ώριμα με κριτήριο όχι την ημερομηνία γέννησης, αλλά την υπευθυνότητα τους, την κοινωνική τους εμπειρία και τον ισορροπημένο τρόπο ύπαρξης τους». Η εκπαίδευση ενηλίκων προκαλεί διλήμματα στους εκπαιδευτές και στους οργανωτές των προγραμμάτων. Ο Rogers πιστεύει: «Ότι κάθε δραστηριότητα εκπαίδευσης ενηλίκων ακόμα κι αν επιδιώκει να κατευθύνει τους εκπαιδευτικούς προς κάποιο κατευθυνόμενο στόχο, δεν πρέπει να παύει να προωθεί ταυτόχρονα την ενεργητική τους συμμετοχή και να ενθαρρύνει τον αυτοπροσδιορισμό τους».

3. Γενικά για την μάθηση. 3.1 Η φύση της μάθησης Μάθηση είναι οι σχεδόν μόνιμες αλλαγές που προξενούνται στα πρότυπα δράσης και σκέψης μας, καθώς και στα συναισθήματα μας. 1) Μαθαίνουμε διαρκώς, μέσα από τρεις τρόπους: Προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές που συντελούνται στο κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Προσαρμοζόμαστε στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των επαγγελματικών χώρων. Ενεργοποιούμαστε για την κάλυψη των εσωτερικών μαθησιακών επιθυμιών μας. 2) Η μάθηση έχει δύο μορφές: Αποτελεί αλλαγή που προέρχεται από τη συμμετοχή μας σε τυχαία γεγονότα (επεισόδια). Αποτελεί αλλαγή που προέρχεται από την εκούσια συμμετοχή μας σε σχεδιασμένες μαθησιακές δραστηριότητες που αποσκοπούν στην επίτευξη συγκροτημένης γνώσης (εκπαίδευση).

3.1 Η φύση της μάθησης (συνέχεια). Η μάθηση έχει προσωπικό, ατομικό χαρακτήρα. Κάθε άτομο μαθαίνει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, για προσωπικούς λόγους και για δική του χρήση. Οι αλλαγές μέσω της μάθησης συντελούνται σε τρία κυρίως επίπεδα: Των γνώσεων Των δεξιοτήτων Των στάσεων Η μάθηση συντελείται όταν υπάρχει υποκίνηση γι’ αυτήν.

3.2 Θεωρίες για την μάθηση. Ο Rogers προτείνει να εντοπίζουμε τα κοινά σημεία των διάφορων θεωριών παρά να υποστηρίζουμε μια και μόνο άποψη. Τα τρία βασικά στοιχεία του τρόπου με τον οποίο συντελείται η μάθηση σύμφωνα με τον Rogers είναι: Το μοντέλο «μεταφορά της γνώσης» είναι μη αποτελεσματικό, σε αντίθεση με το μοντέλο όπου οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργητικά στην πορεία της μάθησης. Η απόκτηση εμπειρίας και η επεξεργασία της αποτελεί συστατικό στοιχείο κάθε διεργασία της μάθησης. Οι εκπαιδευόμενοι χαρακτηρίζονται από διαφορετικούς μαθησιακούς τρόπους: Άλλοι προτιμούν να εμπλέκονται διαρκώς σε νέες εμπειρίες και να μαθαίνουν απ’ αυτές. Άλλοι προτιμούν να εξετάζουν όλες τις παραμέτρους πριν προχωρήσουν στην φάση της δράσης. Άλλοι έχουν την τάση να αντλούν σύνθετα διδάγματα από την εμπειρία, θέλουν να κατανοούν τα ζητήματα σφαιρικά. Άλλοι δοκιμάζουν στην πράξη τις νέες ιδέες προκειμένου να διαπιστώσουν την αποτελεσματικότητα τους

3.2.1 «0 κύκλος της μάθησης» Ο κύκλος της μάθησης είναι ένα θεωρητικό μοντέλο που περιγράφει τις διάφορες φάσεις στην πορεία της μάθησης. Εμπειρία Κριτικός στοχασμός πάνω στην εμπειρία Πράξη 1. Ο κύκλος της μάθησης αποτελεί μια αδιάκοπα ανελισόμενη σπείρα, μέσα στην οποία ότι βιώνουμε ή αντιλαμβανόμαστε οδηγεί σε νέα νοητική επεξεργασία, που με την σειρά της οδηγεί σε νέα εμπειρία. 2.Μέσα σ’ αυτήν την διεργασία οι εκπαιδευόμενοι είναι ενεργητικοί. 3.Τα βασικά σημεία συνάντησης των θεωριών για τη μάθηση(σημασία της εμπειρία και αποτελεσματικότητα της ενεργητικής συμμετοχής) συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους.

4. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι. 4.1 Χαρακτηριστικά των ενήλικων εκπαιδευόμενων Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι: Χαρακτηρίζονται κατ’ αρχήν από την τάση για εκπλήρωση του δυναμικού τους και για αυτοκαθορισμό. Βρίσκονται σε μια διεργασία εξέλιξης. Διαθέτουν πλήθος από εμπειρίες και γνώσεις και επίσης έχουν διαμορφωμένες αντιλήψεις στις οποίες έχουν επενδύσει συναισθηματικά. Συμμετέχουν συνήθως στα εκπαιδευτικά προγράμματα γιατί έχουν εσωτερική αίσθηση ανάγκης. Έρχονται στα εκπαιδευτικά προγράμματα με διάφορες προσδοκίες. Έχουν πολλά άλλα καθήκοντα και δεσμεύσεις, που συνδέονται με τους ρόλους τους μέσα στον κοινωνικό περίγυρο. Έχουν υιοθετήσει τον δικό τους μαθησιακό τρόπο. Καθένας ανέπτυξε το μοντέλο που τον βοηθάει να μαθαίνει ευκολότερα.

4.2 Σχόλια και συμπεράσματα Από την μελέτη των χαρακτηριστικών των ενηλίκων και των βασικών στοιχείων του τρόπου με τον οποίο συντελείται η μάθηση ανεξάρτητα από την ηλικία προκύπτει το παρακάτω συμπέρασμα: Από την μια, τα τρία βασικά στοιχεία της διεργασίας της μάθησης ανεξάρτητα από την ηλικία έχουν ιδιαίτερα έντονη παρουσία και σημασία στον χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων . Από την άλλη, όλα αυτά τα στοιχεία είναι δυνατόν να λειτουργούν με διφυή τρόπο: Μπορεί να γίνονται καταλύτες για δημιουργική και αποτελεσματική μάθηση. Μπορεί να αποτελούν τροχοπέδη. Ο Rogers πιστεύει ότι: «Το καταλυτικής σημασίας στοιχείο που καθορίζει τους στόχους και τη στρατηγική κάθε προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων είναι η αντίληψη που έχουμε για την ενηλικιότητα»

5. Η θεωρία της «Ανδραγωγικής» Θεωρία της «Ανδραγωγικής»: «Τονίζει την τάση του ενήλικου για αυτοκαθορισμό και κατά συνέπεια για ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διεργασία την οποία εμπλέκεται» Την επεξεργάστηκε περισσότερο ο Knowles. Υπογραμμίζει την ιδιαιτερότητα του τρόπου μάθησης των ενήλικων συγκριτικά με τον τρόπο μάθησης των παιδιών και των εφήβων. Βασίζεται στην επίγνωση ότι: «Η βαθύτερη ανάγκη ενός ενήλικου είναι να τον αντιμετωπίζουν σαν ενήλικο»

5.1 Εκπαιδευτικές πρακτικές που βασίζονται στην θεωρία της «Ανδραγωγικής» Το μαθησιακό κλίμα χαρακτηρίζεται από αλληλοσεβασμό και από αλληλεπίδραση διδασκόντων-διδασκόμενων. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα οικοδομείται με βάση τις ανάγκες των εκπαιδευομένων. Οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργητικά σε όλα τα στάδια της πραγματοποίησης του προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων. Ο εκπαιδευτής είναι περισσότερο ένας συντονιστής των ενεργειών παρά ένας μεταφορέας γνώσεων ή ένας καθοδηγητής. Οι εκπαιδευτικές μέθοδοι που επιλέγονται προάγουν την αλληλεπίδραση, την ανταλλαγή εμπειριών, την ευρεία πορεία προς την γνώση, την συλλογικότητα και την συμμετοχή.

5.2 Ο αντίλογος Στην θεωρία της «Ανδραγωγικής» και ιδιαίτερα στον Knowles ασκήθηκε κριτική που συχνά ήταν έντονη. Οι κριτικές παρατηρήσεις ήταν οι εξής: Διαχωρίζει κάθετα τον τρόπο που λειτουργούν και μαθαίνουν οι ενήλικοι από τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με τις μελέτες του Piaget και του Erikson. Οι απόψεις του Knowles δεν βασίζονται σε ευρεία βάση ερευνητικών δεδομένων, συνεπώς η εμπειρική τους επαλήθευση είναι ανεπαρκής. Ο Knowles δίνει μεγάλη έμφαση στις ιδιότητες του ατόμου παραγνωρίζοντας τις επιρροές που εκείνο δέχεται από τον κοινωνικό του περίγυρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Knowles ορισμένες από τις κριτικές τις δέχτηκε.

6. Εμπόδια στη μάθηση ενηλίκων Ο Rogers κατατάσσει τα εμπόδια στην μάθηση ενηλίκων σε τρεις κατηγορίες: Οι φραγμοί που προκύπτουν από την τυχόν κακή οργάνωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι φραγμοί που προκύπτουν από την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι. Τα εσωτερικά εμπόδια που συνδέονται με τους παράγοντες της προσωπικότητας των ενήλικων εκπαιδευόμενων.

6.1 Εσωτερικά εμπόδια

7. Συμπεράσματα Σύμφωνα με τα παραπάνω η εκπαίδευση ενηλίκων συναντά πολλά εμπόδια. Γι’ αυτό…. Κάθε εκπαιδευτής οφείλει να ενισχύει την τάση των εκπαιδευομένων για αυτοκαθορισμό. Προτείνοντας τους να εμπλέκονται ενεργητικά σε όλα τα στάδια του προγράμματος: Στον σχεδιασμό Στην στοχοθεσία Στην διδασκαλία Στην δικτύωση με την υπόλοιπη κοινωνία Στην αξιολόγηση Έτσι…

7. Συμπεράσματα (συνέχεια) Έτσι οι εκπαιδευόμενοι: Αποκτούν την αναγκαία αίσθηση του προσωπικού επιτεύγματος. Αναπτύσσεται η κριτική τους σκέψη. Ενθαρρύνεται η διάθεση τους να συνεχίζουν να μαθαίνουν και μετά το τέλος του συγκεκριμένου προγράμματος. Ενισχύεται η αυτοεκτίμηση τους και η ικανότητα τους να παίξουν πληρέστερο ρόλο στην κοινωνία που ανήκουν. ΤΕΛΟΣ