ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Επικ. Καθηγήτρια Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ

Ο καθορισμός των διδακτικών στόχων   αποτελεί το επίκεντρο ενός αποτελεσματικού σχεδιασμού της διδασκαλίας   έχει ρόλο κατευθυντήριας γραμμής – –οργάνωσης της ύλης – –επιλογής της μεθόδου διδασκαλίας – –κριτήριο αξιολόγησης   Προηγείται όλων των άλλων στοιχείων της διδασκαλίας

Ο διδακτικός στόχος θα πρέπει να διατυπώνει ή να περιγράφει με σαφήνεια, ακρίβεια, πληρότητα και συνοπτικά την ικανότητα ή τη δραστηριότητα για την οποία θα είναι ικανοί οι μαθητές μετά το τέλος του μαθήματος. Ο στόχος προσδιορίζει ένα επιδιωκόμενο αποτέλεσμα διδασκαλίας – δεν περιγράφει την πορεία της διδασκαλίας ούτε το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας και έχει ρηματική διατύπωση. Κατά τη σύνταξη ενός διδακτικού στόχου ο εκπαιδευτικός θέτει τα παρακάτω ερωτήματα : – –Τι θέλω να πετύχουν οι μαθητές; – –Πώς θα το κατορθώσω (με ποια μέσα); – –Πώς θα ελέγξω ότι το πέτυχαν;

Πλεονεκτήματα σαφώς καθορισμένων στόχων:   Ο καθορισμός των σκοπών διδασκαλίας αποτελεί τη βάση για το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή ενός αποτελεσματικού μαθήματος   Οι σκοποί διδασκαλίας αποτελούν ασφαλές και αντικειμενικό κριτήριο ελέγχου (αξιολόγηση εκπαιδευτικού – μαθητή)   Η σαφής διατύπωση σκοπών διδασκαλίας συμβάλλει στη δραστηριοποίηση των μαθητών & στη ρύθμιση των προσπαθειών τους για να κατακτήσουν το στόχο.

Μια σαφής διατύπωση στόχου :   ανακοινώνει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που θέλουμε να μπορούν να κάνουν οι μαθητές και   δηλώνει την επιδιωκόμενη συμπεριφορά, με τόση σαφήνεια ώστε να αποκλείονται οι παρεξηγήσεις.

Τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται να περιλαμβάνει μια σωστή διατύπωση σκοπών διδασκαλίας είναι :   Δραστηριότητα : τι πρέπει να μπορεί να κάνει ο μαθητής   Συνθήκες : κάτω από ποιες συνθήκες θέλουμε να μπορεί να το κάνει ο μαθητής   Κριτήρια : πόσο καλά πρέπει να το κάνει

Κατά τη διατύπωση του στόχου χρησιμοποιούμε ρήματα που δηλώνουν δραστηριότητα (του μαθητή) : Ο μαθητής (να μπορεί)   να γράφει   να απαγγέλλει   να εντοπίζει   να αναφέρει   να επιλέγει   να επισημαίνει   να διηγείται   να περιγράφει   να κατασκευάζει   να διακρίνει   να συγκρίνει   να αντιπαραθέτει   να διαπιστώνει   να κατονομάζει   να απαριθμεί   να σχεδιάζει, να υπογραμμίζει]. Ρήματα που δηλώνουν αφηρημένες καταστάσεις   Καταλαβαίνω   Πιστεύω   Συνειδητοποιώ   Κατανοώ   Προσέχω   Εμπιστεύομαι   Εκτιμώ   Γνωρίζω   Αντιλαμβάνομαι   Εσωτερικεύω   Ευαισθητοποιούμαι

Οι μαθητές : – –να πληροφορηθούν – –να συζητήσουν – –να σκεφτούν – –να ερευνήσουν – –να αναλύσουν – –να προβληματιστούν – –να αποκρυσταλλώσουν θέσεις – –να στοχαστούν – –να ευαισθητοποιηθούν – –να λάβουν προσωπική θέση – –να προτείνουν – –να κινητοποιηθούν για συγκεκριμένη προσωπική ζωή και δράση Σε όλα τα παραπάνω έχουμε διαφοροποιήσεις ανάλογα με το είδος της διδακτικής ύλης (βιβλική, εκκλησιαστική, ιστορική, λειτουργική, κείμενα, σύμβολα, δογματική, ηθική, θρησκειολογική)

Προϋποθέσεις για τη διατύπωση διδακτικού σκοπού   Το σχολικό ΜΘ δεν ταυτίζεται με την εκκλησιαστική και ενοριακή κατήχηση   Λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες του υποκειμένου της αγωγής δηλ. του μαθητή (παιδοκεντρικότητα)   Αφήνει περιθώρια στο μαθητή για αυτενέργεια και ανακάλυψη   Λαμβάνει υπόψη την ελευθερία σκέψης και έκφρασης του μαθητή

Είδη σκοπών   Γενικοί ή κατευθυντήριοι : εκφράζουν και συνοψίζουν γενικές προσεγγίσεις και στάσεις στο έργο της θρησκευτικής αγωγής σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης   Σκοποί σχολικής βαθμίδας: εξαρτώνται από τους γενικούς, προσδιορίζουν το τι είδος μάθησης αναμένεται να επιτύχουν οι μαθητές (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο)   Σκοποί σειράς μαθημάτων: σκοποί ομάδας επί μέρους διδακτικών ενοτήτων επικεντρωμένων σε ένα βασικό θέμα (τάξη, κεφάλαιο)   Ειδικοί ή επιμέρους: αναφέρονται στο τι ακριβώς επιδιώκεται ως αποτέλεσμα της διδασκαλίας μιας διδακτικής ενότητας.

Ο θεολόγος εκπαιδευτικός πρέπει να έχει μελετήσει και να έχει υπόψη του:   το περιεχόμενο του γενικού σκοπού του μαθήματος των Θρησκευτικών   τους γενικούς σκοπούς για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και Λυκείου   τα θέματά τους από τους πίνακες περιεχομένων των σχολικών εγχειριδίων   να συμβουλεύεται λεπτομερώς την ειδική σκοποθεσία της κάθε διδακτικής ενότητας που πρόκειται να διδάξει σε συγκεκριμένη τάξη   Με βάση και οδηγό τα ανωτέρω να οργανώνει, να σχεδιάζει και να προετοιμάζει την πορεία διδασκαλίας. Θεμελιώδη για τους σκοπούς και τους στόχους του ΜΘ: – –Το ΜΘ είναι προσφορά και κάλεσμα – –Το ΜΘ ενημερώνει και καλεί σε διάλογο – –Το ΜΘ προβληματίζει και συνδέει με τη ζωή (σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο)

Ταξινόμηση διδακτικών στόχων   Γνωστικό τομέα (B. Bloom):επίπεδα νοητικών διεργασιών για την κατάκτηση της μάθησης από την απλή στη σύνθετη μορφή της – –Γνώση (συγκράτηση ή ανάκληση των πληροφοριών) – –Κατανόηση (αρχικό επίπεδο αντίληψης της ύλης χωρίς εμβάθυνση) – –Εφαρμογή (μεταβίβαση της μάθησης σε νέες καταστάσεις) – –Ανάλυση (ανάλυση της δομής της ύλης στα συστατικά της στοιχεία και συσχετισμού τους) – –Σύνθεση (συνδυασμός των επιμέρους στοιχείων σε όλο) – –Αξιολόγηση (ανώτατο επίπεδο ιεραρχίας)   Συναισθηματικό τομέα (D. Krathwohl): διαφέροντα, αξίες, στάσεις, ικανότητες συναισθηματικής και κοινωνικής προσαρμογής   Ψυχοκινητικό τομέα (E. Simpson) ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων (συνδυασμός νου & σώματος, έλεγχος περιβάλλοντος)

Αλληλουχία σκοπών   Σκοπός της Εκπαίδευσης (Σύνταγμα)   Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση   Σκοπός της διδασκαλίας του ΜΘ στη Γυμνασιακή βαθμίδα   Σκοπός της διδασκαλίας του ΜΘ σε κάθε τάξη   Σκοπός της διδασκαλίας επιμέρους κεφαλαίων του βιβλίου κάθε τάξης   Σκοπός τη διδασκαλίας μιας διδακτικής ενότητας

Πληροφορίες για τους σκοπούς διδασκαλίας του ΜΘ   Αναλυτικά Προγράμματα   Βασικοί Νόμοι Μεταρρυθμίσεων και ΠΔ   Οδηγίες του ΥΠΕΠΘ προς του εκπαιδευτικούς   Οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου   Οδηγίες από εγκυκλίους του ΥΠΕΠΘ   Οδηγίες από Σχολικούς Συμβούλους

Σκοπός της Διδασκαλίας των Θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο – Λύκειο) Ο γενικός σκοπός του ΜΘ, ο σκοπός διδασκαλίας του σε κάθε τάξη και ο σκοπός διδασκαλίας κάθε διδακτικής ενότητας βρίσκονται μεταξύ τους σε άρρηκτη οργανική σχέση. ΦΕΚ 303/ ΦΕΚ 406/

  Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια ΕκπαίδευσηΔευτεροβάθμια Εκπαίδευση   Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στο ΓυμνάσιοΓυμνάσιο   Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στην Α’, Β’, Γ’ ΛυκείουΒ’, Γ’ Λυκείου

Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Οι μαθητές:   Να ενημερωθούν για την υφή του θρησκευτικού φαινομένου   Να γνωρίσουν το Χριστιανισμό, κατεξοχήν την Ορθοδοξία, και να τοποθετηθούν υπεύθυνα   Να αξιοποιήσουν την προσφορά του μαθήματος, ώστε να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη του λυτρωτικού μηνύματος του Ευαγγελίου και να καλλιεργήσουν το ήθος και την προσωπικότητά τους, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο σύγχρονο κοινωνικό προβληματισμό και να βοηθηθούν να πάρουν έμπρακτα θέση. (ΥΠΕΠΘ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων στο Γυμνάσιο και στο Ενιαίο Λύκειο κατά το σχολικό έτος )

Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στο Γυμνάσιο Γυμνάσιο Οι μαθητές επιδιώκεται:   Να ενημερωθούν για την υφή του θρησκευτικού φαινομένου   Να γνωρίσουν ιδιαίτερα το Χριστιανισμό, κατεξοχήν την Ορθοδοξία, μέσα από την Αγία Γραφή, τους Πατέρες, τη ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας, και να τοποθετηθούν υπεύθυνα   Να συνειδητοποιήσουν ότι ο «Χριστιανισμός δίνει προτάσεις στον σύγχρονο κόσμο για τη συνοχή του, αλλά και για την ποιότητα της ζωής.   Να αξιοποιήσουν την προσφορά του μαθήματος ώστε να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη του μηνύματος του Ευαγγελίου και να καλλιεργήσουν το ήθος και την προσωπικότητά τους, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στον σύγχρονο κοινωνικό προβληματισμό και να βοηθηθούν να πάρουν έμπρακτα θέση   Να αντιληφθούν ότι το αυθεντικό χριστιανικό μήνυμα είναι υπερφυλετικό, υπερεθνικό και οικουμενικό   Να αντιληφθούν την πολυπολιτισμική, πολυφυλετική και πολυθρησκευτική δομή των σύγχρονων κοινωνιών   Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη διαχριστιανικής και διαθρησκειακής επικοινωνίας. ΦΕΚ 303/

Σκοπός της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στη Β΄ Λυκείου Β΄ Λυκείου Β΄ Λυκείου Οι μαθητές :   Να γνωρίσουν υπεύθυνα και από κάθε δυνατή πλευρά τη Θρησκεία ως πανανθρώπινο φαινόμενο   Να μελετήσουν κατά τρόπο συστηματικό, και πάντοτε σε σχέση με τα όποια υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματά τους, τα καίρια και ουσιώδη στοιχεία του Χριστιανισμού, ιδιαίτερα της ορθοδοξίας, και να εμβαθύνουν χωριστά στο δυναμικό, απελευθερωτικό και μεταμορφωτικό της χαρακτήρα.   Να τους δοθεί η ευκαιρία να ενημερωθούν για την κριτική, την αμφισβήτηση ή και την άρνηση της χριστιανικής πίστης, καθώς και πώς αυτές αντιμετωπίζονται με αντικειμενικότητα, τιμιότητα και πνεύμα αυτοκριτικής.   Να αποκτήσουν μια κατά το δυνατόν σφαιρική εικόνα για την αξία και προσφορά του Χριστιανισμού και επαρκώς ενημερωμένοι, ελεύθερα και ενσυνείδητα – να πάρουν απέναντί του, αν το θελήσουν, υπεύθυνη προσωπική θέση.   Να πληροφορηθούν έγκυρα για τα κυριότερα μη χριστιανική θρησκεύματα, να τα συγκρίνουν στοιχειωδώς με το Χριστιανισμό, να επισημάνουν σ’ αυτά αναζητήσεις και απαντήσεις ζωής, να εκτιμήσουν το βαθμό και τα όρια επάρκειάς τους ή μη, και να μάθουν να σέβονται τις θρησκευτικές δοξασίες των άλλων. ΦΕΚ 406/

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Διατύπωση ορθού και λανθασμένης διατύπωσης διδακτικού στόχου   Οι μαθητές να ευαισθητοποιηθούν ώστε να γίνουν και να είναι πάντοτε αληθινοί «πλησίον» σύμφωνα με το πρότυπο του καλού Σαμαρείτη   Οι μαθητές με βάση το βιβλικό κείμενο και τα ερμηνευτικά σχόλια να είναι σε θέση να περιγράφουν και να συγκρίνουν τη συμπεριφορά του καλού Σαμαρείτη και των Ιερέα και Λευίτη προς τον πληγωμένο και να αναφέρουν ποιους και γιατί πρέπει ως χριστιανοί να θεωρούμε ως «πλησίον».

«Ο Απόστολος Παύλος στην Ελλάδα» (Γ΄ Γυμνασίου) Γενικός στόχος Να είναι σε θέση οι μαθητές να αποδείξουν μέσα από τις βιβλικές πηγές τη δυναμική του κηρύγματος του Ευαγγελίου (τη δύναμη που έχει να μεταστρέφει ανθρώπους και να αλλάζει ζωές, αλλά και να γίνεται «σημείον αντιλεγόμενον») και το δύσκολο έργο της ιεραποστολής Επιμέρους στόχοι Να αντιληφθούν οι μαθητές τη σημασία του κηρύγματος του απ. Παύλου στην Ευρώπη για τη μετέπειτα ιστορία της Εκκλησίας Να κατανοήσουν ότι η διάδοση του Χριστιανισμού στην Ελλάδα έγινε με αγώνες και θυσίες Να γνωρίσουν το κήρυγμα του απ. Παύλου στην Αθήνα και να επισημάνουν τις ιδιαιτερότητές του Να γνωρίσουν ιστορικά και γεωγραφικά τις συγκεκριμένες ελληνικές πόλεις από τις οποίες πέρασε ο απ. Παύλος και να διαγνώσουν την εθνική και θρησκευτική πολυχρωμία τους. Να είναι σε θέση να εντοπίσουν και να αξιολογήσουν τους τρόπους που χρησιμοποίησε ο Απ. Παύλος για τη μετάδοση της νέας πίστης στις πόλεις της Ελλάδας που επισκέφθηκε.

Κεφάλαιο: Ο λατρευτικός πλούτος της Εκκλησίας (Α΄ Λυκείου) Γενικός στόχος Να γνωρίσουν οι μαθητές ότι η λατρεία αποτελεί το πιο διακριτικό γνώρισμα της πίστης μας και την αυθεντική έκφραση της σχέσης των χριστιανών με το Δημιουργό τους, τους συνανθρώπους τους και την κτίση ολόκληρη, και να είναι σε θέση να αποδείξουν τη γνώση τους αυτή με επιχειρήματα και συγκεκριμένα παραδείγματα από την παράδοση της Εκκλησίας καθώς τη σύγχρονη ζωή. Επιμέρους στόχοι   Να εξοικειωθούν με εποπτικό τρόπο, με τα βασικά μέρη του χώρου της λατρείας, να γνωρίσουν τους συμβολισμούς των μερών και τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής αγιογραφίας   Να γνωρίσουν τις πιο σημαντικές γιορτές κατά εορτολογικό κύκλο, καθώς και τη σημασία που έχουν στη ζωή κάθε πιστού   Να αντιληφθούν ότι τα μυστήρια δεν είναι μαγικές τελετές, αλλά έμπρακτες αποδείξεις της σωτηριώδους αγάπης του Θεού στον άνθρωπο και ότι η αποτελεσματικότητά τους προϋποθέτει την ελεύθερη συγκατάθεση του ανθρώπου   Να ενημερωθούν για τα βασικότερα μέρη της Θείας Λειτουργίας, τη σημασία του κάθε ενός από αυτά και κυρίως να αντιληφθούν ότι η Ευχαριστία αποτελεί το κέντρο της Ορθόδοξης Λειτουργίας.

«Το Ισλάμ» Α΄+Β΄ (Β΄ Λυκείου) Γενικός Στόχος Οι μαθητές να αναπτύξουν θρησκευτική σκέψη και να καλλιεργήσουν διαθρησκειακή συνείδηση. Ειδικότερα η ανάπτυξη της θρησκειολογικής σκέψης αφορά την αντικειμενική γνώση των ουσιωδών γνωρισμάτων του ισλάμ καθώς και οποιασδήποτε άλλης θρησκείας, ως θρησκευτικού πιστέυω και ως τρόπος ζωής ενώ η διαθρησκειακή συνείδηση θα διαμορφωθεί με την καλλιέργεια και τη διαμόρφωση στάσης σεβασμού προς τον «άλλο», τον «διαφορετικό». Ειδικοί στόχοι Οι μαθητές :   Να γνωρίσουν το γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο γένεσης και εξάπλωσης του ισλάμ μέχρι τις μέρες μας   Να κατανοήσουν τις βασικές αρχές τις θεολογίας και διδασκαλίας του ισλάμ έτσι ώστε να ερμηνεύουν σωστά τις λατρευτικές εκδηλώσεις και τις καθημερινές συμπεριφορές των πιστών του   Να μάθουν να εκτιμούν και να σέβονται την ετερότητα του συνανθρώπου τους εντός και εκτός της χώρας τους. Οι μαθητές :   να γνωρίσουν τις βασικές διδασκαλίες του Ισλάμ   να γνωρίσουν τους κυριότερους σταθμούς στην πορεία του Ισλάμ   να αντιληφθούν τα ουσιώδη της λατρείας του Ισλάμ   να γνωρίσουν τη διαφοροποίηση του Ισλάμ σε σουννιτικό και σηιτικό και τα βασικά χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα   να κατανοήσουν το μυστικισμό στο Ισλάμ (ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν τη σημασία τους και την κατάσταση του Ισλάμ σήμερα.