ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ: ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ» ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΥΠΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (Χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από Ηράκλειτο ΙΙ) Μαρίνα Λουάρη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΠΤΔΕ Διαμάντω Φιλιππάτου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΠΤΔΕ,

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  Ο αριθμός των μαθητών με ειδικές ανάγκες που φοιτούν στα Τμήματα Ένταξης έχει αυξηθεί αρκετά (Ferguson, 2008) λόγω των θετικών στοιχείων που αποκομίζουν από αυτή (Frederickson, Dunsmuir, Lang & Monsen, 2004, in Koster, et al. 2010)  Η επιτυχής ένταξη εξαρτάται όχι μόνο από τη στάση των συμμαθητών τους αλλά κατά κύριο λόγο από την αποδοχή τους (Bunch & Valeo, 2004; Laws & Kelly, 2005; Lewis, 1995)  Η προηγούμενη εμπειρία αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδιών με αναπηρία και τυπικών μαθητών αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιτυχούς ένταξης (Skar, 2003; Tamm & Skar, 2000, Skar 2010)  Η αποδοχή και η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων οδηγούν σε μια υγιή και φυσιολογική συναισθηματική ανάπτυξη (Criss, Pettit, Bates, Dodge, & Lapp, 2002)  Η ένταξη αυξάνει τις ευκαιρίες για κοινωνική επαφή (Scheepstra 1998 in Nakken & Pijl, 2002; Sloper & Tyler, 1992) και ευνοεί την ανάπτυξη θετικών φιλικών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν κατέληξαν όλες στο συμπέρασμα ότι οι μαθητές με αναπηρία είναι λιγότερο αποδεκτοί και έχουν λιγότερους φίλους απ’ ότι οι τυπικώς ανεπτυγμένοι συμμαθητές τους (Bakker et al., 2007; Bramston, Bruggerman & Pretty, 2002; Kemp & Carter, 2002; Kuhne & Wiener, 2000; Lackaye & Margalit, 2006; Le Mare & De La Ronde, 2000; Mu, Siegel & Allinder, 2000; Pijl, Frostad & Flem, 2008; Soresi & Nota, 2000; Yu, Zhang & Yan, 2005; Chamberlain, Kasari & Rotheram-Fulter, 2007; De Monchy, Pijl & Rondberg, 2004; Garrison- Harrell, Kamps &Kravits, 1997; Louari & Paparousi, 2009).  Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι τυπικοί μαθητές από πολύ νωρίς διαμορφώνουν τη στάση τους προς τα άτομα με αναπηρία (Bunch & Valeo, 2004; Diamond & Hasteness, 1996; Diamond, Le Furgy, & Blass, 1993; Laws & Kelly, 2005; Smith & Williams, 2001; Stalker & Connors, 2004).

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  Οι τυπικοί μαθητές συνήθως κοροϊδεύουν ή αποκλείουν από το παιχνίδι τους, τους μαθητές με αναπηρία ( Shapiro, 2000; Nabors & Keyes, 1997; Prellwitz, 2007).  Ο κύκλος των συνομηλίκων είναι ένας από τους παράγοντες που διαμορφώνει και επηρεάζει τις στάσεις των τυπικών μαθητών προς τα άτομα με αναπηρία (Diamond & Hasteness, 1996; Woodward, 1995; Hill & Rabe, 1994; Tamm & Prellwitz, 2001).  Οι μαθητές με αναπηρία είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αναπτύξουν και να διατηρήσουν φιλίες με τους συμμαθητές τους (Prellwitz, 2007; Segal et al., 2002; Skar, 2003).  Είναι απομονωμένοι όχι λόγω αυτής καθαυτής της αναπηρίας, αλλά λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων (Forsyth, Colver, Alvanides, Woolley, Lowe, 2007).  Η απομόνωση και η περιθωριοποίηση στα πρώτα σχολικά χρόνια δημιουργεί προβλήματα κατά την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών (Bender & Wall, 1994; Cambra & Silvestre, 2003).

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  Η απόρριψη μακροπρόθεσμα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αυτο- εκτίμηση, και οδηγεί σε ματαίωση των σχολικών προσδοκιών και μείωση των κινήτρων (Asher & Coie, 1990)  Ο ρόλος των συμμαθητών είναι σημαντικός στη δόμηση της αυτό- εκτίμησης (Attermatt & Pomerantz, 2003; DuBois et.al, 2002).  Η χαμηλή αυτό-εκτίμηση όλων των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες επιβεβαιώνεται από σχετικά μεγάλο αριθμό ερευνών (Gans, Kenny &Ghany, 2003; Lackaye & Margalit, 2006; Lackaye et al., 2006; Lindsay et al., 2002; Montague & Van Garderen, 2003; Polychroni, Koukoura & Anagnostou, 2006; Tabassan & Grainger, 2002; Zeteke, 2004).  Για το λόγο αυτό επισημαίνεται η αναγκαιότητα ύπαρξης προγραμμάτων ενημέρωσης για την αναπηρία σε μια προσπάθεια μείωσης των προκαταλήψεων και των αρνητικών στάσεων και προώθησης της κατανόησης και της αποδοχής.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μεθοδολογία  Σκοπός: Η αξιολόγηση των στάσεων και των γνώσεων μαθητών της Ε’ τάξης προς κάποιο συμμαθητή με Νοητική Υστέρηση, καθώς και η διαπίστωση ύπαρξης τυχόν παρανοήσεων.  Δείγμα: 146 μαθητές, 66 αγόρια και 80 κορίτσια  Εργαλεία: Δόθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο αποτελούνταν από 20 ερωτήσεις και μετρούσε τη γνώση και τη στάση των μαθητών προς κάποιο παιδί με νοητική υστέρηση.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Αποτελέσματα ΝΑΙ Ένα παιδί με νοητική υστέρηση είναι άρρωστο; 48,6 % Μπορεί να αρρωστήσεις, όπως όταν κολλάς γρίπη, όταν παίζεις μαζί του; 6,9 % Μπορεί να έχει τα ίδια χόμπι όπως τα άλλα παιδιά στην τάξη; 70,8 % Μπορεί να διαβάσει τα ίδια βιβλία; 59,7 % Μπορεί να κάνει τα μαθήματα του σχολείου, όπως εσύ; 44,4 % Τα παιδιά με νοητική υστέρηση πρέπει να βρίσκονται κατά τη διδασκαλία μαζί με τους συμμαθητές τους στην ίδια τάξη; 56,9 %

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΑΙ Θα μιλούσες μαζί του στο διάλειμμα; 94,4 % Με την πάροδο του χρόνου θα του έλεγες τα μυστικά σου; 75 % Θα τον προσκαλούσες στο σπίτι σου ένα απόγευμα για να παίξετε; 76,3 % Θα θύμωνες αν δεν τηρούσε τους κανόνες κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού σας; 19,2 % Θα τον προσκαλούσες στο πάρτι των γενεθλίων σου μαζί με άλλους φίλους σου; 90,2 % Θα τον περιελάμβανες στην ομάδα σου κατά τη διάρκεια ενός διαγωνισμού; 86,1 %

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Συζήτηση Τα αποτελέσματα ερευνών είναι διφορούμενα.  Μερικές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ένταξη των μαθητών με αναπηρία έχει θετικό αποτέλεσμα στη στάση των τυπικών μαθητών (Chadbourne, 1997, Clunies- Ross & O’Meara, 1989, στο McGregor & Forlin, 2005, Roberts & Lindsell, 1997)  Άλλες ότι δεν έχει καμία επίδραση στη στάση των τυπικών μαθητών (Hasting & Graham 1995, Howell, 1996, στο McGregor & Forlin, 2005).

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας:  Έλλειψη αντικειμενικής πληροφόρησης και γνώσεων  Υπερεκτίμηση των ικανοτήτων των παιδιών με νοητική υστέρηση  Μη κατανόηση της ανάγκης για διαφοροποίησης της διδασκαλίας  Ματαίωση των προσδοκιών τους όταν έρθουν πραγματικά σε επαφή και αδυναμία κατανόησης της συμπεριφοράς τους σε περιπτώσεις κρίσεων  Η ενημέρωση και κατανόηση της αναπηρίας παίζει σημαντικό ρόλο στην αποδοχή και τη διαμόρφωση θετικών στάσεων.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  Η κοινωνική αποδοχή ενός μαθητή με αναπηρία μπορεί να αυξηθεί κατόπιν δομημένης αλληλεπίδρασης και συνεργασίας με τους τυπικούς μαθητές (Roberts, 1995, στο McGregor & Forlin, 2005)  Παρά τα θετικά κοινωνικά δεδομένα που παρατηρούνται κατά την ένταξη των μαθητών, δεν παρατηρείται ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων και συμπερίληψη των παιδιών με αναπηρία στις ομάδες του παιχνιδιού που υφίστανται εντός και εκτός σχολικού προγράμματος  Οι Diamond (2001), Favazza & Odom (1997), Donaldson (1980), Esposito & Reed (1986), Okagaki και οι συνεργάτες (1998) διατείνονται ότι η συστηματική και καλά σχεδιασμένη επαφή παιδιών με και χωρίς αναπηρίες προωθεί την αποδοχή και να συνεισφέρει στην καλλιέργεια θετικότερων στάσεων  Όμως, παρατηρείται μια αντίφαση καθώς τα παιδιά με αναπηρίες έχουν πολύ λίγους φίλους στις γενικές τάξεις (Dyson, 2005)

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σχεδιασμός προγράμματος παρέμβασης  Η στρατηγική της ανάγνωσης επιλεγμένων βιβλίων και η πραγματοποίηση σχετικών δραστηριοτήτων αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο αλλαγής των στάσεων (Baskin & Harris, 1984)  Ενσωματώνεται εύκολα στο αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων  Ένα λογοτεχνικό βιβλίο μπορεί να μη μεταδίδει γνώσεις, επιτρέπει στη φαντασία να κινηθεί σ’ ένα ανοίκειο κόσμο, δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να βιώσει καταστάσεις πρωτόγνωρες (Dyches & Prater, 2000).

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η παρέμβαση αποτελείται από τρεις κύριους άξονες:  Α) Ακρόαση της ιστορίας και αναδιήγηση από τους μαθητές – Ερωταποκρίσεις  Β) Εμπειρία - προσωπικές αντιλήψεις  Γ) Βιωματικός άξονας 1) Γραπτές δραστηριότητες 1) Γραπτές δραστηριότητες 2) Παρακολούθηση βίντεο 2) Παρακολούθηση βίντεο 3) Δραματοποίηση 3) Δραματοποίηση 4) Εικαστικές δραστηριότητες 4) Εικαστικές δραστηριότητες

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μέσω της χρήσης ποιοτικού λογοτεχνικού κειμένου για την αναπηρία και σε συνδυασμό με άλλα μέσα, όπως παρακολούθηση βίντεο, δραματοποιήσεις και εικαστικές δημιουργίες, ο δάσκαλος της τάξης μπορεί να δημιουργήσει ένα πολύ καλά δομημένο πρόγραμμα το οποίο θα βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν και να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα. Με τις κατάλληλες κάθε φορά προσαρμογές μπορεί να καλύψει ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων για την τροποποίηση της συμπεριφοράς των μαθητών, είτε αφορά μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία είτε μαθητή με οποιασδήποτε μορφής διαφορετικότητα.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας