ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Χειμερινό Τετράμηνο 2006

Κυριακή, 8 Οκτωβρίου 2006 Η φύση του ανθρώπου

Σε τι συνίσταται η φύση του ανθρώπου; Από τι αποτελείται ο άνθρωπος;

Τρεις απαντήσεις 1) Ο μονισμός 2) Η διχοτομία 3) Η τριχοτομία

1) Η άποψη του μονισμού Ο μονισμός υποστηρίζει ότι σώμα και ψυχή είναι το ίδιo ή ότι δεν υπάρχει η ψυχή χωρίς το σώμα, όταν το σώμα πεθαίνει. Ψυχοπαννυχία/ύπνος της ψυχής μετά θάνατον: οι νεκροί δεν έχουν συνείδηση. (Α’ Κορ. δ’ 14) Έμφαση στην ανάσταση, όχι στην ενδιάμεση κατάσταση μαζί με τον Χριστό. Υποστηρικτές: Υλιστές, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Χριστιανική επιστήμη, θεολόγοι όπως ο K. Barth, E. Brunner.

Εδάφια της ΠΔ «Διότι εν τω θανάτω δεν υπάρχει ενθύμησις περί σού· εν τω άδη τις θέλει σε δοξολογήσει;» Ψαλμ. ς’ 5 Τις ωφέλεια εν τω αίματί μου, εάν καταβώ εις τον λάκκον; μήπως θέλει σε υμνεί ο κονιορτός; θέλει αναγγέλλει την αλήθειάν σου; Ψαλμ. λ’ 9 «Διότι οι ζώντες γνωρίζουσιν ότι θέλουσιν αποθάνει· αλλ' οι νεκροί δεν γνωρίζουσιν ουδέν ουδέ έχουσι πλέον απόλαυσιν· επειδή το μνημόσυνον αυτών ελησμονήθη.» Εκκλ. θ’ 5

Απάντηση στον μονισμό Στην Παλαιά Διαθήκη δεν είχαν το μέτρο της αποκάλυψης που εμείς έχουμε για την ενδιάμεση κατάσταση των νεκρών. Και πάλι η Παλαιά Διαθήκη δεν μιλά για ανυπαρξία ενδιάμεσης κατάστασης, αλλά για πράγματα που παύουν με τον θάνατο. Όσον αφορά την Καινή Διαθήκη, ο ύπνος είναι απλώς μια μεταφορά του Παύλου

2) Η άποψη της τριχοτομίας Σύμφωνα με την άποψη αυτή ο άνθρωπος αποτελείται από τρία στοιχεία: Α) Σώμα Β) Ψυχή = έχει να κάνει με τα εγκόσμια και περιλαμβάνει Νου/Συναισθήματα/Θέληση Γ) Πνεύμα = έχει να κάνει με τον Θεό και ζωοποιείται μόνο στους αναγεννημένους Υποστηρικτές: Ωριγένης, Γρηγόριος Νύσσης, Watchman Nee, C. Scofield

Εδάφια υπέρ της τριχοτομίας «Διότι ο λόγος του Θεού … διέρχεται μέχρι διαιρέσεως ψυχής τε και πνεύματος» Εβρ. δ’ 12 «Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης είθε να σας αγιάση ολοκλήρως, και να διατηρηθή ολόκληρον το πνεύμά σας και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.» Α’ Θεσ. ε’ 23

Εδάφια υπέρ της τριχοτομίας «ψυχικὸς δὲ ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ· μωρία γὰρ αὐτῷ ἐστι, καὶ οὐ δύναται γνῶναι, ὅτι πνευματικῶς ἀνακρίνεται.ὁ δὲ πνευματικὸς ἀνακρίνει μὲν πάντα, αὐτὸς δὲ ὑπ' οὐδενὸς ἀνακρίνεται.” Α’ Κορ. β’ 14-15 «τὸ πνεῦμά μου προσεύχεται, ὁ δὲ νοῦς μου ἄκαρπός ἐστι.» Α’ Κορ. ιδ’ 14 «εἰ δὲ Χριστὸς ἐν ὑμῖν, τὸ μὲν σῶμα νεκρὸν δι' ἁμαρτίαν, τὸ δὲ πνεῦμα ζωὴ διὰ δικαιοσύνην.» Ρωμ. η’ 10

Επιχειρήματα Ψυχή έχουν και τα ζώα. Το πνεύμα είναι αυτό που διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα.

Συνέπειες της άποψης Όπως κάποιοι «νεοπλατωνιστές» χριστιανοί υποτιμούν το σώμα σε σύγκριση με την ψυχή και το θεωρούν ως την εστία της αμαρτίας, έτσι πολλοί οπαδοί της τριχοτομίας υποτιμούν ό,τι ανήκει στην ψυχή (ιδιαίτερα τον νου) σε σύγκριση με το πνεύμα και το θεωρούν σαρκικό. Πνευματικό είναι ό,τι έρχεται από το πνεύμα, όχι από την ψυχή (ειδικά τον νου). Κάποιοι λένε ότι η ψυχή αμαρτάνει, αλλά το πνεύμα δεν μπορεί να αμαρτήσει. Υποτίμηση των νοητικών διεργασιών: Παρουσιάζεται η τάση να υποτιμούνται ως «ψυχικές», άρα «μη πνευματικές» οι λογικές διεργασίες, η λογική σκέψη, η λογική προπαρασκευή, η ετοιμασία του κηρύγματος, οι θεολογικές σπουδές κ.λ.π.

Απαντήσεις στα επιχειρήματα της άποψης της τριχοτομίας Ωστόσο, οι λέξεις ψυχή και πνεύμα, δεν φαίνεται να αποδίδουν δύο διαφορετικά στοιχεία στον άνθρωπο, αλλά μάλλον δύο διαφορετικές λειτουργίες του ανθρώπου.

Απαντήσεις στα επιχειρήματα της άποψης της τριχοτομίας Ο όρος «πνεύμα» χρησιμοποιείται και για μη πιστούς «και οτε υψωθη η καρδια αυτου και το πνευμα αυτου εκραταιωθη του υπερηφανευσασθαι κατηνεχθη απο του θρονου της βασιλειας αυτού» Δαν. ε’ 20 «γενεά, ήτις δεν εφύλαξεν ευθείαν την καρδίαν αυτής, και δεν εστάθη πιστόν μετά του Θεού το πνεύμα αυτής·» Ψαλμ. οη’ 8 Ο όρος «πνεύμα» χρησιμοποιείται και για τα ζώα «Τις γνωρίζει το πνεύμα των υιών των ανθρώπων, αν αυτό αναβαίνη εις τα άνω, και το πνεύμα του κτήνους, αν αυτό καταβαίνη κάτω εις την γην;» Εκκλ. γ’ 21

Απαντήσεις στα επιχειρήματα της άποψης της τριχοτομίας Ο όρος ψυχή χρησιμοποιείται όπου και ο όρος πνεύμα. «Νῦν ἡ ψυχή μου τετάρακται»· Ιωάν. ιβ’ 27 «Ταῦτα εἰπὼν ὁ Ἰησοῦς ἐταράχθη τῷ πνεύματι» Ιωάν. ιγ’ 21 Η χρήση του όρου ψυχή και για τις ύψιστες λειτουργίες που αποδίδονται στο πνεύμα. «Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον» Ψαλμ. ργ’ 1 «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον» Λουκ. α’ 46 Και ο Θεός παρουσιάζεται να έχει ψυχή. «Ιδού, ο δούλός μου, τον οποίον υπεστήριξα· ο εκλεκτός μου, εις τον οποίον η ψυχή μου ευηρεστήθη·» Ησ. μβ’ 1

Γιατί τότε οι δύο λέξεις «ψυχή» και «πνεύμα»; Ίσως ο καλύτερος ορισμός είναι αν πούμε ότι το άυλο στοιχείο του ανθρώπου ονομάζεται ψυχή όταν αναφέρεται στην ανθρώπινη προσωπικότητά του, ενώ ονομάζεται πνεύμα όταν αναφέρεται στην ουσία του ή στην θεϊκή του προέλευση (David Clark) Η διαφορά ψυχής και πνεύματος αφορά τη λειτουργία τους, όχι την ουσία τους (W.W. Goodwin)

3) Η άποψη της διχοτομίας Ο άνθρωπος αποτελείται από δύο στοιχεία: Σώμα και Ψυχή/πνεύμα Υποστηρικτές: Αυγουστίνος, Καλβίνος, το μεγαλύτερο τμήμα του ιστορικού χριστιανισμού

Διχοτομία: α) πλατωνική/ γνωστική εκδοχή Ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά μια ψυχή εγκλωβισμένη μέσα σε ένα σώμα. ΕΙΝΑΙ ψυχή. ΕΧΕΙ σώμα. Η ψυχή προϋπάρχει του σώματος. Είναι άυλη, ανώτερη, με θεϊκή προέλευση. Θα υπάρχει και μετά τον θάνατο του σώματος. Το σώμα είναι υλικό, κατώτερο, αμαρτωλό. «Διότι εξεύρω ότι δεν κατοικεί εν εμοί, τουτέστιν εν τη σαρκί μου, αγαθόν·» Ρωμ. ζ’ 18 Λύτρωση σημαίνει να απελευθερωθεί η ψυχή από το σώμα.

Συνέπειες της πλατωνικής αντίληψης Συνέπειες της πλατωνικής αντίληψης Το σώμα, οι ανάγκες του (φαγητό, σεξ) και ό,τι στοχεύει να καλύψει τις ανάγκες του σώματος είναι υποδεέστερο από τις ψυχικές δραστηριότητες. Η χειρωνακτική εργασία π.χ. είναι κατώτερη από την πνευματική. Η εγκόσμια ζωή κατώτερη από τη μοναστική. Η παρθενική ζωή ανώτερη από την έγγαμη.

Απαντήσεις στην πλατωνική άποψη Απαντήσεις στην πλατωνική άποψη Δεν στηρίζεται βιβλικά. Ο Θεός έπλασε σώμα και ψυχή πολύ καλά, όπως και όλη τη δημιουργία (Γένεσις α’ 31, Α’ Τιμ. δ’ 4). Το σώμα των πιστών θεωρείται ναός του Αγίου Πνεύματος (Α’ Κορ. ς’ 19). Ο Θεός θα αναστήσει και τα σώματά μας. Η λέξη «σάρκα» στην Αγία Γραφή εννοεί γενικά τον αμαρτωλό εαυτό μας, όχι το σώμα μας. Στη σάρκα αποδίδονται λ.χ. και οι έριδες, οι θυμοί και οι ζηλοτυπίες. (Γαλ. ε’ 19-20).

Διχοτομία: β) η εκδοχή της ψυχοσωματικής ενότητας Ο άνθρωπος πλάστηκε ως μια ψυχοσωματική ολότητα και έτσι θα παραμείνει. ΕΙΝΑΙ σώμα και ΕΙΝΑΙ ψυχή. Ωστόσο, μετά θάνατον υπάρχει μια ενδιάμεση κατάσταση, όταν η ψυχή θα παραμένει προσωρινά χωρισμένη από το σώμα. Υποστηρικτές: M. Erickson, A. Hoekema, C. Sherlock

Εδάφια υπέρ της άποψης Ο άνθρωπος μετέχει τόσο στην υλική όσο και στην πνευματική δημιουργία του Θεού. «Και έπλασε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον από χώματος εκ της γης. και ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού πνοήν ζωής, και έγεινεν ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν». Γεν. β’ 7 Η πνευματική υπόσταση του ανθρώπου συνεχίζει να υπάρχει ακόμη και μετά τον θάνατο. «Διότι στενοχωρούμαι υπό των δύο, έχων μεν την επιθυμίαν να αναχωρήσω και να είμαι με τον Χριστόν· διότι είναι πολύ πλέον καλήτερον· το να μένω όμως εν τη σαρκί είναι αναγκαιότερον διά σας». Φιλιπ. α’ 23-24

Εδάφια υπέρ της άποψης Ωστόσο, άνθρωπος λογίζεται σώμα και πνεύμα μαζί. Μόνη η ψυχή δεν αποτελεί ολοκληρωμένο άνθρωπο. Για αυτό, προσδοκούμε ανάσταση νεκρών, δηλ. σωμάτων. Οι άνθρωποι θα κριθούν μόνον ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες. «Και έδωκεν η θάλασσα τους εν αυτή νεκρούς, και ο θάνατος και ο άδης έδωκαν τους εν αυτοίς νεκρούς, και εκρίθησαν έκαστος κατά τα έργα αυτών». Αποκ. κ’ 13 « κατά τα πεπραγμένα διά του σώματος καθ' α έπραξεν» Β’ Κορ. ε’ 10

Πού εστιάζεται η αμαρτία μας; Είναι λάθος να εστιάζουμε την αμαρτία μας στο σώμα μας, ή στην ψυχή μας ή στο νου μας. Είναι λάθος να θεωρούμε κάποιο κομμάτι του εαυτού μας κατώτερο από τα υπόλοιπα. Είναι λάθος να θεωρούμε κάποιες κατηγορίες δραστηριοτήτων (διανοητικές ή σωματικές) λιγότερο πνευματικές από άλλες.

Τι είναι πιο πνευματικό; Να προσεύχεσαι ή να υπηρετείς; Να μελετάς ή να σκουπίζεις; Να διδάσκεις τον λόγο του Θεού ή να καθαρίζεις πληγές; Να τρως ή να νηστεύεις; Να συνευρίσκεται το ζευγάρι ή να μην συνευρίσκεται;

Ο άνθρωπος πλάστηκε ως μια ψυχοσωματική ολότητα «Και έπλασε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον από χώματος εκ της γης. και ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού πνοήν ζωής, και έγεινεν ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν». Γένεσις β’ 7

Ο άνθρωπος έπεσε ως ψυχοσωματική ενότητα «… ας καθαρίσωμεν εαυτούς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος, εκπληρούντες αγιωσύνην εν φόβω Θεού.» Β’ Κορ. ζ’ 2

Ο άνθρωπος σώζεται ως ψυχοσωματική ενότητα Ο πιστός άνθρωπος καλείται στη γη να δοξάζει τον Θεό με όλο του το είναι «δοξάσατε λοιπόν τον Θεόν διά του σώματός σας και διά του πνεύματός σας, τα οποία είναι του Θεού.» Α’ Κορ. ς’ 20

Μετά θάνατον … Ο πιστός θα είναι χωρίς αμαρτία, αλλά όχι ολοκληρωμένος άνθρωπος, αφού θα στερείται το σώμα. «Διότι όσοι είμεθα εν τούτω τω σκηνώματι στενάζομεν υπό το βάρος αυτού· επειδή θέλομεν ουχί να εκδυθώμεν, αλλά να επενδυθώμεν, διά να καταποθή το θνητόν υπό της ζωής.» Β’ Κορ. ε’ 4

Μετά την ανάσταση ο άνθρωπος θα είναι και πάλι μια ψυχοσωματική ολότητα «διότι θέλει σαλπίσει, και οι νεκροί θέλουσιν αναστηθή άφθαρτοι, και ημείς θέλομεν μεταμορφωθή.Διότι πρέπει το φθαρτόν τούτο να ενδυθή αφθαρσίαν, και το θνητόν τούτο να ενδυθή αθανασίαν.» Α’ Κορ. ιε’ 52-53

Προσευχή και περισυλλογή Πώς δοξάζω τον Θεό πέρα από την προσευχή, την υμνωδία και τη μελέτη του λόγου Του; Πώς τον δοξάζω με το σώμα και την ψυχή μου;

Βιβλιογραφία Grudem, Systematic Theology, κεφ. 22