Εισαγωγή στην Ποιοτική Έρευνα- Μελέτες Περίπτωσης Γιώργος – Μιχαήλ Κλήμης Πάντειο Πανεπιστήμιο

Δύο γενικά παραδείγματα Θετικιστικό: Βασική αρχή, όλα τα δεδομένα μπορούν να ταξινομηθούν και να μετρηθούν. Τα δεδομένα που συλλέγονται θα πρέπει να κωδικοποιούνται και εκκαθαρίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να τους επιτρέπει να κατηγοριοποιούνται και να μετριούνται. Φαινομενολογικό: Ξεφορτώνεται τις κλίμακες, τα μέτρα και τα ποσοτικά στοιχεία. Eπιτρέπουν στον ερευνητή μεγαλύτερη ελευθερία, καθώς και τη δυνατότητα για πολύ πιο πλούσιες εξηγήσεις και περιγραφές. Ακόμη και οι μεμονωμένες περιπτώσεις έχουν αξία από μόνα τους, χωρίς να καταφεύγουν σε ποσοτικές τεχνικές. Κάθε περίπτωση ή παρατήρηση είναι μοναδική και συμβάλλει στην συνολική εικόνα.

Οι διαφορές μεταξύ των δύο κύριων παραδειγμάτων στις κοινωνικές επιστήμες Υποθέσεις Θετικιστικό παράδειγμα Φαινομενολογικό παράδειγμα Οντολογικές Η πραγματικότητα είναι μοναδική, εξωτερική και αντικειμενική Η πραγματικότητα είναι πολλαπλή κοινωνικά κατασκευασμένη και υποκειμενική Επιστημολογικές Ο ερευνητής είναι ανεξάρτητος από αυτό που είναι να ερευνηθεί Ο ερευνητής είναι μέρος αυτού που ερευνάται Αξιολογικούς Η έρευνα και η επιστήμη είναι πέρα από αξίες και μεροληψία Η έρευνα και η επιστήμη εμπεριέχουν αξίες και μεροληπτούν Εστίαση Γεγονότα Έννοιες Σκοπός Αιτιότητα Κατανόηση Μεθοδολογικές προσεγγίσεις / μεθόδους αναγωγιστική (Reductionist) Υποθετικο-απαγωγική (hypotheticodeductive) Λειτουργικοί Ορισμοί (operationalisation) Μεγάλα δείγματα ολιστική Επαγωγική (inductive) πολλαπλές μέθοδοι μικρά δείγματα Δυνάμεις Παρέχει ευρεία κάλυψη μιας σειρά ς ερευνητικών καταστάσεων Γρήγορη και οικονομική Χρήσιμη για υποστήριξη πολιτικών αποφάσεων Δυνατότητα να εξετάσουμε τις διαδικασίες αλλαγής σε συνάρτηση με το χρόνο, Προσαρμοστικότητα σε αναδυόμενα ζητήματα και ιδέες Συμβάλλει στην εξέλιξη νέων θεωριών Φυσικά και όχι τεχνητά δεδομένα Αδυναμίες ανελαστική και τεχνητή αναποτελεσματικό στην κατανόηση των διαδικασιών ή τη σημασία που αποδίδουν οι άνθρωποι σε δράσεις δεν είναι χρήσιμη για τη δημιουργία θεωριών Η ex post εστίαση καθιστά δύσκολη την χάραξη μελλοντικής πολιτικής χρονοβόρα και δαπανηρή συλλογή δεδομένων Δύσκολο ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων δύσκολο να ελεγχθεί η πρόοδος και τα τελικά σημεία των φάσεων της έρευνας χαμηλή αξιοπιστία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής

Ποσοτική vs. Ποιοτική έρευνα Τι? Πόσο? Ποιοτική Πως? Γιατί? Μπορούν (και πρέπει) να συνδυαστούν σε μεγάλες έρευνες

Οι ανθρωπολόγοι χρησιμοποιούν μερικές φορές τον όρο ηµική οπτική (emic perspective) όσον αφορά την αποδοχή της άποψης του υπό μελέτη ατόµου. Από την άλλη, η ητική οπτική (etic perspective) διατηρεί µια απόσταση από την πρώτη άποψη µε σκοπό να επιτύχει μεγαλύτερη αντικειμενικότητα. Babbie (2012)

Popper’s bucket and searchlight

-theories -ideas -hunches Pattern Matching -observations -data Theoretical Realm conceptualisation task Theoretical pattern Pattern Matching Observed pattern Data Organisation -observations -data -measures Observational Realm 7

Φάσμα των μεθοδολογιών Grounded theory Action research Focus groups Case-based research Survey Feasible region Experiment Theory building: meaning Theory testing: measurement

Θεμελιωμένη Θεωρία (Grounded theory) Παραγωγή θεωρίας θεμελιωμένη στα δεδομένα. Κατάλληλη για νέα πεδία όπου δεν προϋπάρχει θεωρία Θεωρητική-σκόπιμη δειγματοληψία Συλλέγονται ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα με διαλογική διαδικασία: συλλογή – ανάλυση- συλλογή-… Δύσκολο να αποφασίσουμε πότε οι κατηγορίες έχουν κορεστεί ή πότε η θεωρία έχει αναπτυχθεί επαρκώς.

Εθνογραφικές μελέτες Νατουραλιστική (υπάρχει µια αντικειμενική κοινωνική πραγματικότητα, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί και να καταγραφεί επακριβώς) Περιγράφει την κουλτούρα και την κοινωνική δομή μιας κοινωνικής ομάδας Συμμετοχική παρατήρηση – έρευνα στο φυσικό περιβάλλον των ατόμων Ο ερευνητής πρέπει να γίνει αποδεκτός από την ομάδα Στόχος η ‘’πυκνή περιγραφή’’ (Geertz, 1973) Χρονοβόρα διαδικασία

Εθνοµεθοδολογία Φαινομενολογική μέθοδος Η πραγματικότητα είναι ‘’κοινωνικά κατασκευασμένη’’ (Schutz, Garfinkel) Οι άνθρωποι περιγράφουν τον κόσμο «όπως τον αντιλαμβάνονται». Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές δεν μπορούν να βασιστούν στις ιστορίες των υποκειμένων τους για να απεικονίσουν τις κοινωνικές πραγματικότητες µε ακρίβεια. Αντικείμενο των εθνοµεθοδολογικών μελετών γίνεται η ίδια η συζήτηση, όχι οι πληροφορητές Ενώ οι νατουραλιστές ερευνητές πεδίου στοχεύουν να κατανοήσουν την κοινωνική ζωή όπως την αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες, οι εθνοµεθοδολόγοι είναι περισσότερο αποφασισμένοι να διακρίνουν τις μεθόδους µέσω των οποίων προκύπτει η αντίληψη αυτή Babbie (2012)

Συµµετοχική Έρευνα ∆ράσης (Action research) Ο ερευνητής χρησιμεύει ως πόρος για τα υπό μελέτη υποκείμενα – µια ευκαιρία για αυτούς να δράσουν αποτελεσματικά για να προωθήσουν τα συμφέροντα τους. Τα υποκείμενα ορίζουν τα προβλήματα τους, τις επιθυμητές λύσεις και αναλαμβάνουν να σχεδιάσουν την έρευνα που θα τα βοηθήσει να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. Σύνηθης πρακτική συμβούλων επιχειρήσεων Παράδειγμα XEROX - Οκτώ εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης συγκατείχαν στην ΟΜΚ για έξι μήνες. Έργο τους ήταν να μελετήσουν τις δυνατότητες αλλαγών που θα εξοικονομούσαν 3,2 εκατομμύρια δολάρια για την εταιρεία και θα απέτρεπαν τις 180 απολύσεις Babbie (2012)

Ομάδες Εστίασης (focus groups) Βασίζεται σε δομημένες, ηµι-δοµηµένες ή µη δομημένες συνεντεύξεις Εστίαση σε ένα θέμα Συνήθης σε έρευνα αγοράς 5-15 άτομα Ο συντονιστής πρέπει να έχει εξειδίκευση (αποφυγή groupthink, κυριαρχίας μελών, κλπ.) Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πιλοτική φάση δημιουργίας ερωτηματολογίου

Μελέτες περίπτωσης

Μελέτες περίπτωσης “Μια μελέτη περίπτωσης είναι μια εμπειρική έρευνα η οποία: Ερευνά ένα σύγχρονο φαινόμενο μέσα στο πραγματικό του (real-life) πλαίσιο κυρίως όταν τα όρια μεταξύ του φαινομένου και του πλαισίου δεν είναι εμφανή” (Yin, 2003) “ In brief, the case study method allows investigators to retain the holistic and meaningful characteristics of real-life events–such as individual life cycles, small group behaviour, organizational and managerial processes, neighbourhood change, school performance, international relations, and the maturation of industries”. (Yin 2003) Η διοίκηση επιχειρήσεων και η στρατηγική απαιτεί τη χρήση των μελετών περιπτώσεων. Κατά Porter (1991): “ I was forced to turn to large numbers of in-depth case studies to identify significant variables, explore the relationships among them and cope with industry and firm specificity in strategy choices”.

Rationale Mελέτης περίπτωσης … η κεντρική τάση σε όλους τους τύπους μελετών περίπτωσης είναι ότι γίνεται μια προσπάθεια να “φωτίστει” μια απόφαση ή το σύνολο των αποφάσεων: γιατί ελήφθησαν, πώς εφαρμόστηκαν, και με ποιο αποτέλεσμα. (Yin, 1994).

Rationale Mελέτης περίπτωσης Είναι κατάλληλη τεχνική όταν: υπάρχουν πολλές περισσότερες μεταβλητές από σημεία δεδομένων, και ως αποτέλεσμα Βασίζεται σε πολλαπλές πηγές πληροφόρησης που κάνει απαραίτητο τον τριγωνισμό των δεδομένων, και σαν συνέπεια, ωφελείται από την προηγούμενη ανάπτυξη θεωρητικών προτάσεων για την καθοδήγηση της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων (Yin, 1994). Case studies focus on understanding the dynamics present within a single setting, (Eisenhardt, 1989).

Αξιοπιστία και εγκυρότητα στις ‘’Θετικιστικές’’ μελέτες Περίπτωσης Προτείνονται τα ίδια με τις θετικιστικές προσεγγίσεις: Εσωτερική εγκυρότητα (Internal Validity) Τα εμπειρικά δεδομένα καταδεικνύουν την έννοια (προσοχή στην αιτιώδη συνάφεια!!!) Εγκυρότητα της κατασκευής (Construct validity) Τα εμπειρικά δεδομένα καταδεικνύουν την έννοια σε πολλαπλές περιπτώσεις (Προσοχή στο operationalisation!!!) Αξιοπιστία (Reliability) Διαχρονική Σταθερότητα και Συνέπεια (προσοχή στα πρωτόκολλα!!!!) Εξωτερική εγκυρότητα (External validity) Δυνατότητα Γενίκευσης

Κριτήρια ποιότητας

Κριτική των μελετών Περίπτωσης Έλλειψη ακρίβειας και μεθοδικότητας (rigor) Συγχέονται πολλές φορές η έρευνα (case study research) με την διδασκαλία (case study teaching). Δυσκολία στη γενίκευση. Χρονοβόρα μέθοδος. (Yin, 1994). 20

Σχεδιασμός Μελετών Περίπτωσης Μεμονωμένη μελέτη περίπτωσης (Single case) – κατάλληλη για κρίσιμη (Critical), Ακραία , μοναδική ή αντιπροσωπευτική περίπτωση, για πιλοτική περίπτωση σε διαμήκεις (longitudinal) έρευνες. Πολλαπλές περιπτώσεις (Multiple cases) – Λογική της επανάληψης (Replication) περισσότερο παρά της δειγματοληψίας (”sampling”) (σαν πολλαπλά πειράματα, 4-10 περιπτώσεις κατά Eisenhardt) Η Επανάληψη (Replication) μπορεί να είναι Κυριολεκτική (literal replication: cases of similar type produce similar results) Θεωρητική (Theoretical replication: cases of contrasting type produce contrasting results for predictable reasons) Ολιστική (Holistic) – μία μονάδα ανάλυσης Ενσωματωμένη (Embedded) – πολλαπλές μονάδες ανάλυσης

Βασικοί τύποι μελετών περίπτωσης Single-case Designs Multiple-case Designs Context Case Context Case Holistic (single unit of analysis) Context Case Embedded Unit of Analysis 1 Analysis 2 Context Case U1 U2 Embedded (multiple units of analysis)

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων

Ανάλυση περιεχομένου Ημιστατιστική προσέγγιση Τεκμήρια: Πρακτικά, επιστολές, memo, ημερολόγια, ομιλίες, άρθρα, ταινίες, φωτογραφίες κλπ. Διαδικασία: Ερευνητικό ερώτημα Στρατηγική δειγματοληψίας Ορισμός μονάδας καταγραφής (λέξη, θέμα χαρακτήρας κλπ.) Κατασκευή MECE κατηγοριών για ανάλυση Έλεγχος κωδικοποίησης σε δείγμα και αξιολόγηση της αξιοπιστίας. Ανάλυση δεδομένων

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων κατά Miles & Huberman 3 ροές δραστηριοτήτων: Μείωση των δεδομένων (Data reduction) Ξεκινά πριν τη συλλογή και συνεχίζεται στη διάρκειά της Περιλήψεις, αποσπάσματα, memos, κωδικοποίηση Παρουσίαση των δεδομένων (Data display) Πίνακες, διαγράμματα, δίκτυα κ.α. Εξαγωγή και επαλήθευση των συμπερασμάτων (Drawing and verifying Conclusions): Επιβεβαίωση, replication

Μέθοδοι μείωσης και παρουσίασης των δεδομένων Φύλλο σύνοψης συνεδρίας, Φύλλο εγγράφου Ανάπτυξη κατηγοριών κωδικοποίησης (πως θα ταξινομούσατε 2000 είδη σε ένα super market?) 1ο Επίπεδο: Ετικετοποίηση ομάδων λέξεων (coding) 2ο Επίπεδο: Ομαδοποίηση αρχικών κωδικών σε θέματα (pattern coding) Τήρηση υπομνημάτων Ενδιάμεση περίληψη Βινιέττες Άλλοι τρόποι – Πίνακες, Δίκτυα

Μέθοδοι εξαγωγής συμπερασμάτων Διαπιστώνοντας πρότυπα, θέματα, τάσεις Εξετάζοντας την αληθοφάνεια (plausability) Κατασκευάζοντας συστάδες (clustering) Κάνοντας μεταφορές (π.χ. κοραλλιογενής ύφαλος) Απαριθμώντας Κάνοντας αντιπαραθέσεις και συγκρίσεις Διαμερίζοντας (partitioning) τις μεταβλητές Υπάγοντας το ειδικό στο γενικό Κατασκευάζοντας παράγοντες (factoring) Διαπιστώνοντας σχέσεις μεταξύ μεταβλητών Βρίσκοντας μεσολαβούσες (intervening) μεταβλητές Κατασκευάζοντας μια λογική ακολουθία αποδείξεων Δημιουργώντας εννοιολογική/ θεωρητική συνοχή

Βιβλιογραφία Babbie, E. (2012) The Basics of Social Research, 13th edition, Belmont, CA: Wadsworth Publishing Co Inc Creswell, J. (1998). Qualitative inquiry and research design, Thousand Oaks: Sage Creswell, J. (2002). Educational research, Thousand Oaks: Sage Dyer, W.G. and Wilkins, A.L. (1991) Better Stories, Not Better Constructs, to Generate Better Theory: A Rejoinder to Eisenhardt, Academy of Management Review 16(3): 613-619. Eisenhardt, K.M. (1989) Building Theories from Case Study Research, Academy of Management Review 14(4): 532-550. Eisenhardt, K.M. (1991) Better Stories and Better Constructs: The Case for Rigor and Comparative Logic, Academy of Management Review 16(3): 620-627. Miles, M & Huberman, A (1994). Qualitative data analysis : An expanded source book (2nd edition), Thousand Oakes: Sage Robson, C. (2011) Real World Research. Chichester, Uk: Wiley Yin, R. (2003) Case Study Research. Design and Methods. 3rd edition. Sage: London.

Software ATLAS.ti NVivo 10 (NUD*IST) NVivo Ethnograph v6 WinMAX HyperResearch