Επικίνδυνες ουσίες και Εκτίμηση κινδύνου Επικίνδυνες ουσίες και Εκτίμηση κινδύνου Ευρωπαϊκή εκστρατεία για την εκτίμηση κινδύνου

Τι είναι οι επικίνδυνες ουσίες; Επικίνδυνες ουσίες (ΕΟ): είναι κάθε υγρό, αέριο, ή στερεό που θέτει σε κίνδυνο την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων μπορούν να εντοπιστούν σχεδόν σε όλους τους χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (αγροκτήματα, κομμωτήρια, συνεργεία μοτοσικλετών, νοσοκομεία, σχολεία...) περιλαμβάνουν τόσο χημικούς, όσο και βιολογικούς παράγοντες (βακτήρια, ιούς, ζύμη και μούχλα, παράσιτα...) περιλαμβάνουν ουσίες που παρασκευάζονται ως υποπροϊόντα, καθώς και πρώτες ύλες (αναθυμιάσεις τοξικών ουσιών κατά τη συγκόλληση, καυσαέριο κινητήρων ντίζελ, σκόνη ξύλου, αλεύρι που χρησιμοποιείται στην αρτοποιία...).

Επικίνδυνες ουσίες και βλάβες Εάν δεν υπάρχει σωστή διαχείριση των κινδύνων από τη χρήση ΕΟ, τότε η υγεία των εργαζομένων ενδέχεται να υποστεί διαφόρων ειδών βλάβες: Μέσω μίας μόνο σύντομης έκθεσης Μέσω πολλαπλών εκθέσεων Μέσω μακροχρόνιας συσσώρευσης ουσιών στο σώμα.

Επιπτώσεις στην υγεία Οι ΕΟ μπορούν να έχουν πολλές διαφορετικές επιπτώσεις στην υγεία, όπως: Οξείες επιπτώσεις: δηλητηρίαση, ασφυξία, έκρηξη και πυρκαγιά Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, για παράδειγμα: Αναπνευστικές ασθένειες (αντιδράσεις στους αεραγωγούς και στους πνεύμονες) όπως άσθμα, ρινίτιδα, αμιάντωση και πυριτίαση Επαγγελματικές καρκινοπάθειες (λευχαιμία, καρκίνος των πνευμόνων, μεσοθηλίωμα, καρκίνος της ρινικής κοιλότητας) Επιπτώσεις στην υγεία που μπορούν να είναι ταυτόχρονα οξείες και μακροπρόθεσμες: Ασθένειες του δέρματος, προβλήματα αναπαραγωγής και συγγενείς ανωμαλίες, αλλεργίες Ορισμένες ουσίες μπορούν να συσσωρευτούν στο σώμα Ορισμένες ουσίες μπορούν να έχουν σωρευτική επίπτωση Ορισμένες ουσίες μπορούν να διεισδύσουν μέσω του δέρματος

Επικίνδυνες ουσίες - νομοθεσία Η νομοθεσία στο πεδίο αυτό περιλαμβάνει κανονισμούς για την προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που σχετίζονται με τα εξής: Χημικούς παράγοντες Βιολογικούς παράγοντες Καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες (συμπεριλαμβανομένων του αμίαντου και της σκόνης ξύλου) Οι κανονισμοί σχετικά με την ταξινόμηση και την επισήμανση είναι εξίσου σημαντικοί, αλλά δεν ισχύουν για όλες τις επικίνδυνες ουσίες (π.χ. χημικά προϊόντα κομμωτηρίου, φαρμακευτικά προϊόντα) Σε ορισμένες ουσίες και παραγωγικές διαδικασίες επιβάλλονται περιορισμοί στη χρήση και στο μάρκετινγκ. Θα πρέπει να αναζητήσετε διευκρινήσεις για τη συγκεκριμένη εθνική νομοθεσία που ισχύει για εσάς, σχετικά με τη χρήση των ΕΟ στο χώρο εργασίας.

Άλλη συναφής νομοθεσία REACH Ο Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας 1907/2006 ΕΚ δημιουργεί ένα νέο, ενιαίο σύστημα για την καταχώριση, αξιολόγηση και αδειοδότηση των χημικών προϊόντων:  Επιδιώκει να συμβάλλει περισσότερο στην προστασία του περιβάλλοντος και στην υγεία των χρηστών Καθιστά τη βιομηχανία πιο υπεύθυνη για τη διαχείριση των κινδύνων από χημικά προϊόντα και την παροχή πληροφοριών ασφαλείας για τις ουσίες προς όλους όσους παρασκευάζουν ή χρησιμοποιούν μια ουσία. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το REACH: http://echa.europa.eu Το GHS – το Παγκοσμίως Εναρμονισμένο Σύστημα ταξινόμησης, επισήμανσης και συσκευασίας των χημικών προϊόντων των Ηνωμένων Εθνών -θα έχει, επίσης, αντίκτυπο στην υγεία των εργαζομένων Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το GHS: http://ec.europa.eu/enterprise/reach/ghs_en.htm

Με δυο λόγια... Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι εργοδότες εντός της ΕΕ οφείλουν να προστατεύουν τους εργαζομένους τους από το ενδεχόμενο να υποστούν βλάβη από ΕΟ στο χώρο εργασίας. Για την προστασία των εργαζομένων από τις ΕΟ, οι εργοδότες είναι υποχρεωμένοι εκ της νομοθεσίας να διεξάγουν εκτίμηση κινδύνου (ΕΚ). Οι εργαζόμενοι πρέπει να συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία.

Τι είναι η εκτίμηση κινδύνου; Η εκτίμηση κινδύνου είναι η διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων που προκύπτουν από υπαρκτούς κινδύνους στο χώρο εργασίας. Αποτελεί μια συστηματική εξέταση όλων των πτυχών της εργασίας η οποία μελετά: τι θα μπορούσε να προκαλέσει τραυματισμό ή βλάβη Κατά πόσον θα μπορούσαν να εξαλειφθούν οι υπαρκτοί κίνδυνοι, και εάν όχι, ποια μέτρα πρόληψης ή προστασίας πρέπει να θεσπιστούν για τον έλεγχο των πιθανών κινδύνων. Η εκτίμηση κινδύνου αποτελεί τη βάση για την επιτυχημένη διαχείριση της ασφάλειας και της υγείας και το κλειδί για τη μείωση των επαγγελματικών ατυχημάτων και ασθενειών

Εκτίμηση κινδύνου για ΕΟ Η ΕΚ για ΕΟ διέπεται από τις ίδιες βασικές αρχές και διαδικασίες με τις ΕΚ για άλλους επαγγελματικούς κινδύνους Ανεξάρτητα από το ποιος διεξάγει την ΕΚ, είναι απαραίτητο να ζητείται η γνώμη των εργαζομένων αλλά και να συμμετέχουν οι ίδιοι στη διαδικασία. Οι εργαζόμενοι: Γνωρίζουν το χώρο εργασίας τους Είναι αυτοί που θα πρέπει να υλοποιήσουν τυχόν αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες/ πρακτικές. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι. Όμως για τις περισσότερες επιχειρήσεις, μια απλή και ξεκάθαρη προσέγγιση της ΕΚ σε πέντε βήματα λειτουργεί ικανοποιητικά.

Βήμα 1: Εντοπισμός των υπαρκτών κινδύνων και εκείνων που κινδυνεύουν (1) Αναζητήστε ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη και εντοπίστε τους εργαζομένους που ενδεχομένως είναι εκτεθειμένοι στις ουσίες Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται σε ομάδες εργαζομένων οι οποίοι μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο π.χ.: Νεαροί εργαζόμενοι Εγκυμονούσες και θηλάζουσες μητέρες Μετανάστες εργαζόμενοι Προσωπικό που στερείται εκπαίδευσης ή εμπειρίας Καθαριστές, ανάδοχοι και κοινό. Υπενθύμιση: υπαρκτός κίνδυνος μπορεί να είναι ο,τιδήποτε μπορεί να προκαλέσει βλάβη – υλικά εργασίας, εξοπλισμός, μέθοδοι ή πρακτικές εργασίας.

Βήμα 1: Εντοπισμός των υπαρκτών κινδύνων και εκείνων που κινδυνεύουν (2) Για να διευκολυνθείτε στον εντοπισμό των κινδύνων: Δημιουργήστε ένα ευρετήριο ουσιών που χρησιμοποιούνται και παρασκευάζονται στο χώρο εργασίας Συγκεντρώστε στοιχεία σχετικά με αυτές τις ουσίες π.χ. τη βλάβη που μπορούν να προκαλέσουν και με ποιο τρόπο Οι τυποποιημένες ετικέτες ασφαλείας, τα σύμβολα κινδύνου και τα δελτία δεδομένων ασφαλείας (ΔΔΑ), που πρέπει να παρέχονται από τον προμηθευτή μιας ουσίας, είναι σημαντικές πηγές πληροφόρησης. Ελέγξτε τις Οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για τις ουσίες Οι τιμές αυτές συμβάλουν στον έλεγχο της έκθεσης σε ΕΟ στο χώρο εργασίας, ορίζοντας το μέγιστο ποσό συγκέντρωσης (στον αέρα) μιας ουσίας Αξιολογήστε εάν χρησιμοποιείτε καρκινογόνους ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες, για τους οποίους ισχύουν πιο αυστηροί κανόνες Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο Ενημερωτικό δελτίο 33 και Ενημερωτικό δελτίο 35

Βήμα 2: Εκτίμηση και καθορισμός προτεραιοτήτων ως προς τους πιθανούς κινδύνους Εκτίμηση της έκθεσης των εργαζομένων στις ΕΟ που προσδιορίστηκαν, λαμβάνοντας υπ' όψιν τον τύπο, την ένταση, τη διάρκεια και τη συχνότητα της έκθεσης των εργαζομένων Εξέταση των εργασιακών διαδικασιών που χρησιμοποιούνται Εξέταση συνδυασμένων εκθέσεων σε διάφορες ουσίες ταυτόχρονα Εξέταση επιπτώσεων σε συνδυασμό με άλλους κινδύνους, για παράδειγμα: Κίνδυνος πυρκαγιάς κοντά σε εύφλεκτες ουσίες Επίπονη σωματική εργασία που μπορεί να αυξήσει την αναρρόφηση χημικών ουσιών, Εργασία σε επαφή με υγρά που μπορεί να αυξήσει τις επιπτώσεις των χημικών ουσιών στο δέρμα Ο κατάλογος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια για τη διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης. Υπενθύμιση: ο πιθανός κίνδυνος εκφράζει την πιθανότητα, μεγάλη ή μικρή, να υποστεί κάποιος σωματική ή άλλη βλάβη από τον κίνδυνο αυτό.

Βήμα 3: Λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση (1) Ακολουθήστε την ιεραρχία των μέτρων για να αποτρέψετε ή να μειώσετε την έκθεση των εργαζομένων στις ΕΟ: Εξάλειψη – ο καλύτερος τρόπος για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με ΕΟ Εξάλειψη της ανάγκης χρήσης των ΕΟ αλλάζοντας τη διαδικασία ή το προϊόν όπου χρησιμοποιείται η ουσία Υποκατάσταση – εάν η εξάλειψη δεν είναι εφικτή Υποκατάσταση ή αντικατάσταση των ΕΟ με άλλες ακίνδυνες ή λιγότερο επικίνδυνες ουσίες

Βήμα 3: Λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση (2) Έλεγχος - εάν μια ουσία ή διαδικασία δεν μπορεί να εξαλειφθεί ή να υποκατασταθεί Πρόληψη ή περιορισμός της έκθεσης με: χρήση κλειστού συστήματος κατά τη διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την εκπομπή ΕΟ έλεγχο της εκπομπής στην πηγή καλύτερη διαχείριση των διαδικασιών τεχνικές λύσεις για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης μείωση του αριθμού των εργαζομένων που εκτίθενται στην επικίνδυνη ουσία, της διάρκειας και της έντασης της έκθεσης όταν δεν είναι δυνατή η πρόληψη της έκθεσης με άλλα μέσα, διασφαλίστε ότι οι εργαζόμενοι διαθέτουν τον κατάλληλο ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό και έχουν εκπαιδευτεί στη χρήση του.

Υποκατάσταση – παραγωγικές διαδικασίες Ξεκινήστε με ουσίες και παραγωγικές διαδικασίες που: έχουν ήδη προκαλέσει προβλήματα στην επιχείρησή σας (προβλήματα υγείας, ατυχήματα ή άλλα συμβάντα) καθιστούν αναγκαία την τακτική παρακολούθηση της υγείας (όπως ιατρική εξέταση των εργαζομένων) καλύπτονται από συγκεκριμένους εθνικούς κανονισμούς που επιβάλλουν περιορισμούς στη χρήση στο χώρο εργασίας συνεπάγονται υψηλό βαθμό έκθεσης των εργαζομένων ή έχουν ως αποτέλεσμα την έκθεση πολλών εργαζομένων. Παραγωγικές διαδικασίες που χρήζουν εξέτασης είναι μεταξύ άλλων οι εξής: ανοιχτές μέθοδοι, π.χ. βαφή μεγάλων επιφανειών, μείξη/σύνθεση σε ανοιχτά δοχεία/περιέκτες μέθοδοι που παράγουν σκόνη, ατμούς ή καπνούς ή απελευθερώνουν υγρά στον αέρα π.χ. συγκόλληση, βαφή με ψεκασμό.

Υποκατάσταση – ουσίες Ουσίες που χρήζουν εξέτασης είναι, μεταξύ άλλων, ουσίες που: αυξάνουν τους κινδύνους πυρκαγιάς και έκρηξης είναι πτητικές, π.χ. οργανικοί διαλύτες ή που διασκορπίζονται στον αέρα (αερολύματα, σκόνη) ενέχουν σοβαρούς άμεσους κινδύνους για την υγεία, π.χ. δηλητηριώδεις, διαβρωτικές και ερεθιστικές ουσίες ενέχουν χρόνιους κινδύνους για την υγεία, π.χ. αλλεργιογόνα, ουσίες τοξικές για την αναπαραγωγή και άλλες προκαλούν επαγγελματικές ασθένειες μπορούν να απορροφηθούν από το δέρμα καθιστούν αναγκαία τη χρήση ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού (π.χ. μέσα προστασίας από την εισπνοή). Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο Ενημερωτικό δελτίο 34

Καρκινογόνοι και μεταλλαξιογόνοι παράγοντες Οι κανονισμοί για τους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες επιβάλλουν αυστηρότερες απαιτήσεις: οι καρκινογόνες και μεταλλαξιογόνες ουσίες πρέπει να αντικαθιστώνται στο μέτρο του δυνατού από τεχνική άποψη η χρήση κλειστού συστήματος εκπομπής είναι υποχρεωτική εφόσον αυτό είναι τεχνικά εφικτό η πρόσβαση των εργαζομένων πρέπει να είναι περιορισμένη πρέπει να υπάρχει πιο λεπτομερής καταγραφή της έκθεσης των εργαζομένων και τα αρχεία αυτά πρέπει να φυλάσσονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πρέπει να παρέχονται περισσότερες πληροφορίες στους εργαζομένους σχετικά με την παρακολούθηση της έκθεσης και της υγείας. Θα πρέπει να αναζητήσετε διευκρινήσεις για τη συγκεκριμένη εθνική νομοθεσία που ισχύει για εσάς σχετικά με τη χρήση των ΕΟ στο χώρο εργασίας.

Βήμα 4: Ανάληψη δράσης Θέσπιση μέτρων πρόληψης και προστασίας Η αποτελεσματική εφαρμογή περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός σχεδίου το οποίο καθορίζει: Ποιος κάνει τι Πότε πρέπει να ολοκληρωθεί μια εργασία Τα διαθέσιμα μέσα για την υλοποίηση των μέτρων Πότε θα αναθεωρηθεί η εκτίμηση και από ποιον Είναι σημαντικό να δίνεται προτεραιότητα σε κάθε εργασία εξάλειψης, υποκατάστασης ή ελέγχου των κινδύνων.

Βήμα 5: Έλεγχος και παρακολούθηση της κατάστασης Η αποτελεσματικότητα των μέτρων πρόληψης θα πρέπει να παρακολουθείται Η εκτίμηση θα πρέπει να αναθεωρείται όποτε συντελούνται σημαντικές αλλαγές στην επιχείρηση: Όταν συντελούνται αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία Όταν εισάγονται νέες χημικές ουσίες και παραγωγικές διαδικασίες Όταν παρουσιάζονται ατυχήματα ή προβλήματα υγείας Σε περιοδική βάση ώστε να διασφαλίζεται ότι τα πορίσματα της ΕΚ είναι σε ισχύ.

Καταγραφή της εκτίμησης Η εκτίμηση κινδύνου πρέπει να είναι τεκμηριωμένη και η καταγραφή της μπορεί να χρησιμοποιείται στις εξής περιπτώσεις: διαβίβαση πληροφοριών στα άτομα τα οποία αφορούν οι κίνδυνοι αξιολόγηση του κατά πόσο έχουν θεσπιστεί τα απαραίτητα μέτρα συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων για προσκόμιση στις εποπτικές αρχές αναθεώρηση μέτρων σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών.

Συμβουλές προς τους εργαζομένους Για την προστασία τους από τις ΕΟ, οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τα εξής: τα πορίσματα της ΕΚ τους κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένοι πώς μπορεί να επηρεαστούν τι πρέπει να κάνουν για τη δική τους ασφάλεια και των άλλων τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση ατυχήματος ή όταν κάτι δεν πάει καλά πώς να εντοπίζουν ότι κάτι δεν πάει καλά σε ποιον πρέπει να αναφέρουν τυχόν προβλήματα τι πρέπει να κάνουν όταν διεξάγονται εργασίες συντήρησης τα αποτελέσματα κάθε παρακολούθησης της έκθεσης ή επίβλεψης της υγείας.

Συμβουλή προς τους εργοδότες: επικοινωνία Η καλή επικοινωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων προϋποθέτει τα εξής: κατάλογο επικίνδυνων ουσιών που χρησιμοποιούνται ή παρασκευάζονται μέσω της παραγωγικής διαδικασίας διαθέσιμα δελτία δεδομένων ασφάλειας (ΔΔΑ) και παρόμοια έγγραφα για κάθε ΕΟ που χρησιμοποιείται οδηγίες εργασίας με βάση τις πληροφορίες για τις ΕΟ διασφάλιση της ορατής σήμανσης των δοχείων για ΕΟ κοινοποίηση των πορισμάτων της ΕΚ τακτική επαφή με τους εργαζομένους για πιθανά προβλήματα υγείας και ασφάλειας παροχή προς τους εργαζομένους κάθε σχετικής πληροφορίας, οδηγίας και κατάρτισης σχετικά με τις ΕΟ που υπάρχουν στο χώρο εργασίας.

Πού να απευθυνθείτε Στο δικτυακό τόπο του Οργανισμού μπορείτε να βρείτε πολλές χρήσιμες πληροφορίες και οδηγίες: Μια ενότητα για τις ΕΟ με παραδείγματα καλής πρακτικής από όλη την ΕΕ και τα ενημερωτικά δελτία 33, 34 και 35: http://osha.europa.eu/topics/ds Μια ενότητα για την ΕΚ που περιλαμβάνει εργαλεία και καταλόγους ελέγχου ΕΚ: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment Πληροφορίες για τις ΕΟ, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις: http://sme.osha.europa.eu/products/dangerous_substances/ Πληροφορίες σχετικά με την εκστρατεία ΕΚ: http://hw.osha.europa.eu

http://hw.osha.europa.eu Οφέλη για εσένα προσωπικά. Οφέλη για τις επιχειρήσεις. Ευρωπαϊκή εκστρατεία για την εκτίμηση κινδύνου