Καθ. Μαρία Λαζαρίδου Τμήμα Βιολογίας, Α.Π.Θ. mlazarid@bio.auth.gr Δράσεις παρακολούθησης στο πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60 E.K. σε επίπεδο λεκάνης απορροής Καθ. Μαρία Λαζαρίδου Τμήμα Βιολογίας, Α.Π.Θ. mlazarid@bio.auth.gr

Περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας Πλαίσιο Ι Ο σκοπός της Οδηγίας, βάσει του άρθρου 1, είναι η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και υπόγειων υδάτων, δηλαδή: Να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση, να προστατεύσει και να βελτιώσει την κατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων αλλά και των εξαρτωμένων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων. Να προωθήσει τη βιώσιμη χρήση του νερού βάσει μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Να διασφαλίσει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων. Να συμβάλλει στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασία”.

Περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας Πλαίσιο Στοχεύει στην ολοκληρωμένη και αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων Εισάγει για πρώτη φορά την έννοια της ‘οικολογικής ποιότητας’ των υδάτων παράλληλα και ανεξάρτητα της όποιας άλλης χρήσης τους. Μετράει την ποιότητα με οικολογικούς όρους Καλή κατάσταση υδάτων (περιβαλλοντικός στόχος) ως το Δεκέμβριο του 2015 και αποτελεσματικά σχέδια διαχείρισης της λεκάνης απορροής (ΔΣΛΑ) και ενημερώνονται ανά εξαετία. Προϋποθέτουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

Ποιοτικά στοιχεία Χημικά Βιολογικά Φυσικο-χημικά oC, O2, θρεπτικά,κλπ. Υδρομορφολογικά Υδρολ. καθεστώς Βάθος Πλάτος Δομή κοίτης, οχθών Δομή παρόχθιας βλάστησης,κ.λπ.

Ποιοτικά στοιχεία για την ταξινόμηση της οικολογικής κατάστασης Ποταμοί Λίμνες Μεταβατικά Παράκτια Βιολογικά στοιχεία -Υδατική χλωρίδα -Βενθικά ασπόνδυλα -Ιχθυοπανίδα -Φυτοπλαγκτόν Υδρομορφο-λογικά στοιχεία (που υποστηρίζουν τα βιολογικά) -Υδρολογικό καθεστώς -Συνέχεια ποταμού -Μορφολογικές συνθήκες -Παλιρροιακό καθεστώς Χημικά – φυσικοχημικά στοιχεία Γενικά (π.χ. αλατότητα, οξυγόνωση, θρεπτικά) - Ρύποι προτεραιότητας

Περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας Πλαίσιο Ο οικολογικός-περιβαλλοντικός προσανατολισμός της Ο.Π. εξειδικεύεται στο άρθρο 4 µε τους περιβαλλοντικούς στόχους που είναι για τα: επιφανειακά νερά: η εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής οικολογικής και χημικής κατάστασης (τουλάχιστον «καλής» μέχρι το 2015) (ως επιφανειακά νερά ορίζονται τα ποτάμια, οι λίμνες, τα μεταβατικά και τα παράκτια ύδατα) υπόγεια νερά: η εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής ποσοτικής και χημικής κατάστασης (τουλάχιστον καλής μέχρι το 2015)

Επιμέρους στόχοι της Οδηγίας Πλαίσιο Η τιμολόγηση του νερού σαν κίνητρο για λογική τη χρήση του νερού Ανάκτηση κόστους για τις υπηρεσίες νερού, συμπεριλαμβανομένου του κόστους για το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» Η αναμόρφωση της νομοθεσίας η οποία έγινε (3199/2003) Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στη σχεδίαση και στη διαδικασία της λήψης των αποφάσεων Ανταπόκριση της Κοινότητας & των κρατών µελών σε διεθνείς υποχρεώσεις

Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της Οδηγίας Πλαίσιο (1) 2003 Ορισμός αρμόδιων αρχών σε επίπεδο Υδατικού Διαμερίσματος 2004 Κατηγοριοποίηση επιφανειακών υδάτων σε ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά ύδατα, παράκτια ύδατα, τεχνητά συστήματα επιφανειακών υδάτων και ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα Για κάθε κατηγορία επιφανειακών υδάτων διάκριση σε τύπους (Τυπολογία) Προσδιορισμός και οριοθέτηση των υδατικών σωμάτων (ομοιογενών επιμέρους τμημάτων ως προς την τυπολογία, τις πιέσεις και επομένως ως προς τα μέτρα διαχείρισης) επιφανειακών και υπόγειων νερών Χαρακτηρισμός υπόγειων υδάτων προκειμένου να αξιολογηθούν οι χρήσεις τους και ο κίνδυνος να μην πληρούν τους στόχους της Ο.Π. Ανάλυση πιέσεων και αξιολόγηση της ευαισθησίας της κατάστασης των επιφανειακών υδάτων στις πιέσεις αυτές Οικονομική ανάλυση της χρήσης νερού για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα Κατάρτιση μητρώου προστατευόμενων περιοχών

Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής Οδηγίας Πλαίσιο (2) 2006 Εκπόνηση – σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – της άσκησης διαβαθμονόμησης για τον προσδιορισμό ενιαίων παραμέτρων για την ταξινόμηση των υδατικών σωμάτων με βάση την οικολογική τους κατάσταση Κατάρτιση και έναρξη εφαρμογής προγραμμάτων παρακολούθησης επιφανειακών και υπόγειων νερών καθώς και προστατευόμενων περιοχών 2009 Θέσπιση Προγράμματος Μέτρων για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα, προκειμένου να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας και ετοιμότητα εφαρμογής όλων των Μέτρων, μέχρι το 2012 Κατάρτιση και δημοσίευση των Σχεδίων Διαχείρισης υδατικών πόρων σε επίπεδο Υδατικού Διαμερίσματος 2010 Τιμολόγηση νερού. Παροχή κινήτρων, αλλά και εξασφάλιση της κατάλληλης συμβολής των διαφόρων χρήσεων (βιομηχανία, αστική χρήση, γεωργία), στην ανάκτηση του κόστους νερού 2015 Εφαρμογή των προγραμμάτων μέτρων και επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων

Βήματα κατάταξης των επιφανειακών υδάτων Κατηγοριοποίηση των επιφανειακών υδάτων (σε ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά, παράκτια, ιδιαιτέρως τροποποιημένα ή τεχνητά, καθεστώς προστασίας) Διάκριση σε τύπους με τη χρήση περιγραφέων των Συστημάτων Α ή Β Καθορισμός των υδατικών συστημάτων (σωμάτων) με βάση τις πιέσεις και τις επιπτώσεις

Ιδιαίτερα τροποποιημένα & τεχνητά υδατικά σώματα

Αξιολόγηση κατάστασης φυσικών υδατικών σωμάτων Αξιολόγηση κατάστασης φυσικών υδατικών σωμάτων Ταυτίζονται οι εκτιμώμενες τιμές για τα βιολογικά στοιχεία με τις συνθήκες αναφοράς; Δείχνουν οι φυσικοχημικές συνθήκες υψηλή κατάσταση; Δείχνουν οι υδρομορφολογικές συνθήκες υψηλή κατάσταση; Ταξινόμηση ως υψηλή κατάσταση Ναι Ναι Ναι Όχι Όχι Όχι οι φυσικοχημικές συνθήκες (α) διασφαλίζουν τη λειτουργία του οικοσυστήματος; (β) ταυτίζονται με τα περιβαλλοντικά πρότυπα ποιότητας για ορισμένους ρύπους; Ταξινόμηση ως καλή κατάσταση Διαφέρουν ελάχιστα οι εκτιμώμενες τιμές για τα βιολογικά στοιχεία με τις συνθήκες αναφοράς; Ναι Ναι Όχι Όχι Ταξινομείται με βάση τη βιολογική απόκλιση από τις συνθήκες αναφοράς Είναι η απόκλιση μέτρια; Ναι Ταξινόμηση ως μέτρια κατάσταση μεγαλύτερη Είναι η απόκλιση μεγάλη; Ναι Ταξινόμηση ως ελλιπής κατάσταση Πολύ μεγάλη Ταξινόμηση ως κακή κατάσταση

Αξιολόγηση κατάστασης τροποποιημένων ή τεχνιτών υδατικών σωμάτων Οι υδρομορφολογικές συνθήκες συναντούν το ΜΟΔ; Οι τιμές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία συνάδουν με το ΜΟΔ; Οι τιμές για τα χημικά ποιοτικά στοιχεία συναντούν το ΜΟΔ; Το ΜΟΔ ισχύει. Η ταξινόμηση καλή, πάνω από το ΟΔ. Ναι Ναι Ναι Όχι Όχι Όχι Οι τιμές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία αποκλείνουν ελαφρώς από το ΜΟΔ; Οι τιμές των φυσικοχημικών (α) επιτρέπουν τη λειτουργία του οικοσυστήματος και (β) και οι ουσίες προτερ. δεν ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια; Ναι Ναι Η ταξινόμηση καλή, πάνω από το ΟΔ. Πολύ Όχι Ταξινομείται με βάση τη βιολογική απόκλιση από το ΜΟΔ Είναι η απόκλιση μέτρια; Ναι Το ΟΔ είναι μέτριο. Μεγάλη Ναι Είναι η απόκλιση μεγάλη; Το ΟΔ είναι ελλιπές. Πολύ μεγάλη Το ΟΔ κακό

Οριοθέτηση υδατικών σωμάτων Ένα υδατικό σώμα είναι μία ξεχωριστή υπομονάδα της λεκάνης απορροής. Η οριοθέτηση των υδατικών σωμάτων αποτελεί βασικό εργαλείο της εφαρμογής της Οδηγίας. Ένα υδατικό σώμα.... Θα πρέπει να κατατάσσεται σε μία μόνο κατηγορία (ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά, παράκτια), όπως και σε έναν μόνο τύπο Ορίζεται βάση: των φυσικών του χαρακτηριστικών της ανάλυσης των πιέσεων και αξιολόγησης των επιπτώσεων (ιδιαίτερη κατηγορία τα ιδιαιτέρως τροποποιημένα και τεχνητά συστήματα)

Τυπολογία – Τυποχαρακτηριστικές συνθήκες Μετά την κατηγοριοποίηση των επιφανειακών υδάτων (ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά, παράκτια, ιδιαιτέρως τροποποιημένα ή τεχνητά), γίνεται η διάκριση σε τύπους (τυπολογία) βάση των υδρομορφολογικών, φυσικο-χημικών και οικολογικών χαρακτηριστικών των υδατικών σωμάτων με το Σύστημα Α και Β (παράμετροι υποχρεωτικές και μη) Για κάθε τύπο επιφανειακών υδάτων καθορίζονται οι τυποχαρακτηριστικές συνθήκες που αντιπροσωπεύουν τιμές των βιολογικών, υδρομορφολογικών και φυσικοχημικών ποιοτικών στοιχείων όταν η οικολογική κατάσταση χαρακτηρίζεται ως υψηλή Στην περίπτωση της Ελλάδας, τα ποτάμια χαρακτηρίζονται από τουλάχιστον 48 τύπους (2χ3χ4χ2) σύμφωνα με το σύστημα Α.

Ποταμοί Σύστημα Α’ Σύστημα Β’ Οικοπεριοχή Σταθερή τυπολογία Περιγραφείς Οικοπεριοχή Οικοπεριοχές του Χάρτη Α του Παραρτήματος ΧΙ Τύπος Τυπολογία υψομέτρου υψηλός > 800 m μέσου υψομέτρου 200 έως 800 m πεδινός < 200 m Τυπολογία μεγέθους βάση της υδρολογικής λεκάνης μικρή 10 - 100 km2 μέτρια >100 έως 1000 μεγάλη >1000 -10.000 πολύ μεγάλη > 10.000 Γεωλογία Ασβεστολιθικός Πυριτικός Οργανικός Εναλλακτικοί παράγοντες Φυσικοί και χημικοί παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τα χαρακτηριστικά του ποταμού ή τμήματος του ποταμού και, κατά συνέπεια, τη δομή και τη σύνθεση του βιολογικού πληθυσμού Υποχρεωτ. Υψόμετρο Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Γεωλογία Μέγεθος Προαιρετικοί Απόσταση από την πηγή του ποταμού Ενέργεια του ρεύματος (συνάρτηση του ρεύματος και της κλίσης) Μέσο πλάτος νερού Μέσο βάθος νερού Μέση κλίση νερού Μορφή και σχήμα της κύριας κοίτης του ποταμού Κατηγορία παροχής (ροής) ποταμού Σχήμα κοιλάδας Μεταφορά στερεών Ικανότητα εξουδετέρωσης οξέων Μέση σύνθεση υποστρώματος Χλωριούχες ενώσεις Φάσμα ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας Μέση ατμοσφαιρική θερμοκρασία Βροχόπτωση

Οικοπεριοχές ποταμών και λιμνών 1 Ιβηρική – Μακρονησιακή περιοχή 2 Πυρηναία 3 Ιταλία, Κορσική και Μάλτα 4 Άλπεις 5 Δειναρικά Δυτικά Βαλκάνια 6 Ελληνικά Δυτικά Βαλκάνια 7 Ανατολικά Βαλκάνια 8 Δυτικά υψίπεδα 9 Κεντρικά υψίπεδα 10 Καρπάθια 11 Ουγγρικά πεδινά 12 Ποντιακή περιοχή 13 Δυτικές πεδιάδες 14 Κεντρικές πεδιάδες 15 Βαλτική περιοχή 16 Ανατολικές πεδιάδες 17 Ιρλανδία και Βόρεια Ιρλανδία 18 Μεγάλη Βρετανία 19 Ισλανδία 20 Σκανδιναβικά υψίπεδα 21 Τούνδρα 22 Φινο-σκανδιναβική ασπίδα 23 Τάιγκα 24 Καύκασος 25 Κασπιακό κοίλωμα

Λίμνες Σύστημα Α’ Σύστημα Β’ Σταθερή τυπολογία Περιγραφείς Οικοπεριοχή Οικοπεριοχές του Χάρτη Α του Παραρτήματος ΧΙ Τύπος Τυπολογία υψομέτρου υψηλός > 800 m μέσου υψομέτρου 200 έως 800 m πεδινός < 200 m Τυπολογία βάθους βάσει του μέσου βάθους < 3 m 3-15 m > 15 m Τυπολογία μεγέθους βάσει της επιφάνειας 0.5 – 1 km2 1- 10 km2 10-100 km2 > 100 km2 Γεωλογία Ασβεστολιθικός Πυριτικός Οργανικός Εναλλακτικοί παράγοντες Φυσικοί και χημικοί παράγοντες που καθορίζουν τα χαρακτηριστικά του ποταμού ή τμήματος του ποταμού και, κατά συνέπεια, τη δομή και τη σύνθεση του βιολογικού πληθυσμού Υποχρεωτικοί Υψόμετρο Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Βάθος Γεωλογία Μέγεθος Προαιρετικοί Μέσο βάθος νερού Σχήμα λίμνης Χρόνος παραμονής Μέση ατμοσφαιρική θερμοκρασία Φάσμα ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας Μεικτικά χαρακτηριστικά (π.χ. Μονομεικτική, διμεικτική, πολυμεικτική) Ικανότητα εξουδετέρωσης οξέων Βασική κατάσταση θρεπτικών ουσιών Μέση σύνθεση υποστρώματος Διακύμανση της στάθμης του νερού

Μεταβατικά ύδατα Σύστημα Α’ Σύστημα Β’ Σταθερή τυπολογία Περιγραφείς Οικοπεριοχή Οι ακόλουθες περιοχές του Χάρτη Β του Παραρτήματος ΧΙ Βαλτική θάλασσα Θάλασσα του Μπάρεντς Νορβηγική Θάλασσα Βόρεια Θάλασσα Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός Μεσόγειος Θάλασσα Τύπος Βάσει της μέσης ετήσιας αλατότητας <0.5 ‰ γλυκό νερό 0.5 -< 5 ‰ μικρής αλατότητας 5-< 18 ‰ μέσης αλατότητας 18-< 30 ‰ υψηλής αλατότητας 30-< 40 μεγάλου εύρουςαλατότητας Βάσει του μέσου παλιρροιακού φάσματος < 2 m μικροπαλιρροιακό 2-4 m μεσοπαλιρροιακό > 4 m μακροπαλιρροιακό Εναλλακτικοί παράγοντες Φυσικοί και χημικοί παράγοντες που καθορίζουν τα χαρακτηριστικά του ποταμού ή τμήματος του, και κατά συνέπεια, τη δομή και τη σύνθεση του βιολογικού πληθυσμού Υποχρεωτικοί Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Παλιρροιακό φάσμα Αλατότητα Προαιρετικοί Βάθος Ταχύτητα ρεύμετος Έκθεση στα κύματα Χρόνος παραμονής Μέση θερμοκρασία νερού Μεικτικά χαρακτηριστικά Θολότητα Μέση σύνθεση υποστρώματος Σχήμα Φάσμα θερμοκρασίας νερού

Παράκτια ύδατα Σύστημα Α’ Σύστημα Β’ Σταθερή τυπολογία Περιγραφείς Οικοπεριοχή Οι ακόλουθες περιοχές του Χάρτη Β του Παραρτήματος ΧΙ Βαλτική θάλασσα Θάλασσα του Μπάρεντς Νορβηγική Θάλασσα Βόρεια Θάλασσα Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός Μεσόγειος Θάλασσα Τύπος Βάσει της μέσης ετήσιας αλατότητας <0.5 ‰ γλυκό νερό 0.5 -< 5 ‰ μικρής αλατότητας 5-< 18 ‰ μέσης αλατότητας 18-< 30 ‰ υψηλής αλατότητας 30-< 40 ‰ μεγάλου εύρους Βάσει του μέσου βάθους Ρηχά νερά < 30 m Νερά μέσου βάθους (30-200 m) Βαθιά νερά > 200 m Εναλλακτικοί παράγοντες Φυσικοί και χημικοί παράγοντες που καθορίζουν τα χαρακτηριστικά του ποταμού ή τμήματος του και, κατά συνέπεια, τη δομή και τη σύνθεση του βιολογικού πληθυσμού Υποχρεωτικοί Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Παλιρροιακό φάσμα Αλατότητα Προαιρετικοί Ταχύτητα ρεύμετος Έκθεση στα κύματα Μέση θερμοκρασία νερού Μεικτικά χαρακτηριστικά Θολότητα Χρόνος παρακράτησης (σε κλειστούς κόλπους) Μέση σύνθεση υποστρώματος Φάσμα θερμοκρασίας νερού

Ανάλυση πιέσεων & αξιολόγηση επιπτώσεων Ανάλυση σημαντικών ανθρωπογενών πιέσεων στα συστήματα επιφανειακών υδάτων από: Σημειακές πηγές ρύπανσης (αστικές, βιομηχανικές, γεωργικές, κτηνοτροφικές πηγές κ.α.) Διάχυτες πηγές ρύπανσης (γεωργικές, κτηνοτροφικές πηγές κ.α.) Υδροληψία Ρύθμιση νερού Μορφολογικές αλλοιώσεις Στη συνέχεια, γίνεται αξιολόγηση της ευαισθησίας της κατάστασης των συστημάτων των επιφανειακών υδάτων στις προαναφερόμενες πιέσεις και εκτίμηση της πιθανότητας μη τήρησης των ποιοτικών περιβαλλοντικών στόχων που θέτει η Οδηγία.

IMPRESS ανάλυση Οι τρεις προϋποθέσεις για μια πετυχημένη IMPRESS ανάλυση (τροποποιημένο από CIS working group 2,1:IMPRESS, 2003).

Τα διαφορετικά στοιχεία του μοντέλου DPSIR

ΕΙΔΗ ΠΙΕΣΕΩΝ Σημειακές: Πιέσεις από πηγές ρύπανσης. α. Βιομηχανικές β. Αστικές Πιέσεις από πηγές ρύπανσης. Πιέσεις από άντληση ύδατος. Πιέσεις από μορφολογικές αλλοιώσεις. Διάχυτες: α. Κτηνοτροφία β. Χρήσεις γης – αγροτικές

Εκτίμηση των επιπτώσεων Χρονοσειρές θρεπτικών (Υπουργείο Γεωργίας) Βιολογική ποιότητα Φυσικοχημικές μετρήσεις Δείκτη Τροποποίησης Ενδιαιτημάτων (HMS) Πιέσεις ρύπανσης Μορφολογικές πιέσεις

Χημική κατάσταση: ταξινόμηση και παρουσίαση Δύο κατηγορίες: Καλή: όταν καμιά τιμή περιβαλλοντικής ποιοτικής μεταβλητής δεν ξεπερνά τα όρια που περιγράφονται στο Παράρτημα IX, Άρθρο 16 και άλλες ανάλογες σχετικές νομοθεσίες Αποτυχία στην επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης: όταν τουλάχιστον μία μεταβλητή ξεπερνά τα παραπάνω όρια

Κατηγοριοποίηση της οικολογικής κατάστασης Τα ποτάμια κατανέμονται σε 5 κατηγορίες ποιότητας: άριστη, καλή, μέτρια, ελλιπής, κακή Οι αδιατάρακτοι σταθμοί χρησιμοποιούνται ως σταθμοί αναφοράς (αναγνώριση βιολογικών κοινοτήτων αναφοράς για κάθε υδατικό σώμα) Ποιοτική Οικολογική Απόκλιση (ΠΟΑ): προκύπτει από την παρατηρούμενη κατάσταση διαιρούμενη προς την αναμενόμενη από τους σταθμούς αναφοράς (0=κακή, 1=άριστη οικολογική κατάσταση)

Ποιοτική Οικολογική Απόκλιση (ΠΟΑ) = EQR Τιμή παραμέτρου Τιμή αναφοράς Υψηλή Καλή Μέτρια Ελλιπής Κακή 1 Πηγή: http://ies.jrc.cec.eu.int

Παρουσίαση αποτελεσμάτων Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε χάρτες για κάθε Τομέα Λεκάνης Απορροής Χρωματική διαβάθμιση για τα πέντε επίπεδα ποιοτικής κατάστασης Καλή Μέτρια Ελλιπής Κακή Άριστη From Peter Pollard, Scotish Environment Prediction Agency

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΩΟΣ-VJOSE, ΑΝΟΙΞΗ 2001 (Chatzinikolaou Υ. ,Dakos Β ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΩΟΣ-VJOSE, ΑΝΟΙΞΗ 2001 (Chatzinikolaou Υ.,Dakos Β., Lazaridou Μ., 2008) Ποιότητα A++ (Υψηλή) A+ to A B to C (Καλή) D to E (Μέτρια) F to G (Ελλιπής) H to I (Κακή)

Επιλογή βιοτικών δεικτών Ιδιαίτερη βαρύτητα στην επιλογή δεικτών για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία έχουν η πρακτικότητα, να εφαρμόζονται παντού και να είναι οικονομικοί. Απαιτείται διαβαθμονόμηση για να διασφαλιστεί η συγκρισιμότητα

Καθορισμός των ορίων σύμφωνα με την ΟΠΝ

IntercalibrationRiverTypes Τύποι ποταμών που χρησιμοποιούνται στη διαβαθμονόμηση των ποταμών IntercalibrationRiverTypes Τύποι ποταμών που χρησιμοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Άσκηση Διαβαθμονόμησης Τύπος Χαρακτη- ρισμός ποταμού Λεκάνη απορροής Υψόμετρο και γεωμορφο- λογία Γεωλογία λεκάνης Καθεστώς ροής R-M1 Μικροί μεσαίου υψομέτρου ποταμοί 10-100 km2 200-800 m Μικτή Κυρίως εποχικό R-M2 Μεσαίοι χαμηλού 100-1000 km2 <600 m R-M3 Μεγάλοι χαμηλού 1000-10000 km2 R-M4 Μικροί/ μεσαίοι ποταμοί στα Μεσογειακά βουνά 10-1000 km2 400-1500 m Μη πυριτκή (μικτή) Εποχικό, μεγάλη μεταφορά ιζήματος R-M5 Μικροί Μεσογειακοί προσωρινοί <300 m Προσωρινό 33 Ιntercalibration exercise [Geographical Intercalibration Groups (GIGS)] (Buffagni & Furse 2006) 33

Ταξινόμηση της οικολογικής κατάστασης Η οικολογική κατάσταση θα παρουσιάζεται με την χαμηλότερη των ΠΟΑ για τα βιολογικά και τα φυσικοχημικά αποτελέσματα από την παρακολούθηση των σχετικών ποιοτικών στοιχείων (Αρχή του Ένα εκτός –Όλα εκτός)

Τρόποι παρακολούθησης 3 τύποι: επισκόπησης, επιχειρησιακή ή λειτουργίας και διερεύνησης Η συχνότητα παρακολούθησης και η πυκνότητα του δικτύου της είναι αναλογική του ρίσκου και της πίεσης που δέχεται ο ποταμός Προτεινόμενη συχνότητα παρακολούθησης στην εποπτική παρακολούθηση: Βιολογικές παράμετροι κάθε 3 έτη (φυτοπλαγκτόν κάθε 6 μήνες), υδρομορφολογικές κάθε 6 έτη (υδρολογικά συνεχή), φυσικοχημικά κάθε 3 μήνες (οι ουσίες προτεραιότητας κάθε 1 μήνα) Τα κράτη μέλη μπορούν να αυξήσουν τη συχνότητα και να προσαρμόσουν το συγχρονισμό της παρακολούθησης ανάλογα με τις εκάστοτε ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες Τα ποτάμια που εξυπηρετούν ανάγκες ύδρευσης πρέπει να παρακολουθούνται 4 ως 12 φορές ετησίως

Βασικές αρχές των τριών τύπων παρακολούθησης Εποπτική παρακολούθηση (Surveillance monitoring) Στοχεύει στην παροχή πληροφοριών για: 1) συμπλήρωση διαδικασίας εκτίμησης επιπτώσεων από πιέσεις, 2) τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων παρακολούθησης, 3) εκτίμηση μακροπρόθεσμων μεταβολών φυσικών συνθηκών και από ανθρώπινες δραστηριότητες Προτεινόμενη διάρκεια 1 έτος Επιχειρησιακή παρακολούθηση (Operational monitoring) Στοχεύει: 1) στον προσδιορισμό της κατάστασης των συστημάτων που εκτιμάται ότι κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους, 2) στην αξιολόγηση μεταβολών από τα προγράμματα μέτρων Διερευνητική παρακολούθηση για τη συσχέτιση αιτιών (πιέσεων) και αποτελέσματος (ποιοτικά χαρακτηριστικά) Όταν είναι άγνωστη η αιτία των υπερβάσεων ή για την εξακρίβωση μεγέθους ρύπανσης από ατύχημα Πρόσθετες απαιτήσεις για την παρακολούθηση των προστατευόμενων περιοχών

Μέθοδοι παρακολούθησης Για μετρήσεις, δειγματοληψίες, χειρισμό δειγμάτων, αναγνωρίσεις κλπ: Υπάρχοντα πρότυπα επιστημονικής ποιότητας και συγκρισιμότητας (ISO, EN) Τα ήδη υπάρχοντα για τα βενθικά μακροασπόνδυλα, φυσικοχημικές και υδρομορφολογικές παραμέτρους Για τις υπόλοιπες ποιοτικές παραμέτρους τέτοια πρότυπα θα αναπτυχθούν υπό την επίβλεψη της επιτροπής της οδηγίας των εσωτερικών υδάτων Ή αξιόπιστα εθνικά πρότυπα που να εξασφαλίζουν τη συγκέντρωση δεδομένων ισοδύναμης επιστημονικής ποιότητας και συγκρισιμότητας

Πρότυπα παρακολούθησης των ποιοτικών στοιχείων Δειγματοληψία ασπονδύλων ISO 5667-3 1995. Water Quality - Sampling - Part 3: Guidance on the preservation and handling of samples EN 27828 : 1994. Water Quality - Methods for biological sampling - Guidance on hand net sampling of benthic macroinvertebrates EN 28265 : 1994 . Water Quality - Methods of biological sampling - Guidance on the design and use of quantitative samplers for benthic macroinvertebrates on stony substrata in shallow waters EN ISO 9381: 1995. Water Quality - Sampling in deep waters for macroinvertebrates - Guidance on the use of colonisation, qualitative and quantitative samplers. EN ISO 8689-1: 1999. Biological Classsification of Rivers PART I: Guidance on the Interpretation of Biological Quality Data from Surveys of Benthic Macroinvertebrates in Running Waters EN ISO 8689-2: 1999. Biological Classification of Rivers PART II: Guidance on the Presentation of Biological Quality Data from Surveys of Benthic Macroinvertebrates in Running Waters Δειγματοληψία ψαριών Σχετικά πρότυπα CEN/ISO όταν καταρτιστούν Δειγματοληψία διατόμων Πρότυπα για τις φυσικοχημικές παραμέτρους Οποιοδήποτε σχετικό πρότυπο CEN/ISO Πρότυπα για τις υδρομορφολογικές παραμέτρους

Προστατευόμενες Περιοχές Το μητρώο των προστατευόμενων περιοχών περιλαμβάνει: ι) περιοχές που προορίζονται για την άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση ιι) περιοχές που προορίζονται για την προστασία υδρόβιων ειδών με οικονομική σημασία ιιι) υδατικά συστήματα που έχουν χαρακτηριστεί ως ύδατα αναψυχής, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητες σύμφωνα με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ ιv) περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτες ζώνες (Οδηγία 91/676/ΕΟΚ) και περιοχών που χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητες περιοχές (Οδηγία 91/271/ΕΟΚ) v) περιοχές που προορίζονται για την προστασία οικοτόπων ή ειδών όταν η διατήρηση ή η βελτίωση της κατάστασης των υδάτων είναι σημαντική για την προστασία τους, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών τόπων του προγράμματος ‘Φύση 2000’ (Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ και 79/409/ΕΟΚ)

Μέθοδοι παρακολούθησης Για μετρήσεις, δειγματοληψίες, χειρισμό δειγμάτων, αναγνωρίσεις κλπ: Υπάρχοντα πρότυπα επιστημονικής ποιότητας και συγκρισιμότητας (ISO, EN) Τα ήδη υπάρχοντα για τα βενθικά μακροασπόνδυλα, φυσικοχημικές και υδρομορφολογικές παραμέτρους Για τις υπόλοιπες ποιοτικές παραμέτρους τέτοια πρότυπα θα αναπτυχθούν υπό την επίβλεψη της επιτροπής της οδηγίας των εσωτερικών υδάτων.

Πρότυπα παρακολούθησης των ποιοτικών στοιχείων Δειγματοληψία ασπονδύλων ISO 5667-3 1995. Water Quality - Sampling - Part 3: Guidance on the preservation and handling of samples EN 27828 : 1994. Water Quality - Methods for biological sampling - Guidance on hand net sampling of benthic macroinvertebrates EN 28265 : 1994 . Water Quality - Methods of biological sampling - Guidance on the design and use of quantitative samplers for benthic macroinvertebrates on stony substrata in shallow waters EN ISO 9381: 1995. Water Quality - Sampling in deep waters for macroinvertebrates - Guidance on the use of colonisation, qualitative and quantitative samplers. EN ISO 8689-1: 1999. Biological Classsification of Rivers PART I: Guidance on the Interpretation of Biological Quality Data from Surveys of Benthic Macroinvertebrates in Running Waters EN ISO 8689-2: 1999. Biological Classification of Rivers PART II: Guidance on the Presentation of Biological Quality Data from Surveys of Benthic Macroinvertebrates in Running Waters Δειγματοληψία ψαριών Σχετικά πρότυπα CEN/ISO όταν καταρτιστούν Δειγματοληψία διατόμων Πρότυπα για τις φυσικοχημικές παραμέτρους Οποιοδήποτε σχετικό πρότυπο CEN/ISO Πρότυπα για τις υδρομορφολογικές παραμέτρους

Στάδια

Ευχαριστώ για την προσοχή σας