ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τηλεσυμβουλευτική: πρόκληση για ένα νέο θεραπευτικό μοντέλο πρόκληση για ένα νέο θεραπευτικό μοντέλο ή άλλη μια μορφή αποστειρωμένης τεχνολογικής καινοτομίας ΑΡΓΥΡΩ Μ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ Επιβλέπων καθηγητής Επιβλέπων καθηγητής ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ ΡΟΔΟΣ 2011

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ) Οι μεταβαλλόμενες και διαρκώς εξελισσόμενες Νέες Τεχνολογίες συνέβαλλαν στην απομυθοποίηση της επιστήμης της Ψυχολογίας, η οποία παρέμενε για πολλούς ένας εσωστρεφής επιστημονικός κλάδος Ήδη από το 1987 ο Mruck, ξεκινά και καταγράφει την επιτακτική ανάγκη διασύνδεσης της επιστήμης της Ψυχολογίας και των Νέων Τεχνολογιών, καθώς φαίνεται να υπάρχει τόσο μεγάλη απήχηση, ώστε να μπορεί να αλλάξει καθοριστικά τον τρόπο παροχής ψυχολογικών υπηρεσιών.

Θ ΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ( THERAPEUTIC TECHNOLOGY ) Η χρήση των Νέων Τεχνολογιών για τη παροχή ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών κατηγοριοποιείται ανάλογα με τον στόχο της παρέμβασης: από την απλή ψυχολογική συμβουλευτική (e- counseling), ως τη πλήρη θεραπευτική παρέμβαση (e-therapy) Η/Υ περνά από την απλή συμβολή του ως τυποποιημένο λογισμικό (computer aided), στις υπηρεσίες δια μέσω αυτού και γίνεται «διαμεσολαβητής» (computer mediated) για τη συμβουλευτική διαδικασία και ο οποίος καθοδηγείται από τους ίδιους πλέον τους εμπλεκόμενους χρήστες (users- directed) Ο Η/Υ περνά από την απλή συμβολή του ως τυποποιημένο λογισμικό (computer aided), στις υπηρεσίες δια μέσω αυτού και γίνεται «διαμεσολαβητής» (computer mediated) για τη συμβουλευτική διαδικασία και ο οποίος καθοδηγείται από τους ίδιους πλέον τους εμπλεκόμενους χρήστες (users- directed) Το «πάντρεμα» του Διαδικτύου (Internet) και της ψυχοθεραπείας, συνδυάζει τις απεριόριστες τεχνολογικές δυνατότητες (ιστότοποι, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, φόρουμ συζητήσεων, συνομιλία σε πραγματικό χρόνο κ.α) με την θεραπευτική παρέμβαση

Η εύκολη προσβασιμότητα που παρέχει το Διαδίκτυο, μπορεί επίσης να συντελέσει στη διευκόλυνση συγκεκριμένων ομάδων/ ατόμων με κινητικά ή ψυχολογικά προβλήματα (αναπηρίες, φοβίες) και να εκφράσουν ανησυχίες, σκέψεις και συναισθήματα. Η ευκαιρία διατήρησης της ανωνυμίας καθώς και ο περιορισμός των προσωπικών αναστολών (disinhibitions) που αυτή μπορεί να εξωτερικεύσει, είναι μερικά από τα «προνόμια» που δημιουργούνται από τη ζεύξη αυτή Όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συγχέουμε τις «παραδοσιακές», δια ζώσης συνεδρίες (face to face sessions) με τις διαδικτυακές (online) συναντήσεις, καθώς μια τέτοια εσφαλμένη διατύπωση θα έμοιαζε σαν να συγκρίνουμε την λογοτεχνία με την προφορική παράδοση Θ ΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ( THERAPEUTIC TECHNOLOGY )

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (I NTERNET S UPPORTED I NTERVENTIONS ) ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (I NTERNET S UPPORTED I NTERVENTIONS ) Προκειμένου να προάγουμε το σωστό διαδικτυακό κλινικό πεδίο χρειάζεται να κατηγοριοποιηθούν οι πολυάριθμες και διαφορετικές διαδικτυακές παρεμβάσεις σε: Διαδικτυακά Υποστηριζόμενες Παρεμβάσεις (web based) Διαδικτυακά Υποστηριζόμενες Παρεμβάσεις (web based) Διαδικτυακά χειριζόμενο θεραπευτικό λογισμικό (sw) Διαδικτυακά χειριζόμενο θεραπευτικό λογισμικό (sw) Διαδικτυακή συμβουλευτική ή/και θεραπεία Λοιπές θεραπευτικές δραστηριότητες

α) Διαδικτυακά Υποστηριζόμενες Παρεμβάσεις (web based): Είναι οι παρεμβάσεις που υποστηρίζονται από τον Παγκόσμιο ιστό (web), δηλαδή, εκείνες που γίνονται από ένα αυτό-καθοδηγούμενο, online πρόγραμμα, το οποίο χρησιμοποιείται από χρήστες που αναζητούν ψυχική βοήθεια β) Διαδικτυακά χειριζόμενο θεραπευτικό λογισμικό (sw) Εννοούμε το πρόγραμμα εκείνο που χρησιμοποιεί στο έπακρο τις απεριόριστες δυνατότητες του Η/Υ όπως εκείνες της αρχής της Τεχνητής Νοημοσύνης γ) Διαδικτυακή συμβουλευτική ή/και θεραπεία Η διαδικτυακή θεραπευτική ή/και συμβουλευτική παρέμβαση, επιτρέπει στους πελάτες να έρθουν σε επικοινωνία με τον θεραπευτή τους ανεξαρτήτου χώρου και χρόνου δ) Λοιπές θεραπευτικές δραστηριότητες Αφορά όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες που υποστηρίζονται διαδικτυακά, από τις ομάδες υποστήριξης και τις προσωπικές ιστοσελίδες (blogs), έως τα forums και τα portals. Έχουν ως σκοπό τη πρόσβαση σε διαφορετικές τοποθεσίες (sites) σχετικά με θέματα ψυχικής υγείας, οι οποίες χρησιμεύουν για την συλλογή συμπληρωματικών πληροφοριών

Τ ΗΛΕ -Σ ΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΠΡΟΘΕΜΑ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΦΟΡΑ Η Τηλε-συμβουλευτική (e-counselling) ορίζεται ως γενικός όρος της παροχής ψυχολογικών συμβουλών, με τη μόνη διαφορά ότι χώρος διεξαγωγής της μετατοπίζεται από το κλινικό γραφείο στο Διαδίκτυο Η Τηλε-συμβουλευτική, σε αντίθεση με τη παραδοσιακή παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών, «εκμεταλλεύεται» τη δύναμη και την ευελιξία του Διαδικτύου (Internet) καθώς, συνδυάζει την εχέμυθη και άμεση προσβασιμότητα με το χαμηλό κόστος Η Τηλε-συμβουλευτική και η δύναμη του γραπτού λόγου δίνουν την δυνητική ευκαιρία απόκτησης της κυριότητας της θεραπευτικής διαδικασίας καθώς και την ενίσχυσης της ενδοσκόπησης. Η Τηλε-συμβουλευτική και η δύναμη του γραπτού λόγου δίνουν την δυνητική ευκαιρία απόκτησης της κυριότητας της θεραπευτικής διαδικασίας καθώς και την ενίσχυσης της ενδοσκόπησης.

Με την Τηλε-συμβουλευτική, αποφεύγονται οι παρανοήσεις μεταξύ των συμμετεχόντων καθώς λείποντε οι οποιοσδήποτε οπτικές ή/και λεκτικές παρεμβάσεις του θεραπευτή: αδιάκριτα βλέμματα, συνοφρυώματα, μορφασμοί, βήχας κλπ Με την Τηλε-συμβουλευτική η ανωνυμία και η προσωπική ησυχία (privacy), μπορεί επίσης να διευκολύνει τα άτομα εκείνα που φοβούνται τον κοινωνικό στιγματισμό (μπροστά στο φόβο να τους αποκαλέσουν «τρελούς») στην αναζήτηση βοήθειας από έναν ειδικό Με την Τηλε-συμβουλευτική διαφορετικές περιπτώσεις (άτομα φοβικά ή παγιδευμένα σε τραγικές καταστάσεις ή που απλά ντρέπονται), μπορούν να αξιοποιήσουν τη συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικασία.

Οι διαδικτυακές υπηρεσίες προσφέρονται από την αναπαυτική θέση του προσωπικού χώρου που ορίζει ο καθένας (σπίτι ή γραφείο, πολυθρόνα ή καναπές ), επιτρέποντας παράλληλα και στις δυο πλευρές να μην επηρεάζονται ούτε από τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους (φύλο, ηλικία, εμφάνιση κλπ) αλλά ούτε και από «εξωτερικούς» κοινωνικούς παράγοντες (status, κουλτούρα κλπ) Ο Η/Υ θέτει από μόνος του τα όρια της συνεδρίας δια μέσω της οθόνης του. Η φυσική απουσία του θεραπευτή μπορεί να μειώσει το αρχικό άγχος της έκθεσης, κάνοντας λόγω για το διαδικτυακό φαινόμενο που καταργεί τις αναστολές («the online disinhibition effect»)

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Άτομα απομακρυσμένων περιοχών ή με χαμηλό εισόδημα θα πρέπει να έχουν την οικονομική ευχέρεια για τον κατάλληλο εξοπλισμό (modem, ISDN γραμμή κλπ) «Ψηφιακό χάσμα»: θεραπευτές και θεραπευόμενοι πρέπει να κατέχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία προκειμένου να ανταπεξέλθουν επαρκώς στις απαιτήσεις του μέσου (π.χ τον τρόπο πρόσβασης, την σωστή αποθήκευση ή/και τη γρήγορη πληκτρολόγηση) Έλλειψη μη λεκτικών στοιχείων: σε μια δια ζώσης συνεδρία, η γλώσσα του σώματος έχει έναν αδιαμφισβήτητα σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη της διαδικασίας καθώς η επικοινωνία χάνει τον αυθορμητισμό της. Πελάτες με χαμηλή αυτό-εκτίμηση ή και με παρανοϊκή προδιάθεση μπορεί να ζημιωθούν από την απώλεια της καθησυχαστικής ματιάς του θεραπευτή τους

Αντιμετώπιση περιστατικών κρίσης: Αν και ο Fenichel (2002) ισχυρίστηκε ότι τέτοιου είδους υπηρεσίες, δε διαφέρουν ως προς την άμεση παρέμβασή τους από εκείνες των τηλεφωνικών γραμμών SOS, εντούτοις αναδύονται ισχυρά προβλήματα που αφορούν κυρίως πελάτες με τάσεις αυτοκτονίας ή/και ανθρωποκτονίας ή που εν γένει θα ήθελαν να βλάψουν τον εαυτό τους ή κάποιους άλλους Η πολιτικά ορθή χρήση της Τηλεσυμβουλευτικής πρέπει να γίνεται σε συνάρτηση με τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν τα θέματα ηθικής και δεοντολογίας.

Η ΤΗΛΕΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΩΣ ΕΓΚΥΡΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΗΘΙΚΑ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Κώδικας δεοντολογίας για τους θεραπευτές: «Επειδή όλοι θέλουμε, δεν σημαίνει ότι όλοι μπορούμε » «Επειδή όλοι θέλουμε, δεν σημαίνει ότι όλοι μπορούμε » απαριθμεί θέματα σχετικά με τη διασφάλιση του απορρήτου και την κάλυψη της νόμιμης και εξουσιοδοτημένης άδειας έως το ποιοι τελικά είναι κατάλληλοι για τη συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικτυακού τύπου παρέμβαση. Ο πιο γνωστός κώδικας δεοντολογίας για ιστότοπους, που παρέχει πληροφορίες για θέματα υγείας (όχι απόλυτα ψυχικής υγείας) είναι ο κώδικας δεοντολογίας για την επιγραμμική υγεία (eHealth Code of Ethics)

Εξειδικευμένη παροχή συμβουλών για θέματα ηθικής και δεοντολογίας, διαθέσιμες και διαδικτυακά (online) δίνουν: η Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association), η οποία ήδη από το 1997 είχε εκδώσει μια σχετική δήλωση για την τότε ορθή χρήση του τηλεφώνου και των άλλων εξ’ αποστάσεως τεχνολογιών μέσων, εωσότου εγκρίνει και αναγνωρίσει (1 η Ιουνίου του 2003) και το Διαδίκτυο στον νέο κώδικα που χρησιμοποιεί Λοιποί κώδικες δεοντολογίας Το Εθνικό Συμβούλιο για Πιστοποιημένους Συμβούλους (National Board of Certified Counselors, 1998), Η Αμερικανική Εταιρεία Συμβουλευτικής (American Counseling Association, 1999), Η Αμερικανική Εταιρεία Συμβουλευτικής (American Counseling Association, 1999), Η Βρετανική Εταιρεία Συμβουλευτικής (British Counselling Association, 1998) Η Βρετανική Εταιρεία Συμβουλευτικής (British Counselling Association, 1998) Η Αυστραλιανή Ψυχολογική Εταιρεία (Australian Psychological Association,1999), οι οποίοι όμως είναι διαθέσιμοι μόνο στα μέλη τους Για την Ελλάδα, δεν τίθεται ακόμα τέτοιο θέμα

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Να αναφέρεται σαφώς ο σκοπός των υπηρεσιών που παρέχονται. Να αναφέρεται το όνομα του υπευθύνου (ή των υπευθύνων) του ιστότοπου και να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με αυτόν. Να αναφέρεται ότι οι υπηρεσίες προσφέρονται από ειδικούς, η ιδιότητα και τα επαγγελματικά διαπιστευτήρια των οποίων θα πρέπει να δημοσιεύονται Να περιγράφεται σαφώς η διαδικασία επικοινωνίας και οι όροι υπό τους οποίους προσφέρονται οι υπηρεσίες. Να αναφέρονται σαφώς τα όρια της δικτυακής παροχής υπηρεσιών, όπως και το γεγονός ότι μία επαφή μέσω διαδικτύου δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πρόσωπο με πρόσωπο (face to face) αλληλεπίδραση με έναν ειδικό επαγγελματία Οι ειδικοί θα πρέπει να τηρούν τους νόμους και τους κώδικες δεοντολογίας του επαγγέλματός τους και να σέβονται τα όρια της επαγγελματικής τους ικανότητας Να υπάρχει ενημέρωση για θέματα εμπιστευτικότητας και ότι τα στοιχεία που προσφέρει ο χρήστης βρίσκονται υπό την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Να υπάρχει ενημέρωση για τη διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί σε επείγουσες καταστάσεις, με στοιχεία επικοινωνίας εκτός διαδικτύου. Να υπάρχει σαφής αναφορά στην πιθανότητα δημιουργίας παρανοήσεων εξαιτίας της δικτυακής επικοινωνίας και να υπάρχει πρόβλεψη για την αντιμετώπιση των πιθανών παρανοήσεων (συμπεριλαμβανομένου των τεχνικών προβλημάτων) Να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια ώστε ο ιστοτόπος να είναι προσβάσιμος σε άτομα με ειδικές ανάγκες

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ Με τον όρο θεραπευτική σχέση, εννοούμε τη σχέση εκείνη που αναπτύσσεται ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο από την πρώτη στιγμή της συνεργασίας τους Τη σωστή θεραπευτική σχέση καθορίζει: η διάθεση του πελάτη να συμμετέχει στη θεραπευτική διαδικασία και να συνεργαστεί αποτελεσματικά με το θεραπευτή του η σύναψη ενός θεραπευτικού συμβολαίου, το οποίο προσδιορίζει σαφώς το ρόλο του καθενός και διαμορφώνει το πλαίσιο της θεραπευτικής συμμαχίας

E- COUNSELING VS ΤΗΛΕΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ Ε ΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ : Στην Ελλάδα, η διείσδυση του Διαδικτύου στη καθημερινότητά μας είναι πλέον ορατή Ηκοινωνικοοικονομική κρίση που διανύουμε φαίνεται να επηρεάζει τους Έλληνες και στην αναζήτηση νέων τρόπων παροχής συμβουλευτικής σε θέματα υγείας, καθώς έχουν έναν επιπλέον άξονα επιλογής, δηλαδή το περιορισμό του κόστους Ηκοινωνικοοικονομική κρίση που διανύουμε φαίνεται να επηρεάζει τους Έλληνες και στην αναζήτηση νέων τρόπων παροχής συμβουλευτικής σε θέματα υγείας, καθώς έχουν έναν επιπλέον άξονα επιλογής, δηλαδή το περιορισμό του κόστους Ωστόσο (από την έως τώρα βιβλιογραφική ανασκόπηση), δεν υπάρχουν αρκετές θεωρητικές και εμπειρικές μελέτες (ιδίως στην ελληνική βιβλιογραφία), οι οποίες να αποδεικνύουν την καταλυτική χρήση της Τηλεσυμβουλευτικής (E- counseling) ως έγκυρο θεραπευτικό μοντέλο.

ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η χρήση της Τηλεσυμβουλευτικής στο χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών, μπορεί να αποδειχθεί ως πρόκληση για τη δημιουργία ενός νέου ευέλικτου πλαισίου παροχής ψυχολογικών υπηρεσιών μέσω διαδικτύου. Η παραγωγή νέων νοημάτων και τρόπων αντίληψης, αποφεύγοντας να χαρακτηριστεί ως άλλο ένα ψυχρό και αποστειρωμένο τεχνολογικό επιχείρημα

Ερευνητικά ερωτήματα Υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (εργαζόμενοι, φοιτητές, ΑμΕΑ) των εξυπηρετούμενων χρηστών της Τηλεσυμβουλευτικής; Ποιοι είναι οι λόγοι που ωθούν τους εξυπηρετούμενους να αποφασίσουν να απευθυνθούν στη συγκεκριμένη μορφή συμβουλευτικής (απομακρυσμένες- αποκλεισμένες γεωγραφικά περιοχές, ύπαρξη αναπηρίας, αδυναμία παρακολούθησης λόγω ψυχολογικών προβλημάτων (πχ.αγοραφοβία); Ποια είναι η επίδραση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Τηλεσυμβουλευτικής; (π.χ. εάν η χρήση του γραπτού λόγου και της ασύγχρονης επικοινωνίας ( ), επιτρέπει την έκφραση βαθύτερων σκέψεων και συναισθημάτων σε σχέση με την παραδοσιακή πρόσωπο με πρόσωπο συνεδρία Υπάρχει διαφορά μεταξύ των δυο προσεγγίσεων (online και face to face) όσο αφορά τη θεραπευτική σχέση; Υπάρχει διαφορά σε θέματα ηθικής και δεοντολογίας ανάμεσα στις δυο προσεγγίσεις; Υπάρχουν ενδείξεις ικανοποίησης (εάν βοηθήθηκαν) οι εξυπηρετούμενοι χρήστες; Κατά πόσο θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν στο μέλλον την Τηλεσυμβουλευτική και εάν θα τη συνιστούσαν σε κάποιον άλλο και γιατί;

ΜΕΘΟΔΟΣ Επιλογή ερευνητικής μεθόδου Επιλέχθηκε η ποιοτική έρευνα ως καταλληλότερη αναφορικά με τη συγκέντρωση πληροφοριών και στοιχείων από ένα «ενδεικτικό» αριθμό περιπτώσεων Η παρούσα εργασία δεν έχει ως στόχο να δημοσιεύσει τα συμπεράσματά της στην επιστημονική κοινότητα ώστε να διεξαχθούν στατιστικά αποτελέσματα οπότε αποπειράται να σκιαγραφήσει διεξοδικότερα, το σύγχρονο φαινόμενο της «Τηλεσυμβουλευτικής», εστιάζοντας στην καταγραφή των απόψεων και των εμπειριών των εξυπηρετούμενων χρηστών της.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Διαδικασία συλλογής δεδομένων: συνέντευξη σε βάθος, με ημι- δομημένες ερωτήσεις: σκοπός της συνέντευξης αυτού του τύπου είναι η συλλογή, περισσότερων και πλουσιότερων πληροφοριών, μέσα από την ανάπτυξη των σκέψεων και των απόψεων του συνεντευξιαζόμενου σε βάθος, ελεύθερα χωρίς περιορισμούς σκοπός της συνέντευξης αυτού του τύπου είναι η συλλογή, περισσότερων και πλουσιότερων πληροφοριών, μέσα από την ανάπτυξη των σκέψεων και των απόψεων του συνεντευξιαζόμενου σε βάθος, ελεύθερα χωρίς περιορισμούςΔειγματοληψία - Τόπος: το - Τόπος: το Εργαστήριο Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών, του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Συμμετέχοντες : δυο (2) φοιτήτριες του Φ.Π.Ψ με κατεύθυνση στη Ψυχολογία, (εκ των οποίων η μια ήταν απόφοιτη του τμήματος) και τρεις (3) «ειδικοί» επιστημονικοί συνεργάτες (δυο γυναίκες και ένας άντρας) του Εργαστηρίου - Συμμετέχοντες : δυο (2) φοιτήτριες του Φ.Π.Ψ με κατεύθυνση στη Ψυχολογία, (εκ των οποίων η μια ήταν απόφοιτη του τμήματος) και τρεις (3) «ειδικοί» επιστημονικοί συνεργάτες (δυο γυναίκες και ένας άντρας) του Εργαστηρίου

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Τηλεσυμβουλευτική μπορεί να αποτελέσει, στο χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών, συμπληρωματική ως προς το παραδοσιακό θεραπευτικό μοντέλο παροχής ψυχολογικών υπηρεσιών όμως δεν πρέπει επ’ουδενί να θεωρηθεί αντικαταστάτης της παραδοσιακής Συμβουλευτικής Μπορεί να ενισχυθεί, προκειμένου να συμπληρώσει παρόμοιου τύπου θεραπευτικές παρεμβάσεις, παρέχοντας κατάλληλες πληροφορίες, μια επαρκή εκπαίδευση και ίσως - γιατί όχι- μερικές χρήσιμες συμβουλές Μπορεί να ενισχυθεί, προκειμένου να συμπληρώσει παρόμοιου τύπου θεραπευτικές παρεμβάσεις, παρέχοντας κατάλληλες πληροφορίες, μια επαρκή εκπαίδευση και ίσως - γιατί όχι- μερικές χρήσιμες συμβουλές