Το έργο «Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣΕ+Τ) - Γ' ΦΑΣΗ "Αποθετήρια και Επιστημονικά Ηλεκτρονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης"» υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης στο πλαίσιο της "Ψηφιακής Ελλάδας" ( και συγχρηματοδοτείται κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και κατά 20% από το Ελληνικό Δημόσιο (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Κοινωνία της Πληροφορίας", Γ' ΚΠΣ ). Παρουσίαση του έργου: Αποθετήρια και Ηλεκτρονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης Εύη Σαχίνη Υπεύθυνη έργου ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΕΠΣΕ+Τ) - Γ' ΦΑΣΗ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ

Το έργο «Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣΕ+Τ) - Γ' ΦΑΣΗ Αποθετήρια και Επιστημονικά Ηλεκτρονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης» υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης στο πλαίσιο της «Ψηφιακής Ελλάδας». Συγχρηματοδοτείται κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και κατά 20% από το Ελληνικό Δημόσιο (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας», Γ' ΚΠΣ ). Εισαγωγή

Αντικείμενο του έργου είναι: η δημιουργία εθνικών υποδομών ανοικτής πρόσβασης για την οργάνωση της γνώσης και τις επιστημονικές δημοσιεύσεις. Χρονική διάρκεια: Το έργο ξεκίνησε στις αρχές του 2007, η οριστική ένταξη έγινε στις 12/7/2007 και θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του Αντικείμενο & χρονική διάρκεια του έργου

Η δημιουργία υποδομών για την ανοικτή πρόσβαση στα επιστημονικά αποτελέσματα που θα λειτουργούν σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και θα αποτελούν διαδραστικούς ψηφιακούς χώρους διάδοσης της γνώσης, ανεξάρτητους από γεωγραφικά σύνορα και τεχνικούς περιορισμούς. Σκοπός του έργου

Εξεύρεση και δοκιμή της βέλτιστης λύσης για την ανάπτυξη υποδομής ηλεκτρονικού αποθετηρίου που θα περιλαμβάνει ηλεκτρονικό επιστημονικό υλικό, διδακτορικές διατριβές, ηλεκτρονικές εκδόσεις, κ.ά. Συλλογή, αποθήκευση και διάθεση μετά από εκκαθάριση των πνευματικών δικαιωμάτων του επιστημονικού υλικού του ΕΙΕ Άμεση πρόσβαση στο σύνολο του επιστημονικού υλικού μέσω ολοκληρωμένων συστημάτων Διευκόλυνση του τρόπου λειτουργίας των επιστημονικών δημοσιεύσεων μέσω της δημιουργίας ηλεκτρονικών υποδομών Στόχοι του έργου (I)

Μεγαλύτερη απήχηση του επιστημονικού έργου σε εθνικό και διεθνές επίπεδο Βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των μελών της επιστημονικής κοινότητας Αποτελεσματική χρήση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της επιστημονικής κοινότητας Ανάπτυξη εύχρηστων υποδομών διάχυσης της επιστημονικής γνώσης προσαρμοσμένων στις ανάγκες της επιστημονικής κοινότητας Προβολή των εναλλακτικών υποδομών του ΕΚΤ και στην ευαισθητοποίηση του κοινού ώστε να αποτελέσουν βασικά εργαλεία της επιστημονικής κοινότητας. Στόχοι του έργου (ΙΙ)

1.Ακαδημαϊκοί & ερευνητές (ως συγγραφείς και αναγνώστες επιστημονικού περιεχομένου) Άμεση και ελεύθερη πρόσβαση σε πλήρη κείμενα Αύξηση αναγνωσιμότητας και απήχησης του έργου (citations) Ταχύτητα στη διάχυση & χρήση των αποτελεσμάτων Αποφυγή λογοκλοπίας Ηλεκτρονική διαχείριση, παρακολούθηση και διατήρηση επιστημονικού έργου Κοινό-στόχος έργου & οφέλη (I)

2. Ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα και βιβλιοθήκες Διευκόλυνση της χρήσης και εκμετάλλευσης του επιστημονικού υλικού Μείωση εξόδων για συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά Δυνατότητες ανάπτυξης υπηρεσιών προστιθέμενης Ενίσχυση του κύρους και της αξίας του οργανισμού Κοινό-στόχος έργου & οφέλη (II)

3. Επιχειρήσεις και κερδοσκοπικοί οργανισμοί Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών Σύνδεση της επιστήμης με την παραγωγή Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο Συνεργασία και διάλογος με την επιστημονική κοινότητα 4. Ευρύ κοινό Διάθεση και αξιοποίηση των επιστημονικών αποτελεσμάτων ως δημόσιο αγαθό Κοινό-στόχος έργου & οφέλη (III)

Ανοικτή Πρόσβαση είναι η ελεύθερη, άμεση, διαρκής και απαλλαγμένη από τέλη και τους περισσότερους περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό ακαδημαϊκό και επιστημονικό περιεχόμενο. Μορφές ανοικτής πρόσβασης: Αυτο-αρχειοθέτηση που εφαρμόζεται κυρίως μέσω των αποθετηρίων Ηλεκτρονικά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης Τί είναι η ανοικτή πρόσβαση;

Οι συνεχώς αυξανόμενες τιμές των επιστημονικών συνδρομητικών περιοδικών, οι συγχωνεύσεις των εκδοτικών οίκων Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των βιβλιοθηκών (ανάγκη αναδιοργάνωσης του τρόπου λειτουργίας, πιέσεις από ευρύτερα κοινοπρακτικά σχήματα) Η εξέλιξη της τεχνολογίας του Διαδικτύου (δυνατότητα ανάπτυξης εναλλακτικών τρόπων για την ελεύθερη διάχυση και ανταλλαγή της επιστημονικής πληροφορίας) Οι εξελίξεις στον χώρο των πανεπιστημιακών εκδόσεων & η αλλαγή του τρόπου διάθεσης των επιστημονικών αποτελεσμάτων Παράγοντες υιοθέτησης της ανοικτής πρόσβασης (Ι)

Η αυξανόμενη πίεση από την επιστημονική κοινότητα για την αξιοποίηση και διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνας Οι ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές για την διάχυση της γνώσης Η περιορισμένη πρόσβαση στην επιστημονική παραγωγή Οι αργοί χρόνοι δημοσίευσης της επιστημονικής γνώσης Η μειωμένη επίδραση της έρευνας στην οικονομία και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Η διεθνής αύξηση της επιστημονικής παραγωγής Οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των χρηστών Οι μειωμένες κρατικές επιχορηγήσεις Παράγοντες υιοθέτησης της ανοικτής πρόσβασης (ΙΙ)

Διακήρυξη της Πρωτοβουλίας Ανοικτής Πρόσβασης της Βουδαπέστης (Budapest Open Access Initiative) Διατύπωση για πρώτη φορά του όρου open access (ανοικτή πρόσβαση). Σκοπός: ώθηση στις μεμονωμένες διεθνείς πρωτοβουλίες ώστε να καταστούν τα ερευνητικά άρθρα όλων των επιστημονικών τομέων ελεύθερα διαθέσιμα στο Διαδίκτυο. Διακήρυξη της Βηθεσδά (Bethesda) για την Εκδοτική Δραστηριότητα Ανοικτής Πρόσβασης (Bethesda Statement on Open Access Publishing) Σκοπός: η ευαισθητοποίηση της βιοϊατρικής ερευνητικής κοινότητας σχετικά με την ανοικτή πρόσβαση και η δημιουργία ενός συνόλου αρχών και προτύπων Ανοικτής πρόσβασης. Πρωτοβουλίες της Κίνησης για την Ανοικτή Πρόσβαση (Ι)

Διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση των Θετικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities) Οι ερευνητές καλούνται να καταστήσουν το επιστημονικό τους υλικό (άρθρα που έχουν υποστεί αξιολόγηση από κριτές και ερευνητικά αποτελέσματα) ελεύθερα διαθέσιμο σε όλους. Προϋπόθεση για τους χρήστες είναι η χρήση του υλικού με αναφορά στον δημιουργό. OECD Declaration on Access to Research Data from Public Funding Στην διακήρυξη αναγνωρίζεται ότι με την ανοικτή πρόσβαση και τη μεγαλύτερη χρήση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, ενισχύεται η ποιότητα και η αποδοτικότητα του παγκόσμιου ερευνητικού συστήματος. Πρωτοβουλίες της Κίνησης για την Ανοικτή Πρόσβαση (ΙΙ)

World Summit on the Information Society Προώθηση σε παγκόσμιο επίπεδο της πρόσβασης με ίσες ευκαιρίες σε όλη την επιστημονική παραγωγή και διάχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής πληροφορίας χρησιμοποιώντας τις πρωτοβουλίες έκδοσης ανοικτής πρόσβασης Cream of Science Δικτυακός τόπος που παρέχει πρόσβαση στα αποτελέσματα των πιο επιφανών ακαδημαϊκών της Δανίας. Περίπου το 60% του περιεχομένου είναι προσβάσιμο σε πλήρη μορφή Dublin Core Metadata Initiative (DCMI) Πρωτοβουλία Δουβλίνου για τα Μεταδεδομένα που προωθεί την ευρεία υιοθέτηση προτύπων για τα μεταδεδομένα. Πρωτοβουλίες της Κίνησης για την Ανοικτή Πρόσβαση (ΙΙΙ)

House of Commons - Ηνωμένο Βασίλειο Wellcome Trust – Ηνωμένο Βασίλειο National Institutes of Health (NIH) - ΗΠΑ CERN - Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών SPARC, the Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition HINARI (Health InterΝetwork Access to Research Initiative) Open Society Institute (OSI) Association of College and Research Libraries – ACRL Public Library of Science (PLoS) Εθνικές και διεθνείς πολιτικές και οργανισμοί Ανοικτής Πρόσβασης

Δημιουργία Αποθετηρίων Ανοικτής Πρόσβασης –Ιδρυματικό αποθετήριο ανοικτής πρόσβασης για το επιστημονικό και ερευνητικό περιεχόμενο που παράγεται από το ΕΙΕ –Προετοιμασία και οργάνωση της λειτουργίας 2 θεματικών αποθετηρίων στους τομείς α) των Ανθρωπιστικών Επιστημών και β) της Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας, της Χημείας και των Επιστημών Υγείας Δημιουργία Επιστημονικών Περιοδικών Ανοικτής Πρόσβασης –ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΤΚΤΑ –The Historical Review/La Revue Historique –Epigenetic Reviews –ΤΕΚΜΗΡΙΑ –ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ Παραδοτέα έργου (Ι)

Παραγωγή νέων υπηρεσιών επιστημονικής πληροφόρησης και ανάπτυξη υποστηρικτικών εφαρμογών Ανάπτυξη ολοκληρωμένης εφαρμογής μετα-ανάλυσης μικροσυστοιχιών DNA και δημιουργίας βιολογικής βάσης αποθήκευσης πειραματικών δεδομένων γονιδιακής έκφρασης σε τεχνολογία πλέγματος (GRID) Ευαισθητοποίηση επιστημονικής και ερευνητικής κοινότητας στην ανοικτή πρόσβαση και στις καινοτόμες δράσεις του ΕΚΤ Παραδοτέα έργου (ΙΙ)

Μελέτη περιβάλλοντος & κοινού-στόχος Πραγματοποιήθηκαν μελέτες για την ανάλυση του περιβάλλοντος των ηλεκτρονικών αποθετηρίων και περιοδικών ανοικτής πρόσβασης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, για την καταγραφή των αναγκών, απόψεων, στάσεων, και προσδοκιών της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στα εναλλακτικά εκδοτικά σχήματα. Διερεύνηση του νομικού πλαισίου Με βάση τις διεθνείς πρακτικές στα θέματα προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων, το ΕΚΤ διαμόρφωσε σε συνεργασία με έγκριτους νομικούς το νομικό πλαίσιο για τις νέες υποδομές ενώ ανέλαβε την διευθέτηση των τεχνικών ζητημάτων. Ζητήματα που διερευνήθηκαν κατά την υλοποίηση (Ι)

Διαλειτουργικότητα Για την εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των νέων υποδομών καθορίστηκαν το σχήμα των μετα-δεδομένων για κάθε τύπο υλικού και οι προδιαγραφές σε επίπεδο εφαρμογών και πληροφοριακού συστήματος. Περιεχόμενο υποδομών Ο αυξημένος όγκος και η ποικιλομορφία του υλικού του ΕΙΕ καθόρισαν σε συνάρτηση με το γενικά ισχύον καθεστώς στο διεθνές περιβάλλον τους τύπους του υλικού που συγκεντρώθηκαν και κατατίθενται στο ιδρυματικό αποθετήριο. Ζητήματα που διερευνήθηκαν κατά την υλοποίηση (ΙΙ)

Λογισμικό Πραγματοποιήθηκε έρευνα στα διαθέσιμα λογισμικά ανοικτού κώδικα και μετά από συγκριτική ανάλυση και δοκιμή επελέγησαν τα πλέον κατάλληλα για την ανάπτυξη των υποδομών ανοικτής πρόσβασης. Πραγματοποιήθηκε παραμετροποίηση των λογισμικών ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των σχημάτων ανοικτής πρόσβασης του ΕΚΤ. Διατήρηση Για την εξασφάλιση της μακροχρόνιας πρόσβασης στο ψηφιακό περιεχόμενο, έγιναν δοκιμές σε διαδεδομένα συστήματα ανοικτού κώδικα και δοκιμάζεται το σύστημα ανοικτού κώδικα LOCKSS (Lots Of Copies Keep Stuff Safe). Ζητήματα που διερευνήθηκαν κατά την υλοποίηση (ΙΙΙ)

Υπεύθυνη έργου Δρ. Εύη Σαχίνη Ομάδα έργου (Ι) Τριμελής ομάδα διοίκησης έργου Δρ. Νίκος Χούσος Δέσποινα Χαρδούβελη Δρ. Παναγιώτης Σταθόπουλος Προμήθειες Εξοπλισμού, Υπηρεσιών, Περιεχομένου Παναγιώτης Σταθόπουλος, Προμήθεια Υποδομών Πληροφοριακών Συστημάτων Μάριος Αλεξανδράκης, Κτιριακές Βελτιώσεις Data Center ΕΚΤ Ιωάννα Σαραντοπούλου, Προμήθειες Βάσεων Δεδομένων, Πρόσκτησης & Οργάνωσης Υλικού

Ομάδα έργου (ΙΙ) 1 Προμήθεια Υποδομών Πληροφοριακών Συστημάτων Τ.Σταθόπουλος 2 Αναβάθμιση του Data Center Μ.Αλεξανδράκης 3 Δημιουργία Επιστημονικών Περιοδικών Ανοικτής Πρόσβασης Ε.Σαχίνη 4 Δημιουργία Αποθετηρίων Ανοικτής Πρόσβασης Δ. Χαρδούβελη 5 Παραγωγή νέων υπηρεσιών επιστημονικής πληροφόρησης και ανάπτυξη υποστηρικτικών εφαρμογών Ν.Χούσος 6 Ανάπτυξη ολοκληρωμένης εφαρμογής επεξεργασίας μικροσυστοιχιών DNA και δημιουργίας βιολογικής βάσης αποθήκευσης πειραματικών δεδομένων γονιδιακής έκφρασης σε τεχνολογία πλέγματος (GRID) Φ. Κολίσης 7 Ευαισθητοποίηση επιστημονικής και ερευνητικής κοινότητας Μ. Προέδρου 8 Μελέτη και εφαρμογή πλαισίου βελτίωσης της επιχειρησιακής λειτουργίας του φορέα στο πλαίσιο του έργου Ε. Σαχίνη Προμήθεια βάσεων δεδομένων και διεθνούς ψηφιακού επιστημονικού υλικού) Ι. Σαραντοπούλου 16Υπηρεσίες Έκδοσης επιστημονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης Τ. Σταθόπουλος