Μάθημα 6ο

Ηράκλειτος ο Εφέσιος 540-580 π.Χ. Ο «σκοτεινός» φιλόσοφος. Ηράκλειτος ο Εφέσιος 540-580 π.Χ. Ο «σκοτεινός» φιλόσοφος. Ηράκλειτος ο Εφέσιος

Σχετικά με την ζωή του Ηράκλειτου: Κατάγονταν από την Έφεσο. Πατέρας του ήταν ο Βλύσων (-Βλάσων- Ηράκων). Όπως αναφέρει ο ίδιος ήταν αυτοδίδακτος, δεν μαθήτευσε δηλαδή στο πλευρό κάποιου. Γνώριζε καλά τα έργα των προγενέστερων. Λόγω των διαφόρων αλλαγών της εποχής του, η φιλοσοφία του παίρνει αποστάσεις από την μυθική παράδοση και την κοινωνία που εμφανίζεται.

Σχετικά με το έργο του Ηράκλειτου: Σχετικά με το έργο του Ηράκλειτου: «Περί Φύσεως» Χωρίζεται σε 3 μέρη κι έχει περιεχόμενο πολιτικό, θεολογικό, κοσμογονικό. Το έργο αφήνει πολλά ερωτήματα και ο ίδιος ο Ηράκλειτος είναι αποφθεγματικός. Έχει πολύ προσεγμένο ύφος. Γι ΄ αυτό άλλωστε αποκαλείται και σκοτεινός. Δεν αποκαλύπτει τις σκέψεις του, αλλά παρέχει τα σημάδια στους αναγνώστες για να οδηγηθούν μόνοι τους στον ορθολογισμό.

Η φιλοσοφία του είναι μια έκφραση του λόγου που περιέχει τα πάντα, όσο κι αν πολλοί δεν μπορούν να την προσεγγίσουν. Άρα η δυσκολία κατανόησης του λόγου οφείλεται στην δυσκολία κατανόησης του ίδιου του λόγου από τους πολλούς. Στον Ηράκλειτο ο λόγος έχει πολλές έννοιες: της ομιλίας , της ρυθμιστικής αρχής που διέπει το σύνολο της πραγματικότητας και συνδέει με σχέσεις αναλογίας τα πάντα. Σκοπός του φιλοσόφου είναι να οδηγήσει τους ανθρώπους στην αναζήτηση της ορθής σκέψης.

Κοσμολογία Ηράκλειτου: Ο κόσμος υπήρχε προαιώνια και περιγράφεται ως ζωντανή φωτιά. Το ζώον πυρ, χωρίς να σβήνει ποτέ ακολουθεί μια κυκλική διαδικασία: Θάλασσα Γη Θάλασσα Γη Φωτιά Το πυρ είναι μια κοσμολογική σταθερά της οποίας η κίνηση και η μεταβολή αποτελεί την πραγματικότητα. Αυτό το εξέφραζε ο φιλόσοφος με την εικόνα ενός ποταμού που παραμένει ίδιος ενώ το νερό που κυλάει μέσα του αλλάζει συνεχώς.

Η διαρκής κίνηση και μεταβολή των πραγμάτων αποτελεί το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της πραγματικότητας. Τα πάντα στο κόσμο είναι σε συνεχή κίνηση και διεργασία, δηλ. σε πόλεμο. Η αντίθεση μεταξύ των πραγμάτων συντηρείται καθώς το ένα προσπαθεί να επιβληθεί πάνω στο άλλο. Έτσι ο πόλεμος εκφράζει την συνεχή ανησυχία, την αέναη κίνηση, την ασταμάτητη μεταβολή, μέσα από μια κυκλική πορεία που υπαγορεύεται από τον λόγο. Πόλεμος = πατέρας και βασιλιάς των πάντων. Πρωταρχική ουσία του κόσμου είναι το πυρ. Πιστός στο « τα πάντα ρεί» υποστηρίζει ότι δεν μπορείς να μπεις 2 φορές στο ίδιο ποτάμι.

Έργο του Γιοχάνες Μορέιλσε Έργο του Γιοχάνες Μορέιλσε  

Σημαντικότερα αποφθέγματα: Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’αυτό μένειν. ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ αὑτή. =Η ίδια οδός που οδηγεί προς τα πάνω, οδηγεί και προς τα κάτω. Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι. Αιρεύνται έν αντί απάντων οι άριστοι, κλέος αέναον θνητών, οι δε πολλοί κεκόρηνται οκώσπερ κτήνεα = Από όσα (αγαθά) υπάρχουν εν ζωή, οι άριστοι (αξιόλογοι) επιλέγουν (να απολαύσουν) το ένα: να μείνει αιώνια στη μνήμη των ανθρώπων η δόξα του ονόματος τους. Οι υπόλοιποι των ανθρώπων, οι πλειονότητα, αρκείται στο να χορταίνει σαν τα κτήνη.