Ο Ανθρώπινος Παράγοντας Και Θεωρητική θεμελίωση

Γνωστικά μοντέλα (1) Μοντέλο ανθρώπινου επεξεργαστή Αισθητήρια μνήμη Κωδικοποίηση Σύγκριση Επιλογή Εκτέλεση Αισθητήρια μνήμη διαφορετική για κάθε αισθητήριο

Γνωστικά μοντέλα (2) Βραχυχρόνια μνήμη (μνήμη εγρασίας) 5-9 αντικείμενα Π.χ.πολλαπλασιασμός 6*45 Ακολουθία 3,2,1,8,7,4,0,3,8,2 Τηλέφωνα: 3+2+2 ψηφία Μακροχρόνια μνήμη Μεγαλύτερη χωρητικότητα, πιο αργή Οργανωμένη Σημασιολογικά, επεισοδιακά, μέσω πλαισίων

Γνωστικά μοντέλα (3) Π.χ., πως απαντάμε το «Που μένετε;» Κατά Card και συνεργάτες: Κωδικοποίηση Σύγκριση / Επιλογή Εκτέλεση Επέκταση με μετρήσιμα χαρακτηριστικά: GOMS Goals, Operations, Methods, Selection rules Π.χ «Σίγουρα να διαγραφεί το αρχείο;»

Γνωστικά μοντέλα (4) Κατά Norman: μοντέλο των επτά σταδίων Ορισμός επόμενου στόχου Σχηματισμός πρόθεσης για δράση Προσδιορισμός ακολουθίας ενεργειών Εκτέλεση ακολουθίας ενεργειών Αντίληψη της νέας κατάστασης Εξήγηση της κατάστασης Αποτίμηση (κατάστασης / στόχο - πρόθεση)

Γνωστικά μοντέλα (5) Επαναλαμβανόμενος κύκλος Χάσμα εκτέλεσης Στόχοι του χρήστη και μέσα που διαθέτει Χάσμα αποτίμησης Συμπεριφορά συστήματος και προσδοκίες Π.χ. Συντόμευση κειμένου σε 20 σελίδες … επιλογή φράσεων για επαναδιατύπωση ... Ποια είναι τα 7 βήματα;

Γνωστικά μοντέλα (6) Διερευνητική εκμάθηση (νέου συστήματος) Φάση ορισμού στόχων Φάση εξερεύνησης Φάση επιλογής Φάση αποτίμησης Π.χ. Ανάληψη 20000δρχ από μηχ. τράπεζας Κατανεμημένα γνωστικά μοντέλα Π.χ. Πιλότοι & πύργος ελέγχου Κοινή κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης! Χωρίς ανάγκη λεκτικής επικοινωνίας

Οπτική αντίληψη είναι το πιο διαδεδομένο μέσο. Αναγνώριση εικόνων Που είναι αναπαράσταση (με γραφικά) γνωστών εννοιών Αναπαράσταση τρισδιάστατων με διδιάστες μέγεθος, απόκρυψη, σκίαση, μεταβολή καθαρότητας, διαφορά ταχύτητας

Όραση Μέγεθος και βάθος Λαμπρότητα και φωτεινότητα (τρέμουλο;) Επικάλυψη, μέγεθος, καθαρότητα, υφή Λαμπρότητα και φωτεινότητα (τρέμουλο;) Υποκειμενική η λαμπρότητα: η αντίθεση Χρώμα (αχρωματοψία;) Μήκος κύματος, ένταση, κορεσμός Κίνηση (ενοχλητική;) Προκαλεί ταχύτατες αντιδράσεις

Αντίληψη οπτικών ερεθισμάτων Βασίζεται στα οπτικά αισθητήρια και στην κατανόηση των ερεθισμάτων Θεωρία: «Επικοδομητική» (εμπειρίες). Επηρεάζεται: προσδοκίες / συμφραζόμενα Εικόνες σταθερές και αναλοίωτες Μέγεθος αντικειμένων καθώς απομακρυνόμαστε Υπάρχουν «οφθαλμαπάτες»

Οργάνωση οπτικών ερεθισμάτων Ώστε να αποκτήσουν νόημα. Οργανώνονται σε ομάδες / σύνολα. Νόμοι του Gestalt: Γειτνίαση Ομοιότητα Ολοκλήρωση Συνέχεια Συμμετρία

Οπτικοποίηση (1) Διαφορετικοί κανόνες ανάλογα με το μέσο Αλφαριθμητικά: απεριόριστο Σχήματα: 10-20 Χρώματα: 4-11 Γραμμή υπό γωνία: 8-11 Μήκος γραμμής: 3-4 ΄Πλάτος γραμμής: 2-3 Τύπος γραμμής: 5-9 Μέγεθος αντικειμένου: 3-5

Οπτικοποίηση (2) Φωτεινότητα: 2-4 Αναβόσβημα: 2-4 Αντιστροφή εικόνας:? Υπογράμιση: ? Συνδυασμός: απεριόριστος Παρόμοια: τεχνική γραφικών

Εστίαση προσοχής Ένα αντικείμενο μας απασχολεί (καθαρά) Εστιασμένη ή μοιρασμένη προσοχή Περιφεριακή όραση / ακοή Τεχνικές για εστίαση της προσοχής Δομημένη παρουσίαση Χωρικά, χρονικά και χρωματικά βοηθήματα Τεχνικές εγρήγορσης Αντιστροφή οθόνης Ακουστικά σήματα

Βασικές αρχές εστίασης προσοχής Σημαντική πληροφορία σε εμφανή θέση Λιγότερο σημαντική πληροφορία σε σταθερή πάντα θέση Περιστασική πληροφορία εμφανίζεται όταν χρειάζεται (π.χ. Επιλογή HELP) Χρήση γνωστικών βοηθημάτων (π.χ. μηνύματα υπενθύμισης) για παράλληλη εκτέλεση πολλών διεργασιών

Ακοή Ήχος: συχνότητα, ένταση, χροιά Φαινόμενο του πάρτυ Πειραματικά (κυρίως) συμπεράσματα Προσέλκυση προσοχής μόνο σε κρίσιμες στιγμές Συνεχής πληροφόρηση κατάστασης διαδικασίας Επιβεβαίωση ενέργειας χρήστη Καθοδήγηση στην εξερεύνηση

Κίνηση Η κίνηση του χεριού (ποντίκι) Μικρότερος χρόνος επιλογής Όσο πιο κοντά Όσο πιο μεγάλος στόχος Συνηθισμένες επιλογές πρώτες στα μενού Επιλογείς κατακόρυφοι ή τύπου πίτας

Αυτόματες και ελεγχόμενες διεργασίες Αυτόματες (οδήγηση, δακτυλογράφηση) Π.χ. Αν αλλάξει χρήση το CTRL-B … Φαινόμενο Stroop: διαχωρισμός μαύρου/γκρι ΑΧΦΡΤ ΓΚΡΙ ΒΓΣΗΡ ΜΑΥΡΟ ΓΦΡΥΠ ΜΑΥΡΟ ΔΛΜΝΒ ΓΚΡΙ ΕΔΥΑΞ ΜΑΥΡΟ Ανάγνωση και αναγνώριση χρωμάτων

Περιορισμοί μνήμης (1) Η ενθύμηση στηρίζεται στη μνήμη διαφέρει με τους ανθρώπους διαφέρει με το αντικείμενο Π.χ. Θυμόμαστε πιο εύκολα εντολές με το ποντίκι παρά το ειδικό πλήκτρο ενεργοποίησης

Περιορισμοί μνήμης (2) Θεωρία βάθους επεξεργασίας μεγαλύτερο βάθος επεξεργασίας νόημα μακροχρόνια ενθύμηση Εικονική δύναμη / οικειότητα  Εντολές «kill», «grep», «biff». Ενθύμηση αντικαθίσταται από αναγνώριση φωτογραφίες, αριθμοί τηλεφώνων, εικόνες

Επίλυση προβλημάτων Συμπερασματική σκέψη Επαγωγική σκέψη Κανόνες και αίτια προς τα εμπρός Επαγωγική σκέψη Γενικέυσεις από παραδείγματα Απαγωγική σκέψη Κανόνες και αιτιατά προς τα πίσω Παραγωγική και αναπαραγωγική Εμπειρίες Θεωρία του χώρου του προβλήματος Εξαντλητική Κατ’ αναλογία

Οργάνωση γνώσης Θεωρίες αναπαράστασης γνώσης Έχει αναλογική μορφή (εικονικές έννοιες) Έχει προτασιακό χαρακτήρα (δηλώσεις) Κατανεμημένη αναπαράσταση (διασυνδεμένοι κόμβοι) Η γνώση οργανώνεται υπό μορφή σημασιολογικών δικτύων σχημάτων

Παράδειγμα σχήματος Στο εστιατόριο (script) Φάση και Ενέργειες Είσοδος: εισερχόμαστε / αναζητάμε τραπέζι / απόφαση / μετακίνηση / καθόμαστε Παραγγελία: κοιτάζουμε το μενού / επιλέγουμε φαγητό / παραγγελία / περιμένουμε / μαγείρεμα Φαγητό: …

Σχήματα γνώσης Δομούνται σταδικά με την επανάλληψη Προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις Τα script διευκολύνουν τη δράση μας script υπολογιστικής συσκευής για χρήση παρομοίων διεργασιών / εφαρμογών ή χρήση διαφορετικών συστημάτων όπως οδηγούμε νέο αυτοκίνητο

Νοητικά μοντέλα Δομικά μοντέλα Λειτουργικά μοντέλα Χρήση μεταφοράς εμπειρίας Πιθανώς εσφαλμένα: παράδειγμα θερμοστάτη Αλλά ευκολότερη μάθηση Περιβάλλον γραφείου: Xerox/star, 1970 Γραφική οθόνη + ποντίκι, έγγραφα, ντοσιέ, ντουλάπια Επιτυχία: Apple 1980, Microsoft 1990+ Οι μεταφορές δεν είναι πάντα σαφείς (π.χ. Scrollbar) Ή είναι ανεξάρτητες (π.χ. Παράθυρα και Μενού).

Ιδεατά μοντέλα συστήματος Τα νοητικά μοντέλα κατά τη σχεδίαση, ανάπτυξη και λειτουργία Προσέγγιση των μοντέλων σχεδιαστή (δομικά και λειτουργικά) και χρήστη (λειτουργικά) Ιδανικά: σε απόλυτη αντιστοιχία Διαφορές: οι χρήστες αδυνατούν να μάθουν το σύστημα Αποφυγή χάσματος κατανόησης: Το μοντέλο του σχεδιαστή πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες του χρήστη Οι χρήστες μαθαίνουν το μοντέλο Με εγχειρίδια, αλληλεπίδραση, εμπειρία χρήσης Σχηματίζεται η εικόνα του συστήματος

Παραδείγματα ένταξης Στην εικόνα του συστήματος Εχγειρίδιο χρήστη Στο μοντέλο του σχεδιαστή Βιβλιοθήκη (υπο)προγραμμάτων Στα μοντέλα του σχεδιαστή και χρήστη και στην εικόνα του συστήματος Μενού επιλογής Εικονίδιο εκτυπωτή

Κοινωνικά χαρακτηριστικά Όταν αλληλεπιδρούν πολλοί άνθρωποι Εκτός από την αλληλεπίδραση με τον υπολογιστή Πρέπει να εξετάσουμε κοινωνικά χαρακτηριστικά της ομάδας ανθρώπων που αλληλεπιδρούν Και τα οργανωτικά χαρακτηριστικά τους

Μοντέλα συνομιλίας Διαλογική συνομιλία Πρόσωπο με πρόσωπο: Στάση, κινήσεις, βλέμμα, νεύματα, επιφωνήματα Από το δευτερεύον κανάλι επικοινωνίας Έχει εξαιρετική σημασία για την εξέλιξη της συζήτησης Έλλειψη ή περιορισμός του καναλιού σύγχυση Π.χ. συνομιλία μέσω τηλεφώνου ή βίντεο Π.χ. Επικοινωνία με email ή συνεργατικά με υπολογιστή

Θεωρία των δια λόγου ενεργειών Χαρακτηρίζουμε τους ομιλητές από την ενέργεια που προκαλεί ο λόγος του (π.χ. «πεινάω») Κατηγορίες: Αίτημα, Αντιπρόταση, Υπόσχεση, Απόρριψη, Ακύρωση Αναφορά ή Δήλωση ολοκλήρωσης Π.χ. [Αίτημα] Μου δίνεις το βιβλίο; [Υπόσχεση] Ναι, περίμενε ... [Αναφορά ολοκλήρωσης] Ορίστε ... [Δήλωση ολοκλήρωσης] Ευχαριστώ Συστήματα υποστήριξης συνεργασίας (email: coordinator)

Μελέτες οργανωτικής συμπεριφοράς Εισαγωγή της τεχνολογίας σε οργανισμούς: Υποκατάσταση δραστηριοτήτων, αύξηση ελέγχου εργαζομένων Βελτίωση παραγωγικότητας και δημιουργικότητας Μέθοδοι μελέτης της επικείμενης επίδρασης Επιστημονική διαχείρηση Κοινωνιοτεχνική προσέγγιση Θεωρία δραστηριοτήτων Διαχείρηση ροής εργασιών κλπ ... Σημαντικά: κατανομή εργασίας, ανάλυση κατανομής οφέλους σε ομάδες χρηστών, κλπ

Παράδειγμα σχεδιασμού συστήματος Αυτόνομες και ανεξάρτητες ομάδες εργαζομένων Περιγραφή υφιστάμενης δομής και διάταξης πόρων Καταγραφή πιθανών ομάδων προς αυτονόμηση Παραλαγές Κοινωνική ανάλυση υφιστάμενου συστήματος Καταγραφή αντίληψης των ρόλων τους Περιγραφή των ομάδων συντήρησης και επίδραση τους Περιγραφή επίδρασης προμηθευτών και πελατών Περιγραφή κατάστασης επιχείρησης και πλάνων / επίδραση Συγκέντρωση προτάσεων βελτιώσεων